Կրոնի պարտադրումը դպրոցում և պայքարը դրա դեմ

[ivy]

Պատմաբան-չպատմաբան մի կողմ թողնենք:
ՀԱԵ-ն՝ իր սև վեղարավորներով, անհանդուրժողականության քարոզիչ է, դեմ է ամեն տեսակի բազմազանությանը և մի գերկոնսերվատիվ, այլակարծության հանդեպ ատելություն սերմանող կառույց է: Էդ տերտերներից խավարամտությունից բացի ուրիշ բան չեմ տեսել. 2013-ին փողոց թափվելն ու սև պլակատներով՝ «ո'չ գենդերին» աբսուրդության հասնող կոչերը վկա:
Ուզում եք, որ էդ մարդիկ՝ իրենց ամբողջ խավարամտությամբ, մտնեն դպրոց ու սերունդներ «կրթե՞ն»: Թող ինչ անում են, իրենց եկեղեցում անեն: Հանրակրթական դպրոցում իրենք տեղ չունեն:

[Lion]

Իրենք սերունդ չեն կրթում, իրենք ներկայացնում են ընդամենը Հայ առաքելական եկեղեցին: Հիշեցնեմ, որ, ոնց էլ իրեն վերաբերվեք, այն առանձնահատուկ դեր է ունեցել հայ ժողովրդի համար իր ողջ պատմության ընթացքում և այժմ էլ ընդունվում է ժողովրդի մեծամասնության կողմից:

[ivy]

Իրենք սերունդ չեն կրթում, իրենք ներկայացնում են ընդամենը Հայ առաքելական եկեղեցին: Հիշեցնեմ, որ, ոնց էլ իրեն վերաբերվեք, այն առանձնահատուկ դեր է ունեցել հայ ժողովրդի համար իր ողջ պատմության ընթացքում և այժմ էլ ընդունվում է ժողովրդի մեծամասնության կողմից:

Լիոն ջան, էստեղ ու հարակից թեմայում արդեն մի քանի օրինակներ բերվեցին, թե Հայաստանի դպրոցներում կրոնի դասերի ժամանակ իրականում ինչ է կատարվում:
Դու համարում ես, դա ՀԱԵ ներկայացնե՞լ, ուրեմն էլ ավելի վատ ՀԱԵ-ի համար, եթե ՀԱԵ-ն ներկայացնելն էդ տեսքն ունի:

[StrangeLittleGirl]

Ու ասենք ի՞նչն ա խանգարում, որ ՀԱԵ֊ին կից մի քանի դպրոց լինի, էնտեղ ինչ ուզենան, անեն, էն ծնողներն էլ, որոնք ուզում են, որ իրենց երեխաները քրիստոնեավարի դաստիարակվեն, տանեն էդ դպրոցները։ Ինչու՞ պիտի իրանց թաթը դնեն ամբողջ պետության հանրակրթական դպրոցների վրա, հետո էլ բողոքեն, թե նախարարը եսիմ ինչ ասեց։

[Lion]

Իսկ ի՞նչն է խանգարում, որ ՀՀ քաղաքացիների ճնշող մեծամասնություն հանդիսացող հայերի երեխաները դպրոցում իմանան՝ ՀԱԵ պատմություն: Կներեք, բայց նույն տրամաբանությամբ էլ կարող է մի օր իմ կրոնական հայացքների ոտնահարում լինի այն, որ իմ երեխան ֆիզիկա կամ կենսաբանություն է անցնում դպրոցում՝ հանենք?

Նման հարցերում, հարգելի իմ ընկերներ, կարծում եմ ճիշտ չկա - կա գերտոլեռանտության մոտեցում, կա հասարակության պահանջ: Գերտոլեռանտությամբ որ նայենք, պիտի նույն կենսաբանությունն էլ հանվի, քանի որ այն, հնարավոր է, ոտնահարի իմ կրոնական զգացումները: Կարծում եմ լուծումը սա է՝ եթե հասարակության մեծ մասը համաձայն է, որ իր երեխան սովորի կրոնի պատմություն դպրոցում, ուրեմն դա ընդունելի է:

Միաժամանակ իհարկե կարծում եմ, որ պետք է լուրջ ու նոր որակ հաղորդվի այդ գործին, ոչ թե այն իմիջայլոց դասավանդեն:

Իսկ Արայիկ Հարությունյանը, եթե կոպտել է Տեր-հորը, իհարկե սխալ է արել, անընդունելի է:

Վերջում հիշեցնեմ, որ դեմոկրատական Իսպանիայում Կաթոլիկ եկեղեցին սահմանադրական մակարդակում ճանաչվում է որպես առանձնահատուկ տեղ ունեցող մի մարմին ողջ պետության մեջ, բայց ոչինչ, չէ՞, մենք չենք ասում Իսպանիայում դեմոկրատիա չկա:

ՀԱԵ-ն մեր ազգային արժեքներից մեկն է, ես հիանալի հասկանում եմ գերժամանակակից հովերով տարված մարդկանց, որոնք, ձգտելով ժողովրդական արժեքների, ինքս ինձ համարում եմ դրա կրող, միաժամանակ ծայրահեղացնում են և արդյունքում ոտնատակ տալիս արժեքավորը՝ ՀԱԵ-ն: Կներեք, բայց սա մի ինչ որ տեղ նման է համաշխարհային հեղափոխության հովերով տարված հայ 20-ականների բոլշևիկների վարքագծին, որոնք իրենց մաքուր իդեալիզմով միայն վնաս էին տալիս...

[ivy]

Իսկ ի՞նչն է խանգարում, որ ՀՀ քաղաքացիների ճնշող մեծամասնություն հանդիսացող հայերի երեխաները դպրոցում իմանան՝ ՀԱԵ պատմություն: Կներեք, բայց նույն տրամաբանությամբ էլ կարող է մի օր իմ կրոնական հայացքների ոտնահարում լինի այն, որ իմ երեխան ֆիզիկա կամ կենսաբանություն է անցնում դպրոցում՝ հանենք?

Ո՞վ է մինչև հիմա պատմություն իմանալուն դեմ խոսել: Կրոնի դասերն ուրիշ բան են իրականում, ինչքա՞ն կրկնենք նույն բանը:

[Lion]

ivy ջան, ստեղ երկնքից աստված էլ իջնի, ճիշտ չկա՝ դու էլ ես ճիշտ, ես էլ: Արի մյուս կողմից նայենք՝ իսկ ինչո՞ւ իմ երեխան չպիտի ՀԱԵ պատմություն անցնի դպրոցում, եթե դու չես ուզում, որ քո երեխան անցնի?

Ստեղ երկուսս էլ հավասար ենք, չէ, 1 vs 1, բայց իմ նման մտածողները շատ են, իսկ դեմոկրատիայի օրենքներով առաջնորդվելիս պարզ է, որ հենց մենք պետք է գերակշռենք: Ավելին ասեմ, եթե չորով նայենք, ապա ինչպես մենք՝ մեծամասնություն կազմողներս, որոշել ենք, որ քո երեխան պետք է պարտադիր կենսաբանություն անցնի, այդպես էլ որոշել ենք, որ նա պետք է ՀԱԵ պատմություն անցնի...

Եվ վերջապես՝ ՀԱԵ պատմություն անցնելը դեռ կրոնի քարոզ չէ, դա ամենից առաջ ՀԱԵ, որպես սոցիալական ինստիտուտի, պատմություն է, ոնց որ ասենք Հայոց բանակի պատմություն անցնենք:

Եվ ընդհանրապես, հարգելիներս, թեթև տարեք - ես վստահ եմ, իրականում դուք մեծ հաշվով դեմ էլ չեք, որ երեխան դպրոցում ՀԱԵ պատմություն անցնի, ուղղակի սա ձեր համար պռինցիպի հարցի պես մի բան է, բայց արժե՞ սա այսքան ջանք:

[Գաղթական]

Ես պատմություն չգիտեմ, բայց մի բան գիտեմ, եկեղեցին ու իրա հետևորդները պնդում են, որ իրանք պահպանել են ազգը, պատմաբանները, որոնց ես վստահում եմ (ի տարբերություն եկեղեցու ու իրա հետևորդների) լրիվ հակառակն են պնդում։

Աթեիստ ջան, գիտե՞ս էստեղ ինչ խնդիր եմ տեսնում:

Տես՝ մեջբերածս միտքդ եթե մի քիչ այլ տեսք ունենար, ասենք՝ էսպիսի.

Ես պատմություն չգիտեմ, բայց մի բան գիտեմ, եկեղեցին ու իրա հետևորդները պնդում են, որ իրանք պահպանել են ազգը:
ՈՒ կան պատմաբաններ, ովքեր լրիվ հակառակն են պնդում։
Ես ինքս ավելի հակված եմ վերջիններին հավատալ:

..ես դրա հետ ոչ մի խնդիր չէի ունենա:

Բայց էն տեսքով, ինչպես որ գրել ես, ինքը հստակ ամրագրումա, որ դու չես վստահում մեկը ինձ (որպես ՀԱԵ հետևորդ) ու իմ ասածներին:
Ինքդ ես դա հատուկ նախադասությամբ շեշտել:
(Կարծեմ էս թեմայում էլ մի տեղ վերևներում խոստովանել էիր, որ ունես թշնամական վերաբերմունք ՀԱԵ նկատմամբ):

Հիմա էստեղ հարց է առաջանում, թե որքանով է հիմնավորված էս թեմայի շրջանակներում մեկը իմ ու քո քննարկումը, եթե դու գլխանց արդեն կանխակալ տրամադրվածություն ունես իմ ու իմ դեռ չհնչեցրած կարծիքների հանդեպ:

Առաջարկում եմ ուղղակի յուրաքանչյուրս իր կարծիքին մնա՝ ձեռնպահ մնալով էս թեմայում իրար հակադարձելուց


Հ.Գ. Բայց, քանի անդրադարձել եմ էդ գրառմանդ, դրանում հնչեցրած մի մտքի էլ արձագանքեմ ու ֆսյո ))

ՀԱԵ-ի դերն ամրագրված ա, ուրեմն թող իրան ասենք իսլամից 90 անգամ շատ դասաժամ տային, բայց ոչ թե մենակ իրան տային։

Մահմեդականների ՀՀ-ում նման չնչին քանակության պայմաններում ծիծաղելի է անգամ առաջարկել, որ ՀՀ տարածքում գործող բոլոր դպրոցներում իսլամ դասավանդեն՝ ՀԱԵ հետ առնչվող առարկաներից 90 անգամ ավելի քիչ:
ՈՒ սա դեռ մի կողմ թողնելով, որ, համաձայն առաջարկի, մեր դպրոցներում իսլամ պիտի ուսումնասիրեին մոտ 2 տարին մեկ (90 անգամ ավելի քիչ), եթե ՀԱԵ պատմության առարկային շաբաթական ասենք մեկ դասաժամ հատկացված լինի:

Բայց հա, եթե ՀՀ-ում այլ կրոններ դավանողների ցնցող աճ նկատվի, կարող ենք և իրենց հոգևոր կարիքները հոգալու մասին մտածել՝ ինչու ոչ..

[ivy]

ivy ջան, ստեղ երկնքից աստված էլ իջնի, ճիշտ չկա՝ դու էլ ես ճիշտ, ես էլ: Արի մյուս կողմից նայենք՝ իսկ ինչո՞ւ իմ երեխան չպիտի ՀԱԵ պատմություն անցնի դպրոցում, եթե դու չես ուզում, որ քո երեխան անցնի?

Ստեղ երկուսս էլ հավասար ենք, չէ, 1 vs 1, բայց իմ նման մտածողները շատ են, իսկ դեմոկրատիայի օրենքներով առաջնորդվելիս պարզ է, որ հենց մենք պետք է գերակշռենք: Ավելին ասեմ, եթե չորով նայենք, ապա ինչպես մենք՝ մեծամասնություն կազմողներս, որոշել ենք, որ քո երեխան պետք է պարտադիր կենսաբանություն անցնի, այդպես էլ որոշել ենք, որ նա պետք է ՀԱԵ պատմություն անցնի...

Եվ վերջապես՝ ՀԱԵ պատմություն անցնելը դեռ կրոնի քարոզ չէ, դա ամենից առաջ ՀԱԵ, որպես սոցիալական ինստիտուտի, պատմություն է, ոնց որ ասենք Հայոց բանակի պատմություն անցնենք:

Եվ ընդհանրապես, հարգելիներս, թեթև տարեք - ես վստահ եմ, իրականում դուք մեծ հաշվով դեմ էլ չեք, որ երեխան դպրոցում ՀԱԵ պատմություն անցնի, ուղղակի սա ձեր համար պռինցիպի հարցի պես մի բան է, բայց արժե՞ սա այսքան ջանք:

Դե որ էդքան սիրում ես էդ «պատմություն» բառը, որն իրականության հետ քիչ կապ ունի, թող անունը պատմություն մնա: Դրան շատ լավ լուծում կա, Լիոն ջան. թող պարտադիր չլինի բոլորի համար: Ով ուզում է, թող իր երեխային տանի էդ դասերին, ով չի ուզում, թող տեղը ուրիշ բան առաջարկվի: Իսկ լավագույնը կլիներ, որ էդ դասերը, ինչպես Բյուրն ասեց, եկեղեցուն կից մի հաստատությունում լինեին: Բայց եթե անպայման դպրոցում եք ուզում, թող ալտերնատիվ լինի էդ դասերին մասնակցել չուզողների համար, ոչ թե բոլորի համար պարտադիր առարկա:

[Արամ]

Դե որ էդքան սիրում ես էդ «պատմություն» բառը, որն իրականության հետ քիչ կապ ունի, թող անունը պատմություն մնա: Դրան շատ լավ լուծում կա, Լիոն ջան. թող պարտադիր չլինի բոլորի համար: Ով ուզում է, թող իր երեխային տանի էդ դասերին, ով չի ուզում, թող տեղը ուրիշ բան առաջարկվի: Իսկ լավագույնը կլիներ, որ էդ դասերը, ինչպես Բյուրն ասեց, եկեղեցուն կից մի հաստատությունում լինեին: Բայց եթե անպայման դպրոցում եք ուզում, թող ալտերնատիվ լինի էդ դասերին մասնակցել չուզողների համար, ոչ թե բոլորի համար պարտադիր առարկա:

Կարծում եմ, որ սա ավելի վատ արդյունքի կբերի։ Վստահ եմ, որ ծնողների մեծամասնությունը իրենց երեխաներին կարգելեն էդ դասերին չգնացողների հետ շփվել։

Եթե ՀԱԵ-ն դասավանդվում ա, որպես պատմություն, ինչի՞ համար ա ինքը պատմություն դասից առանձին։ Էն ա թող պատմության մեջ անցնեն։
Եթե ՀԱԵ-ն ինչ որ կրոնական ուղղվածության համար ա, Բյուրի ասած, թող գնան առանձին խմբակներ, եկեղեցուն կամ, ինչ որ բանին կից, բայց ոչ դպրոցին։

[StrangeLittleGirl]

Լիոն ջան, արի մի քանի բան հասկանանք։ Էն առարկան, որը դասավանդվում ա ՀԵՊ անվան տակ, պատմություն չի, կրոնական քարոզ ա, գլուխ լվացոցի։ Թե չէ կրոնի պատմության դեմ, կարծում եմ, ոչ ոք որևէ բան չունի։ Երկրորդ, ինչի՞ց ես որոշել, որ մեծամասնության ցանկությամբ ա էդ առարկան դպրոց մտցվել։ Ես չեմ հիշում, որ հազարներով ծնողները գնային կրթության նախարարության դիմաց ցույցի՝ պահանջելով, որ ՀԵՊ առարկան մտցնեն։ Առարկան բոլոր դպրոցներում պարտադիր սարքելն ընդամենը Հայաստանը կղերական պետություն սարքելու բազմաթիվ բաղադրիչներից ա։ Ինչու՞ են կղերական պետություն սարքում։ Որտև անուղեղ հավատացյալներին ավելի հեշտ ա կառավարել։

Ի վերջո, ի տարբերություն ՀԵՊ֊ի, կենսաբանությունը գիտություն ա, ու վիճելի հարցեր չկան էնտեղ (համենայնդեպս, դասագրքերում ընդգրկված նյութում)։ Իսկ ՀԱԵ֊ի դերը հայ ժողովրդի պատմության մեջ խիստ վիճելի ա, ՀԵՊ առարկան՝ էդ վիճելի դերի ընդամենը մի, խիստ կողմնակալ կողմն ա ներկայացնում ու չի էլ ներկայացնում, քարոզ ա անում։
Ու ցավն էն ա, որ ՀՀ դպրոցներում ոնց որ ՀԵՊ֊ն ա, նույնն էլ մյուս առարկաները՝ կրոնական քարոզ։ Նույն հայ գրականության ծրագիրը շատ ուժեղ շեշտ ա դնում, օրինակ, Րաֆֆու Սամվելի վրա։ Բայց եթե նույն եռանդով ու մանրամասնությամբ Կայծերն անցնեին, մի օրում ՀԱԵ֊ի պաշտամունքը կվերանար։

Ի վերջո, Հայաստանը աշխարհիկ պետություն ա, ու սխալ ա բնակչության վճարած հարկերով կրոնական քարոզ դպրոց մտցնելը։ Կաթոլիկ Իսպանիան էլ դեմ մի տուր։ Դանիայում էլ բողոքականությունն ա պետականորեն ամրագրված, ու եթե Դանիայում ես ծնվում, ավտոմատ եկեղեցու անդամ ես, եթե քո ձեռով չես հրաժարվում։ Բայց կրոնական քարոզ ոչ մի տեղ չկա, բացի թերևս ֆաշիստ կուսակցությունից, որը անընդհատ փորձում ա քրիստոնեությունը որպես ազգային արժեք ներկայացնել։ Ու գիտե՞ս էդ կուսակցությունը շատ բաներով Հայաստանում որ կուսակցությանն ա հիշեցնում։ Հենց ՀՀԿ֊ին։ Հա՛, ազգային արժեքներ, դանիու գենը, մենք փոքր ենք, բայց մեզ դանիացի են ասում և այլ տիպի ռազմահայրենասիրական զիբիլ, որը, բարեբախտաբար, դպրոց չի մտնում։

Հա, մեկ էլ մոռացա մի բան էլ ասեմ։ Էրեկ աչքովս էր ընկել ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու պայմանները։ Երեք տարբեր ձևերով ա հնարավոր ՀՀ քաղաքացի դառնալ, բայց ես մեկին կանդրադառնամ։ Ըստ էդ մեկի, եթե նախնիներից որևէ մեկը հայ ա, կարաս առանց լեզվի քննության, առանց ավելորդ քաշքշուքի հայկական անձնագիր ստանաս։ Մենակ պետք ա ապացուցես, որ էդ նախնիդ հայ ա։ Հայկական ազգանուն ու հայերեն իմանալը հերիք չի։ Գլխավոր ապացույցը մկրտության վկայականն ա։ Հասկանու՞մ ես սա ինչ ա նշանակում։ Սա նշանակում ա, որ ազգությունն ու կրոնը նույնացած ա, նշանակում ա, որ պետական մակարդակով ասում են՝ եթե առաքելական չես, հայ չես։ Սա ահագին վտանգավոր ա ու հետադիմական։

[Lion]

Դե որ էդքան սիրում ես էդ «պատմություն» բառը, որն իրականության հետ քիչ կապ ունի, թող անունը պատմություն մնա: Դրան շատ լավ լուծում կա, Լիոն ջան. թող պարտադիր չլինի բոլորի համար: Ով ուզում է, թող իր երեխային տանի էդ դասերին, ով չի ուզում, թող տեղը ուրիշ բան առաջարկվի: Իսկ լավագույնը կլիներ, որ էդ դասերը, ինչպես Բյուրն ասեց, եկեղեցուն կից մի հաստատությունում լինեին: Բայց եթե անպայման դպրոցում եք ուզում, թող ալտերնատիվ լինի էդ դասերին մասնակցել չուզողների համար, ոչ թե բոլորի համար պարտադիր առարկա:

Դե եկեք կենսաբանությունն էլ թող պարտադիր չլինի: ivy ջան, մեծամասնությունը որոշել է, որ դա այդպես պետք է լինի ու դրա համար կան իր պատճառները, սրա վրա կարծես ուշադրություն չդարձրիր, մյուս գրածներիս էլ...

Լիոն ջան, արի մի քանի բան հասկանանք։ Էն առարկան, որը դասավանդվում ա ՀԵՊ անվան տակ, պատմություն չի, կրոնական քարոզ ա, գլուխ լվացոցի։

Ի դեպ, տեղյակ ե՞ս, Իսպանիայում դպրոցում կա՞ նման առարկա:

Երկրորդ, ինչի՞ց ես որոշել, որ մեծամասնության ցանկությամբ ա էդ առարկան դպրոց մտցվել։ Ես չեմ հիշում, որ հազարներով ծնողները գնային կրթության նախարարության դիմաց ցույցի՝ պահանջելով, որ ՀԵՊ առարկան մտցնեն։ Առարկան բոլոր դպրոցներում պարտադիր սարքելն ընդամենը Հայաստանը կղերական պետություն սարքելու բազմաթիվ բաղադրիչներից ա։ Ինչու՞ են կղերական պետություն սարքում։ Որտև անուղեղ հավատացյալներին ավելի հեշտ ա կառավարել։

Ելնում ենք էն կանխավարծակից, որ ժողովուրդն է ձևավորել այս իշխանությունը և այս իշխանության նախարարը այդ առարկան հանելու դեմ չէ:

Ի վերջո, ի տարբերություն ՀԵՊ֊ի, կենսաբանությունը գիտություն ա, ու վիճելի հարցեր չկան էնտեղ (համենայնդեպս, դասագրքերում ընդգրկված նյութում)։ Իսկ ՀԱԵ֊ի դերը հայ ժողովրդի պատմության մեջ խիստ վիճելի ա, ՀԵՊ առարկան՝ էդ վիճելի դերի ընդամենը մի, խիստ կողմնակալ կողմն ա ներկայացնում ու չի էլ ներկայացնում, քարոզ ա անում։

Այ ցավալին էլ հենց էդա, որ, տուրք տալով հակաազգային քարոզներին, վիճելի եք համարում: Իսկ կասե՞ս, ի՞նչն է վիճելի, ենթադրում եմ՝ բացասական, ՀԱԵ դերը մեր պատմության մեջ: Այն, որ պետականության բացակայության պայմաններում պետական ֆունկցիանե՞ր է իրականացրել, ընդհուպ մինչև արտաքին դիվանագիտական կապեր, թուրքերի ու պարսիկների դժնդակ տիրապետության պայմաններում հայ մշակո՞ւյթն է պահել, հային չի թողվել ձուլվի, դա՞ է վիճահարույց, թե՞ այն, որ ՀԱԵ շնորհիվ մենք հիմա հպարտանում ենք մեր նյութական և հոգևոր ժառանգության այնպիսի նմուշներով, որ շատ քիչ ազգեր ունեն:

մենք փոքր ենք, բայց մեզ դանիացի են ասում և այլ տիպի ռազմահայրենասիրական զիբիլ

Էսի եղավ ռազմահայրենասիրական... զիբի՞լ: Էդ ո՞նց: Կոնչիտա դառնանք, զիբիլ չի լինի՞: Հիշեցնեմ, որ հայտնի "Մենք քիչ ենք‚ սակայն մեզ հայ են ասում" արտահայտությունը ունի նաև շարունակություն, որը դժբախտաբար հաճախ մոռանում են -

Մենք մեզ ո՛չ ոքից չենք գերադասում։
Պարզապես մենք էլ պի՛տի ընդունենք‚
Որ մե՛նք‚ միայն մե˜նք Արարատ ունենք‚
Եվ որ այստեղ է՝ բարձրիկ Սևանում‚
Երկինքը իր ճիշտ պատճենը հանում։
Պարզապես Դավիթն այստեղ է կռվել։
Պարզապես Նարեկն այստեղ է գրվել։
Պարզապես գիտենք ժայռից վանք կերտել‚
Քարից շինել ձուկ‚ և թռչուն՝ կավից‚
Ուսուցմա՛ն համար և աշակերտե˜լ
Գեղեցկի՛ն‚
Բարու՛ն‚
Վսեմի՛ն‚
Լավի˜ն…
Մենք քիչ ենք‚ սակայն մեզ հայ են ասում։
Մենք մեզ ոչ մեկից չենք գերադասում

Այ սենց որ լրիվ նայես, կտեսնես, որ ռազմահայրենասիրական է, բայց ոչ... զիբիլ ( ?! ), սա քոնն ունենալու, քոնը որ ուրիշի հաշվին ընդգծելու՝ ժամանակից դեմոկրատական աշխարհներում ընդունված գեղեցիկ բանաստեղծություն է...

Հա, մեկ էլ մոռացա մի բան էլ ասեմ։ Էրեկ աչքովս էր ընկել ՀՀ քաղաքացիություն ստանալու պայմանները։ Երեք տարբեր ձևերով ա հնարավոր ՀՀ քաղաքացի դառնալ, բայց ես մեկին կանդրադառնամ։ Ըստ էդ մեկի, եթե նախնիներից որևէ մեկը հայ ա, կարաս առանց լեզվի քննության, առանց ավելորդ քաշքշուքի հայկական անձնագիր ստանաս։ Մենակ պետք ա ապացուցես, որ էդ նախնիդ հայ ա։ Հայկական ազգանուն ու հայերեն իմանալը հերիք չի։ Գլխավոր ապացույցը մկրտության վկայականն ա։ Հասկանու՞մ ես սա ինչ ա նշանակում։ Սա նշանակում ա, որ ազգությունն ու կրոնը նույնացած ա, նշանակում ա, որ պետական մակարդակով ասում են՝ եթե առաքելական չես, հայ չես։ Սա ահագին վտանգավոր ա ու հետադիմական։

Մի րոպե, մի ծայրահեղացրա - դու գիտե՞ս, որ պատմականորեն ձևավորվել է այնպես, որ, այո, հենց ՀԱԵ հետնորդն է հայ համարվել ու դրա համար էլ իր պատճառները կային: Սա պատմական մնացուկ է, բան չունեմ ասելու, հիմա գուցե անտեղի, բայց մի ծաղրիր դա, իր ժամանակ դա իր իմաստն է ունեցել: Ուղղակի այստեղ խնդիրն այն է՝ ո՞ւմ համարել հայ, ու օրենսդիրը չի կարողացել այլ, խելքին մոտիկ բան հորինել: Սա իհարկե համարում եմ սխալ:

[Յոհաննես]

Ես չեմ կարող էս հարցի շուրջ իմ հեղինակավոր կարծիքը չհայտնել:
Նախ սկսեմ նրանից,որ ընդհանուր մեր կրթական համակարգը գտնվում է ծայրահեղ վատ վիճակում ոչ դպրոցները,ոչ էլ համալսարանները մարդուն ոչ սովորեցնում են մտածել,ոչ սովորեցնում են սովորել ու ընդհանրապես ոչ մի բան էլ չեն անում:
ՀԵՊ-ի դասավանդումը իմ համար խիստ անհասկանալի է,եթե հիմնական մասը կա Հայոց պատմության դասագրքերում էլ ինչ ՀԵՊ,իսկ եթե հիմքը մշակութային արժեքներ փոխանցելն է,կամ ազգային ինքնագիտակցության բարձրացումը,ապա էդ դեպքում ավելի լավ է ՀՄՊ- Հայ մշակույթի պատմություն առարկան լինի,որը էս հարցերը ավելի լավ կլուծի:
ՀԵՊ-ին փոխարինել կրոնով-հը՞ Դուք էս լու՞րջ եք,ի՞նչ ՀԵՊ,ի՞նչ կրոն,էդ էր մնացել պակաս,ինչքան որ ՀԵՊ-ին եմ դեմ երկու էդքան կրոնին,ընկերներ,կրոնը առարկան աշակերտին ի՞նչ պետք է տա,չէ լուրջ էլի,ախր խնդալու է,եթե մարդուն հետաքրքիր է թող գնա ուսումնասիրի,անգամ կարող է աստվածաբան դառնալ,բայց բլին դպրոցում կրոնը տալիս են,որ ի՞նչ անեն,հետո ձեր կարծիքով մենք ունենք էնպիսի մասնագետներ,որ կարո՞ղ են կրոնը անկողմնակալ դասվանդել,այ էդ դեպքում քարոզը քարոզ կլինի,կասեն էս պուպուշ է,էս քըղ է և վերջում կրոնը էնքան բազմազան ոլորտ է,որ էդ դասավանդելու համար կակ մինիմում պետք է դոցենտ լինել:

Հիմա մի կտոր ՀԱԵ-ի դերի մասին,ըստ իս ես պատմությունից գլուխ հանում եմ ու եկեղեցուն միանշանակ բացասական գնահատական տալը էդ անմտություն է:Եղել են և լուսավոր,և մութ էջեր ու էս ամենը մենակ եկեղեցուն հատուկ չէ:Կարևորը այն է,թե ինչ ունենք հիմա,իսկ հիմա ունենք եկեղեցի,որը չի վայելում հասարակության վստահությունը,բայց որը ունի հսկայական կուտակած պատմություն,կարծում եմ եկեղեցին պետք է նախ իր մեթոդները փոխի ու հարկվի,դրանից հետո շատերի կողմից խիստ բացասական վերաբերմունքը կփոխվի:
Հոգևորականների մուտքը դպրոց-ես ինձ քրիստոնյա չեմ համարում,բայց ես կողմ եմ,որ հոգևորականները դպրոց մտնեն,բայց մենակ հոգևորականները չէ,դպրոց պետք է մտնեն բիզնեսմեններ,ծրագրավորողներ,աթեիստներ,այգեպաններ,լորդեր և լորդուհիներ :Դ և էս ցանկը դեռ երկար կարելի է շարունակել ու պետք է թեմատիկ քննարկումներ լինեն,նու էս իմ երազած դպրոցի մոդելն է էլի:
ԿԳ նախարար-էս Աշոտյանից բեթար է,լրիվ լուրջ եմ ասում,էս ընդհանրապես չպետք է գործ ունենար ԿԳ հետ,սրա նման անպատասխանատու նախարար ՀՀԿ-ի վախտով սկի չէիր գտնի,էսօր վերջնականապես համոզվեցի ու էս մարդու պատճառով ինձ կարան ԵՊՀ-ից դուրս թողնեն,զուտ նրա համար,որ ինքը անպատասխանատու է ու իմ նման շատերին:

[Lion]

Համաձայն եմ և հատկապես այն մտքի հետ, որ, այո, ՀԱԵ-ն պետք է լրջորեն մտածի... ինքն իր մասին, միջնադարը վերջացել է, բայց իրենք կարծես դա իրենց կողքով բաց են թողել...

[StrangeLittleGirl]

Դե եկեք կենսաբանությունն էլ թող պարտադիր չլինի: ivy ջան, մեծամասնությունը որոշել է, որ դա այդպես պետք է լինի ու դրա համար կան իր պատճառները, սրա վրա կարծես ուշադրություն չդարձրիր, մյոս գրածներիս էլ...

Եթե մեծամասնությամբ գնանք, վախենամ՝ հենց էդպես էլ ուզեն, որ կենսաբանություն չլինի։ Բա գիտություն ա, բա մեր կրոնական պատկերացումներին դեմ ա գնում, ո՞նց կլինի։

Ի դեպ, տեղյակ ե՞ս, Իսպանիայում դպրոցում կա՞ նման առարկա:

Տեղյակ չեմ։ Բայց պատկերացնում եմ, որ կաթոլիկ դպրոցներում կա որոշակի կրոնականություն, ոնց որ աշխարհի մյուս բոլոր կաթոլիկ դպրոցներում։ Ու պատկերացնում եմ՝ սովորական հանրակրթական դպրոցում չկա։

Ելնում ենք էն կանխաարծակից, որ ժողովուրդն է ձևավորել այս իշխանությունը և այս իշխանության նախարարը այդ առարկան հանելու դեմ չէ:

Ո՞նց։ ՀՀԿ֊ի իշխանությունը ժողովու՞րդն ա ձևավորել։ Բա հեղափոխությունն ինչների՞ս էր։ Ներկայիս նախարարը, ճիշտ հակառակը, բազմիցս խոսել ա առարկան հանելու անհրաժեշտության մասին։

Այ ցավալին էլ հենց էդա, որ, տուրք տալով հակաազգային քարոզներին, վիճելի եք համարում: Իսկ կասե՞ս, ի՞նչն է վիճելի, ենթադրում եմ՝ բացասական, ՀԱԵ դերը մեր պատմության մեջ: Այն, որ պետականության բացակայության պայմաններում պետական ֆունկցիանե՞ր է իրականացրել, ընդհուպ մինչև արտաքին դիվանագիտական կապեր, թուրքերի ու պարսիկների դժնդակ տիրապետության պայմաններում հայ մշակույթն է պահել, հային չի թողվել ձուլվի, դա՞ է վիճահարույց, թե՞ այն, որ ՀԱԵ շնորհիվ մենք հիմա հպարտանում ենք մեր նյութական և հոգևոր ժառանգության այնպիսի նմուշներով, որ շատ քիչ ազգեր ունեն:

Լիոն ջան, թե Րաֆֆին ու Թումանյանը հակաազգային քարոզ են, ասա, իմանանք։ ՀԱԵ֊ի վիճահարույց դերերի մասին.
1. Մինչքրիստոնեական մշակույթի ամբողջական ոչնչացում
2. Հայ ժողովրդին որպես հլու֊հնազանդ հպատակ, ոչ թե հարձակմանը հարձակմամբ պատասխանող սարքելը (դա կատարվել ա հարյուրամյակներ առաջ ու կատրավում ա հիմա՝ առարկան դպրոց մտցնելով)
3. Պետրոս Գետադարձ և նմանատիպ այլ դեպքեր
4. Տերթոդիկյան մեթոդներով կրթություն
Էլ ո՞րն ասեմ։ ՀԱԵ֊ն դարերի ընթացքում ժողովրդին ստրկացրել ա, ոչ թե պահպանել, չգիտեմ ինչեր արել։ Պարսիկները մահմեդական են, պակա՞ս են պահպանվել։

Էսի եղավ ռազմահայրենասիրական... զիբի՞լ: Էդ ո՞նց: Կոնչիտա դառնանք, զիբիլ չի լինի՞:

Բա ինչ ա, ռազմահայրենասիրական զիբիլ ա։ Դանիան, ի տարբերություն Հայաստանի, հավասարության, հանդուրժողականության ու համերաշխության սկզբունքների վրա ձևավորված պետություն ա, որտեղ ազատ ես սիրել ում ուզում ես, ազատ ես անել ինչ ուզում ես, մեկ ա սովից չես լինի, հարուստը շատ հարկ ա վճարում աղքատը՝ քիչ։ Ու պատմականորեն էս պետությունը շատ ավելի ֆունկցիոնալ ա ու երջանիկ, քան Հայաստանը, որտեղ պատմականորեն ռազմահայրենասիրական զիբիլով են մարդկանց սնել։ Բայց արի ու տես, ֆաշիստները գալիս ու ուրիշ արժեքներ են քարոզում։ Ուրեմն երևի պետք ա կանգ առնել ու մտածե՞լ, որ դպրոցներում կրոնով ուղեղ լվանալով դու առողջ հասարակություն չես ձևավորում։

Մի րոպե, մի ծայրահեղացրա - դու գիտե՞ս, որ պատմականորեն ձևավորվել է այնպես, որ, այո, հենց ՀԱԵ հետնորդն է հայ համարվել ու դրա համար էլ իր պատճառները կային: Սա պատմական մնացուկ է, բան չունեմ ասելու, հիմա գուցե անտեղի, բայց մի ծաղրիր դա, իր ժամանակ դա իր իմաստն է ունեցել: Ուղղակի այստեղ խնդիրն այն է՝ ո՞ւմ համարել հայ, ու օրենսդիրը չի կարողացել այլ, խելքին մոտիկ բան հորինել: Սա իհարկե համարում եմ սխալ:

Որովհետև պատմականորեն ՀԱԵ֊ին ավելի մեծ դեր ա տրվել, քան ՀԱԵ֊ն պիտի ունենար։ Պատմականորեն ուրիշ կրոն ընդունած հայը հայ չի համարվել, ավելին՝ նույնիսկ մահվան արժանի ա համարվել (Սամվելը վկա)։ Դա, քո կարծիքով, ճի՞շտ մոտեցում ա։
Իսկ ընդհանրապես մենակ նրա համար, որ մեծ տատդ կամ պապդ հայ ա քեզ Հայաստանի քաղաքացիություն տալը հիմարություն ա անկախ ամեն ինչից։ Ասենք ինչու՞ էլի մի մարդ, որ Հայաստանի հետ ոչ մի կապ չունի, լեզուն չգիտի, չի ապրել էնտեղ պիտի առանց որևէ բան անելու ստանա քաղաքացիություն մենակ կրոնական պատկանելության շնորհիվ, իսկ մեկ ուրիշը, որ Հայաստանում ապրել ա, պիտի զանազան չափանիշների բավարարի։ Կարելի էր ընդամենը դա տարածել ծնողների քաղաքացիության վրա (եթե ծնողը ՀՀ քաղաքացի ա կամ էղել ա ՀՀ քաղաքացի, երեխան կարա ՀՀ քաղաքացիություն ստանա, անկախ նրանից որտեղ ա ծնվել), ու դա, հավատա, դժվար չի ստուգելը։

Ուղղակի տխուր ա, որ կրոնական պատկանելությունն ամեն ինչից վեր ա Հայաստանում։ Տխուր ա, որովհետև դա հասարակությունը լիքը խմբերի ա բաժանում միացնելու փոխարեն։ Ու տխուր ա, որտև դարեր շարունակ տենց ա էղել, ու անգամ քսանմեկերորդ դարում բան չի փոխվում։