Ամենահարմարը այս բաժինը համարեցի այս թեմայի համար, քանի որ տոնը թե մշակությանին երևույթ է, թե անցուդարձ
1000 հատ հելլոուին արժե...
Բարեկենդան
Բարեկենդանի բոլոր օրերը ներծծված են «աշխարհի վերջի» հոգեբանությամբ, անսահման, խենթ ազատությամբ
Բարեկենդանը շարժական տոն է: Որոշ վայրերում Բարեկենդանը տևում էր 2 շաբաթ` անմիջապես հաջորդելով Ս.Սարգսին և ավարտվելով Մեծ պասով: Պարերի, խաղերի, զվարճահանդեսների,թատերախաղերի, հրապարակային խնջույքների, կերուխումի, կատակների, ուրախության 2 շաբաթ , որոնց ընթացքում հասարակական հարաբերությունների, ընտանեկան բարքերի , հասակային խմբերի մինչ այդ ընդունված, առօրեական նորմերը գլխիվայր շուռ են գալիս.ժուժկալությունը փոխարինվում է անհագուրդ ուտել- խմելով, երիտասարդների սովորությաին իրավունքով պարտադրված զուսպ, ենթակայական դիրքը տարիքավորների առաջ փոխարինվում է նրանց վարք ու բարքի ազատությամբ, փոխվում են սոցիալական դերերը և այլն: Բարեկենդանը լուսնային տարեսկզբի տոն է և նրա ակունքները գտնվում են տիեզերական կոդում` լուսնի ծննդյան հետ, տնտեսական կոդում`որսորդական շրջանի ավարտի հետ, դիցաբանական կոդում` տոտեմ նախնիների հետ: Բարեկենդանով նշանավորվում է անցումը ձմեռային շրջանից դեպի գարուն: Տոնը չունի ոչ միայն քրիստոնեկան զուգահեռ, այլև գրեթե չի նշմարվում զարգացած հեթանոսության շրջանի ազդեցոթյան գծեր: Շատ ավելի հետաքրքիր է տոնի բուն էությունը` հիմանական ծեսերն ու արարողությունները փաստում են, որ տոնը կապված է << վերջ>> գաղափարի հետ: < Առաջին օրվա մոգություն> տերմինով են բնորոշվում այն արարողություններն ու ծիսա-հմայական գործողությունները, որոնք կապված են տարվա առաջին բերքի, առաջին օրվա, առաջին երեխայի, ընտանի կենդանիների առաջին ծինի, <<առաջինի>> իմաստը կրող այլ առարկաների և տիեզերական երևույթների հետ: Բարեկենդանի բոլոր օրերը ներծծված են << աշխարհի վերջի>> հոգեբանությամբ, անսահման, խենթ ազատությամբ: Այդ օրերն ապրում էին այպես, ասես դրանք կյանքի վերջին օրերը լինեին:
Գալու էր Զատիկը և վերակենդանացումը, բայց մահը լիարժեք էր իր խորհրդանշական իմաստով: Առհասարակ, ժողովրդական մտածողությունը չի ընկալում մեկ անգամ և ընդմիշտ մեռնելու գաղափարը, չկա վերջնական մահ: Մահվանը հաջորդում է վերածնունդը: Հայոց բանահյուսական մտածողությունն այս գաղափարն արձագանքել է ասացվածքով`<< Լալաման ու ծաղրաման մեկտեղ է>>: Բարեկենդանի անզուսպ, ցնծալի ֆոնի վրա առանձնանում են ողբերգական բովանդակության երգերը `նաև մեղեդու առումով:Այսինքն` տոնի նախնական խորհրդանիշներից մեկը եղել է ծիսականացված մահը, մահվան , <<վերջի>> գաղափարը:
Տոնին պատրաստվում և մասնակցում էին բոլորը`մեծ , թե փոքր:
Երկու- երեք օր առաջ կանայք և տղամարդիկ դադարում էին աշխատել , զանազան խաղեր էին խաղում, զվարճանում երեխաների պես: Հավաքվում էին մեծ ու փոքր, մի կողմ էին դրվում պետական կամ եկեղեցական օրենքները, ամեն մարդ առանց քաշվելու ասում էր իր խոսքը:Բուն Բարեկենդանը բացի խրախճանքից, կեր ու խումից, նաև ազատության օր էր:Այդ օրը հիշվում էին նաև պանդխտության մեջ գտնվողներին ու երգում էին հատուկ տաղեր:Բարեկենդանի երեկոն բարեկամներն ու հարազատները միասին էին անցկացնում: Կուշտ ուտում էին ու խմում, քանզի առջևում յոթշաբաթյա պասն էր: Ամենավերջում ուտում էին ձու` բերանը կողպելու համար, որպեսզի Զատիկին դարձյալ ձվով այն բանան։Նույնիսկ եկեղեցին է այդ օրը խստակենցաղ հոգևորականների համար սահմանել որոշ ազատություններ: Այստեղ ևս մուտք են գործել բարեկենդանյան խաղերն ու խրախճանքները:Երեկոյան, երբ խնջույքներից հոգնած մեծերը հավաքվում էին տանը, դուռը բացվում էր աղմուկով, երգով, թմբուկով և ներս էին ընկնում երեխանները: Տղաները հագած էին լինում աղջիկների հագուստ,փոքրերը`մեծի, երբեմն` ծաղրածուի:Կերպարանափոխված կամ դիմակավորված խմբերով զվարճախաղերը և թատերական ներկայացումները Բարեկենդանի առավել սիրված հանդիսություններն էին: Դրանց մասնակցում էին թե երեխաները, թե մեծահասակները:Արտաքինը պիտի հնարավորին չափ ծիծաղաշարժ լիներ, դեմքերին դնում էին ծիծաղելի դիմակներ կամ մուր, ալյուր քսում, ածուխով ներկում: Երեխաները տեսարան էին ներկայացնում գյուղի կյանքից կամ խաղում էին որևէ սրամիտ սյուժե:
Աղբյուր՝ interpress.am
Մեջբերել
Էջանիշներ