Ես հիմա մ հատ շատ անսպասելի հղում տամ:
http://hhk.am/amsagir/hhk_n8.pdf : Սա Հանրապետական ամսագրի 8-րդ համարն է, որտեղ 3-րդ էջից իմ հոդվածն է Ավարայրի թեմայի շուրջ: Հոդվածը չեմ վերընթերցել, կարծում եմ, այսօր շատ բան կփոխեի (2003-ին է գրված), բայց ենթադրում եմ, որ էդ հարցի շուրջ ընդհանուր գծերով տեսակետս նույնն է մնացել: Կարճ հոդված է, կարծում եմ արագ կկարդացվի:
Որպեսզի միանգամից կանխեմ, բա ի՞նչ գործ ունեիր Հանրապետական ամսագրում, տղա ջան, օրինական հարցը, ասեմ, որ ամսագրի խմբագրի՝ Լալայան Մուշեղի հետ ծանոթ էի դեռ 1999-ից երբ ինքը Ազգայնական ակումբի ղեկավարն էր, ես էլ շատ ավելի դասական ազգայնական հայացքներ ունեի քան այսօր: Ակումբը տպում էր Դարձ ամսագիրը, ուր ես նյութեր էի գրում համապատասխան ոճի: Դրանց մեծ մասը ես այսօր պարզապես կարգելեի, չնայած կյանքիս էդ շրջանը դրական երանգն երով եմ հիշում: Հետո Մուշեղը վերադարձավ Հանրապետական ու սկսեց տպել նույնանուն ամսագիրը: Առաջին մի քնաի համարներում ես էլ գրեցի, չնայած հայացքներս այն ժամանակ էլ ընդդիմադիր էին, բայց ամսգարւոմ որեւէ ներքաղաքական թեմա չկար ու գրողներն էլ հաճախ հարգի եւ նորմալ մարդիկ էին: Սա էսպես:
Դառնալով Ավարայրի թեմային ավելացնեմ, որ հաղթանակ թե պարտություն հարցի պատասպանը լավագույն տվել է Եղիշեն: "Որովհետեւ նոչ թե մի կողմը հաղթեց, եւ մյուս կողմը պարտվեց, այլ քաջերը քաջերի դեմ դուրս գալով՝ երկու նկողմերն էլ պարտություն կրեցին: Բայց որովհետեւ Հայոց զորավարն ընկել էր մեծ պատերազմում, այնուհետեւ էլ ոչ ոք գլխավոր չկար, որին հենված ժողովեին մնացած զորքը": Զուտ ռազմական առումով կարծում եմ այստեղ ամեն բան ճշգրիտ է նկարագրված: Ինչ վերաբերում ա բարոյական հաղթանակ եզրին, ապա դա նոր ժամանակների պատմաբանների ստեղծածն է եւ ո՛չ Եղիշեի, ո՛չ էլ առավել եւս Վարդան Մամիկոնյանի, ո՛չ էլ մեզ իբր բնորոշ ինչ որ "մենթալիտետի" բնորոշ բան է: Ես փորձել եմ պարզել ե՛րբ եւ ո՛վ է առաջինն այդ գնահատականը առաջ քաշել, ցավոք չեմ հաջողել, բայց մի վարկած ունեմ: Դա փոխառություն է "նրավստվենայա պոբեդա" ռուսական արտայատության, որը ռուսները օգտագործել եւ օգտագործում են Բորոդինոյի ճակատամարտի վերաբերյալ: Դրա համար բոլոր փորձերը վերագրել միջնադարյան հայերին այն ինչից նրանք տեղյակ չէին անմտություն են:
Մյուս առումնորեը՝ ոչ ռազմական հոդվածումս կան, առանց դրանց ըստ իս անիմաստ է քննարկել այս խնդիրը: Ի վերջո զուտ ռազմական առումոը այսօր հետաքրքրիր չէ: Առհասարակ մեզ մոտ հիմա սենց մի մոտեցում է մոդայիկ: Ով ուզում է "առաջադեմ" երեւալ սկսում է կպնել հայոց պատմությանը: Վերցնում է դասագրքային մատուցումը եւ բառացի հակադրմամբ փորձում է ստեղծել "առաջադիմական" դիրքորոշում: Հատկապես Ավարայրի հարցում այս մոտեցումը շատ տարածված է: Իրականում սա լուրջ մոտեցում չէ, որովհետեւ նման հարցերում տեակետ ձեւակերպելու համար պետք է առնվազն սկզբնաղբյորներ կարդալ եւ հաշվի առնել կոնկրետ պատմական ժամանակաշրջանի կոնտեքստը՝ մտածողությունը, ընկալումները, որոնք բոնորոշ էին այն ժամանկվա մարդկանց եւ այլն եւ այլն: Շատ ծավալուին խնդիր է սա: Օրինակ, 19-րդ դարի մեր ազատագրական պայքարը: Տեղից վեր կացողն իհարկե կարող է դա քննադատել, բայց մարդկանց մեծ մասը չեն էլ ուզում իմամալ, որ այդ պայքարի մեծ մասը ոչ թե հայկական սպեցիֆիակ էր, այլ տիպական տարրեր որ բնորոշ էր Արեւելյան Եվրոպայի եւ Բալկանների ժողովուրդների ազատագրական պայքարների մե մասին: Առանց համաշխարհային կոնտեքստի հնարավոր չէ սեփական պատմության մասին դատել:
Երեւի այստեղ կանգ առնեմ, որովհետեւ արդեն շատ կծավալվեմ:
Հրանտ Տէր—Աբրահամեան-ի խոսքերից
Իսկ այժմ մի գաղտնիք բացեմ, որը չէի ուզում ասել մինչև այս պատասխանը կարդալը: Ես "ՀԺ"-ի ամենակայուն ընթերցողներից մեկն եմ, անկախ իմ քաղաքական հայացքներից, որը հաճախ չի համընկնում թերթի "հայրեր"-ի քաղաքական հայացքներից հետ, բայց Ձեզ որպես հեղինակ-վերլուծաբան առանձնացրեցի հատկապես այն բանից հետո, երբ, թող ինձ թույլ տրվի այսպես ասել, "համատարած լիբերալիզիմի" ոճով արված հոդված-վերլուծականների մեջ հանկարծ հանդիպեցի Ձեր հոդվածին, հոդվածին, որն ինձ այնքան դուր եկավ և այնքան է դուր գալիս մինչև այսօր, որ ես թույլ տվեցի այն մեջբերել Ակումբում, որտեղ այդ ժամանակ թեժ վեճեր էին ընթանում Ավարայրի ռազմա-քաղաքական և բարոյական արժեքի ու նշանակության վերաբերյալ -
Այս կապակցությամբո ւղղակի առիթն օգտագործելով ինձ թույլ կտայի ասել միայն, որ ինձ դուր են գալիս պատմական իրադարձությունների Ձեր սթափ գնահատականները - ամենաթարմ օրինակը տեսանք հենց նոր, ի դեմս իմ հարցին Ձեր տված պատասխանի ամենավերջի մասի:
Մեջբերել
Էջանիշներ