Ժողովուրդ, կցանկանայի մի քիչ խոսել հունգարերենի մասին ու ձեզ հետ կիսվել իմ գիտելիքներով
Ցավոք ոչ միայն Հայաստանում, այլ նաև ողջ աշխարհում հունգարերենը մեծ տարածում չունի և ապրում է այսպես ասած իր հպարտ մեկուսացման մեջ: Չնայած դրան անչափ հետաքրքիր, բարդ ու հարուստ լեզու է և գուցե այս մի քանի տեղեկությունները ձեզ հետաքրքրեն
1. Հունգարերենը պատկանում է Ուրալական լեզվաընտանիքի Ուգրա-ֆիննական ճյուղի Ուգրական ենթաճյուղին: Եվրոպական քիչ թե շատ հայտնի լեզուներից մոտ է ֆիններենին ու էստոներենին, որոնք մտնում էն Ֆիննական ենթաճյուղի մեջ:
2. Հունգարացիները իրենց ու իրենց լեզուն կոչում են Magyar (մադյար), իսկ պետությունը` Magyarország: (Մադյարօրսագ)
3. Հունգարերենն օգտագործում է լատինական այբուբենը, դրան գումարած á, é, á, í, ó, ö, ő, ú, ü, ű ձայնավորները, որոնք համարվում են առանձին տառեր և ունեն իրենց յուրահատուկ արտասանությունը:
Ինչպես նաև` zs = ժ, sz = ս, s = շ, c = ց, cs = չ
Եվ այսպես կոչված բարդ տառեր, որոնք կազմվում են y-ին կցվելով - gy=դյ , ly=յ , ty=տյ, ny=նյ:
4. Հունգարերնն ու ֆիններենը առաջին հայացքից միանգամայն տարբեր լեզուներ են, բայց համեմատական լեզվաբանության շնորհիվ կարող ենք մի քանի բացահայտումներ անել:
Օրինակ փորձենք խոնարհել լինել բայը եզակի թվում.
Ֆիններեն – olla
olen
olet
on
հունգարերեն – lenni
vagyok
vagy
van
պրոտո-հունգարերեն
volok
vol(sz)
von
5. Հունգարերենում գոյություն ունի 18 հոլով, որոնցում բացակայում է սեռական հոլովը: Պատկանելիությունը ցույց է տրվում առանձին կառույցի միջոցով:
6. Հունգարերենում ապառնի ժամանակաձևը կազմվում է բռնել fogni բայի օգնությամբ: Օրինակ menni fogok – ես կգնամ:
7. Հունգարերենում գոյություն ունի ձայնավորների ներդաշնակություն, այսինքն բառարմատի ձայնավորը պետք է ներդաշնակ լինի ավելացված վերջածանցի ձայնավորի հետ: Օրինակ nap (օր) բառը հոգնակիի -ok/-ek/-ök վերջավորություններից կստանա -ok-ը քանի որ a-ն ներդաշնակ է o-ի հետ: Այսինքն napok - օրեր:
8. Հունգարերենում բառն արտասանվում է այնպես ինչպե գրված է, անգամ այն դեպքում երբ բաղաձայնը կրկնվում է: Օրինակ itt այստեղ բառի մեջ արտասանում ենք երկար t: Նույնն է նաև ֆիններենում:
9. Հունգարերենում գոյություն ունի որոշ բայերի այսպես ասած «թարսություն»Դրանք հիմնականում զգացմունք, զգացողություն արտահայտող բայերն են: Օրինակ` Hiányzol (երկրորդ դեմք) - «Դու կարոտվում ես ինձ» - Ես քեզ կարոտում եմ:
10. Հունգարերենը հայերենի նման կցական լեզու է, այսինքն բառին քերկանական կարգ հաղորդելու համար նրան կցում ենք մասնիկներ: Օրինակ` սեղան-ներ, asztal-ok:
11. Հունգարերենում գրեթե բոլոր բայերը արտահայտվում են իրենց ամենափոքր նրբություններով: Օրինակ հայերեն ճանաչել բայը հունգարերենում ունի տասը համարժեք:
Մի քանի արտահայտություններ
Սկզբի համար տառադարձությունը համ հայերենով կգրեմ, համ տառադարձության նշաններով.
Szia! - Ողջույն / Հաջող ընկերական (սիա([siɒ])
Jó napot kívánok - Բարև ձեզ բառացի – բարի օր եմ մաղթում (յո նապոտ կիվանոկ [joː nɒpot kiːvaːnok])
Hogy vagy? - Ինչպես ես (հոդյ վադյ [hoɟ vɒɟ])
Jó éjszakát! - Բարի գիշեր (յո էյսոկատ [joː eːjsɒka:t])
Jó reggelt! - Բարի լույս (յո ռեգգելտ [joː reɡɡelt])
Jó estét! - Բարի երեկոր (յո էշտեյտ [joː eʃte:t])
Viszontlátásra - Ցտեսություն (վիսոնտլատոշռա [visontla:ta:ʃrɒ])
Viszlát – Ցտեսություն (վիսլատ [visla:t])
Köszönöm – Շնորհակալություն (կյոսոնոմ [køsønøm])
Köszi – ապրես, շնորհակալություն (կյոսի [køsi])
Igen – այո (իգեն [igen])
Nem – ոչ (նեմ [nem])
Bocsánat – ներողություն (բոչանոտ [botʃa:nɒt])
Bocs – ներողություն (բոչ [botʃ])
Մեջբերել
StrangeLittleGirl-ի խոսքերից
)
Էջանիշներ