Հուշեր

[Chuk]

Չուկ, էս գործդ որ մրցույթում լիներ, թեև Բյուրն էլ, Լիզն էլ, Գալն էլ, Անուկն էլ ինձ լացարել են, Այվին ուղղակի հասել, խփել ա արկածախնդիր ջիղիս, բայց էս գործի օգտին կքվեարկեի, վաղուց նման բան չէի կարդացել՝ պրիմիտիվի չափ պարզ ա ու իմաստունի չափ խորը:
Հ.Գ. Ես ավելի շուտ եմ տղամարդ դարձել

Ալֆա ջան, շատ շնորհակալ եմ էս գնահատականիդ համար, բայց քանի որ «մրցույթի կոնտեքստում» նայեցիր գործին, ուզում եմ հատուկ ասեմ, որ ոչ, սա արտամրցութային տարբերակ չի: Ես սա չեմ գրել հետո որոշել չուղարկել, կամ մտածել եմ մրցույթի համար գրել ու հետո չեմ հասցրել: Հասարակ պատահականություն ու զուգադիպություն ա մրցույթի օրերին լինելը: Ավելին, եթե շուտ գրած լինեի, մրցույթին չէի ուղարկի, որտև թեև մրցույթի գործերը չեմ կարդացել, բայց սա մեկ է, մրցունակ չի: Վստահ եմ, եթե մրցույթի մեջ սա լիներ, ինքդ էլ շատ ու շատ թերություններ կգտնեիր մեջը, սկսած շարադրանքից, ավարտած սյուժեով, որտև ինչ ուզում ենք անենք, բայց մրցույթում լրիվ ուրիշ ակնոցներ դրած ենք կարդում գործերը: Իսկ սա ուղղակի արագ ընթերցանության համար գրված բան է, ու կարծում եմ, որ ողջ շարքն էդպիսին կլինի, եթե իհարկե «թափս հերիքի» ու շարունակեմ

[Chuk]

Տիկին Սիլվան ու խղճուկ մանչուկը

Պապիս՝ Սաղաթել Հարությունյանի ծնունդներն այնքան շատ են եղել, որ չեմ հիշում, թե որ ծնունդին քանի տարեկան է դարձել: Հիշում եմ, որ անչափ սիրում էի իր ծնունդները, ու եթե անգամ տարվա մեջ օրերը չէի հաշվում, թե երբ պետք է վերջապես գա իր ծննդյան օրը, մեկ է, երբ մոտենում էր այդ օրը, մեջս ինչ-որ անհանգիստ սպասում էր արթնանում:

Սա մի քիչ տարօրինակ է, որովհետև պապիս ծնունդները պետք է որ ձանձրալի լինեին երեխեքի համար: Բայց կային բաներ, որ ինձ գրավում էին: Նախ դա օր էր, երբ հանդիպում էի որոշ ազգականների, որոնց տարվա մեջ ուրիշ ոչ մի օր չէի տեսնելու, ու թեկուզ նրանցից ոմանց չէի սիրում, բայց հանդիպելը հետաքրքիր էր: Հետո պապս ունենում էր ուրիշ, ոչ ազգական հյուրեր, որոնք մեծ երազանքներով փոքր երեխայի համար բավական հետաքրքիր էին. գրողներ, արվեստաբաններ, տարբեր գործիչներ, հայտնի մարդիկ: Միշտ էլ հետաքրքիր էր լսել իրենց՝ հաճախ բավական դատարկ, փիլիսոփայական, երբեմն չափազանց մեծամիտ զրույցները:

Իսկ բացի սրանից պապիս ծնունդները սիրում էի, որովհետև միշտ ինչ-որ օրիգինալ ու տարօրինակ բան կարող էիր գտնել սեղանի վրա: Այդ տարօրինակ բաների մի մասը հետադարձ տարօրինակ չեն, բայց այդ տարիների ու իմ համար դրանք զարմանահրաշ հեքիաթներ են: Օրինակ երբեք չեմ մոռանա, թե ինչպես կոկոս կերանք: Մինչ այդ ես չէի հավատում, որ նման միրգ կա, կոկոս տեսել էի միայն ինչ-որ մուլտֆիլմում ու կարծում էի, թե նույնքան հնարված բան է, որքան որ հնարված են «Դե սպասիր»-ի նապաստակն ու գայլը, Թոմը, Ջերրին, յոթ թզուկները, Կառլսոնն ու մյուսները: Բայց պարզվեց, որ ոչ միայն հնարված չի, այլև պապիս տանը կա, ու ինքը հպարտությամբ մեզ հյուրասիրեց այդ խայտառակ վատ համով միրգը, որը հետո շատ ու շատ երկար տարիներ էլ չեմ ուզել փորձել, որտև վստահ էի՝ զզվելի բան է: Իսկ իրականում երևի իր ունեցածն էր թթված ու ոչ ավելի:

Բայց բացի նման էկզոտիկ, բայց հայտնի կամ բնական ուտելիքներից պապս սիրում էր ինքը «արարել» ու իր տանը միշտ կգտնեիր իր ձեռքով քաշած անիսոնի համով բալի լիկյոր, իր ձեռքով սարքած կաթնագույն ինչ-որ ալկոհոլային խմիչք, տարատեսակ տարօրինակ ճաշեր՝ իր սեփական ռեցեպտով: Դրանցից ամենաշատը տպավորվել է «Բամբակաշատի ճաղճաղակը»: Արտակարգ համով մի ուտելիք, որը պապս որոշել էր դարձնել Բամբակաշատի ազգային ուտեստ: Ու որպեսզի գործը գլուխ գա, ինձ, որ դեռ նոր էի սովորում համակարգչային ծրագրերը, պատվիրել էր բաղադրատոմսը սիրուն սարքել ու տպել: Հիմա էլ եթե գնաք Բամբակաշատ, շատերի տներում կգտնեք մոտ 15-18 տարի առաջ սարքած այդ բաղադրատոմսը, որը սարքելուց կիրառել էի սովորածս բոլոր տեխնոլոգիաները, ամեն ինչ խառնել իրար, ու ձևավորման մեջ եղած՝ իրար չսազող դետալները այնքան շատ էին, որքան որ շատ էին Բամբակաշատի ճաղճաղակի մեջ մտնող մթերքների տարատեսակները: Ու երևի հենց դա էր պատճառը, որ գյուղում բոլորը շատ հավանել էին ձևավորումս, ինչպես որ հավանում էին Բամբակաշատի ճաղճաղակը:

Ահա այսքան հետաքրքիր բաներ կային պապիս ծնունդին ու հերթական ծնունդին իհարկե շտապել էի այնտեղ: Պապս հիվանդ էր: Այնքան հիվանդ էր, որ ոմանք երևի թե մտածել էին, թե պապիս վերջն եկել է, դրա համար այդ օրը հյուրերն ավելի շատ էին: Կային նաև հյուրեր, որոնց հատկապես էին մեծարում: Օրվա զարդն էլ պետք է լիներ Կապուտիկյան Սիլվան: Պապիս ուրիշ որևէ ծնունդ չեմ հիշում, չհաշված «մեծարման երեկոները», որ տիկին Սիլվան ներկա լիներ, ու երևի հենց դա էր պատճառը, որ պապիս կինը խառնված վազում էր տան մի ծայրից մյուս ծայրն, խառնված հրահանգներ տալիս սրան ու նրան: Պապիս կինն եմ գրում, որովհետև տատս չէր, չնայած ինձ լավ տատություն արել է: Իսկական տատս մահացել է ծնվելուցս շատ առաջ, ու ես այդ բարի կնոջը գիտեմ միայն պատմություններով ու նկարներով:

Հերթական հրահանգն ինձ էր.

- Արտակ, տիկին Սիլվան շուտով կհասնի, տաքսիով է, իջիր, դիմավորիր:
- Ինչի՞ համար, - նեղսրտեցի, - տան տեղը գիտի, չէ՞:
- Կապ չունի, նման հյուրերին պետք է լավ դիմավորել, - ինքը մեծ պատկառանք ուներ Կապուտիկյանի նկատմամբ:

Թեկուզ դժգոհ էի, բայց էլ չերկարացրի, իջա դիմավորելու: Պապիս շենքից քչերին էի ճանաչում: Երեխաներից առավել ևս քչերին: Ու պարզապես բարեբախտություն էր, որ հենց ծանոթ երեխեքն էին բակում խաղում: Մոտեցա, սկսեցինք զրուցել: Քիչ անց տեսա տաքսի է մտնում բակ: Արդեն պարզ էր որ ինքն էր, բայց տեսողություն լարեցի, նայեցի ու ապակու հետևից տեսա, որ իսկապես ինքն է:

Տաքսին կանգնեց մուտքի մոտ: Մոտեցա ու բացեցի դուռը, որ իջնի: Նայեց ինձ: Դեմքին հաղթական ժպիտ հայտնվեց, շուռ եկավ վարորդ կողմը.

- Տեսնու՞մ եք, նույնիսկ այս անծանոթ բակի խղճուկ մանչուկը հեռվից ինձ տեսնելով ճանաչեց, իսկ Դուք չճանաչեցիք, - ու իրենից գոհ իջավ մեքենայից:

[Ուլուանա]

Ա՜, էս պատմությունը հիշում եմ, պատմել էիր վաղուց ։ Բայց էն ժամանակ կարծեմ «վտիտ երեխա» էիր ասել ։

[Chuk]

Ա՜, էս պատմությունը հիշում եմ, պատմել էիր վաղուց ։ Բայց էն ժամանակ կարծեմ «վտիտ երեխա» էիր ասել ։

Ես «խղճուկ մանչուկ» եմ հիշում, բայց դե քո հիշողությունն իմինից լավ ա

[Ռուֆուս]

Ա՜, էս պատմությունը հիշում եմ, պատմել էիր վաղուց ։ Բայց էն ժամանակ կարծեմ «վտիտ երեխա» էիր ասել ։

Ես էլ եմ «վտիտ» հիշում, էնպես որ պատմվածքը խմբագրի

Իսկ եթե լուրջ, օրագիր բաց

Իսկ էդ ճաշի բաղադրատոմսը չկա՞

[Ուլուանա]

Ես էլ եմ «վտիտ» հիշում, էնպես որ պատմվածքը խմբագրի

Իսկ եթե լուրջ, օրագիր բաց

Բայց օրագրից ինչո՞վ ա պակաս որ։ Օրագիր բացի, որ էլ կարծիքներ չկարողանա՞նք արտահայտել ։

[Alphaone]

Իսկ էդ ճաշի բաղադրատոմսը չկա՞

Դե դու սրանից հետո Ռուբիի ուտելուն կկպնես, ես քեզ կասեմ իսկ ճաշի բաղադրատոմսն ինձ էլ ահավոր հետաքրքրեց...

[Chuk]

Ես՝ հավատացյալ

Երևի թե կես տարեկան եմ եղել, երբ կնքվել եմ: Իհարկե դա չի եղել իմ ընտրությունը, բայց ես դժգոհ էլ չեմ: Ու չնայած սրան ես չեմ ապրում թունդ հավատացյալների ընտանիքում: Պետք է խոստովանեմ, որ ծնողներիս հետ երբեք մանրամասն այս թեմաներով չեմ խոսել, բայց հակված եմ կարծել, որ նման է հայ ընտանիքների մեծ մասի դեպքին, երբ որպես ազգային ինքնության մաս ճանաչվում է Հայ Առաքելական Եկեղեցին, երբ կնունքը դիտարկվում է որպես արարողակարգ, որն ավելի մեծ պատասխանատվություն է ստեղծում, բարոյական արժեքներ սահմանում, ինչու չէ, նաև մերձեցնում երկու ընտանիքների (քավորի և սանիկի ընտանիքներին):

Ինչևէ: Չնայած կնունքիս, ես կրոնական դաստիարակություն չեմ ստացել: Ապրել եմ ինչպես մեր թաղի բոլոր երեխաները, կրթվել եմ, ծնողներիս կողմից դաստիարակվել, ինձ աստիճանաբար ինձ փոխանցվել է մարդկային բարոյական արժեքների կոդեքսը: Դեռ նոր տառաճանաչ՝ սկսել եմ կարդալ:

Կարդալուն ինձ մայրս է հակել: Սկսում էր որևէ հեքիաթ կարդալ, հասնում էր ամենահետաքրքիր տեղին ու «հանկարծ հիշում», որ կիսատ թողած, կարևոր գործեր ունի: Մի քանի անգամից հետո ստիպված ինքս սկսեցի շարունակել կիսատ տեղից: Սկզբից տառ-տառ, հետո բառ-բառ, հետո արդեն ամբողջական գրքերի էի կլանում: Ամենից շատ սիրում էի արկածային գրքերը, մանավանդ «Գանձերի կղզին», «Սև նետը», ուրիշներ: Մի անգամ չի, որ մտքումս Ջիմ Հոքքինզի, Թոմ Սոյերեի ու Հեքլբերի Ֆիննի հետ գնացել եմ ոսկի որոնելու: Բայց ուզելով կամ չուզելով կարդում էի նաև ուրիշ գրքեր, հանրամատչելի, ուսուցողական: Հիշում եմ, որ նստած մանկական հանրագիտարան էի կարդում:

Երբեմն էլ պապս էր հատուկ գրքեր բերում նվիրում, որոնք իր կարծիքով պետք է օգնեին իմ զարգացմանը: Այդ գրքերից մեկն էլ Մանկական Աստվածաշունչն էր: Մանուշակագույն կազմով այդ գիրքը շատ արագ դարձավ իմ սիրելին: Կլանեցի շատ արագ: Բայց դրանում շատ քիչ բան կար ու իմ հարցերն անպատասխան էին: Այնպես որ թերևս տարօրինակ չէր, որ ծնողներիցս պահանջեցի ու ստացա ամբողջական Աստվածաշունչը, իհարկե զուտ ինքնակրթվելու համար: Բայց քանի կարդում, այնքան տարվում էի: Ու շուտով ես հավատացյալ էի: Էն էլ՝ խփնված հավատացյալ:

Պատկերացրեք, հավանաբար 10-12 տարեկան երեխեք, ովքեր բակում խաղալուց իրար մի քիչ էլ ծեծում են, իսկ դու չես ծեծում, որովհետև Աստվածը դա չի թույլատրում: Ես միայն վազում է մոտակա մուտքն՝ աղոթելու համար: Ծաղրի առարկա էլ դարձա: Ընկերներս ծաղրում էին հավատս, հարազատներս մտահոգվում. ամեն դեպքում դա սովորական հավատ չէր, ես շատ էի տարվել:

Ժամանակի ընթացքում իհարկե սովորեցի ավելի զուսպ լինել, շատ ցույց չտալ: Բայց ինչքան հիշում եմ, մեկ է, առանց աղոթելու չէի պառկում քնելու: Իսկ այդ ընթացքում ինչ ասես լինում էր: Օրինակ պապս բերել էր հերթական գիրքը նվիրելու՝ ինձ ու եղբորս, էս մեկը սեռահասունության մասին էր, նախատեսված երեխեքի համար, որ էստեղ-էնտեղից չլսեինք: Բայց պատահական լսեցի պապիս՝ ծնողներիս թաքուն ասածը. «Բայց երևի Արտակից հեռու պահեք, ինքը որ մի բան կարդում ա, շատ ա տարվում»: Մինչև հիմա էլ չգիտեմ, կատակու՞մ էր, թե՞ լուրջ վախեցած էր, բայց գիտեմ, որ ծնողներս ինձնից գիրքը չթաքցրին, իսկ ես մեկ է որպես արգելված պտուղ արագորեն կլանեցի, խոստովանում եմ, էդպես էլ լուրջ բան չհասկանալով:

Եթե այդ գրքի համար կատակ էլ էր անում, Ղուրանն ինձնից հաստատ թաքցնում էր պապս: Ուրիշ գրքերի հետևում: Երևի մտածում էր, հանկարծ էս տղեն մուսուլման չդառնա: Գուցե նաև հենց Ղուրան արգելված պտուղն էր պատճառ, որ սիրում էի պապիս տանը մնալ, ու թաքուն հանում, կարդում էի:

Ու էսպես երջանիկ ապրում էի, մինչև քեռիս քաղցկեղով հիվանդացավ: Որոշ հավատացյալներ կասեն, որ ես փորձությանը չդիմացա: Իսկ ես չկարողացա այդպես էլ հասկանալ, թե ոնց կարող է Աստված լինել, ու թողնի, որ իմ, բոլորին հասնող, իմ բարի, իմ սիրելի, նոր-նոր զավակ ունեցած քեռին այդպես տանջվի, հյուծվի ու... մահանա: Քեռուս մահը կյանքս լրիվ փոխեց: Ես փակվեցի իմ մեջ: Դադարեցրի կարդալը: Օրերով նստում կամ պառկում էի ու մտածում: Չէի ծիծաղում, չէի ժպտում: Հեռուստացույց չէի նայում: Երևի երկու ամիս: Ու այդ երկու ամսում մանրամասն քննում էի իմ կյանքը, վերաիմաստավորում իմ հավատը: Չգիտեմ, էդ տարիքի տղան ինչ է հասկանում կյանքից, բայց երևի առաջին անգամ սկսեցի մոտենալ ագնոստիցիզմին, չնայած իհարկե այդ տերմինն ինձ անծանոթ էր, երևույթը նույնպես: Այդպես էլ չկարողացա հավատալ, որ ինչ-որ անբացատրելի ուժ, որի ծագումը չգիտենք, չկա: Բայց նաև չկարողացա, այլևս, հավատալ այն Աստծուն, ով իր զավակներից լավագույններին չի տալիս ապրելու հնարավորություն, զավակին մեծացնելու, մարդ սարքելու հնարավորություն: Սա չէր միակ պատճառն, իհարկե, շատ էի խորացել, բայց սա էր շարժառիթն ու սա էր հիմնական հարվածը, որ փոքրիկ հավատացյալը ստացել էր: Ես այլևս հավատացյալ չէի:

[Գալաթեա]

Արտ, անկեղծությանդ համար շնորհակալ եմ:
Շատ քչերը կկարողանային սենց:

[Chuk]

Սերգոն

Սերգոյին մի քանի անգամ տեսել էի, երբ հյուր էր գալիս իր՝ մեր բակում ապրող մորաքրոջ տղաներին: Բայց մտերմացա, երբ տեղափոխվեց ապրելու մեր դիմացի շենք ու միաժամանակ սկսեց սովորել մեր դասարանում: Երևի մենակ ես էի, որ իրան Սերգո էի ասում: Մյուսներն իրան Ցոգոլ էին ասում: Չէ, ցոգոլի սիրահար չէր, իրա ոչ այնքան ուժեղ ընդունակությունների համար էր ստացել էդ պիտակը: Ավելի ճիշտ, սկզբում իրան Դամբուլ էին ասում, բայց Սերգոն հասկացել էր, որ իրան վիրավորում են, դրա համար փոխել էին Ցոգոլի. ոչ մեկը չէր ցանկանա իր տարեկիցներից շատ ավելի բոյով, ջանով ու ուժեղ տղայի ձեռքի հարվածի տակ ընկնել: Մենակ մթերային խանութի տիրուհին՝ տիկին Մանուշն էր իրան շարունակում Դամբուլ ասել, բայց Սերգոն դա հանդուրժում էր, որովհետև տիկին Մանուշը շատ ավելի բոյով, ջանով ու դռբով էր: Իսկ մյուսները Ցոգոլ էին ասում, մեր Սերգոն էլ կարծում էր, որ դա իր անվան ձևափոխած տարբերակն ա:

Բոլորի համար զարմանալի էր, որ ես Սերգոյի հետ էդքան մտերմացել էի: Ասում էին՝ շատ տարբեր եք: Բայց ես չգիտեմ, թե ինչով էինք տարբեր: Սովորելո՞վ, միամտության աստիճանո՞վ, կարդացող-չկարդացող լինելով... Էդ ամեն ինչը մանրուք էր, որտև Սերգոն բարի, հասնող, հեշտ խոցվող, կենսուրախ մարդ էր: Մարդ էր, ում հետ կարող էիր երկար նստել ու խոսել մանկական ինչ-որ մանրուքներից:

Մինչև հիմա էլ երբեմն զգում եմ Սերգոյի կարիքը: Բայց հին Սերգոյի: Վերջին անգամները որ հանդիպեցինք, էդպես էլ չկարողացանք հաղթահարել ժամանակի ընթացքում հասունացած իրարից հեռանալն ու նստել, անկաշկանդ զրուցել: Չէ, էլի մեր՝ իրար նկատմամբ լավ վերաբերմունքը, եթե կուզեք՝ ընկերական սերը, զգացվում էր, բայց մեկ է, իրարից հեռու էինք:

Ակնոց սկսեցի դնել Սերգոյի շնորհիվ: Թաքնվոցի խաղի ամենաուժեղ խաղացողներից էի... չնայած, ոչ միայն թաքնվոցիի: Բայց էդ դեպքը եղավ թաքնվոցիի շնորհիվ: Եթե ես էի լինում փնտրողը, ապա դա առավելագույնը խաղի առաջին օյինին, որտև ցելա գցելիս պարտվում էի: Հետո արագորեն բոլոր թաքնվողներին գտնում էի, ու դրանից հետո միայն ու միայն թաքնվող լինում: Երեխեքից շատերն էին մտածում էին, թե ինչ անեն, որ Արտակը նորից լինի փնտրողը: Հանճարեղ լուծումը Սերգոն էր գտել ու բոլոր գաղտնի պահել: Պատին հենված, աչքերս ձեռքերով փակած հաշվում եմ մինչև հարյուրը ու հետևիցս զգում Սերգոյի շնչառությունը: Մտքումս մտածում եմ. այ քեզ միամիտ, ախր աչքերս բացեմ թե չէ, քո անունը կտամ, արագության վրա՞ է հույսը դնել: Աչքերս բացեցի, պատրաստ «Փթու Սերգո» ասելու, բայց չհասցրի: Սերգոն լիմոնի աղը շփեց աչքերիս: Անասելի ցավոտ էր, աչքերս վառվում էին, ու ես վիրավոր գազանի նման ամբողջ ուժովս գոռացի: Գոռոցս լսելով Սերգոն հասկացավ, թե ինչ է արել: Ու սկսեց լացել: Լացում էր բարձրաձայն, հեկեկոցով: Հարևանները, մեծերը տներից դուրս թափվեցին: Ես լացում եմ կամաց, արցունքներս հոսում են: Սերգոն լացում է ոռնալով:

- Մոտ ընկերներ եք, ինչի՞ եք կռվել, - հարցնում է մեկը:
- Արտակ, ընկերդ է, ինչի՞ ես ծեծել, - հարցնում է մյուսը:

Կարելի է կարծել, թե երազելու դեպքում կարող էի ծեծել Սերգոյին: Ու էդպես ոչ մեկը ոչ մի բան չի հասկանում: Ոչ ես եմ կարողանում խոսել ու բացատրել, ոչ Սերգոն: Վերջում երեխեքից մեկը պատմեց, որ Սերգոյին բան էլ չի եղել, ուղղակի վախեցել է, էդ ինքն է իմ աչքերի մեջ լիմոնի աղ լցրել: Նոր ինձ գրկեցին ու վազելով տարան պոլիկլինիկա: Ինձ իհարկե փրկել էին արցունքները, բայց վնասվածք ստացել էի: Վստահ չեմ, որ կարճատեսությունս հենց դրանից է, բայց էդ ժամանակ հայտնաբերվեց:

Դրանից հետո շատ երկար ժամանակ Սերգոն իմ հետ չէր խոսում: Չէ, չէր նեղացել, էդ ես պետք է նեղանայի: Վախեցել էր: Վախենում էր հետս խոսել: Իրեն մեղավոր էր զգում:

Սերգոյից մի ուրիշ դրվագ էլ հիշեցի: Էն տարիներն էին, որ լույսն օրական 1-2 ժամ էր լինում, գրաֆիկով: Երբեմն էլ ուղղակի չէր լինում՝ վթարների պատճառով: Հերթական վթարն էր, մի քանի օր լույս չունեինք: Վերջը եկան սարքեցին. վերջին մուտքում էլեկտրական անջատիչների ջարդուխուրդ եկած տուփում էր ինչ-որ բան եղել: Մի կերպ սարքեցին, լույսը տվեցին, բոլորս երջանկացանք: Իսկ Սերգոն որոշեց իր հերթական փորձն անել: Ու մինչ մենք ուրախ խաղում էինք, Սերգոն գնաց, կանգնեց այդ անջատիչների տուփից մի մետր հեռավորության վրա, թուքը հավաքեց բերանում ու ամբողջ ուժով թքեց: Դա մենք չենք տեսել: Մենք միայն գմփոցը լսեցինք, իսկ Սերգոն վախեցած ու մրոտած դեմքով խցանի պես դուրս թռավ մտքից: Մենք էլի մի քանի օր լույս չունեցանք:

[Chuk]

Գողություն

Կոմիտասի պողոտայով զբոսնող երիտասարդը դժվար թե պատկերացնի, որ ընդամենը կես դար առաջ այստեղ չեն եղել բարձրահարկ շենքեր, այլ միայն սեփական տներ: Մեր շենքն, ասում են, առաջին կառուցվածներից է՝ 1959-1960 թվականներին: Երբ ես ծնվել եմ, արդեն վաղուց չորս կողմը ծլել, ծաղկել ու զարգացել էին բարձրահարկ շենքերը, շատ հազվադեպ կարելի էր հանդիպել սեփական տների:

Նման սեփական տներից մեկը գաղտնի ծվարել է մեր բակում: Չորս կողմից շրջափակված բարձրահարկ շենքերով՝ լուռ հպարտությամբ վայելում է իր մենակությունը: Այդ կիսախարխուլ տունը շրջափակված է քարե պարիսպներով, մուտքը երկաթե դարպասով է, որը միշտ փակ է:

Մեր բակի այգում չորս թթենի կա: Երեքը սպիտակ ու հյութեղ թութ են տալիս, մեկը՝ քաղցր ու վարդագույն: Մի թթենի էլ կար այգուց դուրս, հենց բակում, Խաչիկ պապիկի սարքած պուլպուլակի կողքին: Մի քանի առաջ կտրեցին, որտև ոմանք բողոքում էին, որ թթի սեզոնին սև թթի չմաքրվող հյութը ոտնահետքերի հետ միասին տուն է մտնում:

Մենք երեխա ժամանակ թթի պակասություն չունեին: Մինչև փորներիս տրաքելը կարող էինք ուտել երեք տեսակի այդ թթերը՝ սպիտակ, վարդագույն ու սև: Բայց մեզ ամենից շատ գրավում էր Էմմա տատիի տան բակի թութը:

Ավելի մե՞ծ ու հյութեղ էր. դժվար թե: Նույն սորտի սպիտակ թութ էր, ինչ մեր բակինը: Բայց ասում են արգելված պտուղը միշտ էլ համով է: Երևի մեզ ավելի շատ արկածն էր հետաքրքրում. գաղտնի մտնում էիր իրանց բակ, բարձրանում ծառն ու ահը սրտումդ ուտում համեղ թութը, մինչև Էմմա տատին բահը, կամ մի դագանակ, կամ ուղղակի մի մեծ քար ձեռքին գաղտագողի կմոտենար ծառին ու կսկսեր խփել: Մի հոգու գլուխ չի, որ պատռել է Էմմա տատը, ու դա ուղեկցվում էր անեծքների մի ահռելի հոսքով: Մենք էլ իբր վախվորած, բայց իրականում էդ օրվա արկածից դուրս փախնում էինք իրենց բակից: Երբեմն մեկնումեկը փախնելուց բռնվում ու ծեծ էր ուտում:

Սեփական տան բակի թութը երկու տարբերակ ուներ վերջանալու. մեկը մեր կերածն էր, մեկն էլ քամու թափածը, որ հետո Էմմայի տղա գիժ Վովան առավոտը ժամը վեցին արթնանում, ավլում ու թափում էր, իսկ հետո կես ժամ շլանգի ջրով լվանում էր գետինը: Էմմայի մյուս տղան՝ Սերոժը, քանի դեռ իրենց հետ էր ապրում, թողնում էր որ ուտենք թութ: Բայց հետո, երբ Էմման սկսեց Սերոժի երեխեքին էլ անխնա ծեծել, մի գիշեր, երբ Վովան ու Էմման Էմմայի աղջկա տուն էին գնացել, գաղտագողի մի բեռնատար մեքենա բերեց, իր իրերը լցրեց մեջն ու փախավ: Ոչ մեկին չասեց, թե ուր են գնում ու դրանից հետո երկար, շատ երկար ոչ մեկն իրանից լուր չուներ: Միայն տարիներ հետո պետք է նորից լուր ունենայինք, ու իմանայինք, որ զրկվել է ողջ ժառանգությունից, բայց դրանից դժգոհ չէ, կարևորը, որ երեխեքին փախցրել էր Կոմիտասի այդ հին ու հազվագյուտ կանգուն մնացած տներից մեկից:

Մի քանի տարի առաջ Էմման մահացավ: Տունը մնաց Վովային ու Էմմայի աղջկան: Սկսեցին համառորեն լուրեր պտտվել, որ ինչ-որ մարդիկ ուզում են տունն առնել, քանդել, տեղը շենք կառուցել: Վախենալու հեռանկար է. մեր փոքր բակում սեփական տունն էլի ոչինչ, բայց շենքը շատերից կխանգարի: Հետո Վովան անհետացավ. ասում են, քրոջ տանն է ապրում: Մենակ երբեմն առավոտյան ժամը վեցին հայտնվում է, բակն ավլում, լվանում, հետո կողպում է դարպասը ու դուրս գալիս: Հասնում է մոտակա մուտքին, վախեցած շրջվում է, գալիս, ստուգում է դարպասը բացվում է թե չէ, տեսնում, որ փակ է, հանգստած շունչ քաշում, պտտվում ու գնում: Բայց հենց հասնում է շենքի ծայրին, վախեցած շրջվում է, արագ քայլելով գալիս, նորից ստուգում դարպասն ու նորից հանգստացած շունչ քաշելով գնում: Մի անգամ էլ հետ է դառնում, հենց հասնում է խաչմերուկին: Բայց այս անգամ համենայն դեպս բանալիով կողպեքը բացում է, նորից փակում ու նոր գնում... բայց մոտակա մուտքին հասնելով նորից շրջվում է: Ասում են, որ մարդիկ կան, ովքեր հաշվել են, թե Վովան քանի անգամ է հետ դառնում ու ստուգում դարպասի փակ լինելը, իմ համբերությունն այս երեսուն տարիների ընթացքում էդպես էլ չհերիքեց:

Էս ամենը հիշեցի, որտև նոր սերունդ կա մեր բակում. ճտպտան, համով երեխեք են: Ու թեև բակում հիմա էլ դեռ չորս թթենի կա, երեքը սպիտակ թթով, մեկը՝ վարդագույն, իրանք էլ երևի զգացել էին Էմմայի բակի թթի համը: Ու էսօր երեք համով ու ճտպտան երեխա էդ թութն էին ուտում, երբ ոստիկանները շրջապատել են բակը, երեխեքին բռնել ու բերման ենթարկել ոստիկանություն: Ասում են, որ Վովան բողոքած է եղել, որ տան մեջ ամեն ինչ իրար խառնած է, գողություն է եղել: Թե ինչ է եղել, չգիտենք, բայց երբ մենք էինք ուտում էդ թութը, ընդամենը մեր գլխին քարով խփում էին, ոչ թե ձերբակալում:

[Նարե91]

Ինձ թվում ա՝ պետք չի՝ երկմտել՝ շարունակել գրել, թե ոչ: Դրա կարիքը չկա: Պիտի գրել միանշանակ:
Շաաատ լավ ես գրում:
Ախր հասարակ բաներ ես պատմում է, բայց էնքան սիրուն ու հավեսով, որ մարդու քեֆը բերում ես:

[Alphaone]

Այսօր ուրիշ է կարգը