Թող ներեն ինձ հեղինակները, բայց ես էստեղ պատմվածք չտեսա։ Սյուժե չկար ընդհանրապես։ Իմ պատկերացմամբ, տվյալ դեպքում սյուժեն կարելի էր երկու ձևով զարգացնել. մի դեպքում կարող էր, ասենք, տիկին Արմինեի կերպարի վրա կենտրոնացած լինել (սկիզբը դրա համար լավ հիմք էր տալիս), ու հետագա պատմվածքը հիմնված լիներ նրա պահվածքի ու ապրումների վրա՝ առանց ինչ–որ սուր սյուժետային վայրիվերումների, ուղղակի նրա կերպարի բացահայտումը լիներ՝ որպես կին, որպես մայր, ընդհանրապես որպես մարդ։ Մյուս դեպքում կարող էր էդ կերպարն ավելի շատ գործողություններով հարուստ սյուժեի շարունակության մեջ օգտագործվել։ Կամ էլ երկուսը միասին։ Ամեն դեպքում տիկին Արմինեի էդքան հանգամանալից բնութագիրը, անցած կյանքի պատմությունը ներկայացվելու դեպքում ենթադրվում էր, որ պիտի հետագայում էդ ամեն ինչը որևէ կերպ դրսևորվեր, զարգանար, ինչի նշույլ անգամ չերևաց հետագա պատմվածքում՝ ոչ երկրորդ, ոչ էլ երրորդ մասերում։ Փաստորեն, էդքան նախաբանը նրա համար էր, որ տիկին Արմինեն ընդամենը քննիչին հանդիպելով՝ վատանար, տղային հանդիպելով՝ լաց լիներ, վերջում էլ ասեր, որ Անիները կգան ու կգնան։ Էդքանը, կարծում եմ, ցանկացած մայր էլ էդ իրավիճակերնում կաներ՝ անկախ իր բնույթից էլ, անցած կյանքից էլ։
Եղած սյուժեն էլ ոնց որ անդամահատված լիներ տարբեր տեղերից։ Նախ էն որ առաջին հատվածի վերջում «Անի» էին կանչել, ի՞նչ եղավ էդ հանգամանքի հետ։ Առաջին տրամաբանական կապն էդտեղ հոգին ավանդեց, քանի որ քննիչը Անի կանչելով չէր գա տիկին Արմինեի մոտ ու պահանջեր, որ նրա որդին էլ Անիի հետ գործ չունենա։ Էդ մեկ։ Հետո, լավ, Անի կանչելը մոռացանք, հաշտվեցինք երկրորդ հեղինակի ներմուծած իրականության հետ, բայց հիմա էլ հարց է առաջանում, թե ինչի էր հենց քննիչ եկել նրանց տուն էդ նեղ անձնական հարցը կարգավորելու համար։ Համ էլ, գուցե սխալվում եմ, բայց մի քիչ դժվար եմ պատկերացնում, որ նման անձնական հարցերի հետ կապված ինչ–որ մեկը գնա ու տղայի մորը զգուշացնի դրա մասին։ Նման հարցերը, ինչքան գիտեմ, որպես կանոն, տղամարդիկ միշտ ձգտում են իրար հետ լուծել՝ առանց կողքից հարազատների ներքաշելու, հատկապես իգական սեռի ու հատկապես մայրերին։ Չգիտեմ, մի տեսակ համոզիչ չթվաց ինձ։ Վերջին հատվածի հեղինակն էլ իր հերթին ոչ միայն անտեսել է նախորդների գրածը՝ նախորդ հատվածներում առաջ քաշված թեման փակելով, այլև, կարելի է ասել, պատմվածքը թողել է անավարտ. ամեն գնով գլուխն ազատած լինելու ցանկություն էր նկատվում հեղինակի կողմից։ Չնայած որ ճիշտն ասեմ՝ ինձ էլ էդպիսի ծեծված անձնական պատմություն դեմ տային, ես էլ ամեն կերպ գլուխս ազատելու ցանկություն կունենայի կամ էլ ինձ էդպիսի անդուր ժառանգություն թողածներին հակառակ՝ կբռնեի ու լրիվ ուրիշ ուղղությամբ կտանեի սյուժեն, բայց, իհարկե, ուրիշ ուղղությամբ տանել ասելով՝ ոչ մի դեպքում չենք հասկանում արդեն գրված փաստերին հակասել։ Մինչդեռ երրորդ հատվածի հեղինակը հենց ինքն իր գրածին է հակասել՝ սկզբում քննիչի հետ խոսակցության ժամանակ ցույց տալով, որ տիկին Արմինեն ընդհանրապես գաղափար չունի՝ ով է Անին, ինչ կապ ունի իր տղայի հետ, բայց, չգիտես ինչու, պատմվածքի վերջում (որը նաև նույն օրվա վերջն էր), երբ որդուն հարցնում է, թե ինչ է պատահել, վերջինս էնպես է ասում, որ Անին իրեն այլևս չի սիրում, չի ուզում տեսնել, կարծես մայրը վաղուց գիտեր Անիին ու որդու՝ նրա հետ ունեցած հարաբերությունների մասին։ Մի խոսքով՝ հեղինակներն իրար հետ չեն համագործակցել։ Որ նայում ես, ամեն մեկի գրածն առանձին վատ չի շարադրված, ընդ որում՝ նույնիսկ երեք մասերի շարադրանքներն, իմ կարծիքով, բավական սահուն ներդաշնակվում են, բայց սյուժեի առումով՝ բոլորովին։
Մեկ էլ, Ancanot ջան, էդ բազմակետերն էդքան շատ մի դիր, էլի. դրանից գրվածքն ավելի տպավորիչ չի դառնում։ Բազմակետերի օգտագործումը որոշակի նպատակ ունի, իսկ երբ ամբողջ տեքստում դրանք կանոնավոր կերպով հաջորդում են միմյանց, իմաստը լրիվ կորցնում են՝ դառնալով ընդամենը աչքերը հոգնեցնող ավելորդ կետեր։
Ժող, գրածներիցս, խնդրում եմ, չվիրավորվեք։ Հատուկ քննադատելու տրամադրվածություն չունեի ի սկզբանե, բայց կարդալուց հետո ուղղակի փորձել եմ, իմ կարծիքով, ակնհայտ չհաջողված պահերը ցույց տալ, որ դուք էլ ցանկության դեպքում հաշվի առնեք հետագայի համար։
Հ.Գ. Խայտառակ եղանք. գրառումս պատմվածքի ամենաերկար հատվածից էլ երկար ստացվեց։
Մեջբերել
բայց ես գտնում եմ, որ պատմվածքը կա՛։ Ու բոլոր կերպարներն էլ հաջողված են, նույնիսկ... (drum roll!) Անիի։ Իսկ այն բոլոր հարցերը, որ առաջանում են (իբր թե սյուժեի բացակայությունից), փորձեք ինքնուրույն լրացնել։
Դավիթ-ի խոսքերից
....խաչ քաշելու հետ համաձայն եմ, անձամբ ես շատ քիչ բան նկատեցի պատմվածքի մեջ և չեմ կարող ոչ մի կերպ այն հաջողված համարել... Մեծամասամբ համաձայն եմ Ուլուանայի հետ, բայց ոչ ամբողջությամբ... Ամեն դեպքում ինչ որ մի բան կար պատմվածքի մեջ, երևի հենց ստեղծված խառնաշփոթը փոքր ինչ մտածելու տեղիք է տալիս
...
խոստանում եմ՝ խելոք կմնամ
Էջանիշներ