Լուծում կա, բայց չի գործում. Հայաստանում օրական 3600 մարդ տառապում է անտանելի ցավերից
Հայաստանում բավարար չափով ցավամոքիչ մորֆին կա օրական տարբեր հիվանդություններից ցավով տառապող 3600 մարդու ցավազրկելու համար, սակայն բժիշկների տեղեկացված չլինելու և օրենսդրական բացերի պատճառով այն հասնում է միայն 80-90 հիվանդի:
Այս հարցը մեկն է այն խնդիրներից, որը բարձրաձայնվում է «Կյանք առանց ցավի» նախաձեռնության շրջանակներում: Նախաձեռնության ներկայացուցիչները ցանկանում են, որ պալիատիվ խնամքն իր բոլոր երեք գործառույթներով գործի Հայաստանում՝ ցավի կանխարգելում ու կառավարում, ֆիզիկական ախտանշանների կանխարգելում ու բուժում, հոգեսոցիալական օգնություն հիվանդին ու նրա ընտանիքին:
Հայաստանում արդեն 12 տարի գործող «Հայաստանի հակացավային և պալիատիվ օգնության ասոցիացիայի» ուսումնասիրությունների համաձայն՝ օրական 3600, իսկ տարեկան կտրվածքով` 18.000-22.000 սաստիկ ցավեր ունեցող հիվանդ է լինում: Ասոցիացիայի հիմնադիր Հրանտ Կարապետյանը տեղեկացնում է, որ Հայաստանում միայն քաղցկեղով հիվանդներին է օրենքով մորֆին հասնում, չնայած նրան, որ 3600 հիվանդների միայն 40 տոկոսն է քաղցկեղով հիվանդ:
«Փաստորեն նրանց 60 տոկոսն ընդհանրապես զրկված է ցավազրկող դեղեր ստանալու հնարավորությունից, որը օրենքի սահմանափակում է»,- նշում է Կարապետյանը, ով համոզված է, որ «Դեղերի մասին» օրենքը դեռ շատ բարեփոխումների պետք է ենթարկվի ու զրոյից գրվի, քանի որ անհաջող օրենք է: Այն իրականում չի արգելում մորֆին տրամադրել, բայց նաև հստակ չի սահմանում՝ դեղերը երբ, ում և որքան պետք է տրամադրվեն:
Ամեն ինչ արդյունքում դրվում է բժիշկների խղճի վրա, ովքեր գերադասում են մորֆին դուրս չգրել, որ հետո իրենց չմեղադրեն վերջինիս դուրս գրելու քանակը չարաշահելու մեջ: Հաճախ նաև մորֆինը դուրս չեն գրում, քանի որ այն թմրանյութ է համարվում, ու բժիշկները խուսափում են տարբեր մեղադրանքներից:
«Մորֆինը մնում է պահեստներում՝ բժիշկների կողմից նշանակվելով միայն ծայրահեղ դեպքերում՝ հիվանդության վերջին շրջանում»,- հայտնում են շարժման անդամները:
Հայաստանում մորֆինը չի վաճառվում, այն բժշկի նշանակած դեղատոմսով անվճար ստանում են դեղատներից: Յուրաքանչյուր հիվանդի օրական անհրաժեշտ է 6-8 բաժին մորֆին: Մեկ ամսվա համար անհրաժեշտ ներարկվող մորֆինի արժեքը միջազգային գներով 120-180 դոլար է, հաբայինը` 300 դոլար:
«Բաց հասարակության ինստիտուտի» Նյու Յորքի պալիատիվ խնամքի միջազգային խորհրդատու Սթիվեն Քոնները www.hra.am –ին հաղորդում է, որ ամբողջ աշխարհում մեկ շաբաթվա մեջ տարբեր հիվանդությունների արդյունքում առաջացած ցավերից տանջվում է մոտավորապես 750 հազար մարդ:
«Աշխարհի երկրներից միայն 57 տոկոսն են իրականացնում պալիատիվ խնամք, որոնցից միայն 20 տոկոսի դեպքում է այն ամբողջությամբ իրականացվում: Հայաստանը ամենացածր մակարդակում է գտնվում այդ տեսանկյունից, քանի որ այստեղ նոր-նոր է իրականացվում պալիատիվ խնամք»,- ասում է Քոնները:
Քոնների համոզմամբ՝ մեկ այլ կարևոր խնդիր է այն, որ օրալ մորֆին չի ներկրվում Հայաստան։ Հայաստան հասնող ներարկվող մորֆինը ներարկելիս ևս ցավեցնում է հիվանդին: Այն կարող է առաջացնել նաև գերդոզավորում՝ հաբային մորֆինի համեմատ:
Քոնները նաև առաջարկում է ընդլայնել բժիշկներին վերապատրաստելու ծրագրերը, որի հիմքն արդեն դրվել է Հայաստանում. 25 վերապատրաստված մասնագետներ աշխատելու են այլ մասնագետների հետ:
Նշենք, որ Հայաստանում մարդկանց առանց ցավի ապրելու և դրա հետ գրագետ վարվելու մասին գիտելիքներ չի հաղորդում ոչ մի ուսումնական հաստատությունում:
ՀՀ առողջապահության նախարարության աշխատակազմի ղեկավար Սուրեն Քրմոյանը հայտնեց, որ նախարարությունն արդեն 2011թ. հունիսից պիլոտային ծրագիր է իրականացրել երկրի 4 հիվանդանոցներում՝ երկուսը` Երևանում, մեկը` Վանաձորում, մյուսը` Արարատում: Այս տարի դրանց թիվն ավելանալու է երեքով՝ Վանաձորում, Գյումրիում ու Զանգեզուրում:
«Ամփոփելով այս տարին՝ մենք մոտակա ամսվա ընթացքում կհաստատենք հատուկ քաղաքականություն՝ մշակում ենք հատուկ հայեցակարգ, որի հիման վրա պալիատիվ խնամքի քաղաքականությունը կիրականացվի շատ մեծ քայլերով»,- ասաց Քրմոյանը:
Անդրադառնալով բժիշկներին՝ Քրմոյանը նշեց, որ նրանք շատ հաճախ ապօրինի շրջանառության վախի պատճառով, զրկվում են մորֆին նշանակելու իրավունքից:
«Մենք երաշախավորված հստակ մեխանիզմներ ենք մշակելու, որ բժիշկն առանց վախերի դա անի, որ ապօրինի դաշտ այդ դեղերը չգնան: Բայց ներկայումս բժիշկների մեծ մասը բարեխղճորեն են անում իրենց գործը, իսկ թմրամիջոցներն այլ համակարգերից են ներթափանցում դաշտ և ոչ թե բժշկական համակարգից»,- հավաստիացնում է Քրմոյանը:
Երևանի պետական բժշկական համալսարանի անեսթեզիոլոգիայի և ինտենսիվ թերապիայի ամբիոնի ասիստենտ Նարինե Մովսիսյանը նշում է, որ մարդիկ պետք է գիտակցեն՝ առանց ցավի ապրելու իրավունքը ևս մարդու իրավունք է՝ ամրագրված միջազգային տարբեր օրենսդրական ակտերով, ու այն պետք է հարգել ու դրա համար պայքարել:
Աղբյուրը՝ http://www.hra.am/hy/point-of-view/2012/05/18/pain
Մեջբերել
Էջանիշներ