Ընտրության իրավունք

[dvgray]

Ճիշտ է, այստեղ վերնագրի մեջ առկա է "իրավունք"-ը բայց քանի որ իրավունքը որոշում ու օրինականացնում են քաղաքական այրերը, ապա որոշեցի թեման այստեղ բացել:
Մարդը ունի ընտության իրավունք: ո՞րն է այն սահմանը, որից այն կողմ դուք համարում եք որ մարդը ընտության հնարավորություն չպետք ա ունենա, ու պետք ա ենթարկվի:

մարդը իրավունք պետք է ունենա՞ փոխել իր բնակավայրը, քաղաքացիությունը, սեռը, փոխել ազգը, փոխել իր ծնողներին /ընտրել իրեն էտ մոմենտին ավելի համապատասխան սեռ, ազգ, ծնող, երեխա, տատ, պապ ... և այլն/
որտեղ՞ է այն սահմանը, որից այն կողմի մարդու ընտրելու իրավունքները պետք է սահմանափակվեն:
ի՞նչ չափանիշներով պետք է որոշվեն այդ իրավունքները օրենսդիրների կողմից:

[Տրիբուն]

ԴիՎի, հարցադրումներդ նենց ես ձևակերպել, որ իմ հասկանալով ընտրության իրավունքը պետք ա անպայման սահմանափակվի, մնում ա մենակ որոշել թե կոնկրետ որ պահով, ու որտեղ ա սահմանաը:

Մի հատ պարզի, պիտի ընդհանրապես սահմանափակվի էտ անտեր ընտելու իրավունքը, թե ոչ?

Մինչև թեմայում բուռն քննարկում սկսվելը, կամ էլ չսկսվելը, գլխանց դիրքորոշումս հստակեցնեմ. ընտրության իրավունքը ոչ մի դեպքում սահամանփակվել չի կարող, էտ անքակտելի իրավունք ա: Էտ էն իրավունքն ա, որ մեզ լիարժեք մարդ ա սարքում, ոչ թե աբրանք:

[Տրիբուն]

Մի հատ էլ անեգդոտ էս թեմայով

Հոլանդացին երեխայա ունենում: Ընկերները հարցնում են տղայա, թե աղջիկ: Ասում ա, կմեծանա, ինքը կորոշի:

[dvgray]

ԴիՎի, հարցադրումներդ նենց ես ձևակերպել, որ իմ հասկանալով ընտրության իրավունքը պետք ա անպայման սահմանափակվի, մնում ա մենակ որոշել թե կոնկրետ որ պահով, ու որտեղ ա սահմանաը:

Մի հատ պարզի, պիտի ընդհանրապես սահմանափակվի էտ անտեր ընտելու իրավունքը, թե ոչ?

Մինչև թեմայում բուռն քննարկում սկսվելը, կամ էլ չսկսվելը, գլխանց դիրքորոշումս հստակեցնեմ. ընտրության իրավունքը ոչ մի դեպքում սահամանփակվել չի կարող, էտ անքակտելի իրավունք ա: Էտ էն իրավունքն ա, որ մեզ լիարժեք մարդ ա սարքում, ոչ թե աբրանք:

ընտրության իրավունքը ուզես թե չուզես սահմանափակվում ա:
մի հատ հին խոսք կա- ուժն ա որոշում իրավունքը, ու դա իրականությունն ա: ամբողջ աշխարհում:
իրավունքը սահմանվում ա որպես քաղաքական բռնության մի մաս: իմ հարցը ավելի շատ իմ համար ճանաչողական է: թե ինչի հիման վրա են փոխվում այդ "իրավունքի" նորմերը:
ու այդ իրավունքները ոչ մենակ ընենց ա, որ մի ժամանակ արգելված էր, հիմա կարելի ա /գեյերի ամուսնության ու երեխա ունենալու իրավունքը/, այլ նաև հակառակը, օրինակ մեքնայում անվտանգության գոտի չկապելու իրավունքից զրկելը:
կամ: հիմա օրինակ մի նոր օրենք են ընդունում, որ սպիդով հիվանդը նախքան սեռական ակտը պարտավոր ա իրա պարտնյորին զգուշացնել իրա հիվանդ լինելու մասին...
շատ դեպքերում քաղաքական այրերի /կամ "ուժեղների"/ խաղի կանոների փոփոխման դրդապատճառների մասին կարելի է քիչ թե շատ խելքի մոտիչկ պատասխան գտել, իսկ լինում են դեպքեր , որ դժվար է հասկանալ դրդապատճառները

[Տրիբուն]

Դու ուզում ես հիմա ընտրության իրավունքին ընդհանուր խոհափիլիսոփայական տեսանկյունից նայես, թե՞ կոնկրետ իրավական:

[dvgray]

Դու ուզում ես հիմա ընտրության իրավունքին ընդհանուր խոհափիլիսոփայական տեսանկյունից նայես, թե՞ կոնկրետ իրավական:

քաղաքական : ասում եմ չէ՞ որ ուժն է ծնում իրավունքը: մարդիության ստեղծման օրվանից մինչև հիմա: թե՞ դու համաձայն չես

[Տրիբուն]

քաղաքական : ասում եմ չէ՞ որ ուժն է ծնում իրավունքը: մարդիության ստեղծման օրվանից մինչև հիմա: թե՞ դու համաձայն չես

Համաձայն եմ…

Բայց էտ չի նաշանակում, որ պետք ա ընտրության իրավունքի սահմանափակումն արդարացնել:

Մի կողմից մենք անսահման իրավուքներ ենք ուզում, մյուս կողմից դա հնարավոր չի, քանի որ սահմանափակվում ա: Արդյունքում ունենում ենք բոլորի կողմից ընդունելի կոնսենսուս: Իսկ եթե կոնսենսուս չկա, հավասարակշռությունը ապահովվում ա ուժով:

[dvgray]

Համաձայն եմ…

Բայց էտ չի նաշանակում, որ պետք ա ընտրության իրավունքի սահմանափակումն արդարացնել:

Մի կողմից մենք անսահման իրավուքներ ենք ուզում, մյուս կողմից դա հնարավոր չի, քանի որ սահմանափակվում ա: Արդյունքում ունենում ենք բոլորի կողմից ընդունելի կոնսենսուս: Իսկ եթե կոնսենսուս չկա, հավասարակշռությունը ապահովվում ա ուժով:

իսկ հակառա՞կը
երբ հասարկարությունը չի ուզում այդ իրավունքի սահմանափակվան վերացում, իսկ դա "ուժի" կողմից պարտադրվում ա...
օրինակ, հայ հասարակությունը մեծամասնությամբ չի ուզում որ գեյերի սահմանափակումները վերացնեին, բայց դա վերացրեցին- օրինականացրին:
հիմա, հայ հասարակության մեծամասնությունը չի ուզում որ գեյերը փողոցում հպարտության երթեր անեն, բայց իրանց այդ իրավունքը տրվում ա իրավունք տվողների կողմից...

այսիքն "ուժը" ոչ միայն իրավունքի սահմանափակող ա հանդես գալիս, այլև իրավունքի ընձեռնող, տվող:
մյուս կողմից է մեծամասնությւոնը ոչ միայն ուզում են որ "իրավունք ունենան", այլ նաև "իարվունք չունեա"

երկու դեպքում էլ առկա է բռնություն:
ու կաևորը նա է, որ ում ոնց ձեռ ա տալիս, էտ կողմից էլ "ջութակ ա նվագում":
այսինք իրավունքը շաաատ սուբեկտիվ բան ա, ու կախված ա անհատի շատ անգամ մոմենտի տակ ծնվող պահանջմունքից:

[Տրիբուն]

Դիվի, էս ինչ լավ թեմա ես բացել: Կարանք հանգիստ երկուսով ստեղ մտքի քարկապ ընկնենք, ու մարդ չի ջոգի

Փորձում եմ հասկանալ, թե ինչ ես ուզում ասել, դեռ մոտս լավ չի ստացվում: Համ էլ փորձում եմ իբր հասկացացծիս չափով մի երկու խելոք բան ասեմ, ու ոնց որ էլի չի ստացվում

Ուրեմն, Դիվի ջան.

- Ընտրության իրավունքը բացարձակ ու անքակտելի իրավունք ա:
- Բայց հասարակությունը, ինքը իրա ընտրելու իրավունքը սահմանափակում ա, քանի որ եթե չսահմանափակի, ապա կստացվի բառդակ:
- Կստացվի բառդակ, քանի որ մարդիկ շատ են: Շատ են, հենց քանակի իմաստով: Այսինքն 7 միլիարդ են էս պահին, ու էս 7 միլիարդից յուրաքանչյուրը կարա յուրովի իրա ընտրելու իրավունքը հասկանա:
- Ամեն հասարակություն իրա ձևով ա էտ սահմանափակումներն իրականացնում:
- Կան տեղեր, որտեղ որոշակի կոնսենսուս կա, թե ինչա ա կարելի, իսկ ինչը չի կարելի, ու կարելին ու չի կարելին սահմանված ա օրենքներով - սրանց պայմանականորեն անվանենք դեմոկրատիաներ:
- Կան տեղեր, որտեղ հասարակության տեղը որոշում են, թե ինչն ա կարելի, իսկ ինչը չի կարելի, ու կարելի ու չի կարելին էլի սահմանված ա օրենքներվ, բայց օրենքն ամեն մեկի համար չի - սրանց էլ պայմանականորեն անվանենք դիկտատուրաներ:
- Ու կան տեղեր, որտեղ յանիմ հասարակությունը որոշում ա, բայց ինքն էլ չգիտի թե ինչ ա որոշում, ու իրա տեղը որոշում են, բայց որոշողներն էլ չգիտեն ինչ են որոշում, ու էլի կան օրենքներ, բայց էտ օրենքները ոչ մեկի տանձին չեն - սրան էլ պայմանականորեն անվանենք Հայաստան:

Ու էս օբշակ բոռշի մեջ, մի տեղ իբր հասարակությունը որոշում ա, որ գեյերին պետք ա սիրել, քանի որ էտ էլ իրանց ընտրության իրավունքն ա: Կան տեղեր, որտեղ գեյերին պետք ա սպանել, քանի որ ոչ մեկը իրավուն չունի սիրել իրա սեռակցին: Ու կան տեղեր, որտեղ վռոդի գեյերին կարելի ա սիրել, բայց մուղամով, որ մարդ չիմանա, ու եթե հանկարծ իմանան, պետք ա վռազ գեյերի դեմ բողոքի ակցիա կազմակերպել - ու սրա անունը էլի դնենք Հայաստան:

Հիմա քեզ էսքան մեջից ո՞ր պահն ա հատկապես հետաքրքրում:

[dvgray]

հլա որ "կառչեմ" քո մի երկու մտքին

- Բայց հասարակությունը, ինքը իրա ընտրելու իրավունքը սահմանափակում ա, քանի որ եթե չսահմանափակի, ապա կստացվի բառդակ:
- Կստացվի բառդակ, քանի որ մարդիկ շատ են: Շատ են, հենց քանակի իմաստով: Այսինքն 7 միլիարդ են էս պահին, ու էս 7 միլիարդից յուրաքանչյուրը կարա յուրովի իրա ընտրելու իրավունքը հասկանա:

այսինքն մարդկանց քանակը կապ ունի՞: եթե լինեինք մոլորակի վրա ասենք մի 200 միլիոն, ոնց որ եղել ա ըստ որոշ պնդումների 0 մ.թ. - ի մոտերը , ապա բառդակ չէր լինի՞
անհսականալի ա: չէ՞ որ անգամ երբ երկու հոգով ապրում են անմարդաբնակ կզղում, ապա ըստ ֆանտազիայի պետք ա որ ընտրության սահմանափակում գործի... թե չէ նեղ մաջալին իրար կուտեն

- Ամեն հասարակություն իրա ձևով ա էտ սահմանափակումներն իրականացնում:
- Կան տեղեր, որտեղ որոշակի կոնսենսուս կա, թե ինչա ա կարելի, իսկ ինչը չի կարելի, ու կարելին ու չի կարելին սահմանված ա օրենքներով - սրանց պայմանականորեն անվանենք դեմոկրատիաներ:

օրինա՞կ: որտեղ է իրավունքի սահմանափակման օրենքը ընդունվում ուղղակի կոնսենսուսով: կոնսերսուս ասելով ես հասկանում եմ, որ հասարակության մեծամասնությունը քվեարկում ա , հաշվի առնելով նաև փոքրամասնության կրիտիկական կետերը... այլ որ թե այսպես կոչված ներկայացուցիչները - դեպուտատները

- Կան տեղեր, որտեղ հասարակության տեղը որոշում են, թե ինչն ա կարելի, իսկ ինչը չի կարելի, ու կարելի ու չի կարելին էլի սահմանված ա օրենքներվ, բայց օրենքն ամեն մեկի համար չի - սրանց էլ պայմանականորեն անվանենք դիկտատուրաներ:

այ սա ավելի իմ սրտովն ա, այիսնք ոչ թե էն, ինչ ուզում եմ, այլ մտածում եմ որ աշխարհի ստեղծման օրվանից մինչև հիմա մարդկությունը անկախ պետության անունից այս կանոնով ա սահմանաափակում իւրավունքը

Հիմա քեզ էսքան մեջից ո՞ր պահն ա հատկապես հետաքրքրում:

հետաքրիքր ա էս վերջինը, որպես միակ ու անվերապահ գործող մեխանիզմ, ու հետաքրիքր ա թե ի՞նչ շարժառիթների տակ ա ընդանրապես սահմանափակվում իրավունքը կամ հակառակը - իրավունք "տրվում"- աշխարհի ղեկավարների կողմից:

օրինակ, ինձ հասկանալի ա թե ինչու սահմանափակվեց առանց ամրագոտիների երթևվեկելը, քանի որ դա կպնում էր ապահովագրական ընկերություննրի ուղղակի գրպանին: իսկ այդ ընկերությունները ըստ իմ վարկածի ամբոջովին աշխարհի "տերերինն" են:

[Տրիբուն]

հլա որ "կառչեմ" քո մի երկու մտքին

այսինքն մարդկանց քանակը կապ ունի՞: եթե լինեինք մոլորակի վրա ասենք մի 200 միլիոն, ոնց որ եղել ա ըստ որոշ պնդումների 0 մ.թ. - ի մոտերը , ապա բառդակ չէր լինի՞
անհսականալի ա: չէ՞ որ անգամ երբ երկու հոգով ապրում են անմարդաբնակ կզղում, ապա ըստ ֆանտազիայի պետք ա որ ընտրության սահմանափակում գործի... թե չէ նեղ մաջալին իրար կուտեն

Իհարկե կապ ունի: Հենց դա էլ կապ ունի: Եթե անմարդաբնակ կղզում 2 հոգի են ապրում, ապա իրանք իրանց համար կորոշեն մի քանի սահմանափակում, ու դրանով յոլլա կգնան - ով որտեղ ա որս անում, ով որտեղ ա ձուկ բռնում, ով որտեղ ա չիշիկ անում .....

Իսկ եթե հազար հոգի են մի տեղ ապրում, ապա սահմանափակումների թիվը ավելի շատ կլինի: Մի քանի միլիոնի դեպքում, առը քեզ սահմանադրություն, օրենսգրեքեր, օրենքներ ու տարատեսակ որոշումներ ու նորմատիվ ակտեր: Ինչքնա մեծ ա հասարակությունը, էնքան տարատեսակն են ու շատ են նախընտրություններն ու նախասիրությունները, ինչքան շատ են դրանք, էնքան շատ էլ կլինեն կանոնները, որոնք կկարգավոր են կյանքի էս կամ էն ոլորտը: Ու ամեն մի կարգավորումը, ըստ էության, կնշանակի մեր ընտրության բացարձակ իրավունքի որոշակի սահմանափակում:

օրինա՞կ: որտեղ է իրավունքի սահմանափակման օրենքը ընդունվում ուղղակի կոնսենսուսով: կոնսերսուս ասելով ես հասկանում եմ, որ հասարակության մեծամասնությունը քվեարկում ա , հաշվի առնելով նաև փոքրամասնության կրիտիկական կետերը... այլ որ թե այսպես կոչված ներկայացուցիչները - դեպուտատները

Բացարձակ կոնսենսում էլ ոչ մի տեղ չկա, բացի քո էն ասած անմարդաբնակ կղզուց, որտեղ երկու հոգի են ապրում: Երեք հոգու դեպքում արդեն կոնսենսուս կարող ա չլինի, քանի որ հնարավոր ա երեք տիպի նախասիրություն, որոնցից յուրաքանչյուրը կստանա մեկ ձայն: Էս դեպքում արդեն կոնսենսուս ասածդ կլինի էն, որին կողմ կլինեն երկուսը:

Ընդհանրապես բացարձակ կոնսենսուս հնարավոր ա մենակ էն դեպքում, երբ բոլոր նախասիրությունները դրվում են քվերակության, ու յուրաքանչյուր ոք ունի վետոյի իրավունք: Բայց սա կոչվում ա ուղղակի դեմոկրատիա, որը աշխարհի երեսեին գոյություն չունի: Դեմոկրատիան ներկայացուցչական ա, ու ուզենք թե չուզենք, մեր համար սահմանափակումները ընդունվում են մեր նեկայացուցիչների կողմից: Լավ չի, վատ ա, բայց ուրիշ խելքին մոտիկ տարբերակ մարդկությունը դեռ չի գտել:

այ սա ավելի իմ սրտովն ա, այիսնք ոչ թե էն, ինչ ուզում եմ, այլ մտածում եմ որ աշխարհի ստեղծման օրվանից մինչև հիմա մարդկությունը անկախ պետության անունից այս կանոնով ա սահմանաափակում իւրավունքը

հետաքրիքր ա էս վերջինը, որպես միակ ու անվերապահ գործող մեխանիզմ, ու հետաքրիքր ա թե ի՞նչ շարժառիթների տակ ա ընդանրապես սահմանափակվում իրավունքը կամ հակառակը - իրավունք "տրվում"- աշխարհի ղեկավարների կողմից:

ԴիՎի տենց էլ կա: Նոր բան չես ասում: Բայց մարդ արարածդ սոցիալական արարած ա, ու պիտի յոլլա գնա իր նման այլ արարածների հետ: Հա հենց, պետությունը սահմանափակում ա մեր իրավունքները, սկսած հենց նրանից, որ ինքը գոյություն ունի: Ես օրինակ, ասենք, չեմ ուզում ընդհանրապես հարկեր վճարեմ, որի հաշվին պիտի պետությունը գոյություն ունենա: Կարա՞ չվճարեմ: Չեմ կարա: Բայց ինչի եմ ես համաձայն վճարել: Քանի որ սաղ էլ վճարում են: Ու ես ինձ համոզում եմ, որ ես վճարում եմ իմ անվտանգության ու կարգ ու կանոնի համար:

Այլ կերպ ասած, մենք կամովին հրաժարվում ենք մեր իրավունքների մի մասից, որ իրար միս չուտենք: Իսկ էտ սահմանփակելու իրավունքը մեր կողմից, կամովին տալիս ենք պետությանը: Դե իսկ պետությունն էլ, հենց իրավունը տվեցիր, աշխարհի ստեղծման առաջին օրից, ինքը իրա ձևով արդեն որոշել ա что хорошо, а что плохо

օրինակ, ինձ հասկանալի ա թե ինչու սահմանափակվեց առանց ամրագոտիների երթևվեկելը, քանի որ դա կպնում էր ապահովագրական ընկերություննրի ուղղակի գրպանին: իսկ այդ ընկերությունները ըստ իմ վարկածի ամբոջովին աշխարհի "տերերինն" են:

Ֆորմալ առումով կա շատ նորմալ բացատրություն - ամրագոտիով երթևեկելն ավելի անվտանգ ա, ու մեռնելու կամ հաշմանդամ դառնալու հավանականությունը ավելի փոքր ա: Իսկ ժամանակակից դվիժենիի պայմաններում հաշմանդամություն ձեռք բերելու հավանականությունը ավտովթարի արդյունքում շատ մեծ ա: Իսկ ինչպես գիտենք, պետության, այսինքն հասարակության վրա շատ թանկ ա նստում հաշմանդամ պահելը: Հետևապես, կապե՛ք ամրագոտիները:

Ուրիշ բան, որ հասկանում եմ ասածիդ իմաստը, որ իրականում սրա հետևը շահեր են կանգնած: Բայց էլի ոչ մի նոր բան չկա, ԴիՎի ջան. ամեն որոշման հետևում միշտ կան հատուկ շահերով խմբեր - մի տեղ ապահովագրական ընկերություններն են, ուրիշ տեղ բեզնին ներմուծողները, մի ուրիշ տեղ բանկերը .... ամեն հարցում ու ամեն տեղ մի ձև:

Հակառակ օրինակը բերեմ - ասենք վաղը որոշում են ընդունում, որ անվտանգության գոտի կապելը մեր իրավունքների ոտնահարում ա, ու վաղվանից ոչ մեկը պիտի չկապի: Ես էլ քեզ կասեմ, որ սրա հետևը կանգնած են օրթոպեդիկ հիվանդանոցներն ու պրոթեզներ ծախողները, որ շատ մարդ ինվալիդ դառնա, ու իրանց գործը առաջ գնա: Մի բան էլ կարող ա օրենք ընդունեն, որ պրոթեզավորումն ամբողջությամբ արվում ա միայն պետական բյուջեի հաշվին: Առը քեզ մուֆթա փողեր:

[Mephistopheles]

Ընտրության իրավունքն ազատությունից դուրս չի կարելի դիտել, իմ կարծիքով… ընտրության իրավունքը դա ազատության ամենակարևոր ատրիբուտն ա, նախապայմանը… իսկ ազատությունը էն ինչին ամեն մարդ ա ձգտում, ով որ չի ձգտում ուրեմն կենդանի օրգանիզմ չի… մի զարմացե… եթե ընտրելու իրավունքը դիտելու ենք ազատությունից դուրս ուրեմն ժամանակ ենք վատնում ու խճճվելու ենք…

…անձամբ ես կարծում եմ որ ընտրելու իրավունքը սահմանափակվում ա էն ժամանակ երբ էդ ընտրությունը սահմանափակում ա մեկ ուրիշի ազատությունը, իսկ էդ մեկ ուրիշի ազատությունը չպտի սահմանափակի քոնը…

[dvgray]

Ազատ Տեղաշարժի իրավունք:
այս իրավունքը համարվում է ժամանակակից աշխարհում հիմնարար:
իսկ արդյո՞ք այդպիսի իրավունք իրականում գոյություն ունի ռեալ կյանքում: Արդյոք՞ մարդը /ասենք հայաստանցին/ կարող է ազատ տեղաշարժվել աշխարհի տարածքով առանց նախապայմանների:
իհարկե ոչ:
ապա այդ դեպքում ինչի՞ են մարդկանց խաբում...

մյուս կողմից, 1000-ավոր տարիներ առաջ մեր նախնիները իրավունք ունեին կարծես ազատ տեղաշարժվելու: չկային սահմաններ, չկային ազգային անվտանգության ծառայություններ իրենց կամեռաներով ու փշալարերով: այսինք ի՞նչ, մարդը գնալով կորցնում է իր իրավունքնե՞րը -ազատությունները

իսկ մյուս կողմից ինչ՞ ազատություն է ձեռք բերել մարդը...

[dvgray]

Ընտրության իրավունքն ազատությունից դուրս չի կարելի դիտել, իմ կարծիքով… ընտրության իրավունքը դա ազատության ամենակարևոր ատրիբուտն ա, նախապայմանը… իսկ ազատությունը էն ինչին ամեն մարդ ա ձգտում, ով որ չի ձգտում ուրեմն կենդանի օրգանիզմ չի… մի զարմացե… եթե ընտրելու իրավունքը դիտելու ենք ազատությունից դուրս ուրեմն ժամանակ ենք վատնում ու խճճվելու ենք…

…անձամբ ես կարծում եմ որ ընտրելու իրավունքը սահմանափակվում ա էն ժամանակ երբ էդ ընտրությունը սահմանափակում ա մեկ ուրիշի ազատությունը, իսկ էդ մեկ ուրիշի ազատությունը չպտի սահմանափակի քոնը…

տեսականորեն կարելի է ապացուցել, որ ցանկացած ազատություն /անգամ թթվածին շնչելը.../ սահմանափակում է ուրիշի ազատությունը: չկա այնպիսի ազատություն, որ չազդի ուրիշի /մարդու, կենդանու, ծառ-թփի, բնության վերջին հաշվով/ ազատության վրա:
...
ազատությունը քաղցրավենիք է. որը քթին մոտեցնելով, ավելի ամուր են ձգում վզին կապված պարանը...

[dvgray]

Իհարկե կապ ունի: Հենց դա էլ կապ ունի: Եթե անմարդաբնակ կղզում 2 հոգի են ապրում, ապա իրանք իրանց համար կորոշեն մի քանի սահմանափակում, ու դրանով յոլլա կգնան - ով որտեղ ա որս անում, ով որտեղ ա ձուկ բռնում, ով որտեղ ա չիշիկ անում .....

Իսկ եթե հազար հոգի են մի տեղ ապրում, ապա սահմանափակումների թիվը ավելի շատ կլինի: Մի քանի միլիոնի դեպքում, առը քեզ սահմանադրություն, օրենսգրեքեր, օրենքներ ու տարատեսակ որոշումներ ու նորմատիվ ակտեր: Ինչքնա մեծ ա հասարակությունը, էնքան տարատեսակն են ու շատ են նախընտրություններն ու նախասիրությունները, ինչքան շատ են դրանք, էնքան շատ էլ կլինեն կանոնները, որոնք կկարգավոր են կյանքի էս կամ էն ոլորտը: Ու ամեն մի կարգավորումը, ըստ էության, կնշանակի մեր ընտրության բացարձակ իրավունքի որոշակի սահմանափակում:

սահմանափակումների մեխանիզմը, ու քանակը կապել մենակ հասարակության քանակի հետ, շատ պարզեցված մոտեցում է, ու ոչ միշտ ճիշտ եզրակացության բերող: նաև կապ ունի, թե ինչքանով է այդ մարդկանց խումբը գտնվում լարվածության մեջ: օրինակ հայտին գողական խարտիան ու իրանց "զակոնները ": իրանք շաաատ քիչ էին, բայց ուներին բավականին մեծ սահմանափակումների սահմանումներ: