Նոր շարք

[StrangeLittleGirl]

էս ի՞նչ սուրբ մարդ ես եղել չենք իմացել… մենք էլ սահմանն անցնում ե՞նք… բա ի՞նչ ա եղել նպատակը… ընկերուհուց բամբասելը՞… էտ ա՞ սրբության սահմանը… որ կարդում ենք չենք իմանում ինչի համար ես գրել մեղավոր ե՞նք…

Մեֆ, այ էս ա սահմանը, որ դու անցնում ես: Էստեղ երկու կերպարներ են, սա գրական գործ ա, իսկ դու ասում ես՝ ընկերուհուց բամբասել: Չի կարելի, հասկացի, չի կարելի գրական գործի մասին խոսելիս հերոսներին իրական կյանք տեղափոխել: Էթիկ չի:

[Mephistopheles]

Մեֆ, այ էս ա սահմանը, որ դու անցնում ես: Էստեղ երկու կերպարներ են, սա գրական գործ ա, իսկ դու ասում ես՝ ընկերուհուց բամբասել: Չի կարելի, հասկացի, չի կարելի գրական գործի մասին խոսելիս հերոսներին իրական կյանք տեղափոխել: Էթիկ չի:

…ընգերուհուդ մասին գրել ես ու հլա կարող ա գիրք հրատարակես, ոչի՞նչ… ՕՔեյ էտի հանի… գրական էթիկա ա կարող ա և չգիտեմ…

[StrangeLittleGirl]

…ընգերուհուդ մասին գրել ես ու հլա կարող ա գիրք հրատարակես, ոչի՞նչ… ՕՔեյ էտի հանի… գրական էթիկա ա կարող ա և չգիտեմ…

Նախ, ես գիրք հրատարակելու նպատակ չունեմ:
Մեֆ, դու ի՞նչ գիտես ում մասին եմ գրել, ինքը ով ա, ինչ ա: Ու ընդհանրապես՝ ի՞նչ գիտես իրա անունն ինչ ա: Ի՞նչ գիտես հորինված ա, թե չէ:

Եթե տենց լիներ, Ֆիցջերալդը պիտի «Գիշերն անույշ է»-ն չգրեր, կնգա մասին ա: Հեմինգուեյը պիտի «Տոն, որը միշտ քեզ հետ է»-ն չգրեր, իրա գրող շրջապատի մասին ա: Նոթոմբը «Վախ և դողը» պիտի չգրեր, իրա շեֆուհու մասին ա: Ու տենց շարունակ:

[Mephistopheles]

Նախ, ես գիրք հրատարակելու նպատակ չունեմ:
Մեֆ, դու ի՞նչ գիտես ում մասին եմ գրել, ինքը ով ա, ինչ ա: Ու ընդհանրապես՝ ի՞նչ գիտես իրա անունն ինչ ա: Ի՞նչ գիտես հորինված ա, թե չէ:

Եթե տենց լիներ, Ֆիցջերալդը պիտի «Գիշերն անույշ է»-ն չգրեր, կնգա մասին ա: Հեմինգուեյը պիտի «Տոն, որը միշտ քեզ հետ է»-ն չգրեր, իրա գրող շրջապատի մասին ա: Նոթոմբը «Վախ և դողը» պիտի չգրեր, իրա շեֆուհու մասին ա: Ու տենց շարունակ:

OK you gotta point… you win… էս անգամ… գործդ լավն ա…

[StrangeLittleGirl]

Իններորդ հարկ

Արտասահմանի սիրուն շենքերից մեկի իններորդ հարկի պատշգամբի բազրիքին ոտքերը գրկած նստած էր Տաթևը: Բավական էր` մի թեթև քամի փչեր, ու կկորցներ հավասարակշռությունը:Թե որ ուղղությունը կնախընտրեր նրա մարմինը, կախված էր մի շարք պատահականություններից ու քամու ուղղությունից:

Չէր ուզում տեղից շարժվել, որովհետև դա կնշանակեր Հայաստան վերադառնալու որոշմանն ընդառաջ գնալ, գիտակցաբար քայլել դեպի սեփական կյանքի կործանումը, հրաժարվել բոլոր հնարավորություններից, որ Արտասահմանում ապրելը տվել էր նրան: Ու չգիտեր` ո՞րն էր լավ. թեթև քամի՞ն, որի պատճառով հավասարակշռությունը կկորցներ ու ներքևում կհայտնվեր` հավերժ ազատվելով սխալ որոշում կայացնելու զզվելի հետևանքներից, թե՞ փոթորիկը, որ գլխին գալու էր երկու շաբաթ անց, երբ կյանքը շուռ էր տալու իր սեփական կամքով ու նախաձեռնությամբ:

Ու քամի սկսվեց: Տաթևը տեղից չշարժվեց, բայց արդեն գիտեր, որ ընկնելու է: Սկզբում տերևները խշշացին: Հետո բաց պատուհանի վարագույրը տարուբերվեց: Գրասեղանի թղթերն ընկան գետնին: Քամին բնավ ամենաթեթևներից չէր, ու Տաթևի՝ բարակ բազրիքի հույսին մնացած մարմինն էնտեղ երկար չէր մնալու: Նա ինքն էլ այդ մասին գիտեր և անհամբեր սպասում էր, թե ինչ կկատարվի իր հետ: Հետո էլ չտեսավ, որովհետև մազերը լցվեցին դեմքին, իսկ հետ հրել չէր կարող. մի սխալ շարժում, ու կպոկվեր պատշգամբից:

Ու ընկավ: Տաթևի մարմինը շխկոցով ընկավ: Ընկավիններորդ հարկի պատշգամբի բազրիքից և գիտակցությունը կորցրեց: Ընկավ դեպի պատշգամբը՝ մի մետր բարձրությունից: Ընկավ դեռևս չփռված թաց լվացքի մեջ և վայրկյաններ անց ուշքի եկավ մարմնին հպված սառնությունից: Պառկած մնաց էնքան, մինչև անձրև սկսվեց: Էդ ժամանակ միայն դանդաղ ոտքի կանգնեց, վերցրեց լվացքի զամբյուղն ու ներս մտավ: Պատշգամբի դուռը պինդ փակեց, որ քամին ու անձրևը ներս չգան: Հետո զանգեց ընկերուհուն:
- Արուս, գնում եմ Հայաստան:
- Հո բան չի՞ էղել:
- Չէ, արխային:
- Դե լավ ա, հետդ բաստուրմա կբերես:
- Արուս…
- Ծա՞նր ա: Վեշ շա՞տ ես ունենալու:
- Չէ… ուղղակի էլ հետ չեմ գալու:
- Իիիիիի՞նչ, դու հո գի՞ժ չես այ աղջի: Բա գո՞րծդ, բա Արտասահմանցի՞ն…
- Արի հանդիպենք էսօր, սաղ կպատմեմ:

Արդեն հինգ տարի էր, ինչ Տաթևն ու Արուսն ապրում ու աշխատում էին Արտասահմանում, ու մեկնելուց ի վեր նրանցից ոչ մեկը Հայաստան վերադառնալու մասին մի բառ չի ասել: Երկուսն էլ գոհ էին իրենց կյանքից, վաղուց արդեն հարմարվել էին ու կեղծ հայրենասեր խաղալ բնավ չէին ուզում: Միայն թե տարին երկու անգամ գնում էին Հայաստան, սփյուռքահայ հյուր խաղում ու հետ գնում Արտասահման: Հիմա ի՞նչ մեղու ա կծել Տաթևին,- մտածում էր Արուսը,-չլնի՞ Արտասահմանցու հետ կռվել ա: Բայց լավ հա… Տաթևը կարգին հավասարակշռված մարդ ատենց ստից պատճառով Հայաստան գնալու համար: Կարո՞ղ ա գործից հանել են:

- Էդ պատճառ չի,- առարկեց Արուսը՝ լսելով Տաթևի «ուղղակի գնում եմ» անորոշ պատճառաբանությունը,- դու ինձ ասա՝ ինչ ա էղել:
- Չե՞ս հավատում, որ կարող ա ուղղակի ուզենամ գնալ:
- Չէ, անհնար բան ա: Կարծում էի՝ ստեղ երջանիկ ես, քեզ լավ ես զգում: Բա Արտասահմանցի՞ն: Ի՞նքն էլ ա հետդ գալիս:
- Իրան դեռ չեմ ասել, բայց երևի չի գա, ու ավելի լավ:
- Տա՛թ… մի հատ նորմալ կբացատրե՞ս ինչ ա էղել:
- Լավ, բայց պիտի խոստանաս, որ մինչև չվերջացնեմ, եզրակացություններ չես անի:
- Ոնց ասես:
- Հիշու՞մ ես, որ Հայաստանից գնալուց առաջ հավաքվել էինք էրեխեքով: Ես էի, դու էիր, տղերքից էլ կային, կարծեմ Նատաշն էլ էր ընդեղ: Հիշու՞մ ես սաղիս վիճակը՝ Հայաստանից զզված, հոգնած, ելքեր փնտրելով, իսկ ավելի ճիշտ՝ միակ ելքը գնալու մեջ գտնելով:
- Ո՞նց չեմ հիշում: Էդ ժամանակ չէ՞ր, որ Արտակն ասեց՝ ցավն էն ա, որ մենք էն ծնողների էրեխեքն ենք, որոնք իննսունականներին ընտրեցին մնալը:
- Ըհը… մինչև հիմա Արտակի ձենն ականջներումս ա: Լսի, ախր ո՞նց կարար 2010-ին Հայաստանում ավելի վատ լինել, քան իննսունականներին: Եթե մեր ծնողները կարողացել են մի կտոր հաց ճարել, որ մեզ մեծացնեն, դեռ մի բան էլ կրթության տան, մենք ինչի՞ց էինք էդքան դժգոհ, որ թողեցինք-գնացինք:
- Տաթ, դու գժվե՞լ ես: Հինգ տարի ա անցել արդեն, նո՞ր ես էդ հարցերը տալիս: Էդքան դուխ ունեիր, էն ժամանակ մնայիր:
- Ասում եմ՝ մինչև չվերջացնեմ, եզրակացություններ չանես: Հենց էդ օրը չէ՞ր, որ նույն Արտակն ասեց՝ պիտի բռնենք, սաղ հանրապետության բժիշկներով գործադուլ անենք, որ սկսեն մեզ բանի տեղ դնել:
- Տենց բա՞ն ա ասել, արդեն չեմ հիշում:
- Ըհը, նայի, մենք երկու ընտրություն ունեինք. Հայաստանից գնալ ու գործադուլ անել: Ո՞րն էր ճիշտը:
- Լավ հա… քեզ պե՞տք ա: Չեմ հասկանում՝ ինչի՞ ես հանկարծակի հիշել: Մենակ չասես՝ վեր ես կենում գնաս, գործադուլ կազմակերպես: Արդեն հինգ տարի ա անցել, մարդ ա մեր կյանքով ապրում ենք: Քեզ թվում ա՝ Հայաստան գնաս, գրկաբաց ընդունելու՞ են: Էլի նույն զիբիլն ա, նույն արհամարհանքը: Հլը հիմա ավելի վատ կլինի: Դու չգիտե՞ս, որ դրսից էկածներին վատ են նայում:
- Արուս, նայի… չընդհատես ինձ: Հիշու՞մ ես՝ Ֆեդերիկան մեզնից մի տարի հետո էկավ: Որ միասին ենք լինում, ու հարցնում են՝ որտեղից եք, ինքը ասում ա Իտալիա, քաշվում մի կողմ, իսկ ես դեռ հազար ու մի բացատրություն պիտի տամ: Իրան նայելուց մարդիկ հասկանում են, որ իտալացի ա: Իսկ ինձ ինչի տեղ ասես չեն դնում: Սկի եքա քթիս ուշադրություն չեն դարձնում: Տո չգիտեն էլ, որ հայը եքա քիթ ունի: Հասկանու՞մ ես, որ զզվել եմ մի աննշան պետությունից լինելուց: Կամ էլ որ ստեղ սաղ նենց են նայում մեզ, ոնց որ իրանց հացն ենք ուտում կամ որ մեզ մեծ լավություն են արել, որ իրանց մոտ գործի են ընդունել: Իրանց թվում ա, թե առանց իրանց կորած էինք: Արդեն ստեղս ա հասել…

Տաթևը լռեց: Վերջապես մի կում արեց դեռ ձեռք չտված սուրճից, որն արդեն փոքր-ինչ սառել էր: Տեսնելով ընկերուհու լարվածությունը՝ Արուսը չէր համարձակվում որևէ բառ ասել: Ու դեռ չէր հասկանում, թե ինչն էր էդպես հեղափոխել նրան:
- Չգիտեմ, երևի պարզ չեմ արտահայտվում,- շարունակեց Տաթևը,- ուղղակի եթե ուզում ենք, որ մեզ բանի տեղ դնեն, պիտի մեր երկրի ներսից անենք: Թե չէ դրսում ուր էլ գնանք, սաղ իրանց բարեգործ են զգալու: Էլ չեն ասելու՝ ընկեր ջան, գիտե՞ս ինչ կա, կարող ա իմ պետության տեղը դու չգիտես, բայց իմ գիտելիքները քոնից պակաս չեն: Այ դրա համար ուզում եմ գնալ Հայաստան: Չէ, գործադուլ-մործադուլ, հեղափոխություն-բան չկա: Ուզում եմ գնալ ու գլուխս կախ աշխատել: Ու եթե էդքան լավ մասնագետ եմ, ուզում եմ, որ ասեն՝ Հայաստանում այ սենց մասնագետ կա:
- Դու հույս ունես, որ քեզ հարգելու՞ են: Ստեղ գոնե օտարի երկիրն ա: Բա որ քո երկրում քեզ չեն հարգում…
- Արխային, էդ ամեն ինչը շատ լավ եմ հիշում, լավ էլ հիշում եմ, որ սաղիցդ վատ վիճակում ես էի, ամենադեբիլ շեֆն իմն էր, ու ինքը հլը ընդեղ ա: Արուս, ես պատրաստ եմ գնում: Չեմ սպասում, որ հանկարծակի դրախտում եմ հայտնվելու կամ որ ամեն ինչ փոխված ա լինելու: Ուղղակի ուզում եմ Հայաստանում ապրել, էդքան բան:
- Դու լրիվ գժվել ես: Փոշմանելու ես:

II
- Քեզ ո՞վ է էնտեղ սպասում,- հարցրեց Արտասահմանցին արտասահմաներեն, երբ Տաթևը հայտնեց, որ վերադառնում է Հայաստան,- էստեղ գոնե ինձ ունես:
- Հետս չե՞ս գա:
- Գամ ի՞նչ անեմ ձեր աղքատ ու փոքր երկրում:
Լավ էր, որ Տաթևն արտասահմաներեն դժվարությամբ էր զայրույթն արտահայտում, այլապես մի երկու վատ խոսք արդեն ասած կլիներ: Դրա համար փորձեց ուղղակի պատասխան տալ հարցին՝ արհամարհելով ծաղրական երանգը.
- Կարող ես, օրինակ, արտասահմաներեն դասավանդել:
- Ես էստեղ էլ եմ լավ ապրում: Ի դեպ, դու էլ: Չեմ հասկանում՝ թե ինչն է քեզ էդպես կանչում քո հետամնաց երկիրը: Չլինի՞ չես կարողանում առանց կաշառք վերցնելու ապրել:
Տաթևը նորից չկարողացավ զայրանալ ու շարունակեց միայն ձայնը թեթևակի բարձրացնելով:
- Ուղղակի էնտեղ եմ ուզում աշխատել: Չի՞ կարելի: Եթե դու մի օր ուզենաս, օրինակ, Անգլիայում աշխատել, չե՞ս գնա էնտեղ: Ես էլ ուզում եմ Հայաստանում աշխատել: Ի՞նչ վատ բան կա դրա մեջ:
- Դե հա, քեզ ուրիշ տեղ չէին էլ ընդունի, իսկ ես խնդիր չունեմ,- Արտասահմանցին մտածեց, որ սա չափից դուրս մեղմ էր, դրա համար շարունակեց,-քեզ ուրիշ տղամարդ էլ չի ընդունի: Ինձնից հետո էլ ոչ ոք չես ունենա: Քեզ ոչ մի հայ տղամարդ չի ուզի:
Էստեղ Տաթևը սկսեց հիստերիկ հռհռալ, որովհետև գոռալ չէր ուզում, ապտակել՝ առավելևս:
- Որ խնդիր լինի, կուսաթաղանթս կարելու փողը քեզնից կուզեմ,- ծիծաղից խեղդվելով ասաց, մինչ Արտասահմանցին շվարած նայում էր՝ չհասկանալով, թե ինչ էր կատարվում իր գրեթե նախկին ընկերուհու հետ: «Հավանաբար խմել է»,- մտածեց ու մոտեցավ, որ բերանից հոտ քաշի:

Իսկ Տաթևը, շատ լավ ճանաչելով Արտասահմանցուն, չէր ուզում շարունակել, որովհետև էլի վիրավորանքներ կստանար, որոնք վերաբերում էին իր՝ հայ լինելուն: Հիմա արդեն մտածում էր, թե ոնց էր էդքան դիմացել հետը, ոնց էր էդքան հանդուրժել Հայաստանի մասին բոլոր կծու խոսքերը: Փորձելով կարճել բաժանումը՝ ուղղակի ասաց.
- Ամուսնանում եմ:
- Սիրելիս, ես քեզ նման առաջարկ չեմ արել:
- Հայաստանի ապագայի հետ,- շրջվեց ու գնաց՝ հետևից շրխկացնելով դուռը: Արտասահմանցու ուղեղի մեջ չտեղավորվեց, թե ինչ կատարվեց, որովհետև հայ աղջիկների մասին միակ բանը, որ գիտեր, այն էր, որ նրանք կապվում են իր հայրենակիցների հետ՝ չուզենալով վերադառնալ Հայաստան:Մտածեց-մտածեց ու Տաթևի մասին միայն մի եզրակացություն կարողացավ անել. «Գժվել է»:

[StrangeLittleGirl]

III
- Գժվե՞լ ես,- հարցրեց Տաթևի փոքր քույրը օդանավակայանում դիմավորելուց հետո, երբ տաքսիով ուղևորվեցին դեպի տուն,- ի՞նչ ես ստեղ կորցրել: Արտասահմանում կամուսնանայիր, լավ կյանք կանեիր, մեզ էլ հետդ կտանեիր: Տես, Ռուզիկն արդեն ամեն տարի Արտասահմանում ա ամառային արձակուրդն անցկացնում: Ես էլ եմ տենց ուզում:

- Ուզում ես, ինքդ փորձի ընդեղ ամուսնանալ,- հորանջելով պատասխանեց Տաթևը, որն արդեն զզվել էր այս խոսակցություններից. Արուսի հետ խոսելուց հետո մինչև Երևան վերադառնալը բոլոր կողմերից զանգեր ու նամակներ էր ստանում, որ հանկարծ նման սխալ քայլ չանի, որովհետև Հայաստանն ապրելու տեղ չէ, այնտեղից փախչել է պետք: Տաթևն արդեն սովորել էր, որ նման դեպքերում պիտի ձեռքերը բռունցք անի, ատամներն իրար սեղմի ու ոչինչ չասի: Ու հիմա էլ քույրը…

- Ես արտասահմաներեն չգիտեմ: Ինձ ո՞վ կառնի,- շարունակեց քույրը:

- Դու էլ մարդուդ հայերեն կսովորացնես: Կյանքիդ մեջ գոնե մի անգամ մի լավ բան արած կլինես:
Էստեղ տաքսու վարորդը մեջ մտավ.
- Բալա ջան, դու իրան մի լսի, շատ էլ ճիշտ ես արել, որ հետ ես էկել: Լավ ա, վատ ա, մեր երկիրն ա: Բա որ սաղդ գնաք, ո՞վ ա ստեղ մնալու: Հո մեր երկիրն էս գելերին չե՞նք թողնելու…դու գիտես՝ սաղ վախտ տաքսու շոֆե՞ր եմ էղել…
Տաթևը քթի տակ ժպտաց. կարոտել էր բարձրագույն կրթությամբ ու Սովետի ժամանակ լավ ապրած տաքսու վարորդներին, որոնց պատմածների կեսը սուտ էր:
- Սովետի վախտ նենց լավ էինք ապրում: Էրեխեքիս սև իկրով եմ մեծացրել: Բայց մեկ ա, որ ասեն՝ Սովետ, թե անկախ Հայաստան, կասեմ՝ անկախը: Ավելի լավ ա՝ ես տաքսու շոֆեր լինեմ, դուք ազատ ապրեք:
Քույրերը զարմացած իրար նայեցին: Սովետի գովքն անող վարորդների շատ էին տեսել, բայց առաջին դեպքն էր, երբ անկախությունից չէր դժգոհում:

IV
Տաթևն անհամբեր է: Չկարողացավ գիշերը քնելը: Շուտ արթնացավ ու տնից դուրս եկավ, որ Երևանում մի քիչ թափառի: Շենքի մուտքի մոտ մի խումբ ջահելներ կանգնեցրին նրան ու ասացին, որ ստորագրահավաք են անում, որովհետև ուզում են համալսարաններում դասերն առավոտյան ժամը ութ անց կեսից սարքել, որ դա շատ շուտ է, շատերը մարզերից են գալիս, չեն հասցնի և այլն: Տաթևը սուսուփուս ստորագրեց ու անցավ առաջ:

Տաթևը քայլեց մոտ մի կիլոմետր՝ փորձելով որսալ, թե Երևանում ինչն է փոխվել: Շենքերը ներկել էին: Որոշ շենքեր ընդհանրապես չկային: Քաղաքն ավելի մաքուր էր դարձել: Փողոցն անցնելն այլևս վախենալու չէր: Զանազան անկյուններում ծաղիկներ կային: Բայց նկատեց, որ մարդիկ ընդհանուր առմամբ ավելի քիչ էին: Քայլեց դեպի Կասկադ: Թամանյանի արձանը տեղում էր: Ուրախացավ: Նստեց, որ հանգստանա: Մի քանի վայրկյան անց նորից ջահելներ հայտնվեցին ու ասացին, որ ստորագրահավաք են անում, որովհետև ուզում են համալսարարններում դասերն առավոտյան ժամը ութ անց կեսից սարքել, իսկ մի խումբ ջահելներ դրա դեմ ստորագրահավաք են անում, մինչդեռ այս ջահելները կողմ են, որ դասերն ութ անց կեսից դառնան, որովհետև մարզերից շուտ են հասնում ու կես ժամ անիմաստ սպասում են: Մի խոսքով, ստորագրահավաքի դեմ ստորագրահավաք էր: Տաթևը ստորագրեց ու անցավ առաջ:

Նրան դուր էր գալիս Երևանում լինելը: Դուր էր գալիս Երևանի արևն ու շոգը: Արտասահմանում ամառ հազվադեպ էր լինում. ամբողջ օրն անձրև ու քամի:
Քայլեց Տաթևը դեպի առաջին հիվանդանոց, որտեղ իր ընկերներից Արտակն էր աշխատում ու մեծ հաջողություններ ուներ: Ասում էին՝ հնարավոր էր նույնիսկ, որ բաժանմունքի վարիչ դառնար: Էն նույն Արտակը, որ դասերի ձեռքին հալումաշ էր լինում, որ կյանքում կաշառք տված չկար, ոչ էլ թափով ծնողներ ուներ:

«Սրտաբան Ա. Մարտիրոսյան»,- կարդաց Տաթևն ու դուռը թակեց: Խռպոտ ձայնը ներս կանչեց: Դռան բացվածքից գլուխը ներս մտցրեց ու տեսավ ջահել օրերի ընկերոջը, որը պատուհանի մոտ կանգնած ծխում էր: Արտակը չաղացել էր, փոր գցել: Ճմրթվածու տեղ-տեղ յուղի հետքերով խալաթն այլևս մինչև վերջ չէր կոճկվում:

Ողջույնի գրկախառնություններից հետո.
- Լույս քեզ տեսնողին: Էս ի՞նչ ես կորցրել ստեղ այ աղջի,-
- Դու կնիկ չունե՞ս, որ խալաթդ փոխել տա,- ծիծաղեց Տաթևը, բայց ներքուստ զարմանալով, որ նախ Արտակը ծխում է, երկրորդ որ հիվանդանոցում ծխել կարելի է:
Բժշկի պարանոցին ոսկե շղթա էր հայտնվել: Թշերը մեծացել, կախվել էին: Մազերը մասամբ թափվել էին ու դեղնամոխրագույն երանգ ստացել:
- Էս ի՞նչ օրն ես ընկել, այ տղա,- շարունակեց,- գործիցդ գո՞հ ես:
- Հա, ո՞նց գոհ չլնեմ Տաթ ջան: Ֆարմֆիրմաները լավ պահում են ինձ: Հիվանդներն էլ հետը: Կարգին փող եմ աշխատում: Մենակ մի հատ կնիկն ա պակասում:
- Այսինքն, լեվի փողե՞ր ես վերցնում:
- Դրա ո՞րն ա լեվի: Ամեն մեկը մի ձև պիտի ապրի: Ես էլ սենց եմ ապրում: Հինվանդներս ինձնից գոհ ու շնորհակալ են, փողն էլ տալիս են: Էլ ի՞նչ դարդ ունեմ… Բայց դու էն ասա՝ դու խի՞ ես էկել: Էսի ապրելու տեղ չի: Ոչ հարգանք կա, ոչ բան կա: Բժիշկը ոնց որ մարդու թշնամին լինի:
- Արտ, բայց հենց նոր ասեցիր, որ կյանքիցդ գոհ ես:
- Դե հա, ես գոհ եմ, բայց հո սաղ տենց չեն: Էն ա, Տիկոն չի կարում հիվանդ մոր բուժման համար փող ճարի: Նատաշն էլ հալումաշ էղավ, էնքան էրեխա բերեց, չի կարում մեծացնի: Իրանց որ Արտասահմանի անուն տաս, կվազեն: Էդ ես եմ, որ գլուխս կախ գործ եմ անում:
- Բայց հիշու՞մ ես, որ գնալուցս առաջ ոնց էիր համոզում, որ սաղ բժիշկներով գործադուլ անենք: Չարեցի՞ք տենց էլ:
- Ինչի՞ս ա պետք գործադուլը: Որ էղած հիվանդների՞ս էլ կորցնեմ: Ում պետք ա, թող նա անի: Ես լավ փող եմ աշխատում:
- Արտ, բա ասում էիր՝ Հայաստանը մեր կարիքն ունի: Հիմա ի՞նչ ես անում Հայաստանի համար:
- Ջահել էի, անկապ դուրս էի տալիս: Ինչ Հայաստան, ինչ բան: Ամեն մարդ պիտի իրա մասին մտածի:
- Կարո՞ղ ա մեր ծնողներն էլ էին ջահել ժամանակ անկապ դուրս տալիս, որ էսօր անկախ երկրում ենք ապրում:
- Իրանք կապ չունեն, անկախությունը սենց թե նենց լինելու էր… Տաթ ջան, ի՞նչ ես ծանր թեմաներից կպել: Դու պատմի՝ ոնց ես, ինչ ես, ինչ կար Արտասահմանում, էդ ինչ քամի քեզ բերեց:

Տաթևն արցունքները հազիվ էր զսպում: Չգիտեր՝ ինչ պատասխաներ: Չգիտեր՝ ինչ պատմեր, ինչ խոսեր: Էն մարդը, որի վրա պիտի հենվեր, որը հինգ տարի առաջ Հայաստանի մասին երազանքներով էր ապրում, հիմա մեծ փորը գրկել, նստել էր ու որևէ բանի մասին մտածել չէր ուզում: Լավ էր, որ էդ պահին դուռը բացվեց, ու հիվանդ ներս մտավ: Տաթևը դուրս եկավ՝ խոստանալով, որ երեկոյան ընկերներով հավաքույթ կկազմակերպի:

Քայլեց դեպի տուն: Ճանապարհին էլի ջահելներ կանգնեցրին: Ստորագրահավաք էին անում, որ Ֆեյսբուքը Հայաստանում փակվի, որովհետև հայ աղջկան սազական չէ սոցիալական կայք մտնելը: Տաթևը մեքենայորեն ստորագրեց:
Հասավ շենքին: Էնտեղ էլ ջահելները ստորագրահավաք էին անում, որ Ֆեյսբուքը Հայաստանում չփակվի, որովհետև դա նպաստում էր քաղաքացիական հասարակության ձևավորմանը: Տաթևն անջատված ստորագրեց ու բարձրացավ իններորդ հարկ՝ իրենց բնակարան:

Տանը տոթ էր: Բացեց պատշգամբի դուռը: Նստեց բազրիքին, ինչպես այն օրն Արտասահմանում: Օդը կանգնած էր, քամի չկար: Գրկեց ծնկները, բայց այս անգամ թույլ չտվեց, որ քամին իր փոխարեն որոշում կայացնի: Վայրկյաններ անց Տաթևի մարմինն ընկավ: Ընկավ պատշգամբից դուրս: Ընկավ իններորդ հարկից ու ջախջախվեց:

[Ingrid]

Բյուր, տպավորված եմ, միայն վերջը դուրս չեկավ, չհամոզեց, ոնց որ ուղղակի սկզբի հետ կապված ու տպավորիչ վերջաբան էր, բայց ինձ չհամոզեց աղջկա վարքը: Տաթևն այնպիսին էր դարձել, որ չէր կարող դիմել թուլամորթներին հատուկ գործողության: Կարդալու ընթացքում անընդհատ ինքս էի գծում շարունակությւոնը և սպասում, թե հեղինակն ինչպես է այդ անելու, երևի դրա համար հերոսուհին իր ջախջախվելու հետ միաիսն իմ սպասւոմներն էլ ջախջախեց: Ինձ թվում է, որ եթե "Հյուսիսի կինը" պատմվածքում կիրառած էքսպերիմենտալ վերջաբանի նման մի տարբերակ առաջարկեիր, ավելի լավ կլիներ: Մի անորոշ տարբերակ, որ ամեն մի ընթերցող ինքը իր ձևով շարունակեր:
Ասեմ, որ շատ անկեղծ էր հայրենասիրության զգացումը: Արդի գրականության մեջ գրել հայրենասիրության մասին ու ոչ պաթետիկ, հերոսություն է: Ապրես:
Մեջտեղները հասնելիս ուզում էի որպես դիտողություն նշել Արտասահմանցի բառը մեծատառ գրելը, բայց հասկացա, որ դա մի ընդհանրական անուն է, ինչպես արտասահմաներենը և այլն: Ուղղակի մի պարբերության մեջ շատ էիր օգտագործել՝ չնայած գուցե դա հատուկ շեշտադրության համար է, բայց մի փոքր խեղդում էր այդ բառի առատությունը:
Մի բան էլ. առաջին նախադասությունը՝ "Արտասահմանի սիրուն շենքերից մեկի իններորդ հարկի պատշգամբի բազրիքին ոտքերը գրկած նստած էր Տաթևը:", այս նախադասության մեջ մինչև հասնում ենք "նստած էր Տաթևը" հիմանական մտքին, երկար ճանապարհ ենք անցնում, ոնց որ շատ ձգված լինի լրացումների շղթան:
Իսկ ընդհանուր շատ լավն էր: Շնորհակալություն: