Հրաշքներին չեմ հավատում...

[Այբ]

Ոնց չեմ սիրում "մահից հետո կյանք"-ի մասին բոլոր խոսակցությունները, միֆերը, հաղորդումները... Չեմ ուզում "մահից հետո կյանք"...մահից առաջ եմ ուզում։

[Այբ]

Երբ մենակ քայլում ես՝ անշտապ ու վարանող քայլերով, "անուղի" ու "չգիտեմ՝ ո՞ւր" հատակագծով... քաղաքը մի տեսակ "փոքրանում", դառնում է մի բուռ։ Ու կարծես քաղաքի "փոքրությունից է", որ չգիտես՝ ո՞ւր գնալ։ Քայլերի հետ էլ քաղաքը նույնիսկ "մեծանում", "անվերջ" է թվում. շարունակիր քայլել, իսկ փողոց՝ ինչքան ուզես։ Ամեն անգամ էլ, երբ քաղաքում թափառելու "առիթ" է լինում, մտածում եմ՝ մենք "մենակ չենք",երբ մենակ ենք ու տխուր։ Փողոցներ, մեքենաներ, շտԱպող, դանդաղ ու անտարբեր քայլող մարդիկ... այնքան "մերն են" թվում, կարծես օգնում են "հավաքել" ինքդ քեզ։
Սիրում եմ թափառել ու ոչինչ, որ մեկ-մեկ չգիտեմ, թե "ուր գնալ"ու գնալու "տեղ էլ չունեմ"... ։)

[Այբ]

"Օրագիր" կոչվածը իմ մոտ հիմա ավելի շատ հուշեր է առաջացնում, քան թե ունի իր բուն նշանակությունը։ Եվ այն աղջիկ լրիվ ուրիշ "նա" էր․․․ "նա", ով պահում էր բանալիով օրագիր , ու չնայած այդ ժամանակ առանձնապես ինչ-որ բաներ չուներ գրելու՝ օրագրի բանալին զգուշությամբ թաքցնում էր, որ հանկարծ մարդ չվերցներ, չբացեր, չկարդար։ Մի անգամ էլ (ստացվեց դե)՝ բացեցին, կարդացին․․․ Դրանից հետո օրագիրը պատռեց։
Այդ "նա"-ն նաև հավատում էր, ու բոլորի պես եղել է այն տարիքում, երբ ուզել է աշխարհը փոխել դեպի լավը։ Եվ միամտորեն կարծել` ազնվությունը, բարությունը, հավատը և ուժերը ներդնելը բավական է աշխարհը փոխելու համար։ Նման "գաղափարներով" էլ տարված երբեմն որոշ մեծերի իր պատկերացումներով ուղղակի "վատն" է համարել, և ինքն իրեն ասել՝ " Ես այդպիսին չեմ լինի, երբ մեծանամ"։ Իսկ տարիների հետ, ի վերջո," նա" էլ է հասել նրան, որ սովորական "վատ մեծահասակ" է՝ դուրս է անում ձմռան ցրտից դողացող կատուներին (այնինչ փոքր ժամանակ՝ ներս էր բերում), պարփակվել է սեփական խնդիրների մեջ ու շուրջը բան չի նկատում․․․

Իսկ շատ բաներ ուղղակի հուշեր են, անցած-գնացած բաներ։ Ու "նա"-ն էլ չգիտի, թե ով է՝ լրիվ խճճվել է իր ներքին կոնֆլիկտներում։ Մեկ - մեկ նույնիսկ թվում է, որ "ուրիշն է", ինչ-որ անծանոթ մեկն է, որին չգիտի, ուղղակի չի ճանաչում: Նայում է հայելու մեջ, կարծես թե նույն դեմքն է, նույն աչքերը, քիթը, բերանը, բայց "նա"-ն իրեն չի ճանաչում: Երևի աչքերի արտահայտությունն է փոխվե՞լ: Ու հասկանում է, որ ուզում է գտնել ինքն իրեն։ Իսկ գուցե լավ կլինի, որ առհասարակ չգտնի, և "նա"-ն վախենում է՝ ինքն իրենից․․․ այն մեկից, որից չգիտեի, թե ինչ սպասի:

[Այբ]

Վերջին օրերի խառը հույզեր, որ բոլորս էլ ապրեցինք/ապրում ենք՝ տագնապ, անհանգստություն, ոգևորություն, հպարտություն ․․․ կարծես նոր եմ "ընկալում", թե ինչ է նշանակում լինել պատերազմող երկրի քաղաքացի, երբ ծանոթդ, բարեկամդ, համաքաղաքացիդ, կամ էլ ուղղակի հայրենակիցդ, այնտեղ է՝ կռվի դաշտում։ Բայց համատարած ոգևորություն է։ Մերոնք այնքան պատրաստակամ են, որ անգամ այդ պատրաստակամությունը երեխաներին է անցել։

Էսօր պատուհանից լսում եմ մեր բակում խաղացող երեխաների խոսակցությունը․
-Մենք հենց մեծացանք՝ զինվոր ենք դառնալու,-ասում է տղաներից մեկը՝ մատնացույց անելով ընկերոջը։
-Մենք էլ,- ասում է աղջիկներից մեկը՝ ինքն էլ մատնացույց անելով ընկերուհուն։
-ԻԻԻԻ՜, դուք աղջիկ եք,-առարկում է տղաներից մեկը։
-Բա որ վիրավորվե՞ք՝ ձեր վերքը ո՞վ կապի,-պատասխան։

Դեմք են էրեխեքը։
Բայց հուսանք, որ իրենք կապրեն ավելի լավ ու ապահով երկրում ու չեն զգա, թե ինչ բան է թշնամու կրակը, կամ ինչ բան է, երբ ծանոթդ, բարեկամդ, կամ էլ ուղղակի հայրենակիցդ, այնտեղ է՝ կռվի դաշտում։

[Այբ]

Հեչ չեմ սիրում էն պահը, երբ լավ ֆիլմ փնտրելու վրա ավելի շատ է ժամանակ ծախսվում, քան դիտելու։

[Այբ]

Հայրական տատս, ով վաղուց է մահացել (83 տարեկան հասակում), ահավոր վախենում էր մեռնելուց։ Կառչել էր կյանքից՝ "Դեղերս պրծա՜ն, առեք",- ու դա այն դեպքում, երբ դեղերը դեռ չէին վերջացել (դողում էր ամեն կոճակի համար), "Էդ բժիշկը լավ չհասկացավ, ուրիշին բերեք",- երբ դեպի լավը չէր դառնում՝ սկսում էր բժիշկին անուն դնել։ Ուզածն էլ մեծ բան չէր։ Ապրել էր ուզում։ Ապրելուց էլ շատ բան չէր ուզում։ Ուզում էր ամեն օր դուրս գալ բակ, նստել "իր քարին", հետո մի քիչ ման գալ իր իսկ տան կառուցած տների շուրջը ("Իրեք տղուս մեծ շենք եմ սարքել, ջահելություն չենք տեսել, պապդ էլ քոռ-քոռ․․․ քար էինք բերում․․․")։ Ու հպարտանում էր։ Տեղն ուներ։ Մեռավ էլ՝ մինչև վերջին վայրկյանը կռիվ տալով մահվան դեմ՝ "Չեմ մեռնի, չէ՞, շատ չէ՝ մի քանի տարի էլ ապրիմ"։
Չէի հասկանում տատիս։ Ինչ-որ տեղ մի քիչ ուրիշների նման էի մտածում՝ "Դե մեծ կնիկ ես էլի, ի՞նչ ես ուզում"։

Մայրական տատս դժգոհում է՝ "Ոտքս ցավում է։ 5-րդ հարկից չեմ կարող իջնել․․․",- ու էն տատիս պես վախենում է։ Վախենում է անկողին ընկնելուց ու․․․ մեռնելուց։ Մեկ-մեկ նորից մտածում եմ՝ ՝ "Դե մեծ կնիկ ես էլի, ի՞նչ ես ուզում"։ Բայց չէ՛, հասկանում եմ։ Ուզածը մեծ բան չի, չնայած, ըստ էության, մեծ բան է, երբ էդ տարիքին ես։ Ապրել է ուզում։ Իր ոտքով խանութ իջնել է ուզում, որ զգա, որ դեռ "ինքնուրույն ա", մեր կարիքը չունի, ու ինքը դեռ կարող է իր օրվա մի հացի համար իջնել խանութ, մի քիչ նույնիսկ "ֆռֆռալ" ՝ իր ծեր քրոջ ու ախպոր տները․․․
Շատ չէ, մի քիչ էլ է ապրել ուզում՝ "Մի քանի տարի էլ, բալա ջան․․․ շատ չէ"։

Տարեց մարդիկ ոնց են, չէ՞, դողում իրենց կյանքի վրա։ Ջահել ժամանակ էսպես չէին դողում։ Ծերությունը երևի այն "կետն ա", երբ մարդը միայն օրվա արևը տեսնելով էլ կարող է սիրել ու գնահատել կյանքը։

[Այբ]

Կախարդական փայտիկ եմ ուզում՝ ոսկեգույն, սիրուն․․․ ու այն անպայման պետք է կատարի իմ ցանկությունները։ Շատ բան չեմ ուզում։ Ուղղակի մի լավ ծեծեր նրանց, ովքեր ինձ մազաչափ անգամ նեղացրել են

[Այբ]

ՄԱՅԻՍԻ 9-Ին ԶՈՒԳԱՀԵՌ
Պապիս դիմանկարի կողքին մի ուրիշ դիմանկար էլ է կախված։ Այդ դիմանկարի՝ սիրուն, ժպիտը դեմքին երիտասարդն էլ՝ Համո պապն է՝ մամայիս պապիկը, որին անգամ մամայիս հայրը, այսինքն՝ իմ պապը, չի տեսել։ Համո պապը զոհվել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ․․․ Չէ՛, չէ՛, սխալ ասեցի․․․ Տանը ընդունված չի եղել ասել, թե Համոն զոհվել է պատերազմի ժամանակ, ուղղակի "հետ չի վերադարձել"։ Ու "հետ չի վերադարձել"-ն էլ մի տեսակ հավատի նման մի բան է եղել, հույս, որ գուցե մի օր Համոն կվերադառնա (եղել են, չէ՞, նման դեպքեր, երբ մահացած համարվածները (պատերազմից հետո) հետ են եկել)։ Ռազմաճակատից ուղարկված նամակներն ու միակ որդին էլ (իմ պապը) եղել են Անուշի միակ մխիթարանքը․․․ Կարոտով բացել է նամակները, կարդացած նամակները նորից ու նորից կարդացել և միշտ սպասել, պատկերացրել, թե հեսա դուռը բացվելու է, ու վերջապես իր Համոն տուն է վերադառնալու: Չվերադարձավ:

Վերջին տարիներին մամաս նույնիսկ մտադիր էր ռուսական "Жди Меня" հաղոդմանը դիմել, որ, ի վերջո, պարզեինք, թե ինչ ճակատագրի էր արժանացել Համո պապը։ Մամաս էլ մերոնց նման մտածում էր/է, իսկ գո՞ւցե հենց պատերազմի ժամանակ չի մեռել, այլ ուղղակի հետ չի եկել, ընտանքի է կազմել, ժառանգ է թողել և այլն։ Բայց, ի վերջո, որոշ հանգամանքներ խանգարեցին ու մամաս այդ հաղորդմանը չդիմեց։

Դիմանկարը շա՜տ հին է։ Դիմանկարից էլ ինձ է ժպտում գեղեցկադեմ, սիրուն, խոշոր աչքերով, ժպտերես մի երիտասարդ (հազիվ 18-19 տարեկան)... Դեռ փոքրուց ասել են, որ Համո պապն է, բայց նայելով նկարին․․․ Մի տեսակ "պապը" չի սազում։ Տանն էլ իրենից ուրիշ լուսանկար չկա։ Ըստ էության, Համո պապի միակ լուսանկարն է, ում իրական կյանքում անգամ իմ պապը չի տեսել․․․ Բոլորս էլ մի տեսակ "չենք հանգստանում"՝ գո՞ւցե հարազատներ ունենք օտար ափերում ու չգիտենք․․․
Ես էլ եմ դրա մասին մտածում․․․ Է՜հ, թե ասա այ մամ, բան էիր որոշել, անեիր․․․ Բայց հետաքրքիր է, չէ՞, անգամ էսքան տարի հետո, Համո պապի "ուղղակի հետ չվերադառնալը", ըստ էության, արդեն թեկուզ և ոչ Համո պապի , բայց նրա ենթադրյալ թողած ժառանգների գոյության հաստատմանն ենք կարծես սպասում․․․ ու կարծես Համո պապը, այնուամենայնիվ, ինչ-որ մի բանի սպասելու հույս է թողել։

Երբ ինչ-որ մի բանի ես սպասում, ինչքան անուղղելի բաներ դեռ ուղղելի են թվում, չէ՞։

[Այբ]

Հեռատեսություն է մոտս
Բոլորին տեսնում եմ
Քեզ չէ
@Գագիկ Կիլիկյան

[Այբ]

Կար ժամանակ, երբ անհույս երազող էի, այն տիեզերագնացների նման, ովքեր այդպես էլ տիեզերագնաց չդարձան... Է~հ, չէ', սխալ ասեցի, երևի «դարձել եմ » ... բոլորի նման, ավելի ճիշտ՝ այն հազարավոր երեխաների նման, ովքեր՝ «Ի՞նչ ես դառնալու, երբ մեծանաս» հարցին վստահ պատասխանել են. «Տիեզերագնաց եմ դառնալու» ... Ու կարծես հեչ, էլի... Այդքան էլ բարդ բան չէր... Մնում էր, որ ուղղակի հասակ առնեիր, տարիքդ էլ «ուրիշ» թիվ լիներ. «Շուտ քնեմ, որ մեծանամ... Երբ մեծանամ... տիեզերագնաց եմ դառնալու... Էս եմ դառնալու, էն եմ դառնալու... »:

***
Տիեզերագնաց չդարձա, այլ իմ հասակի ու տարիքի աճող թվերի հետ «իմացա» , որ ես թույլ մարդ եմ. «Ա***, թույլ մարդ ես» ,- ինչ-որ մեկը շրխկացնում է դեմքիդ և «ֆինիշն» անցնած Օլիմպիական մեդալը շահած մարզիկի նման սկսում է թվարկել՝ թե բա տե'ս, ես ինչեր ունեմ և ինչերի եմ հասել... Ի վերջո, տե'ս, թե ինչ ուժեղն եմ ես, հեչ քեզ նման չեմ, մի բան էլ էնքան բարի եմ, որ ահա՝ քեզ հետ խոսում եմ...
Դեմքին հասցրած ուժեղ ապտակից հետո երևի կարմիր գծեր են մնում, ավելի ճիշտ, մատնահետքեր... էն որ դաջվում է դեմքիդ, որ ոչ միայն ակնհայտ երևա, այլ նաև ինքն՝ «ապտակողը» , տեսնի ու զգա իր «ուժը» , տեսնի, թե ինքն ինչքան «բարձր է» քեզնից, տեսնի, որ իր մաշկը հարթ ու սպիտակ է քոնի համեմատությամբ... ոչ մի կարմիր հետքեր՝ ուրիշի մատներով դաջված... Ու հա', տեսավ, որ ինքն «ուժեղ է» , իսկ դու՝ «թույլ» ... Ու ընդհանրապես՝ ինքն ուր, դու ո~ւր...
Երբ սառը ցնցուղն անակնկալ է լինում, առաջին ռեակցիադ այդ ցնցուղն անջատելն է (մարմնովդ անցած սարսուռի մասին էլ չասած): Բայց արժի՞ որ փախչես։ Չէ'։ Հա', հենց չէ։ Ուղղակի պետք է կանգնել սառը ցնցուղի տակ ու թույլ տալ, որ առաջին սարսուռից հետո մարմինդ հետզհետե ընտելանա սառը ջրին...
Հա', ասենք թե հա', թույլ ես։ Ու ի՞նչ։ Պե՞տք է ներողություն խնդրես, արդարանա՞ս... Բայց այդ ի՞նչ «ուժեղ» -ի տեսակ է , որ իր «ուժը» հենց «թույլի» համեմատությամբ է զգում։ Հարց՝ բա սա՞ եղավ «ուժեղ» տեսակ...
***
«Թույլ ես, թույլ ես» ,- ականջումդ այս խոսքերը քայլում ես, ու քեզ «փոքր» ես զգում... Ու եթե այդ պահին հանկարծ կանգ առնես ու նայես շուրջդ, քաղաքը, մարդիկ, այնքան անսովոր կթվան... Իսկ իրականում ոչ մի անսովոր բան էլ չկա՝ փողոցի մեքենաներ, կանգառում ու մայթերի վրայով քայլող մարդկանց անտարբեր դեմքեր... ոնց որ միշտ... եղել է... Բայց մեկ է՝ ամեն ինչ մեկ-մեկ լրիվ «ուրիշ» է թվում, անգամ էն «սովորականը» ... սովորական օրվա չփոփոխված վազքի մեջ այնքա~ն անսովոր դառնում... Մի պահ կարող է նաև թվալ, որ քաղաքը հեսա քեզ կուլ է տալու ու կտրելու է այն սովորականից, որի մասն ես, սովորական ասվածի լրացնողը՝ մեկ ուրիշի համար գուցե փողոցում, կանգառում, երթուղայինում հանդիպող ամեն ինչի նկատմամբ սովորականի պես հաճախ հանդիպող անտարբեր մի դեմք... Եվ քաղաքն էլ՝ գնալով ավելի է փոքրանում ու փոքրանում։ Չէ' , սխալ ասեցի, հանկարծ պահի՝ իր թվացյալ անսովորությամբ քաղաքն աչքիդ առաջ քանդվում է... Եթե այդ պահին հայացքդ էլ դարձնես հետ, ոչինչ էլ չես տեսնելու, ոչինչ չես գտնելու այնպես, ինչպես տեսել ու «թողել էիր» հետևում... Միայն զգալու ես անսովոր ու մարմինդ տհաճությամբ գրկող այն ցուրտն, երբ ամայությունից ու դատարկությունից բացի ուրիշ ոչինչ չես գտնում այնտեղ, որտեղ «դատարկ» չես թողել.... «ցուրտ չի եղել» ։ Բայց ամեն անգամ, երբ ամեն ինչ պահի տակ այնքան դատարկ ու անիմաստ է թվում, հանկարծ ուզում ես հավատալ, որ գուցե որտեղից որտեղ, կգտնես Ջինի կախարդական լամպը... Կամ չէ՝ թեկուզ հենց օդից կհայտնվի Ջինն, ու քեզ կփրկի այն «սովորականից», որի մասն ես.... կփրկի այն «դատարկությունից» , ի վերջո, «քանդվող» այն իրականությունից, որը մի օր, շատ սովորական մի օր, կարող է փուլ գալ գլխիդ...

Տիեզերագնաց չդարձա, բայց տարիքիս հետ «իմացա» , որ թույլ մարդ եմ, «ուժեղների» մեջ տեղ չունեմ։ Բայց ինքդ պիտի սիրես քեզ, «քո տեսակը» ՝ թեկուզ զգայուն ու դեպրեսիվ բնավորությունդ, խառնիխուռն մտքերդ, գուցե «տարօրինակ» աշխարհընկալումդ... Սիրել կարճահասակությունդ կամ չափից շատ բոյով լինելդ, անհնազանդ մազերդ, հաստ ունքերդ, ոչ հարթ ու սիրուն ատամնաշարդ... Ու ինքդ քեզ սիրելով, «թույլ» լինելով հանդերձ էլ՝ ուժեղ ես դառնում... ուժեղ՝ առանց չակերտների։