Հուշեր

[Chuk]

Ես՝ հավատացյալ

Երևի թե կես տարեկան եմ եղել, երբ կնքվել եմ: Իհարկե դա չի եղել իմ ընտրությունը, բայց ես դժգոհ էլ չեմ: Ու չնայած սրան ես չեմ ապրում թունդ հավատացյալների ընտանիքում: Պետք է խոստովանեմ, որ ծնողներիս հետ երբեք մանրամասն այս թեմաներով չեմ խոսել, բայց հակված եմ կարծել, որ նման է հայ ընտանիքների մեծ մասի դեպքին, երբ որպես ազգային ինքնության մաս ճանաչվում է Հայ Առաքելական Եկեղեցին, երբ կնունքը դիտարկվում է որպես արարողակարգ, որն ավելի մեծ պատասխանատվություն է ստեղծում, բարոյական արժեքներ սահմանում, ինչու չէ, նաև մերձեցնում երկու ընտանիքների (քավորի և սանիկի ընտանիքներին):

Ինչևէ: Չնայած կնունքիս, ես կրոնական դաստիարակություն չեմ ստացել: Ապրել եմ ինչպես մեր թաղի բոլոր երեխաները, կրթվել եմ, ծնողներիս կողմից դաստիարակվել, ինձ աստիճանաբար ինձ փոխանցվել է մարդկային բարոյական արժեքների կոդեքսը: Դեռ նոր տառաճանաչ՝ սկսել եմ կարդալ:

Կարդալուն ինձ մայրս է հակել: Սկսում էր որևէ հեքիաթ կարդալ, հասնում էր ամենահետաքրքիր տեղին ու «հանկարծ հիշում», որ կիսատ թողած, կարևոր գործեր ունի: Մի քանի անգամից հետո ստիպված ինքս սկսեցի շարունակել կիսատ տեղից: Սկզբից տառ-տառ, հետո բառ-բառ, հետո արդեն ամբողջական գրքերի էի կլանում: Ամենից շատ սիրում էի արկածային գրքերը, մանավանդ «Գանձերի կղզին», «Սև նետը», ուրիշներ: Մի անգամ չի, որ մտքումս Ջիմ Հոքքինզի, Թոմ Սոյերեի ու Հեքլբերի Ֆիննի հետ գնացել եմ ոսկի որոնելու: Բայց ուզելով կամ չուզելով կարդում էի նաև ուրիշ գրքեր, հանրամատչելի, ուսուցողական: Հիշում եմ, որ նստած մանկական հանրագիտարան էի կարդում:

Երբեմն էլ պապս էր հատուկ գրքեր բերում նվիրում, որոնք իր կարծիքով պետք է օգնեին իմ զարգացմանը: Այդ գրքերից մեկն էլ Մանկական Աստվածաշունչն էր: Մանուշակագույն կազմով այդ գիրքը շատ արագ դարձավ իմ սիրելին: Կլանեցի շատ արագ: Բայց դրանում շատ քիչ բան կար ու իմ հարցերն անպատասխան էին: Այնպես որ թերևս տարօրինակ չէր, որ ծնողներիցս պահանջեցի ու ստացա ամբողջական Աստվածաշունչը, իհարկե զուտ ինքնակրթվելու համար: Բայց քանի կարդում, այնքան տարվում էի: Ու շուտով ես հավատացյալ էի: Էն էլ՝ խփնված հավատացյալ:

Պատկերացրեք, հավանաբար 10-12 տարեկան երեխեք, ովքեր բակում խաղալուց իրար մի քիչ էլ ծեծում են, իսկ դու չես ծեծում, որովհետև Աստվածը դա չի թույլատրում: Ես միայն վազում է մոտակա մուտքն՝ աղոթելու համար: Ծաղրի առարկա էլ դարձա: Ընկերներս ծաղրում էին հավատս, հարազատներս մտահոգվում. ամեն դեպքում դա սովորական հավատ չէր, ես շատ էի տարվել:

Ժամանակի ընթացքում իհարկե սովորեցի ավելի զուսպ լինել, շատ ցույց չտալ: Բայց ինչքան հիշում եմ, մեկ է, առանց աղոթելու չէի պառկում քնելու: Իսկ այդ ընթացքում ինչ ասես լինում էր: Օրինակ պապս բերել էր հերթական գիրքը նվիրելու՝ ինձ ու եղբորս, էս մեկը սեռահասունության մասին էր, նախատեսված երեխեքի համար, որ էստեղ-էնտեղից չլսեինք: Բայց պատահական լսեցի պապիս՝ ծնողներիս թաքուն ասածը. «Բայց երևի Արտակից հեռու պահեք, ինքը որ մի բան կարդում ա, շատ ա տարվում»: Մինչև հիմա էլ չգիտեմ, կատակու՞մ էր, թե՞ լուրջ վախեցած էր, բայց գիտեմ, որ ծնողներս ինձնից գիրքը չթաքցրին, իսկ ես մեկ է որպես արգելված պտուղ արագորեն կլանեցի, խոստովանում եմ, էդպես էլ լուրջ բան չհասկանալով:

Եթե այդ գրքի համար կատակ էլ էր անում, Ղուրանն ինձնից հաստատ թաքցնում էր պապս: Ուրիշ գրքերի հետևում: Երևի մտածում էր, հանկարծ էս տղեն մուսուլման չդառնա: Գուցե նաև հենց Ղուրան արգելված պտուղն էր պատճառ, որ սիրում էի պապիս տանը մնալ, ու թաքուն հանում, կարդում էի:

Ու էսպես երջանիկ ապրում էի, մինչև քեռիս քաղցկեղով հիվանդացավ: Որոշ հավատացյալներ կասեն, որ ես փորձությանը չդիմացա: Իսկ ես չկարողացա այդպես էլ հասկանալ, թե ոնց կարող է Աստված լինել, ու թողնի, որ իմ, բոլորին հասնող, իմ բարի, իմ սիրելի, նոր-նոր զավակ ունեցած քեռին այդպես տանջվի, հյուծվի ու... մահանա: Քեռուս մահը կյանքս լրիվ փոխեց: Ես փակվեցի իմ մեջ: Դադարեցրի կարդալը: Օրերով նստում կամ պառկում էի ու մտածում: Չէի ծիծաղում, չէի ժպտում: Հեռուստացույց չէի նայում: Երևի երկու ամիս: Ու այդ երկու ամսում մանրամասն քննում էի իմ կյանքը, վերաիմաստավորում իմ հավատը: Չգիտեմ, էդ տարիքի տղան ինչ է հասկանում կյանքից, բայց երևի առաջին անգամ սկսեցի մոտենալ ագնոստիցիզմին, չնայած իհարկե այդ տերմինն ինձ անծանոթ էր, երևույթը նույնպես: Այդպես էլ չկարողացա հավատալ, որ ինչ-որ անբացատրելի ուժ, որի ծագումը չգիտենք, չկա: Բայց նաև չկարողացա, այլևս, հավատալ այն Աստծուն, ով իր զավակներից լավագույններին չի տալիս ապրելու հնարավորություն, զավակին մեծացնելու, մարդ սարքելու հնարավորություն: Սա չէր միակ պատճառն, իհարկե, շատ էի խորացել, բայց սա էր շարժառիթն ու սա էր հիմնական հարվածը, որ փոքրիկ հավատացյալը ստացել էր: Ես այլևս հավատացյալ չէի:

[Գալաթեա]

Արտ, անկեղծությանդ համար շնորհակալ եմ:
Շատ քչերը կկարողանային սենց:

[Արամ]

Լիլը ճիշտ ա ասում, Ա՛րտ: Սիրահարվելու ազնվություն ա

Հ.Գ. Ուրիշ բան չմտածես, են 2 տարին դեռ չի լռացել:

[Նաիրուհի]

Արտ, ես էլ եմ համարյա նույնն անցել, բայց ավելի տպավորվող լինելով՝ Մանուկների աստվածաշնչից հետո էի հավատացյալ դարձել, երբ դեռ յոթ-ութ տարեկան էի։ Ու բարեբախտաբար՝ կասկածներս ծագեցին ոչ թե սիրելի մարդու կորցնելու արդյունքում, այլ մեկ այլ բան բացահայտելու։ Տասը-տասնմեկ տարեկանից տարված էի անտիկ արվեստով ու պատմությամբ (հնագույն ու հին շրջանը մինչև հիմա եմ ամենաշատը սիրում), ու չկարողացա համակերպվել էն մտքի հետ, որ էդ շրջանի հայկական մշակութային ժառանգությունը քրիստոնեության տարածման ժամանակ է ոչնչացվել։ Դե հա, ես ավելի երեխա էի, բայց էդպես էլ չկարողացա ներել դա, ու մի շրջան մոլի աթեիստ էի, մինչև դեռահասության բռնկունությունն անցավ։
Շնորհակալ եմ, նենց տպավորություն էր, որ քեզ հետ անցնում եմ բոլոր փուլերը։

[Chuk]

Սերգոն

Սերգոյին մի քանի անգամ տեսել էի, երբ հյուր էր գալիս իր՝ մեր բակում ապրող մորաքրոջ տղաներին: Բայց մտերմացա, երբ տեղափոխվեց ապրելու մեր դիմացի շենք ու միաժամանակ սկսեց սովորել մեր դասարանում: Երևի մենակ ես էի, որ իրան Սերգո էի ասում: Մյուսներն իրան Ցոգոլ էին ասում: Չէ, ցոգոլի սիրահար չէր, իրա ոչ այնքան ուժեղ ընդունակությունների համար էր ստացել էդ պիտակը: Ավելի ճիշտ, սկզբում իրան Դամբուլ էին ասում, բայց Սերգոն հասկացել էր, որ իրան վիրավորում են, դրա համար փոխել էին Ցոգոլի. ոչ մեկը չէր ցանկանա իր տարեկիցներից շատ ավելի բոյով, ջանով ու ուժեղ տղայի ձեռքի հարվածի տակ ընկնել: Մենակ մթերային խանութի տիրուհին՝ տիկին Մանուշն էր իրան շարունակում Դամբուլ ասել, բայց Սերգոն դա հանդուրժում էր, որովհետև տիկին Մանուշը շատ ավելի բոյով, ջանով ու դռբով էր: Իսկ մյուսները Ցոգոլ էին ասում, մեր Սերգոն էլ կարծում էր, որ դա իր անվան ձևափոխած տարբերակն ա:

Բոլորի համար զարմանալի էր, որ ես Սերգոյի հետ էդքան մտերմացել էի: Ասում էին՝ շատ տարբեր եք: Բայց ես չգիտեմ, թե ինչով էինք տարբեր: Սովորելո՞վ, միամտության աստիճանո՞վ, կարդացող-չկարդացող լինելով... Էդ ամեն ինչը մանրուք էր, որտև Սերգոն բարի, հասնող, հեշտ խոցվող, կենսուրախ մարդ էր: Մարդ էր, ում հետ կարող էիր երկար նստել ու խոսել մանկական ինչ-որ մանրուքներից:

Մինչև հիմա էլ երբեմն զգում եմ Սերգոյի կարիքը: Բայց հին Սերգոյի: Վերջին անգամները որ հանդիպեցինք, էդպես էլ չկարողացանք հաղթահարել ժամանակի ընթացքում հասունացած իրարից հեռանալն ու նստել, անկաշկանդ զրուցել: Չէ, էլի մեր՝ իրար նկատմամբ լավ վերաբերմունքը, եթե կուզեք՝ ընկերական սերը, զգացվում էր, բայց մեկ է, իրարից հեռու էինք:

Ակնոց սկսեցի դնել Սերգոյի շնորհիվ: Թաքնվոցի խաղի ամենաուժեղ խաղացողներից էի... չնայած, ոչ միայն թաքնվոցիի: Բայց էդ դեպքը եղավ թաքնվոցիի շնորհիվ: Եթե ես էի լինում փնտրողը, ապա դա առավելագույնը խաղի առաջին օյինին, որտև ցելա գցելիս պարտվում էի: Հետո արագորեն բոլոր թաքնվողներին գտնում էի, ու դրանից հետո միայն ու միայն թաքնվող լինում: Երեխեքից շատերն էին մտածում էին, թե ինչ անեն, որ Արտակը նորից լինի փնտրողը: Հանճարեղ լուծումը Սերգոն էր գտել ու բոլոր գաղտնի պահել: Պատին հենված, աչքերս ձեռքերով փակած հաշվում եմ մինչև հարյուրը ու հետևիցս զգում Սերգոյի շնչառությունը: Մտքումս մտածում եմ. այ քեզ միամիտ, ախր աչքերս բացեմ թե չէ, քո անունը կտամ, արագության վրա՞ է հույսը դնել: Աչքերս բացեցի, պատրաստ «Փթու Սերգո» ասելու, բայց չհասցրի: Սերգոն լիմոնի աղը շփեց աչքերիս: Անասելի ցավոտ էր, աչքերս վառվում էին, ու ես վիրավոր գազանի նման ամբողջ ուժովս գոռացի: Գոռոցս լսելով Սերգոն հասկացավ, թե ինչ է արել: Ու սկսեց լացել: Լացում էր բարձրաձայն, հեկեկոցով: Հարևանները, մեծերը տներից դուրս թափվեցին: Ես լացում եմ կամաց, արցունքներս հոսում են: Սերգոն լացում է ոռնալով:

- Մոտ ընկերներ եք, ինչի՞ եք կռվել, - հարցնում է մեկը:
- Արտակ, ընկերդ է, ինչի՞ ես ծեծել, - հարցնում է մյուսը:

Կարելի է կարծել, թե երազելու դեպքում կարող էի ծեծել Սերգոյին: Ու էդպես ոչ մեկը ոչ մի բան չի հասկանում: Ոչ ես եմ կարողանում խոսել ու բացատրել, ոչ Սերգոն: Վերջում երեխեքից մեկը պատմեց, որ Սերգոյին բան էլ չի եղել, ուղղակի վախեցել է, էդ ինքն է իմ աչքերի մեջ լիմոնի աղ լցրել: Նոր ինձ գրկեցին ու վազելով տարան պոլիկլինիկա: Ինձ իհարկե փրկել էին արցունքները, բայց վնասվածք ստացել էի: Վստահ չեմ, որ կարճատեսությունս հենց դրանից է, բայց էդ ժամանակ հայտնաբերվեց:

Դրանից հետո շատ երկար ժամանակ Սերգոն իմ հետ չէր խոսում: Չէ, չէր նեղացել, էդ ես պետք է նեղանայի: Վախեցել էր: Վախենում էր հետս խոսել: Իրեն մեղավոր էր զգում:

Սերգոյից մի ուրիշ դրվագ էլ հիշեցի: Էն տարիներն էին, որ լույսն օրական 1-2 ժամ էր լինում, գրաֆիկով: Երբեմն էլ ուղղակի չէր լինում՝ վթարների պատճառով: Հերթական վթարն էր, մի քանի օր լույս չունեինք: Վերջը եկան սարքեցին. վերջին մուտքում էլեկտրական անջատիչների ջարդուխուրդ եկած տուփում էր ինչ-որ բան եղել: Մի կերպ սարքեցին, լույսը տվեցին, բոլորս երջանկացանք: Իսկ Սերգոն որոշեց իր հերթական փորձն անել: Ու մինչ մենք ուրախ խաղում էինք, Սերգոն գնաց, կանգնեց այդ անջատիչների տուփից մի մետր հեռավորության վրա, թուքը հավաքեց բերանում ու ամբողջ ուժով թքեց: Դա մենք չենք տեսել: Մենք միայն գմփոցը լսեցինք, իսկ Սերգոն վախեցած ու մրոտած դեմքով խցանի պես դուրս թռավ մտքից: Մենք էլի մի քանի օր լույս չունեցանք:

[Chuk]

Գողություն

Կոմիտասի պողոտայով զբոսնող երիտասարդը դժվար թե պատկերացնի, որ ընդամենը կես դար առաջ այստեղ չեն եղել բարձրահարկ շենքեր, այլ միայն սեփական տներ: Մեր շենքն, ասում են, առաջին կառուցվածներից է՝ 1959-1960 թվականներին: Երբ ես ծնվել եմ, արդեն վաղուց չորս կողմը ծլել, ծաղկել ու զարգացել էին բարձրահարկ շենքերը, շատ հազվադեպ կարելի էր հանդիպել սեփական տների:

Նման սեփական տներից մեկը գաղտնի ծվարել է մեր բակում: Չորս կողմից շրջափակված բարձրահարկ շենքերով՝ լուռ հպարտությամբ վայելում է իր մենակությունը: Այդ կիսախարխուլ տունը շրջափակված է քարե պարիսպներով, մուտքը երկաթե դարպասով է, որը միշտ փակ է:

Մեր բակի այգում չորս թթենի կա: Երեքը սպիտակ ու հյութեղ թութ են տալիս, մեկը՝ քաղցր ու վարդագույն: Մի թթենի էլ կար այգուց դուրս, հենց բակում, Խաչիկ պապիկի սարքած պուլպուլակի կողքին: Մի քանի առաջ կտրեցին, որտև ոմանք բողոքում էին, որ թթի սեզոնին սև թթի չմաքրվող հյութը ոտնահետքերի հետ միասին տուն է մտնում:

Մենք երեխա ժամանակ թթի պակասություն չունեին: Մինչև փորներիս տրաքելը կարող էինք ուտել երեք տեսակի այդ թթերը՝ սպիտակ, վարդագույն ու սև: Բայց մեզ ամենից շատ գրավում էր Էմմա տատիի տան բակի թութը:

Ավելի մե՞ծ ու հյութեղ էր. դժվար թե: Նույն սորտի սպիտակ թութ էր, ինչ մեր բակինը: Բայց ասում են արգելված պտուղը միշտ էլ համով է: Երևի մեզ ավելի շատ արկածն էր հետաքրքրում. գաղտնի մտնում էիր իրանց բակ, բարձրանում ծառն ու ահը սրտումդ ուտում համեղ թութը, մինչև Էմմա տատին բահը, կամ մի դագանակ, կամ ուղղակի մի մեծ քար ձեռքին գաղտագողի կմոտենար ծառին ու կսկսեր խփել: Մի հոգու գլուխ չի, որ պատռել է Էմմա տատը, ու դա ուղեկցվում էր անեծքների մի ահռելի հոսքով: Մենք էլ իբր վախվորած, բայց իրականում էդ օրվա արկածից դուրս փախնում էինք իրենց բակից: Երբեմն մեկնումեկը փախնելուց բռնվում ու ծեծ էր ուտում:

Սեփական տան բակի թութը երկու տարբերակ ուներ վերջանալու. մեկը մեր կերածն էր, մեկն էլ քամու թափածը, որ հետո Էմմայի տղա գիժ Վովան առավոտը ժամը վեցին արթնանում, ավլում ու թափում էր, իսկ հետո կես ժամ շլանգի ջրով լվանում էր գետինը: Էմմայի մյուս տղան՝ Սերոժը, քանի դեռ իրենց հետ էր ապրում, թողնում էր որ ուտենք թութ: Բայց հետո, երբ Էմման սկսեց Սերոժի երեխեքին էլ անխնա ծեծել, մի գիշեր, երբ Վովան ու Էմման Էմմայի աղջկա տուն էին գնացել, գաղտագողի մի բեռնատար մեքենա բերեց, իր իրերը լցրեց մեջն ու փախավ: Ոչ մեկին չասեց, թե ուր են գնում ու դրանից հետո երկար, շատ երկար ոչ մեկն իրանից լուր չուներ: Միայն տարիներ հետո պետք է նորից լուր ունենայինք, ու իմանայինք, որ զրկվել է ողջ ժառանգությունից, բայց դրանից դժգոհ չէ, կարևորը, որ երեխեքին փախցրել էր Կոմիտասի այդ հին ու հազվագյուտ կանգուն մնացած տներից մեկից:

Մի քանի տարի առաջ Էմման մահացավ: Տունը մնաց Վովային ու Էմմայի աղջկան: Սկսեցին համառորեն լուրեր պտտվել, որ ինչ-որ մարդիկ ուզում են տունն առնել, քանդել, տեղը շենք կառուցել: Վախենալու հեռանկար է. մեր փոքր բակում սեփական տունն էլի ոչինչ, բայց շենքը շատերից կխանգարի: Հետո Վովան անհետացավ. ասում են, քրոջ տանն է ապրում: Մենակ երբեմն առավոտյան ժամը վեցին հայտնվում է, բակն ավլում, լվանում, հետո կողպում է դարպասը ու դուրս գալիս: Հասնում է մոտակա մուտքին, վախեցած շրջվում է, գալիս, ստուգում է դարպասը բացվում է թե չէ, տեսնում, որ փակ է, հանգստած շունչ քաշում, պտտվում ու գնում: Բայց հենց հասնում է շենքի ծայրին, վախեցած շրջվում է, արագ քայլելով գալիս, նորից ստուգում դարպասն ու նորից հանգստացած շունչ քաշելով գնում: Մի անգամ էլ հետ է դառնում, հենց հասնում է խաչմերուկին: Բայց այս անգամ համենայն դեպս բանալիով կողպեքը բացում է, նորից փակում ու նոր գնում... բայց մոտակա մուտքին հասնելով նորից շրջվում է: Ասում են, որ մարդիկ կան, ովքեր հաշվել են, թե Վովան քանի անգամ է հետ դառնում ու ստուգում դարպասի փակ լինելը, իմ համբերությունն այս երեսուն տարիների ընթացքում էդպես էլ չհերիքեց:

Էս ամենը հիշեցի, որտև նոր սերունդ կա մեր բակում. ճտպտան, համով երեխեք են: Ու թեև բակում հիմա էլ դեռ չորս թթենի կա, երեքը սպիտակ թթով, մեկը՝ վարդագույն, իրանք էլ երևի զգացել էին Էմմայի բակի թթի համը: Ու էսօր երեք համով ու ճտպտան երեխա էդ թութն էին ուտում, երբ ոստիկանները շրջապատել են բակը, երեխեքին բռնել ու բերման ենթարկել ոստիկանություն: Ասում են, որ Վովան բողոքած է եղել, որ տան մեջ ամեն ինչ իրար խառնած է, գողություն է եղել: Թե ինչ է եղել, չգիտենք, բայց երբ մենք էինք ուտում էդ թութը, ընդամենը մեր գլխին քարով խփում էին, ոչ թե ձերբակալում:

[Dayana]

Արտ, ձեռագիրդ նենց լավն ա, մի երկու անգամ իրար վրա կարդացի վերջին երկուսը։ (նախկինում էլ էր լավը, հիմա ավելի լավն ա)

[Chuk]

Արտ, ձեռագիրդ նենց լավն ա, մի երկու անգամ իրար վրա կարդացի վերջին երկուսը։ (նախկինում էլ էր լավը, հիմա ավելի լավն ա)

Շնորհակալ եմ, Արմ ջան
Իսկ ինձ թվում էր, որ հետ եմ վարժվել գրելուց:

[Chuk]

Ուզում եմ հիշեցնել, որ չնայած սրանք իրական հուշեր են, բայց վաղեմության պատճառով որոշ դրվագներ ռեստավրացիայի են ենթարկվել՝ գուցե իրականությունից ինչ-որ չափով շեղվելով, դե իսկ ծաղկեցումներն էլ առավել գեղարվեստական դարձնելու համար էր: Նաև հիշեցնեմ, որ սրանք գրվում են մի շնչով, չեն խմբագրվում, ու չեն սրբագրվում: Դե... գոնե դեռ:

Մի կահույքի պատմություն

Մեր բակից դեպի վերև՝ դիմացի բակ գնացող ճանապարհ կա, որի վերջում պուլպուլակ ու տուռնիկ կար: Հաճախ մեր խաղերն էնտեղ էին լինում, կամ գոնե դրանց քննարկումները, որտև քչից-շատից ծնողների ուշադիր հսկողությունից, տեսողությունից դուրս էինք լինում: Այդ օրն էլ բակի երեխեքով հավաքվել էինք այդտեղ, երկու թիմի բաժանվել ու ամենօրյա կռիվը սկսել. պահմտոցի՞ խաղալ, թե՞ հավալա: Արդեն հասել էինք էն պահին, որ ամեն կողմից ընտրվել էր մեկական հոգի՝ չինգաչունգով հարցին լուծում տալու: Բայց չհասցրինք, որտև շնչակտուր վազելով եկավ եղբայրս՝ Տարոնը:

- Մարիամիկի պապին ա մեռել, - մեզ հասնելով հայտնեց ցավալի լուրը:
- Ի՞նչ գիտես, - իրար խառնվեցինք մենք:
- Նոր բալկոնից նայում էի, տեսա թե ոնց մեռելի ավտոն եկավ, հետո դագաղով Մարիամիկի պապին բերեցին, դրեցին մեջն ու տարան:

Մենք փոքր երեխեք էինք, ու մեր համար մահը դեռ նոր ու ինչ-որ չափով վախենալու բան էր: Քչերն էին, որ հասցրել էին հարազատի մահ տեսած լինել ու նման լուրը, որ մեր ընկերներից մեկի պապը մահացել է, մեզնից ամեն մեկին ստիպեց բոլոր խաղերը թողնել ու վազել տուն՝ անսպասելի լուրը տնեցիքին հայտնելու:

Մեր շենքը հին շենք է, էդ տարիներին դեռ քչերն էին փոխել իրենց բնակարանը ու մեծ մասամբ իրար վաղուց, շատ վաղուց ճանաչող մարդիկ էին: Էնպես որ բոլորովին զարմանալի չի, որ լուրը արագորեն տարածվեց շենքից դուրս էլ, իսկ արդեն մի քանի րոպե անց հարևաններից առաջինը շտապես Մարիամիկենց տուն: Հետո գնաց երկրորդ հարևանը, հետո երրորդը, բայց չորրորդն արդեն տուն չհասավ, որտև գնացողները շփոթված դուրս էին գալիս տնից ու խմբվում մուտքի դիմաց՝ անհանգիստ իրար հետ խոսելով: Մենք՝ երեխեքս էլ, քիչ հեռու կանգնած, հետաքրքրված, մի քիչ էլ վախվորած հետևում էինք: Կարծեմ առաջինը Արսենի մայրն էր, որ Արսենին կանչեց մոտը՝ իմանալու թե լուրը որտեղից է իմացել: Արսենն էլ, հպարտ, որ իրենից են ուզում տենց կարևորը փաստը ճշտում, անմիջապես հայտնեց, որ Տարոնն է տեսել: Արսենին ուղարկեցին հետ, Տարոնին՝ կանչեցին:

- Տարոն, որտեղի՞ց ես իմացել, որ Մարիամիկի պապին մահացել է, - հարցրին:
- Բալկոնից նայում էի, տեսա, որ մեռելի ավտոն եկավ...
- Մեռելի ավտո՞ն:
- Հա, գռուզավիկ էր:
- Բա ինչի՞ց վերցրիր որ մեռելի է:
- Վրան ռուսերեն տառերով «մեռել» էր գրած:

Մեծերը զարմացած իրար են նայում.
- Բա հետո՞:
- Հետո տեսա, որ փակ դագաղ բերեցին, դրեցին մեջը:
- Փա՞կ:
- Հա, փակ էր:
- Բա ի՞նչ իմացար, որ Մարիամիկի պապիկն ա:
- Դե... - շփոթվեց Տարոնը, - ես գիտեի որ իրանց մուտքում ինքն ա հիվանդ:

Անհարմար, երկար լռությունը խախտեց Մարիամիկենց վերևի հարևանը.
- Դե լավ, ժողովուրդ, երեխա ա: Չի հասկացել ի՞նչ ա կատարվում...
- Բայց էս ինչե՞ր ա հորինում:
- Դե էնքան էլ չի հորինում, ուղղակի ինքը սխալ ա ամեն ինչ հասկացել: Էդ գռուզավիկը մեր մոտ էր եկել, վրան ռուսերեն «МЕБЕЛЬ» էր գրած, երեխեն սխալ ա հասկացել: Հետո էլ որ մեր տնից էն թախտը բերեցին մեջը դրեցին, կարծել ա, թե դագաղ ա:

Մեծերը կամաց-կամաց սկսեցին ցրվել տներով, ոչ էն ա կարողանալով ծիծաղել եղածի վրա, ոչ էն ա, բարկանալ: Երեկոյան եկավ Մարիամիկը, ով տանը չէր էդ օրը: Ռաֆոն վազելով եկավ, Տարոնին, թե փախի, Մարիամիկը կատաղած ա: Փախնել չհասցրեց, Մարիամիկը ձեռները դրել էր կոնքերին ու հաշիվ էր պահանջում.
- Ինչի՞ ես հենց իմ պապին մեռցրել, ուրի՞շ մարդ չկար:
- Ախր ձեր մուտքից էր, ինքն ա հիվանդ, վաղուց...
- Իմ պապիկը բուժվելու ա, - Մարիամիկի աչքերը առաջինը լցվեցին, երկրորդը Տարոնինը, հետո արդեն մյուսներինը:

Բայց հաշտությունն էդպես արագ չէր լինի: Մարիամը նեղացել էր ոչ միայն Տարոնից, այլ մյուսներիցս էլ, երևի ամբողջ աշխարհից էլ: Ինչքան էլ սիրտն ուզում էինք շահել, մեկ է տխուր էր: Ու երևի դեռ երկար մեր բակում կհիշեինք էդ պատմությունը, կծաղկացնեինք, լեգենդ կսարքեինք, եթե դրանից ուղիղ երկու օր անց սև կոստյումներով ազգականները չբերեին, ու Մարիամենց մուտքի դռանը չդնեին դագաղի կափարիչը: Երկար տևած ծանր հիվանդությունից հյուծված պապը մահացավ, ու չնայած դրանում Տարոնը կապ չուներ, բայց դեռ երկար ժամանակ ինքն իրեն մեղավոր էր զգում, Մարիամիկը «պապին մեռցնողի» հետ չէր խոսում:

Հուղարկավորությունից երևի մի տասը օր էր անցել, մենք նորից նույն տեղում մեր խաղն էինք պլանավորում, երբ նորից վազելով եկավ Տարոնը, վախեցած աչքերով ու կանչեց.
- Մարիամիկի պապը սաղացել ա:
- Ի՞նչ ես խոսում, է:
- Չեք հավատում, եկեք նայեք, իրանց պադյեզդի առաջ նստած ա:

Իրար հրհրելով վազեցինք՝ Մարիամի կենդանացած պապին տեսնելու: Ու իրանց մուտքից քիչ ներքև կանգ առանք: Մուտքի դիմացի մեծ քարին նստած էր Մարիամի պապը ու տխուր ժպտալով խոսում էր Մարիամի հետ:

Մենք ոչ էն էի փախնեինք, ոչ էն է ուրիշ բան անեինք: Մարիամը մեզ տեսավ, տեսավ, որ ուշադիր ու վախվորած աչքերով իրանց ենք նայում, ու մարտական քայլվածքով ջղայն եկավ մեր վրա.
- Հի՞մա ինչ եք ուզում:
- Մարիամիկ, պապիկդ սաղացե՞լ ա:
- Ապուշներ, - սկսեց լացել Մարիամը, - պապիկիս երկվորյակ ախպերն ա: