Այստեղ էլ լիքը հարցեր են առաջ գալիս, որոնք վաղ թե ուշ հանգեցնելու են կրոնական դատողությունների:
Օրինակ՝ Երբ Ես մուտքի իրավունք եմ ստանում ձեր սրտերը....
Ո?վ է այդ Եսը:
Ինչո?ւ է նա ցանկանում մուտքի իրավունք ստանալ:
Եվ ինչո?ւ դրա արդյունքում մենք պիտի մուտքի իրավունք ստանանք երկնային արքայություն:
Ի?նչ է երկնային արքայությունը:
Եվ ինչո?ւ մենք պիտի ցանկանանք նրա մուտքի իրավունքը վաստակել...
Ուշադրություն դարձրու վաստակել բառը ընդգծել եմ, որով ցույց եմ տալիս, որ նորից տալ-առնելու փոխհարաբերություններ են սահմանվում նման արտահայտություններով, որը անխուսափելիորեն հանգեցնելու է կրոնական դրսևորումներին:
Եթե հիշում ես Աթեիզմ թեմայում Մեֆի հետ զրույցի ժամանակ, ես արեցի հետևյալ եզրահանգումները՝
/ինչի համար Մեֆից շնորհակալ եմ, քանի որ իր առաջ քաշած հարցադրումների շնորհիվ արեցի այդ եզրահանգումները/
Համաձայն եմ Մեֆ ջան, փորձեմ իմ տեսանկյունից սահմանեմ աստծուն: Աստված ամեն ինչն է, իմացյալն ու չիմացյալը, նյութեղենն ու ոգեղենը, նյութականն ու հոգևորը: Ինքստինքյան սահմանազատում է գծվում... և..., և...: Վերևում արդեն ասեցի, թե ինչից է գոյանում այդ սահմանազատումը: Ես նույնիսկ կարող եմ սահմանել այդ սահմանազատման նպատակը: Քանի որ ամեն ինչ համեմատության մեջ է դառնում արժեքավոր և իմաստ է ստանում, ապա անհնար է ամեն ինչը համեմատել ամեն ինչի հետ, դրա համար էլ ստեղծվել է այս սահմանազատում խաղը՝ նյութ-հոգի:
........................
Լրիվ համաձայն եմ՝ նյութը հոգևորի դրսևորման պայման է: Բայց "ամեն նյութ դեռ հոգևորի գոյություն չի" պնդումը ճիշտ է մեր իմացականի տեսանկյունից: Իսկ հակառակ կողմից այդ արտահայտությունը կհնչի այսպես՝ ամեն մի հոգևոր դեռ նյութի գոյություն չի, քանի որ հոգևորն է նյութին տալիս դրսևորվելու հնարավորություն...
Այսինքն նայած թե մեր բանականությունը /ինքնագիտակցությունը/ տվյալ պահին սահմանազատման որ հատվածում է գտնվում: Երբ ծնվում ենք այս աշխարհում, անցնում ենք դեպի սահմանազատման նյութեղենության կողմը, բայց քանի որ սանկացած նյութ ոգեղենի կրող է, ապա սկսում ենք ձգտել դեպի ոգեղենություն: Իսկ երբ մեռնում ենք, անցնում ենք ոգեղենության կողմը ու սկսում ձգտել դեպի նյութը... հենց այս բևեռացված ձգտումն է, որ ապահովում է այս սահմանազատումը, որն էլ հնարավորություն է տալիս ԱՄԵՆ ԻՆՉԻՆ ինքնադրսևորվել ԱՄԵՆ ԻՆՉԻ միջոցով: Մեխը՝ առանցքը, հենց այդ սահմանազատումն է, եթե դա չլինի, ԱՄԵՆ ԻՆՉԸ կիմաստազրկվի:
Այսինքն Գոյը գոյություն ունի բացառման-բացառման կամ հաստատման-հաստատման շնորհիվ:
Իսկ քո բերած օրինակը՝ ձայնը, արվեստ և այլն, ճիշտ է մենք անվանում ենք հոգևոր, բայց դա հոգևորի ինքնաարտահայտումն է մի կողմից և գնահատումը մյուս կողմից: Այսինքն դու գործողությունը, տվյալ դեպքում արվեստը՝ ինքնաարտահայտվելը, և դրա ազդեցությունը փորձում ես նույնացնել գործողությունը կատարողի հետ: Քո ասածը շարժման արդյունքն է, ոչ թե շարժվող օբյեկտը: Այսինքն էլի ճիշտ ես, ինչպես նյութն է առանց հոգևորի անիմաստ, այնպես էլ հակառակը: Իսկ այն որ հոգևորը մարդուց դուրս գոյություն չունի... դա էլ էլի տեսանկյան խնդիր է: Հակառակ կողմից էլ կարելի է պնդել, որ մարդը հոգևորից դուրս գոյություն չունի: Տվյալ դեպքում մարդը նյութն է: Իսկ հավաքական տեսանկյունից բնականաբար մարդը հոգևորի և նյութականի համադրումն է:
Այսինքն ես շատ եմ կարևորում այդ սահմանազատումը: Ու դու որ նշում ես՝ Մենք բոլորս մեկ ենք... այ սա արդեն այդ սահմանազատման կոտրման փորձ է, որը նախ անհնար է, երկրորդ կտանի իմաստազարկման: Մենք էլի մեկ ենք, բայց ինքնադրսևորման համար անխուսափելիորեն պիտի բաժանվենք մասերի...
Իմ հասկացած, ճանաչած և ընդունած աստված ամեն ինչի հանրագումարն է, իսկ ես, դու, նա, փիղը, կատուն, խոտը, ջուրը, քամին, աստղը... նրա սահմանազատումներն ենք, որոնց միջոցով նա, այսինքն մենք դրսևորվում ենք...
Իսկ ի?նչ է դրսևորվելը: Իմ հասկանալով դա շարժումն է, վիճակների փոփոխությունը, փորձի և հույզերի ապրումը, որը հնարավոր է իրականացնել միայն փոխհարաբերության միջոցով: Իսկ փոխհարաբերության իրականանալու համար հարկավոր է մինիմում 2 տարբեր օբյեկտներ կամ երևույթներ...
Էջանիշներ