Հայոց պատմություն: Այլ լույսի ներքո

[Varzor]

Սխալ մոտեցում է: Կարելի է բազում օրինակներ բերել, երբ հաղթողը հաղթել է, հասել է հաջողության, բայց նույնիսկ իր գրած պատմությունը չի փրկել նրան "դավաճան" պիտակից - Վարանդայի Մելիք-Շահնազարը քեզ վկա: Ի դեպ, իր մասին ինչ կասես, ինքն էլ դավաճան չէր?

Մելիք շահնազարը դավաճան չէր, բիզնեսմեն էր Բիզնեսի մեջ ընգեր-թշնամի չկա:
Համ էլ իրան բան չասես, ես կարամ ասեմ, դու` չէ: Վերջ ի վերջո ինձ աբարեգամ գալի, իմ իրավունքները ավելի մենձ են

[Varzor]

Ի դեպ ասեմ, լավ էլ արդարացնում ես, համենայն դեպս ինձ մոտ լրիվ այդ տպավորությունն է: Իսկ եթե այնուհանդերձ. "ոչ մեկին էլ չեմ արդարացնում կամ մեղադրում", ուրեմն ստացվում է հենց այդպես, որ դու այդ հարցւմ կարծիք չունես, այսինքն - որևէ մեկին եթե որպես դավաճան ներկայացնեն պատմական կոնտեքստում, դու կարծիք չես ունենա: Ի դեպ, հոկտեմբերի 27-ի հետ ոնց ես? Նաիրի Հունանյանին. "արդարացնում ես, թե մեղադրում"?
Լավ, ապեր, հարցը սկզբի մասը սենց ձևակերպեմ, որ կոմպետենցիայի խնդիր չառաջանա ու հարցը հենց քեզ ուղված լինի. "որն է Վասակի և այս մյուս դավաճանների տարբերությունը"?

Տարբերությունները.
1. Դավաճանությունը ֆիքսող աղբյուրը
2. աշխարհաքաղաքական իրավիճակները
3. Կոշիկի ռազմերները (սրանք քո գրքերում եմ նայել )
....
Ախ դու պրովոկատոր "Վասակի և մյուս դավաճանների...": Հենց պատասխանեմ, ուերմն ընդունում եմ, որ դվաճան էր: Թակարդ ես լարում հա?

Շատ տպավորվող տղա ես, այն էլ սխալ տպավորություններով: Ես ասում եմ "կոմպիտենտ" չեմ, որովհետև նման որակլում տալու համար պիտի գիտնականների խումբ աշխատի` պատմաբաններ, քաղաքագետներ, իրավաբաններ ու ռազմագետներ: Ես էդ ամեն ինչից լյուբիտել եմ Եկեղեցին ասում է, որ դավաճան է: Եթե եկեղեցու ասածն իմ համար ավտարիտետնի լիներ` կհամաձայնեի: Բայց քանի որ Եղոյանմաններն իմ մոտ մեծ հեղինակություն չեն վայելում, ուստի` չգիտեմ դավաճան էր, ինչ էր, ուզում ա Հռոմի պապ լիներ:

Իմ լյուբիտելսկի գնահատականով` փու, քխ մարդ դարձավ էդ գյոզալ Վասակը: Իրա դիմակը պատռվեց` մենակ ինքն իրա շահերի մասին էր մտածում, հեչ չեր մտածում մյուս իշխանների ու եկեղեցու շահերի մասին: Դե ժողովուրդն էլ.. ժողովուրդն ինչ? շան մսի փայ էր էլի, ով չէր ալարում ռասխոդ էր տալիս:

ԻՄ ՀԱՄԱՐ ՄԵԿԱ` ԴԱՎԱՃԱՆ ԷՐ, ԹԵ ՉԷ: Ես իմ դիրքորոշումը այս հարցի վերաբերյալ հայտնել եմ` էլ չկրկնվեմ:

[Malxas]

Կոպիտ սխալ է: Կրկնում եմ, չափանիշն այն չէ, թե որ կողմից ով է, այլ այն, թե որն է ազգի կենսական շահերը և ինչի համար է ազգի զգալի, մեծագույն մասը պայքարում:



Սխալ մոտեցում է: Կարելի է բազում օրինակներ բերել, երբ հաղթողը հաղթել է, հասել է հաջողության, բայց նույնիսկ իր գրած պատմությունը չի փրկել նրան "դավաճան" պիտակից - Վարանդայի Մելիք-Շահնազարը քեզ վկա: Ի դեպ, իր մասին ինչ կասես, ինքն էլ դավաճան չէր?

Էհ գուցե ազգի մեծ մասը սխալվում էր: Լևոն Տեր Պետրոսյանին էլ ընտրեց այդ ազգը համարյա հարյուր տոկոսով, բայց դա ճիտ է՞ր, կամ ազգի շահերից էր բխո՞ւմ:

[Lion]

Հա, դե դու Հազկերտի հետ ավելի մոտիկ ես եղել` ավելի լավ գիտես, թե մարզպանի ֆունկիցնաերը որն էին:

Չէ, Հազկերտին անձնապես չեմ ճանաչել, ուղղակի մի քիչ այդ թեմաները ուսումնասիրել եմ:

Այո, որոբհետև հստակ նշել եմ, թե ինչու` իրենք իրենց սպարապետին ու առաջնորդին սպանեցին: Ուստի դավաճաններ են` դավճանել են իրենց հրամանատարին ու ազգակցին: Բայց դու հաստատ նրանք նաև ազգի դավաճան ես համարում չէ?

Չէ մի հա, ուրեմն լսիր, ապեր, հիմի ես Վարդիկ Մոկացուն քո Վասակից էլ լավ կարդարացնեմ: Ուրեմն, իրականում Վարդիկ Մոկացին, որ 639 թ-ի աշնանը Դվինին մոտեցող արաբներին Արաքսի գետանցման տեղը ցույց տվեց և պատճառ դարձավ Դվինի գրավմանը, հազարավոր հայերի գերմանը և Թեոդորոս Ռշտունու կողմից մտահաղացված մի ամբողջ ստրատեգիական պլանի ձախողմանը, հա, ուրեմն Վարդիկ Մոկացին ամենևին էլ դավաճան չէր, այլ, ընդհակառակը, իր ազգի շահերով տառապող, գիշեր ու ցերեկ այդ մասին մտածող մի մարդ էր: Բանն այն է, որ սա վաղուց հասկացել էր, որ Թեոդորոս Ռշտունին ընդամենը մի զինվոր է, որը չի հասկանում ժամանակի քաղաքական հովերը, չի գիտակցում, որ արաբներին դիմադրելն անօգուտ է, իսկ մյուս կողմից էլ - ախր արաբները հենց իրեն էին խոստացել Հայոց իշխան հաստատել, բա չէ - էդ պիտի Ռշտունիներինը լիներ, Մոկացիք ինչով են պակաս: Եվ արդյունքում նա արեց մի հանճարեղ ու մտածված քայլ, որը եկեղեցու անհեռատես ջատագովները, կարճատես ժամանակակիցները և հատկապես այն դատարկագլուխ Սեբեոսը չհասկացան ու չգիտակցեցին, ամեն անկյունում իրեն դավաճան կոչելով: Եվ այսպես, ի դեմս Վարդիկ Մոկացու մենք գործ ունենք իր ժամանակակիցներից մի գլուխ առաջ կանգնած մի մարդու, ճկուն դիվանագետի, մտքի պայծառ ասպետի և հզոր հոգևոր-քաղաքական գործչի հետ և վաղուց ժամանակն է հենց նրա նմաններին տեղ տալ հայ ժողովրդի արժեքային համակարգում, հենց նրա նմաններին, այլ ոչ թե Թեոդորոս Ռշտունու պես. "պռոստո զինվորին":

Հը, վատ չի, չէ? Կարող եմ մյուսներին էլ արդարացնել, դաժե խութեցիների դահիճ Անձևյաց իշխանին...

Սարկազմի մասին լսել ես?

Լսել եմ նաև, որ սարկազմի վրա հաճախ անհաջողություններ են բարդում...

Հա, բա ոնց , կեղծված ընտրությունները չլինեին Վարդանի պես քաղաքական գործիչը կլիներ մեր առաջին լեգիտիմ նախագահը:
Այ ախպեր Վարդանի քաղաքականությունը որտեղ տեսար? Հա, մոռացել էի, հոռոմների տակ լավ պարկում էր, եկեղեցու տակ էլ հետը, դե ձեռի հետ էլ դաշինք-մաշինք էր կնքում, որոնք այդպես էլ տեղի չունեցան: Էդ էր իր քաղաքականությունը?

Դե, եթե հաշվի առնենք, որ դու Գրիգորին ես վիրավորում, ազգիդ հերոսին այսպես վիրավորելը քեզ համար ինչ է, որ...

Աճառյանի բառարանում նայել ես?

Նայել եմ, նայել, բայց հարցս ուրիշ էր - դու ինչ նկատի ունես?

Ոնց չեն օգնել? Բա փղերին որ մանդարիններով խփելով սատկացրին, մանդարինը կաթողիկոսն էր աճացրել? Վրացիք էին բերել: Այ հենց մանդարին բերողներն էլ իրենց կամքից անկախ մասնակցել են ավարայրի ճակատամարտին:
Բայց վրացական աղբյուրն ասում ա, որ Հայ-վրացական զորքը Դերբենտից այնկողմ մի քաղաք է ավերել: Հազկերտն էլ գժվել է դրանից: Ըստ վրացիքի ստացվում է, որ հայերը վրացիքի հետ միասին ճամփա էին բացում հոներիկ համար: Բա Հզկերտը չգժվեր? Համ էլ ըստ վրացիքի Արչիլ արքան միավորվելով հայերի հետ հաղթել է Մուշկանին: Փաստորեն մենք չենք հաղթել, Վրացի Արչիլն է հաղթել, մեր օգնությամբ ու մեր հողում, Ավարայրի անուն էլ չեն տալիս: Արփաչայի անուն են տալիս: Արփաչայը որնա ընգեր ջան? Ծիստա, Ախուրյանը
Ու ինչի չես վստահում վրացական աղբյուրներին? Ըհը, եղավ երկու աղբյուր` թեմա կա?
Եվ այսպես. որ թվի էր բերածդ աղբյուրը?
Ընգեր, ըստ այդմ

Աղբյուր ուզեցիր, աղբյուր ցույց տվեցի...

[Lion]

Վայ մեռնեմ ես դրա սուրբ ու խելոք ջանին: Փու, կորչի հավատափոխ կեխտոտ Վասակը

Իհարկե: Այս երկու գործիչները նույնիսկ համեմատության եզրեր չունեն: Ափսոս, ուղղակի, որ ստոր տականքի դավաճանությունը մի կողմ թողած ազգիս "մտավորականները" հենց նրան են թմբկահարում բոլոր անկյուններում` իրական հերոսներին թողած:

Մելիք շահնազարը դավաճան չէր, բիզնեսմեն էր Բիզնեսի մեջ ընգեր-թշնամի չկա:
Համ էլ իրան բան չասես, ես կարամ ասեմ, դու` չէ: Վերջ ի վերջո ինձ աբարեգամ գալի, իմ իրավունքները ավելի մենձ են

Ուրախ եմ, որ աբսուրդն ի վերջո գիտակցեցիր

Տարբերությունները.
1. Դավաճանությունը ֆիքսող աղբյուրը
2. աշխարհաքաղաքական իրավիճակները
3. Կոշիկի ռազմերները (սրանք քո գրքերում եմ նայել )
....
Ախ դու պրովոկատոր "Վասակի և մյուս դավաճանների...": Հենց պատասխանեմ, ուերմն ընդունում եմ, որ դվաճան էր: Թակարդ ես լարում հա?

Չէ, ապեր, ես ուղղակի իմ չափանիշով արտահայտվեցի, միայն այդքան բան

Շատ տպավորվող տղա ես, այն էլ սխալ տպավորություններով: Ես ասում եմ "կոմպիտենտ" չեմ, որովհետև նման որակլում տալու համար պիտի գիտնականների խումբ աշխատի` պատմաբաններ, քաղաքագետներ, իրավաբաններ ու ռազմագետներ: Ես էդ ամեն ինչից լյուբիտել եմ Եկեղեցին ասում է, որ դավաճան է: Եթե եկեղեցու ասածն իմ համար ավտարիտետնի լիներ` կհամաձայնեի: Բայց քանի որ Եղոյանմաններն իմ մոտ մեծ հեղինակություն չեն վայելում, ուստի` չգիտեմ դավաճան էր, ինչ էր, ուզում ա Հռոմի պապ լիներ:

Ես ասում եմ, որ նա դավաճան էր - փաստարկներս արդեն գիտես: Էս կարծիքն ընդունում ես

Իմ լյուբիտելսկի գնահատականով` փու, քխ մարդ դարձավ էդ գյոզալ Վասակը: Իրա դիմակը պատռվեց` մենակ ինքն իրա շահերի մասին էր մտածում, հեչ չեր մտածում մյուս իշխանների ու եկեղեցու շահերի մասին: Դե ժողովուրդն էլ.. ժողովուրդն ինչ? շան մսի փայ էր էլի, ով չէր ալարում ռասխոդ էր տալիս:

ԻՄ ՀԱՄԱՐ ՄԵԿԱ` ԴԱՎԱՃԱՆ ԷՐ, ԹԵ ՉԷ: Ես իմ դիրքորոշումը այս հարցի վերաբերյալ հայտնել եմ` էլ չկրկնվեմ:

Մի կրկնվիր - ամեն դեպքում ուրախ եմ, որ կարծիքդ որոշակի զարգացում ապրեց

Էհ գուցե ազգի մեծ մասը սխալվում էր: Լևոն Տեր Պետրոսյանին էլ ընտրեց այդ ազգը համարյա հարյուր տոկոսով, բայց դա ճիտ է՞ր, կամ ազգի շահերից էր բխո՞ւմ:

Նախ, ազգը տենց հարցերում որպես կանոն չի սխալվում և հետո - թող այդպես, եթե դա է ազգի ընտրությունը, ապա դա պետք է հարգել:

[Varzor]

Չէ, Հազկերտին անձնապես չեմ ճանաչել, ուղղակի մի քիչ այդ թեմաները ուսումնասիրել եմ:

Ախպերս, ճանաչելու համար պարտադիր չի անձնապես ճանաչել: Ինձ ճիշտ չես հասկացել

Չէ մի հա, ուրեմն լսիր, ապեր, հիմի ես Վարդիկ Մոկացուն քո Վասակից էլ լավ կարդարացնեմ: Ուրեմն, իրականում Վարդիկ Մոկացին, որ 639 թ-ի աշնանը Դվինին մոտեցող արաբներին Արաքսի գետանցման տեղը ցույց տվեց և պատճառ դարձավ Դվինի գրավմանը, հազարավոր հայերի գերմանը և Թեոդորոս Ռշտունու կողմից մտահաղացված մի ամբողջ ստրատեգիական պլանի ձախողմանը, հա, ուրեմն Վարդիկ Մոկացին ամենևին էլ դավաճան չէր, այլ, ընդհակառակը, իր ազգի շահերով տառապող, գիշեր ու ցերեկ այդ մասին մտածող մի մարդ էր: Բանն այն է, որ սա վաղուց հասկացել էր, որ Թեոդորոս Ռշտունին ընդամենը մի զինվոր է, որը չի հասկանում ժամանակի քաղաքական հովերը, չի գիտակցում, որ արաբներին դիմադրելն անօգուտ է, իսկ մյուս կողմից էլ - ախր արաբները հենց իրեն էին խոստացել Հայոց իշխան հաստատել, բա չէ - էդ պիտի Ռշտունիներինը լիներ, Մոկացիք ինչով են պակաս: Եվ արդյունքում նա արեց մի հանճարեղ ու մտածված քայլ, որը եկեղեցու անհեռատես ջատագովները, կարճատես ժամանակակիցները և հատկապես այն դատարկագլուխ Սեբեոսը չհասկացան ու չգիտակցեցին, ամեն անկյունում իրեն դավաճան կոչելով: Եվ այսպես, ի դեմս Վարդիկ Մոկացու մենք գործ ունենք իր ժամանակակիցներից մի գլուխ առաջ կանգնած մի մարդու, ճկուն դիվանագետի, մտքի պայծառ ասպետի և հզոր հոգևոր-քաղաքական գործչի հետ և վաղուց ժամանակն է հենց նրա նմաններին տեղ տալ հայ ժողովրդի արժեքային համակարգում, հենց նրա նմաններին, այլ ոչ թե Թեոդորոս Ռշտունու պես. "պռոստո զինվորին":

Եղբայր ասածս այն է, որ դավաճանները տարբեր կարգի են լինում` ռազմական, ընկերության, հրամանատարի, ղեկավարի և այլն և այլ: Ու նաև ազգի դավաճաններ են լինում: Ազգի դավաճան որակելու համար շատ լուրջ ու հիմնավոր փաստարկներ ու փաստեր են պետք: Գևորդ չաուշին մատնողը` դավաճան էր, Մխիթարին սպանողը` նույնպես: Մելիք Շահնազարը` պրոլետարիատի թշնամի էր
Դե վասակն էլ` ազգի դավաճան պատվավոր տիտղոսին է արժանացել: Ես էս որակումների հիմնավորության մեջ հավասարության նշան չեմ կարող դնել:

Հը, վատ չի, չէ? Կարող եմ մյուսներին էլ արդարացնել, դաժե խութեցիների դահիճ Անձևյաց իշխանին...

Է արա, գրքեր կգրես ու կտպվեն: Ավելի լավ աջաջարկ ունեմ` Լևոնին, Քոչարյանին ու Սերժին արդարացրու` գիտական աստիճանդ նաղդ կստանաս, դե պատմության ասպարեզում էլ մոնոպոլիա կունենաս:
Կլինես հայ առաջին պատմագիտական օլիգարխը

Լսել եմ նաև, որ սարկազմի վրա հաճախ անհաջողություններ են բարդում...

Նաև

Դե, եթե հաշվի առնենք, որ դու Գրիգորին ես վիրավորում, ազգիդ հերոսին այսպես վիրավորելը քեզ համար ինչ է, որ...

Գրիորիսին ընգեր ջան համարում եմ անձնական թշնամի: Բան ունես ասելու?
Վարդանն էլ կարգին դուխով տղա էր` պարսիկներին էլ լացացրեց Ավարայրում: Հա, հերոս տղայա, բա ինչա? Բայց էդ չի նշանակում, որ սուրբա:
Մանվել Գրիգորյանն էլ ա հերս տղա, Էդիլույի ձորում մինչև հիմա իրա արևով են երդվում: Բայց ազգի հերոսա? Ընդամենը Արցախյան պատերազմի հերոս է, բայց ազգը արդեն զզվել է իրենից էլ, իրա հերոսությունից էլ:
Վարդանով եկեղեցին կզցրած ա պահել "Իմացյալ մահն` անմահություն է': Հա, էդ նույն սկզբունքով էլ իսլամիստները մահապարտներին են ղրգում մարդ սպանելու:

Նայել եմ, նայել, բայց հարցս ուրիշ էր - դու ինչ նկատի ունես?

Ի նկատի ունեմ, որ եկեղեցին բավարար քանակով ստոր քայլեր է կատարել ու դարեր շարունակ կեղեքել է ժողովրդին` ժողովրդից հավաքում ու տալիս էր պարսիկներին, թուրքերին, մոնղոլներին և այլն:
Այ էդքանով էլ նսեմացել ա:

Աղբյուր ուզեցիր, աղբյուր ցույց տվեցի...

Բայց լավ աղբյուր էր, խոսք չկա, մանավանդ որ Արփաչայի ճակատամարտի մասին էր պատմում
Կարդացի, դզեց մանավանդ են պահը, որ Տրդատին մեծ կորուստներ են պատճառել ու մեկ էլ են պահը, որ Սև ծովից մինչև Կասպից ծովի ափը իբերական թագավորթյուն էր
Ու քո կարծիքով ինչ աղբյուրներից էր օգտվել Դավիդ Բագրատիոնին? Ով էր վրացիքին պատմել ավարայրի մասին?
2 տարբերակ կա.
1. Ներկա էին եղել ու իրանցոց պատմիչներին պատմել էին.
2. հայերից էին լսել, ավելի շուտ Բագրատունիներից

[Varzor]

Ուրախ եմ, որ աբսուրդն ի վերջո գիտակցեցիր

Եղբայր, ես աբսուրդների նկատմաբ բնածին նյուխ ունեմ ու հաստատ քո մտածածը չի:

Չէ, ապեր, ես ուղղակի իմ չափանիշով արտահայտվեցի, միայն այդքան բան

Մեկա պրովակացի էր

Ես ասում եմ, որ նա դավաճան էր - փաստարկներս արդեն գիտես: Էս կարծիքն ընդունում ես

Ոչ, ազգի դավաճան չէր, ուղղակի դավաճան էր` դավաճանել էր իր հորեղբորը, եկեղեցուն, սպարապետին, զինվորներին և այլն: Համարյա ազգի դավաճան էր: Բայց դե իմ լոգիկայով դքան չի ձգում:
ՄԻ փոսքով` ստանդարտ ֆեոդալ էր, որը դրժեց և դավաճանեց որոշակի արժեքների սեփական շահից դրդվածը հաստատ, իսկ թե դրա տակ ավելի խորքային բաներ կային` խիրուրգը գիտի:

Մի կրկնվիր - ամեն դեպքում ուրախ եմ, որ կարծիքդ որոշակի զարգացում ապրեց

Իմ կարծիքը չի փոխվել եղբայր: Ինքը հստակ է ու կուռ, զարգացման կարիք չունի:
Ոնց զգում եմ ուղղակի չես կարդացել

Նախ, ազգը տենց հարցերում որպես կանոն չի սխալվում և հետո - թող այդպես, եթե դա է ազգի ընտրությունը, ապա դա պետք է հարգել:

Հարգելն ու ընդունելը իրար հետ ուղղակիորեն կապ չունեցող բաներ են:
Բայց ոչ հարգում եմ, ոչ էլ ընդունում:

[Lion]

Լավ, ապեր, կարծում եմ մենք իրար հասկացանք Ամեն դեպքում, հետաքրքիր զրույց էր ու մեկ էլ... գիտես ինչա անցնում մքտովս? Հիմա My World My Space-ը վրեքներս երևի խժժումա - թեմա տվեց ու քաշվավ ղրախ

[Տրիբուն]

Քանի՞ զոհ եղավ էս թեմայում: Ինձ թվումա թշնամուց մի երկու միլիոն, հայերից չորս վիարվոր:

[Lion]

Իսկ ես կասեի այլ կերպ - հաղթեց ընկերությունը

[Varzor]

Լավ, ապեր, կարծում եմ մենք իրար հասկացանք Ամեն դեպքում, հետաքրքիր զրույց էր ու մեկ էլ... գիտես ինչա անցնում մքտովս? Հիմա My World My Space-ը վրեքներս երևի խժժումա - թեմա տվեց ու քաշվավ ղրախ

Այ հենց ինքն էլ լավ դիվանագետ ա

[Varzor]

Քանի՞ զոհ եղավ էս թեմայում: Ինձ թվումա թշնամուց մի երկու միլիոն, հայերից չորս վիարվոր:

Դե, որ ակումբի քրոնիկները կարդում ես` ստույգ թիվ չկա: Զոհերի և վիրավորների քանակը պարզելու համար կդիմենք Լիոնի հաանրահայտ մեթոդին

[Varzor]

Իսկ ես կասեի այլ կերպ - հաղթեց ընկերությունը

Տենդեր էր, ինչ էր ...հաղթեց ընկերությունը
Ես կասեի ոչ միայն հաղթեց, այլ նաև բարոյական հաղթանակ տարավ

[My World My Space]

Դե, որ ակումբի քրոնիկները կարդում ես` ստույգ թիվ չկա: Զոհերի և վիրավորների քանակը պարզելու համար կդիմենք Լիոնի հաանրահայտ մեթոդին

Էս հաշվարկում առաջին հերթին պետք ա պարզենք թե մեկ ակումբցին քանի՞ փղաուժ ա…

[Varzor]

Էս հաշվարկում առաջին հերթին պետք ա պարզենք թե մեկ ակումբցին քանի՞ փղաուժ ա…

Քանի որ ակումբը վիրտուալ մարտադաշտ է, ավելի ճիշտ չափման միավոր է ոչ թե փղաուժը, այլ FLOPS-ը:
Բայց կարելի է կիրառել վարկանիշ/փղաուժ հարաբերակցությունը որպես գործակիցներ ընդունելով շնորհակալությունների և գրառումների քանակը (երկարությունը` չէ )