Տիգրան Տեր-Պետրոսյան. Եթե Երեւանի քաղաքային իշխանությունները, կամ ՀՀԿ վերնախավը ավելացնում են «կանաչ»-ը, ապա միայն կանաչ դոլարների տեսքով
iLur.am-ի հետ զրույցում ասում է Երեւանի ավագանու ընտրություններում Հայ ազգային կոնգրեսի նախընտրական ցուցակի 5-րդ հորիզոնականը զբաղեցնող Տիգրան Տեր-Պետրոսյանը
-Տիգրան, հայտնի է, որ ինքդ ժամանակին 2 անգամ եղել ես ավագանու անդամ, ասել է, թե՝ ներսից ես պատկերացնում ավագանիների աշխատանքը: Այսօր, օրինակ, երբ խոսում ենք Երեւանի քաղաքային իշխանությունների աշխատանքի մասին, խոսվում է հիմնականում քաղաքապետի մասին, իսկ ավագանիներն ու մյուս չինովնիկները կարծես՝ այնքան էլ ուշադրության կենտրոնում չեն: Որպես այդ համակարգին ներսից ծանոթ մարդ, ի՞նչ կասեք, այն դժգոհությունները, որոնք այսօր կան քաղաքային իշխանություններից, որքանո՞վ են առնչվում նաեւ ավագանու անդամների եւ մյուս չինովնիկների աշխատանքին:
-Նախ, պետք է շեշտել, որ Երեւանի իշխանությունը մի համակարգ է, որը ըստ էության, ոչնչով չի տարբերվում Հայաստանի իշխանություններից: Այսինքն, այն, ինչ հատուկ է Հայաստանի իշխանություններին ընդհանրապես, հատուկ է նաեւ Երեւանի քաղաքային իշխանություններին մասնավորապես: Եթե ասում ենք, որ Հայաստանում կա կոռուպցիա, ապա դրա մի մասնիկն է նաեւ քաղաքային իշխանությունը: Չնայած այն բանին, որ արտաքնապես փորձ է արվում ցույց տալ, թե մայրաքաղաքային իշխանությունները զերծ են այդ կոռուպցիայից, սակայն, այդ իշխանությունները եւս ամբողջությամբ կոռումպացված են՝ սկսած համատիրություններից, մինչեւ՝ վարչական շրջանների ղեկավարներ, եւ այդպես մինչեւ քաղաքապետարան եւ քաղաքապետ: Իսկ ավագանիները այս պարագայում ընդամենը անօրինականությունները հաստատողներն են: Ընդ որում, այս համակարգի կոռումպացվածության ամենավատ կողմն այն է, որ այն ուղղակիորեն առնչվում է Երեւանում ապրող սոցիալապես անապահով խավին:
-Ինչպե՞ս է առնչվում: Ո՞ր ոլորտներում:
-Սկսենք հենց համատիրությունից: Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում համատիրությունը: Համատիրությունը դրամահավաքի արդյունքում հավաքագրում է գումարներ, որոնք պետք է ծախսվեն շենքերի բարեկարգման համար: Հասարակ մի օրինակ, մարդը գալիս է որեւէ տեղեկանք վերցնելու համատիրությունից, (ընդ որում, նման բան յուրաքանչյուրի հետ կարող է պատահած լինել), ասենք՝ ապառիկ հեռուստացույց գնելու համար: Առանց 1000-2000 դրամ վճարելու, նրան որեւէ մեկը այդ տեղեկանքը չի տրամադրի: Իսկ ի՞նչ է իրենից ներկայացնում այդ տեղեկանքը՝ ընդամենը մի թուղթ, որ այդ մարդը վճարել է իր բոլոր կոմունալ վճարները: Այսինքն, անվճար տեղեկանքի համար մարդը ստիպված է լինելում վճարել: Ընդ որում, ամենակարեւորն այն է, որ այդ գումարը վերցնում են ոչ թե ապահովված խավից, այլ՝ հիմնականում անապահով խավից: Հիմա, կասեք, թե ի՞նչ կապ ունի այստեղ քաղաքապետը: Թվում է, թե կոռումպացվածը համատիրությունն է այս պարագայում: Սակայն, իրականում՝ այդ հավաքված գումարները յուրաքանչյուր ամսվա վերջում կազմում են բավականին կլորիկ գումար, եւ համատիրության ղեկավարի կողմից հանձնվում են վարչական շրջանի ղեկավարին, վերջինս էլ իր հերթին՝ այն հասցնում է մինչեւ քաղաքապետ:
-Կարծում եք՝ միայն ա՞յս ոլորտն է կոռումպացված:
-Ոչ, իհարկե: Մեկ այլ օրինակ բերենք: Այսօր քաղաքապետարանը բնակարանաշինության, բնակարանների վերանորոգման եւ սեփական սեկտորի բարեկարգման հարցում թիվ մեկ խոչընդոտողն է: Այսինքն, մարդկանց խրախուսելու փոխարեն, ամեն ինչ անում են, որպեսզի մարդը զզվի այս համակարգից եւ թողնի ու հեռանա:
-Բայց ինչպե՞ս կարող են նրանք խոչընդոտել, եթե օրենքով՝ նման բան անելու իրավունք չունեն:
-Ճիշտ է, օրենքով այդպես է: Բայց ո՞վ ասաց, որ խոսքը օրինական գործողությունների մասին է: Խնդիրն էլ հենց այն է, որ նրանք ապօրինաբար, ըստ էության, թալանում են մարդկանց: Մարդը, ինչ-որ կերպ գումար է հայթհայթում՝ իր սեփական տունը բարեկարգելու համար: Ընդ որում, խոսքը կարող է լինել հաճախ այնպիսի դեպքերի մասին, երբ տունը փլուզման եզրին է: Եւ ահա, մարդը, ձեռք է բերում անհրաժեշտ շինարարական նյութերը, եւ հենց առաջին օրը՝ դրանք գնելուց հետո, երբ այդ ամենը տեղափոխում է իր բակ, չգիտես որտեղից եւ ինչպես, (երեւի չար լեզուներն են հասցնում, եւ այդ չար լեզուներն էլ, ի դեպ, ասում են՝ այն մարդիկ են, ովքեր ընտրական շրջանում ակտիվորեն մասնակցում են ընտրակաշառք բաժանելու գործին) հայտնվում են թաղայինը եւ վարչական շրջանի շենք եւ շինությունների բաժնի տեսուչը: Եւ ի՞նչ են ասում: Զարմանալի մի բան. ասենք՝ «ի՞նչ իրավունքով եք «սվաղ» անում»: Եւ մարդուն հասցնում են այնպիսի վիճակի, որ նա իր տան բարեկարգումը սկսելու կամ շարունակելու համար՝ ստիպված է լինում որոշակի գումար վճարել նրանց՝ առձեռն: Սա ընդամենը մեկ օրինակ: Հիմա բերենք այլ օրինակ՝ այլ ոլորտից: Քաղաքային սեփականություն հանդիսացող հողերը վարչական շրջանները ներկայացնում են աճուրդի՝ քաղաքապետարան: Սակայն, աճուրդ, որպես այդպիսին տեղի չի ունենում: Աճուրդը գիտենք՝ որն է: Դա այն է, երբ մասնակցում են մի քանի պոտենցիալ գնորդներ, եւ գնորդ է դառնում նա, ով ամենաշատ գումարն է պատրաստակամություն հայտնում վճարել: Սակայն, այս պարագայում տեղի է ունենում լիովին այլ բան, ընդ որում՝ մեծամասամբ, կարելի է ասել՝ հողերի 95 տոկոսը վաճառվում են այդ եղանակով՝ աճուրդի մեկ քայլով: Ի՞նչ ասել է աճուրդի մեկ այլ: Դա այն է, երբ հողի գնորդը նախօրոք գիտի, որ հենց ինքն է լինելու գնորդը:
-Բայց ինչպե՞ս է դա կազմակերպվում:
-Վարչական շրջանի ղեկավարը ներկայացնում է ինչ-որ հողատարածք` ասելով, որ այդ տարածքը ցանկանում է ձեռք բերել այսինչ մարդը: Պայմանավորվում են, որ այդ մարդը մի իքս գումար է նախօրոք վճարում իրենց, եւ այդ հողատարածքը ներկայացվում է քաղաքապետարան եւ դրվում է աճուրդի: Եւ այդ մարդը մեկ քայլով ձեռք է բերում այդ հողը: Իմիջիայլոց, եթե ուշադրություն դարձնենք՝ այդ հողերի գները շուկայականից մոտ 60 տոկոսով ցածր են: Բայց լինում են նաեւ դեպքեր, երբ ինչ-որ այլ մարդ եւս ցանկանում է գնել այդ աճուրդի հանված հողատարածքը: Սակայն, այդ ժամանակ նա սկսում է խոչընդոտների հանդիպել՝ սկսած քաղաքապետարանից, վերջացրած՝ թաղային խուժաններով: Մարդը մտնում է քաղաքապետարան եւ ասում, որ ցանկանում է մասնակցել այսինչ հողի աճուրդին, եւ խնդրում է հաշվեհամարը, որպեսզի մուծի աճուրդին մասնակցելու համար օրենքով նախատեսված 5 տոկոս գումարը: Առաջին հարցը, որ նրան տալիս են, այն է լինում, թե ո՞ր հողն է ցանկանում ձեռք բերել: Դա այն դեպքում, երբ օրենքը չի պարտադրում մարդուն ասել, թե ինքը կոնկրետ որն հողակտորն է ցանկանում գնել: Նա օրենքով պարտավոր է միայն ներկայացնել անձնագրի պատճենը եւ 5 տոկոս գումարը վճարելու մասին անդորագիրը: Սակայն, այս պարագայում ապօրինաբար փորձ է արվում տեղեկանալ գնորդի մտադրությունների մասին, որպեսզի մինչեւ աճուրդի օրը այդ մարդուն սպառնալով այնպես անեն, որ վերջինս չմասնակցի այդ աճուրդին: Մի քանի ամիս առաջ ինքս ականատես եմ եղել նման միջադեպի: Բայց եթե մարդը այդուհանդերձ չի վախենում սպառնալիքներից, եւ գնում ու մասնակցում է աճուրդին, ապա հողի գինը այնպես են բարձրացնում, որպեսզի ոչ մեկ չկարողանա այն գնել: Արդյունքում այնպես են անում, որ հողը չվաճառվի, մի որոշ ժամանակ անց նորից ներկայացվի աճուրդի՝ հույսով, որ այդ անգամ հնարավոր կլինի մեկ քայլով այն վաճառել կոնկրետ մարդկանց: Երբեմն էլ, հողը երկրորդ անգամ աճուրդի հանելուց՝ փոխում են հասցեն, (ինչը նորից անօրինական է) որպեսզի մարդը ապակողմնորոշվի:
-Ի դեպ, քաղաքային իշխանությունների կոռումպացված լինելու վերաբերյալ խոսակցություններում շատ է հիշատակվում «Երեւան» հիմնադրամը: Ի՞նչ կասեք այդ հիմնադրամի գործունեության մասին, որի վերաբերյալ, ի դեպ, զարմանալիորեն շատ սահմանափակ տեղեկություններ կան:
-Նախ հասկանանք՝ ի՞նչ է իրենից ներկայացնում հիմնադրամը: Մուտքեր, այսինքն, թե որտեղից են գոյանում գումարները, եւ ելքեր, այսինքն՝ թե ինչ նպատակներով եւ որքան են ծախսվում այդ գումարները: Առաջին դեպքում հստակ երեւում է միայն այն, թե որքան գումար է հիմնադրամին փոխանցվել Երեւանի քաղաքային բյուջեից: Այս դեպքում՝ նախորդ տարի հիմնադրամի ընդհանուր՝ ավելի քան 3 մլրդ 700 մլն դրամ բյուջեից մոտ 2.5 մլրդ դրամը: Մնացած մոտ 1.2 մլրդ դրամ գումարը ստացվել է կազմակերպություններից եւ անհատներից: Ընդ որում, ֆինանսական հաշվետվության մեջ որեւէ խոսք չկա այն մասին, թե կոնկրետ որ անհատներից եւ կազմակերպություններից են ստացվել այդ գումարը: Ինչո՞ւ չեն գրում: Շատ պարզ պատճառով, անհատներից եւ երբեմն նաեւ կազմակերպություններից այդ գումարները ուղղակիորեն շորթվում են: Որեւէ գործա՞րք ես կատարում, որն առնչվում է քաղաքապետարանի հետ, ուրեմն, քեզ ստիպում են, որ դու վճարում կատարես «Երեւան» հիմնադրամին, որպեսզի քեզ տրամադրեն վերջնական փաստաթղթերը: Հիմա ելքերի մասին: Գրված են ընդհանուր ձեւակերպումներ՝ «բարեկարգում, կանաչապատում, կառուցապատում, սպորտային, մշակութային ծրագրերի իրականացում, կրթական, մշակութային եւ այլ կազմակերպություններին, անհատներին օժանդակության տրամադրում»: Հիմա ինձ մոտ հարց է ծագում՝ այդ ի՞նչ «այլ կազմակերպությունների է» իմ վճարած հարկերի հաշվին օժանդակություն տրամադրվել: Ես ուզում եմ հասկանալ՝ ի՞նչ կազմակերպություններ են, ո՞վ է որոշել, որ դրանք օժանդակության կարիք ունեն, ո՞ւմ են պատկանում այդ կազմակերպությունները եւ այլն: Եթե այս հարցերի պատասխանները փակ են պահվում, եթե որեւէ տեղեկատվություն չեն տրամադրվում, ուրեմն, ես հիմնավոր կասկածներ կարող եմ ունենալ, որ այստեղ գործում է կոռուպցիոն մեխանիզմ: Ավելին ասեմ, ես վստահ եմ, որ եթե այդ գումարները տրամադրվեին անհատների կամ անհատ տնտեսվարողների, ապա նրանք 5 անգամ ավելի արդյունավետ եւ ավելի թափանցիկ կօգտագործեին այդ գումարները: Այստեղից էլ՝ հետեւություն, որ այդ գումարների զգալի մասն իրականում գրպանվում են: Կասեն՝ այդպես չէ՞: Լավ, ուրեմն, թող կետ առ կետ ներկայացնեն հաշվետվություն: Ի դեպ, այդ կապակցությամբ մի բան էլ հավելեմ. ծախսերի մեջ նշվում է նաեւ կանաչապատումը: Այնինչ, բոլորիս աչքի առաջ քանդվում են այգիներ, հատվում են ծառերը, ոչնչանվում են կանաչ տարածքները: Այնպես որ, ասում են, թե Երեւանի քաղաքային իշխանությունները, կամ ՀՀԿ վերնախավը ավելացնում են «կանաչ»-ը, ապա միայն կանաչ դոլարների տեսքով, այն էլ՝ միայն իրենց գրպաններում եւ նկուղներում:
-Դուք բավականին մռայլ երանգներով ներկայացրեցիք իրականությունը, հիմա, ինչպե՞ս եք տեսնում այդ խնդիրների լուծումը:
-Խնդրի առաջին լուծումը այն է, որ ոչ իշխանական ուժերը Երեւանի քաղաքային իշխանությունը վերցնեն ՀՀԿ-ից: Դա առաջին քայլը պետք է լինի: Դրանից հետո, պետք է միասնաբար փոփոխություններ իրականացնեն ողջ այդ համակարգում: Կոռուպցիան վերացնելու առաջին քայլն այն կլինի, որ քաղաքային իշխանության կառուցվածքը միատարր չլինի՝ այսինքն, ներգրավված լինեն տարբեր քաղաքական ուժերի ներկայացուցիչներ: Վստահ եմ, որ այս դեպքում կոռուպցիան զգալիորեն կնվազի, իսկ գուցե նաեւ՝ կվերանա, քանի որ կլինի փոխադարձ վերահսկողություն: Ի դեպ, այս ձեւաչափը նոր չէ եւ ես չէ, որ հորինել եմ այն: Այն ժամանակին արդյունավետ կերպով գործել է՝ 1992-96 թվականներին: Ի դեպ, հիշեցնեմ, որ այդ ժամանակ քաղաքապետը, (այդ պաշտոնն այն ժամանակ կոչվում էր քաղաքային խորհրդի նախագահ) մեր ավագանու ցուցակը գլխավորող Վահագն Խաչատրյանն էր, ով ընդդիմության թեկնածուն էր, եւ ընտրություններում հաղթել էր իշխող ՀՀՇ-ի թեկնածուին: Ի դեպ, այն ժամանակ, եթե չեմ սխալվում, կար գույքի եւ հողերի օտարման վարչություն, որը ղեկավարում էին միայն ու միայն ընդդիմադիր ուժերի ներկայացուցիչները՝ ԱԻՄ, ԱԺՄ, ՍԻՄ եւ այլն: Այդ վերը նշված փոխադարձ վերահսկման մեխանիզմը գործում էր այն ժամանակ, ինչի արդյունքում իշխող քաղաքական ուժն ուղղակի չէր կարող որեւէ կամայական որոշում կայացներ այդ հարցերում: Դրա վառ օրինակներից մեկ էլ այն է, որ այս իշխանությունները որքան էլ որ ջանացին թեկուզ մեկ սեւ բիծ գտնեն Վահագն Խաչատրյանի այն ժամանակվա գործունեության հետ կապված, սակայն, որեւէ արդյունքի այդպես էլ չհասան: Պատկերացրեք՝ եթե մեկ փաստ անգամ գտած լինեին, հիմա ինչ մեծ հակաքարոզչություն սկսած կլինեին մեր թեկնածուի դեմ: Ուրեմն, եթե այս մեխանիզմն այն ժամանակ աշխատել է, եւ աշխատել է բավականին արդյունավետ, ապա նույն ձեւ կարող է աշխատել նաեւ հիմա: Դրա համար պետք է ընդամենը, որպեսզի ոչ իշխանական ուժերը միավորեն իրենց ջանքերը, որպեսզի ՀՀԿ-ն այս ընտրությունների արդյունքում չունենա մեծամասնություն: Այս հնարավորությունը կա, քաղաքացին ունի հնարավորություն ազատվել այս կոռումպացված համակարգից, դրա համար մայիսի 5-ին գնում է տեղամաս եւ առաջին պայմանը, ինչը, որ չպետք է անի՝ չի ենթարկվում ՀՀԿ-ի ներկայացուցիչների հորդորներին, խնդրանքներին, հրահանգներին, եւ ուղղակի չի քվեարկում ՀՀԿ-ի օգտին: ՀՀԿ-ն Հայաստանում քվե չունի, եւ ընտրությունների օրը այդ փաստը պետք է արձանագրվի փաստաթղթերով:
Զրուցեց Քրիստինե Խանումյանը
Մեջբերել
Վոբշեմ, հակաՀԱԿաքարոզչություն անենք .... 
Տրիբուն-ի խոսքերից
Էջանիշներ