Արմեն Մալխասյան «Ճակատագրական սիգարետը» դետեկտիվ

[Malxas]

Դեպքը կատարվել էր 197… թվականի օգոստոսի վեցին: Սպանվածը քսանչորսամյա Գայանե Չոբանյանն էր, սպիտակամաշկ ու կապուտաչյա մի գեղեցկուհի: Հանցագործը դարանակալել էր մուտքի մոտ ու դուռը բացվելուն պես սարսափելի հարված հասցրել դանակով, որը միջնաթափանց անցել էր խեղճ աղջկա մարմնի միջով: Միանգամից չէր մահացել: Արյունոտ հետքերը վկայում էին, որ փորձել էր բռնել դռան շրջանակից, բայց ուժերը դավաճանել էին, երկու քայլ անելով` գլորվել էր աստիճաններն ի վար ու արյան հսկա լճակ գոյացրել շուրջը:

Հանցագործությանն անկասկած նպաստել էր հարևան առանձնատների կիսակառույց և անբնակ լինելը: Ցերեկները դեռ կարելի էր ինչ-որ մեկին տեսնել, բայց առավոտյան ժամը յոթին, այսինքն մոտավորապես այն ժամին, երբ բժիշկների հավաստմամբ կատարվել էր սպանությունը, հնարավոր չէր մարդ գտնել այնտեղ:

Կարեն Գալստյանը զննեց հանցագործության վայրը և դիակի կողքին սիգարետի ծխուկ հայտնաբերեց: Դա առայժմ միակ բանն էր, որը կարող էր որպես հանցանշան ծառայել: Հետո երիտասարդ քննիչը տուն մտավ ու այնտեղ էլ փորձեց ինչ-որ բան գտնել, բայց` ապարդյուն: Եթե աղջիկը հյուր էր ընդունել, կոնյակ կամ սուրճ խմել, ապա ջանասիրաբար մաքրել էր բոլոր հետքերը: Մաքուր լվացած սպասքը պահարաններում էր: Բարում խմիչքների մեծ տեսականի կար, շշերից շատերը` տարբեր աստիճանի կիսատվածության, բայց թե երբ էին խմել, հնարավոր չէր պարզել: Հատակն ավլած էր. փոշու հատիկ անգամ չէր երևում: Կահույքի փոշին նույնպես փալասով սրբված էր: Մատնահետքեր կային, բայց հայտնի չէր` ումն են: Տունը ուներ նաև երկրորդ մուտք, որը այգու կողմն էր բացվում: Այստեղ ինչ-որ հետքեր կային, որոնք տանում էին այգու խորքը, բայց պարզել, թե ումն էին, հեշտ գործ չէր: Այգին ավարտվում էր ցանկապատով, որից այն կողմ երկրորդական հողապատ ճանապարհ էր: Կարեն Գալստյանը ճանապարհն էլ զննեց, ճամփեզրի առանձնատների բնակիչներին հարցաքննեց, բայց էական ոչինչ չկարողացավ հայտնաբերել: Բնակիչներից միայն մեկը վկայեց, որ առավոտյան կողմ սև գույնի ՙՎոլգա 24՚ մեքենա է անցել, բայց ոչ համարն էր մտապահել, ոչ էլ վստահ կարող էր ասել` արդյո՞ք կանգնած է եղել Գայանե Չոբանյանի տան մոտ: Երիտասարդ քննիչը փորձեց պարզել, թե շա՞տ մարդ է երթևեկում այդ ճանապարհով, ու նրանցից տեղեկություն ստանալ, բայց շուտով համոզվեց, որ դա նման է անապատում փոշեհատիկ փնտրելուն ու հրաժարվեց այդ մտքից: Այսպիսով, մնում էր սիգարետի ծխուկը, մի աննշան բան, որը, դեռ հարց էր, կապ ունի՞ հանցագործության հետ, թե` ոչ:

Շուտով դեպքի վայր եկան աղջկա հարազատները: Լիլիթը տան կրտսեր դուստրն էր, ուներ հայր, մայր և երկու քույր: Խղճալի էր նրանց տեսնել այդ վիճակում: Մայրը երկու անգամ ուշագնաց եղավ, քույրերն այնքան անսփոփ էին, որ հավանաբար կցանկանային սպանվածի տեղը լինել: Հայրը համարյա խելագարվել էր: Կարենի օձիքից բռնելով` նա պահանջեց իր ձեռքը հանձնել այն մարդուն, ով խլեց իր սիրելի աղջկա կյանքը, և մեծ դժվարությամբ հաջողվեց հանգստացնել նրան: Երիտասարդ քննիչը խոստացավ, բայց փոխարենը թույլտվություն խնդրեց զննելու աղջկա անձնական իրերը, որոնք, ասենք, ոչ մի ձևով չօգնեցին լույս սփռել այդ մութ գործի վրա:

- Ահա, նայեք նկարները: Հարվածը հասցվել է ուղիղ կրծքին, սուր, երկար դանակով, և մյուս ծայրը մեջքից դուրս է եկել: Մահը վրա է հասել վայրկյաններ անց: Հարվածի ուժը վկայում է մարդասպանի անսովոր ուժի մասին: Ակամա մտածում ես, որ նույն մարդն է, ով կողոպտել է մսամթերքի և հացի խանութները:

Մայորը նայեց նկարները ու մի քանի վայրկյան մտածելուց հետո ասաց.

- Եթե հանցագործը նույն մարդն է` անկասկած այլմոլորակային է կամ հեռավոր դարերից մեզ մոտ է ուղարկվել ժամանակի մեքենայով:

- Իսկապես,- համաձայնեց Զատիկյանը,- հուսահատ համարձակությունը, որով նա կատարել է կողոպուտը, ցույց է տալիս, որ փող ընդհանրապես չի ունեցել: Ու նախապես էլ այնպիսի խանութների վրա է հարձակվել, որտեղից կարող էր դանակ վերցնել` երկար և սուր:

- Հանցագործության շարժառիթն է պետք գտնել, շարժառի¯թը,- խելացի մարդու տեսքով ասաց Կարախանյանը,- Պետք է իմանալ, թե ում էր ձեռնտու աղջկա մահը:

- Գուցե սիրած տղա է ունեցել, որը բանակ է գնացել,- ենթադրություն արեց Շուշանիկը,- իսկ վերադառնալով` տեսել է, որ իր սրտի տիրակալը ժամանակը զուր չի անցկացրել, ու որոշել է վրեժ լուծել:

- Քո ուշքն ու միտքն էլ դա է,- արհամարհանքով ընդհատեց Զատիկյանը,- վերջին քսան տարում Հայաստանում նման հանցագործություն չի կատարվել: Կամ տղաներն են անհիշաչար, կամ աղջիկները` հավատարիմ:

- Սիգարետի ծխուկն ուղարկվել է լաբորատորիա,- շարունակեց Կարեն Գալստյանը,- թքի անալիզով հնարավոր կլինի պարզել, թե ով է ծխել: Մատնահետքեր էլ կան: Բայց գտնել այդ մարդուն մի քաղաքում, որտեղ մեկ միլիոն մարդ է ապրում…

- Իսկ դու որտե՞ղ կփնտրեիր նրան,- հարցրեց մայոր Գալստյանը:

- Եթե ենթադրվում է, որ սպանությունը կատարել է բարձրահասակ և անսովոր ուժի տեր տղամարդը, ով երկու խանութ է կողոպտել, ու մինչ այդ եղել այնպիսի վայրում, որտեղից դուրս գալիս կոպեկ իսկ չի ունեցել մոտը, ապա շատ ապահով կլիներ թաքնվել Երևանի մարդաշատ այգիներում:

- Քո ուղեղը ինչ-որ չափով աշխատում է,- պատասխանեց մայոր Գալստյանը, ով, ենթադրելով Զատիկյան – Կարախանյան զույգի նախանձով լի հայացքներից, մեծ հաճոյախոսություն էր արել:- Բայց ես հարցում եմ կատարել բոլոր բանտերին: Ոչ մի մարդ չի փախել այնտեղից, ինչը կարելի էր և ենթադրել…

- Ներողություն եմ խնդրում, ես դեռ չեմ ավարտել…

Սա մեծ հանդգնություն էր, բայց ուշադիր նայելով մայորի անթափանց դեմքին կարելի էր տեսնել, որ նա դժվարությամբ է թաքցնում գոհունակությունը:

- Բանը սիգարետի ծխուկը չէ,- շարունակեց լեյտենանտ Գալստյանը:- Մինչև անպետք մնացորդ դառնալը և սպանվածի կողքին ընկնելը, այն հարմարավետ տեղավորված է եղել ՙԱխթամարի՚ գեղեցիկ տուփի մեջ:

- Այսինքն,- պակաս թաքցնելով գոհունակությունը` գլխով արեց մայորը:

- ՙԱխթամարը՚ ոչ մի խանութում կամ կրպակում ազատ չի վաճառվում: Կարելի է ձեռք բերել միայն ծանոթությամբ կամ ավել գումար վճարելով` մի քանի առևտրային կետերում, որոնց մասին բոլորը չէ, որ գիտեն: Ես արդեն ստուգել եմ: Գայանեի հայրը նախընտրում է ՙԱրին Բերդը՚ ու նրա ծանոթների մեջ էլ, որոնցից քչերն են Մրգաշատի ամառանոց այցելում, ոչ մի ՙԱխթամար՚ ծխող չի նկատվել: Այսպիսով, մարդասպանը, կամ նա, ով գտնվել է հանցագործության վայրում, հավանաբար հարուստ է և բարձրաշխարհիկ հասարակությանն է պատկանում: Դրա ապացույցն է նաև սև գույնի ՙՎոլգա-24՚ մեքենան, որը նկատվել է երկրորդական հողապատ ճանապարհին համարյա թե սպանության ժամին:

- Բա էլ որտե՞ղ փնտրենք մեր բարձրահասակ անսովոր ուժեղին,- գոչեց Լևոն Կարախանյանը, ով հույս ուներ մյուս հանցագործությունները բացահայտելու արդյունքում իր գործն էլ բացահայտել:

- Որտե¯ղ փնտրի իր բարձրահասակին,- մայոր Գալստյանն այնպիսի զվարճալի ձևով իր խոսքերն ուղղեց լեյտենանտ Գալստյանին, որ Շուշանիկը անզուսպ փռթկացրեց, իսկ Սամվել Զատիկյանը դժվարությամբ զսպեց ժպիտը:

- Ուզում էի Սունդուկյանի թատրոնի այգի գնալ, որտեղ ֆուտբոլասերներն են հավաքվում, բայց սիգարետի ծխուկն ինձ պարտադրում է այլ մարդու փնտրել:

- Հիմա ի՞նչ անենք,- մոլորված հարցրեց Սամվել Զատիկյանը,- գնանք այգի ու ձերբակալենք բոլոր բարձրահասակ և ուժեղ տղամարդկա՞նց:

- Ձեր գործը թերևս ինքն իրեն էլ լուծվի,- պատասխանեց մայոր Գալստյանը,- իսկ ահա լեյտենանտ Գալստյանը ստիպված կլինի կարգին չարչարվել…

Հեռախոսը զնգաց: Շուշանիկը պատասխանեց ու լսափողը դնելով` ասաց.

- Երեկ երեկոյան տասնութ տարեկան մի պատանի է փախել հիվանդանոցից. Բարձրահասակ և արտասովոր ֆիզիկական ուժի տեր: Տառապում է ապուշությամբ և կարող է վտանգավոր լինել:

Լռություն տիրեց: Բոլորը նույն բանն էին մտածում. ահա և գտնվեց հանցագործը:

- Տեսնում ե՞ք դրանց,- գլուխն օրորեց մայորը,- երեք օր է հիվանդն ազատության մեջ է, իսկ նրանք նոր են բարեհաճում իրավապահ մարմիններին տեղյակ պահել: Ու դեռ ստում են, թե երեկ երեկոյան է փախել:

- Լրիվ կորցրել են իրենց,- իսկույն իր ղեկավարի նվագի տակ մտավ Լևոն Կարախանյանը,- դրանց ուշքն ու միտքը փողն է: Պետք է մի լավ թափ տալ էդ սպիտակ խալաթավորներին:

[Malxas]

Հաստլիկ լեյտենանտի դեմքը հանկարծ պայծառացավ:

- Մայոր,- արդեն մեկ անգամ վստահությունն արդարացրած մարդու ձայնով ասաց նա,- թույլ կտա՞ք այս անգամ էլ ձեր ձայնով ու ձեր անունից խոսել: Թե մի բան այնպես չանեմ` ատրճանակը հո մոտներդ է:

Խնդրանքն այս անգամ էլ բավարարվեց, բայց պակաս պատրաստակամությամբ: Կարախանյանից բացի բոլորը նկատեցին այդ: Սակայն արկածին մասնակցելն անչափ գրավիչ էր: Լևոն Կարախանյանը ձեռքն առավ լսափողը, դեմքն ինչքան կարող էր լրջացրեց ու չարացրեց, մեներգիչի պես հազաց և փորձարկեց ձայնը ու չնայած, ի վերջո, խեղկատակի ծիծաղաշարժ դեմք ուներ, բայց միառժամանակ բավական նմանվում էր սարսափազդու Գալուստ Գալստյանին:

- Մայոր Գալստյանն է խոսում,- դերի մեջ մտավ հանրահայտ խաչբառասերը: Բոլորի հետաքրքրությամբ սրեցին ականջները: Շուշանիկը վերցրեց զուգահեռ լսափողը ու դրեց ականջին:- Հասկանում եմ, որ արդեն կատարել եք ձեր քաղաքացիական պարտքը, Նապոլեոն Արչիբալդովիչ, կարծեմ այդպես եք հորջորջվում, և հուսով եմ այն հանրահայտ վիրաբույժը չեք, որը մեծ գումարներ էր ստանում հիվանդների հարազատներից, որպեսզի հանկարծ վիրահատություն չկատարի…

Զատիկյանն այնպես թափով վեր կացավ տեղից ու բերանը բռնած դեպի պատը թռավ, որ շրխկոցով գետին տապալեց աթոռը: Շուշանիկը թաշկինակով փակեց լսափողի անցքերը, որպեսզի հիվանդանոցի գլխավոր բժիշկը չլսի իր չափազանց արագացած շնչառությունը: Կարեն Գալստյանը ծիծաղեց գեղեցիկ ու զուսպ: Ինչ վերաբերում է մայոր Գալուստ Գալստյանին, ապա նա բարեհաճեց ժպտալ` երկրորդ անգամ նախորդ վեց ամսվա մեջ: Իսկ Լևոն Կարախանյանն առանց ուշադրություն դարձնելու գործընկերներին շարունակեց:

- … Անչափ ուրախ եմ, որ այդ վիրաբույժը չեք և երջանիկ եմ լսել, որ նույնիսկ վիրահատություն կատարելու դեպքում դրամ չեք վերցնում հիվանդների հարազատներից… Իսկ գուցե հենց հիվանդների՞ց: Ասենք, անզգայացնելուց անմիջապես առաջ կամ, ինչու չէ, նույնիսկ շատ ավելի լավ է` անզգայացումից հետո, երբ հիվանդն արդեն չի պատկերացնում, թե ինչ է կատարվում շուրջը և առավելագույնս զիջող է… Շատ սրամիտ է ձեր կողմից ինձ սովորական միլիցոներ անվանել, ում գլխի մեջ խիստ կասկածելի է ուղեղի առկայությունը, սակայն հավատացնում եմ` այնպիսի վիճակում չեք, որ կարողանաք ձեզ այդպիսի կատակներ թույլ տալ… Իհարկե, ժամանակը թանկ բան է, այն մեր կյանքն է, ինչպես ասում է Լառոշֆուկոն… Մի անհանգստացեք, հիվանդը վիրահատական սեղանից ոչ մի տեղ չի փախչի, հետևաբար ոչ մի հանցագործություն չի կատարի, ինչպես այն մեկը, տասնութամյա աժդահան, որ արդեն երկու կամ երեք անգամ աչքի է ընկել… Ինչպես է հասցրել այդ մի քանի ժամո՞ւմ… Չափազանց մեծ կարծիք ունեք ձեր նախկին հիվանդի մասին, քանզի նա երեք լրիվ օր ժամանակ է ունեցել կատարելու իր քաջագործությունները, օրը մեկ հանցագործություն, այնքան էլ շատ չէ, այնպես չէ՞: Ի դեպ, ձեր բոլո՞ր հիվանդներն են այդպես աշխույժ… Արդեն ապացուցված է, որ ուղիղ երեք օր առաջ է փախել… Ոչ միայն կարող է պատահել, այլ պատահել է: Երկու օրից նա մեր ձեռքում կլինի… Չե՞ք գտնում, որ պետք է ավելի տեղյակ լինեք, թե ինչ է կատարվում ձեր հիվանդանոցում: Երբ ավարտեք վիրահատությունը խորհուրդ կտամ շրջել պալատներում և հաշվել հիվանդներին: Հուսով եմ` մաթեմատիկական տարրական գիտելիքների տիրապետում եք և գուցե շրջայցի արդյունքում ևս առիթներ ունենաք կատարելու ձեր քաղաքացիական պարտքը… Ինչ եմ մտադիր անելո՞ւ: Գիտեք, չէի ցանկանա ձեր տրամադրությունը փչացնել վիրահատությունից անմիջապես առաջ… Խնդրում եմ մանրամասն տեղեկություններ պատրաստեք նրա մասին: Մեր մարդը մեկ ժամից ձեզ մոտ կլինի…

Երբ լեյտենանտ Կարախանյանը դրեց լսափողը, այնպիսի քրքիջ բարձրացավ, որ հարևան բաժանմունքներից էլ ծիկրակեցին` տեսնելու, թե ինչ է կատարվում հետաքննիչների մոտ: Ընդ որում, ծիծաղում էին բոլորը, բացի հերոսից, ով ուրախանալու փոխարեն հանեց թաշկինակը և հոգնած դեմքից սրբեց քրտինքի կաթիլները:

- Դու ավելի լավ դերասան ես, քան Լյուդովիկոս Տասնմեկերորդը,- սրտանց գոչեց Սամվել Զատիկյանը, ով պատմությունը լավ իմացող մարդու փառքի էր հավակնում:

- Սոսկալի տաղանդավոր ես,- գովեց մայորը,- մնում է հանցագործություններ բացահայտել սովորես:

- Տեսա՞ք, թե ոնց Նապոլեոն Արչիբալդովիչից ՙՆապաստակ արջիպոչովիչ՚ սարքեցի,- ուշքի եկավ Կարախանյանը, ինչպես Քաջ Նազարը վագրի մեջքից իջնելուց հետո:- Ափսոս շուտ դրեց լսափողը, դեռ այնպիսի բաներ էի ասելու… Ոչինչ, հաջորդ անգամ, չնայած դժվար ինձ հետ երկրորդ անգամ խոսելու ցանկություն ունենա…

- Հիմա դու պետք է գնաս քո հանցագործին փնտրելու,- ընդհատեց Գալուստ Գալստյանը, ով հիմնավոր ցանկություն ուներ երկնքից երկիր վերադարձնելու երիտասարդ քննիչին ու, միաժամանակ, լուրջ, աշխատանքային մթնոլորտ վերադարձնելու սենյակ:- Կարծեմ ասացիր, որ երկու օրից կբռնես նրան:

- Ամենաշատը երկու օրից դրան գտնեմ ու ականջներից բռնած բերեմ,- լրջորեն ասաց Կարախանկանը, որ դեռ ոչ մի գործ չէր բացահայտել իր կարճատև քննչական կյանքում:

- Ականջներից բռնելը պարտադիր չէ: Ավելի կարևոր է ստուգել փեշերի տակ, որտեղ կարող է դանակ թաքցրած լինել:

- Մի անհանգստացեք, ես նրա հետ կգնամ,- վստահեցրեց Զատիկյանը և հպարտ բարձրացրեց գլուխը, ինչը բարձր հասակի և կեռ քթի առկայությամբ առնվազն կեսարյան վեհություն հաղորդեց նրան:

Կարախանյանը դեմ չէր Զատիկյանի առաջարկին, նույնիսկ շատ գոհ էր, բայց որևէ կերպ չարտահայտեց իր երախտագիտությունը և անտարբեր ուռացրեց թշերն այն մարդկանց նմանությամբ, որոնց հիսուն ռուբլի փող ես պարտք տալիս ու այնպիսի զգացողություն ապրում, որ ինքդ նույնքան գումար պարտք մնացիր: Այնուամենայնիվ Լևոնը խոսեց:

- Մեր ճանապարհները բաժանվեցին, ախպե՛րս,- դիմեց նա Կարեն Գալստյանին,- ես ու Զատիկյանը գնանք հիվանդանոց, իսկ դու դուրս արի փողոց, կանգնեցրու բոլոր սև ՙՎոլգաները՚ ու ստուգիր, թե մարդիկ ինչ սիգարետ ունեն գրպաններում… Շե՛ֆ, եթե Պայքարը ձեզ պետք չի, թող…

Լևոն Կարախանյանը չհասցրեց ավարտել նախադասությունը: Հեռախոսը հերթական անգամ զնգաց ու չնայած նախորդ զանգերից առանձնապես չէր տարբերվում, այնպիսի տպավորություն թողեց, որ այս անգամ առանձնապես կատաղի է զրնգում: Երբ Շուշանիկը վերցրեց խոսափողը, պարզվեց` Նապոլեոն Արչիբալդովիչն է անհանգստացնում:Ցանկանում էր խոսել մայոր Գալստյանի հետ: Լևոն Կարախանյանը մեծ ցանկություն ուներ այս անգամ էլ նմանակել, բայց մայորը թույլ չտվեց: Քանի որ այս անգամ գլխավոր բժշկի խոսքն առավել նյութեղ էր, ներկայացնենք այն ամբողջությամբ:

[Դեկադա]

Դետեկտիվի սիրահար չեմ, բայց սա կլանեց: Չե՞ք կարող արագ տեղադրել: Ոնց որ հիվանդին կում կում ջուր տալուց լինեք:

[Malxas]

Նապոլեոն Արչիբալդովիչ. Կրկին անգամ պատիվ ունեմ ողջունել, գնդապետ:

Գալուստ Գալստյան. Ձեր թույլտվությամբ` առայժմ մայոր:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչ. Մի՞ թե: Քիչ առաջվա ձեր սնապարծ պահվածքն ինձ ստիպում էր կարծել, որ առնվազն գնդապետ եք: Մինչդեռ ընդամենը ղեկավարն եք չորս–հինգ ուսադրազարդ միլիցիոներիկների, որոնց անձնական որակները, դատելով նրանց պետի նույնպիսի որակներից, մեղմ ասած` ողբալի են… Ասենք` ի՞նչ պետք է սպասել միլիցիոներից, լինի սերժանտ, թե գեներալ: Գլուխը հո նույն վիճակում է:

Գալուստ Գալստյան. Ձեր խոսքերից կարելի է եզրակացնել, որ ինքներդ ձեզ բժշկապետ եք համարում և այդ մտքին հավանաբար եկել եք ձեր հնչեղ զորավարական անվան պատճառով, որն, ինչ խոսք, պարտավորեցնող է, սակայն մի փոքր ճնշող է մի մարդու համար, ով երբեք զենք չի բռնել ձեռքին և սոսկ բավարարվել է վիրահատական դանակով խազմզելով անպաշտպան հիվանդների մարմինները… Ի դեպ, հուսով եմ վիրահատությունը բարեհաջող անցավ, և դուք այս անգամ հիվանդի որովայնում դանակ կամ մկրատ չմոռացաք:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչ. Հա¯, հա¯, հա¯, նախանձեցի՞ք, որ բժշկապետ եմ և հսկա հիվանդանոց եմ ղեկավարում: Տեսնո՞ւմ եք, որ ավելի լավ է վիրաբուժական դանակ ունենալ և իմանալ, թե ինչ պետք է անել դրանով, քան գոտկատեղից ատրճանակ կախել, որից նույնքան օգուտ կա, որքան այն կույրաղիքից, որը քառորդ ժամ հետո պատրաստվում եմ հեռացնել հիվանդի որովայնից… Իսկ քանի որ այդպես աշխուժորեն հետաքրքրվում եք իմ մասնագիտական մանրամասնություններով, ինքս էլ պարտքի տակ չմնամ, որպեսզի անբարեկիրթ մարդու տպավորություն չթողնեմ: Այսպիսով, տերթոդիկյան մեթոդները տալի՞ս են իրենց ցանկալի արդյունքը: Իսկ, հետաքրքիր է, ինքնե՞րդ եք ձաղկում ամբաստանյալներին, թե դրա համար հատուկ անձինք ունեք:

Գալուստ Գալստյան. Շատ շուտով մեր հաստատությունները գործ կունենան միմյանց հետ, հարգելի բժշկապե՛տ, պատվարժան Նապոլեոն Արչիբալդովիչ: Կանեմ հնարավորն ու անհնարինը, որպեսզի քառասունութ ժամով ձերբակալեմ ձեր պաճուճավոր անձը: Վստահ եմ` այդքանը հերիք կլինի բավարարելու ձեր անսպառ հետաքրքրությունը և դույզն իսկ ավելորդ է նշել, որ կաշվից դուրս կգամ, բայց ձեր երևակայական ենթադրությունները իրականություն կդարձնեմ: Հուսով եմ` կդիմանաք կյանքի դաժան փորձությանը և բավականաչափ ողջախոհություն կունենաք չխոստովանելու, որ ինքներդ եք սպանել պրեզիդենտ Քենեդուն, որպեսզի տիրանաք նրա գեղեցկադեմ կնոջը:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչ. Իմ մեծագույն երազանքն է, որ մեր հաստատությունները բախվեն կյանքի պղպջացող խաչմերուկում: Սակայն կարելի է իմանալ, թե ինչ հիմքով եք պատրաստվում անել այդ և քառասունութ ժամով ձերբակալել ձեր խոնարհ ծառային: Եթե դժվարություններ ունեք, պատրաստ եմ օգնել: Հենց հիմա կարող եմ դուրս գալ հիվանդանոցից, կոտրել տրիկոտաժի խանութի ապակին և կտորի թոփը ձեռքիս սպասել երանելի ձերբակալությանը:

Գալուստ Գալստյան. Կարճ հիշողություն ունեք, բժի՛շկ… ներողություն եմ խնդրում, բժշկապետ: Արդյո՞ք ինքս պետք է սովորեցնեմ, թե հեղուկի ինչ խառնուրդ է անհրաժեշտ օգտագործել առավոտյան, որպեսզի գոնե հիշեք առօրյա այն իրադարձությունները, որոնք պատասխանատվություն են պարունակում:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչ. Հիշողությունս հիանալի է և շաքարաջուր խմելու կարիք չունեմ: Եվ, ի տարբերություն որոշ մարդկանց, հստակ գիտեմ, թե ինչ եմ խոսում:

Գալուստ Գալստյան. Կարճ կապենք, բժի՛շկ, ասացեք, թե ինչու եք զանգել: Ժամանակը մեր կյանքն է…

Նապոլեոն Արչիբալդովիչ. Միայն թե հիմա էլ չասեք, որ դա Լառոշֆուկոն է ասել, իրավապա՛հ:

(Գալուստ Գալստյանը չար հայացք գցեց Լևոն Կարախանյանի վրա):

Գալուստ Գալստյան. Հանգիստ թողնենք Լառոշֆուկոյին: Հավանաբար զանգել եք, որպեսզի կատարեք ձեր քաղաքացիական պարտքը: Ուրեմն աճապարեք, և այդքանով եզրափակվենք:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչ. Արդեն ձանձրացա՞ք: Իսկ ես դեռ ցանկանում էի երկար զրուցել: Դե լավ, ես մեծահոգի եմ: Թող լինի այնպես, ինչպես ցանկանում եք: Եթե սրտի հետ կապված խնդիրներ ունեք` խնդրեք քարտուղարուհուն, որ բերի կատվախոտի հաբերը: Այսպիսով, ձեզ հիասթափություն է սպասում: Հիվանդանոցից ոչ մի հիվանդ չի փախել:

Գալուստ Գալստյան. Հապա ինչու եք ահազանգել ու իրար խառնել երկիրն ու երկինքը:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչ. Ավելի տպավորիչ կլիներ ասել` դժոխքն ու դրախտը: Սխալմունք է եղել: Հրամայել եմ մեղավորներին պատժել: Ավաղ, դաժան են կյանքի անակնկալները: Բժիշկների մեջ նույնպես դատարկագլուխներ են հանդիպում: Ստուգապես հայտնի է, որ այդ մարդը միաժամանակ տխմար է, ապուշ և հիմար: Եթե ձեզ գրավեցին նրա անձնական հատկանիշները, կարող եմ երաշխավորել ընդունվելու ձեզ մոտ: Կատարյալ միլիցիոներ կլինի: Հանգիստ կարող եք ատրճանակ ու համազգեստ դուրս գրել…

Ավարտելով այս չափից դուրս ձգձգված երկխոսությունը` նշենք. Նապոլեոն Արչիբալդովիչի հետ զրույցից հետո մայոր Գալուստ Գալստյանը մի հաջողված հարված հասցրեց Լևոն Կարախանյանի վզակոթին, որից հետո վերջինս բոլորովին այլ ուղղությամբ գնաց փնտրելու իր հանցագործին:

[Արէա]

էս ինչ լավն ա, հումորը, ըհը

Ի դեպ, կարծում եմ հիվանդը երեկ երեկոյան այնուամենայնիվ լքել է հիվանդանոցը, իսկ այսօր նույնպես աննկատ վերադարձել է, ինչն էլ ստիպել է բժշկին մտածել, որ երեկ ուղղակի լավ չեն ստուգել:

[Lion]

Իմ սուբյեկտիվ կարծիքով բժշկի ու մայորի հումորախառն խոսակցությունը մի քիչ ձգձգված էր ու արհեստական

[Malxas]

Իմ սուբյեկտիվ կարծիքով բժշկի ու մայորի հումորախառն խոսակցությունը մի քիչ ձգձգված էր ու արհեստական

Երևում է Վալտեր Սքոթ չես կարդացել

[Lion]

Malxas ջան, հարցը Սքոթը չէ, այլ այն, որ մեր խառնվածքի տիպի մարդիկ իրար այդքան երկար ու այդքան սրամիտ, բայց քաղաքավարի ձևով չէին ծանակի - միանգամից հայհոյանքներին կանցնեին...

[Malxas]

Malxas ջան, հարցը Սքոթը չէ, այլ այն, որ մեր խառնվածքի տիպի մարդիկ իրար այդքան երկար ու այդքան սրամիտ, բայց քաղաքավարի ձևով չէին ծանակի - միանգամից հայհոյանքներին կանցնեին...

Ճիշտ ես ասում, բայց իրական կյանքն ու գրականությունը պետք չէ խառնել իրար:

[Lion]

Լռում եմ, քանի որ կրկին, ճաշակի հարց է: Ես միշտ սիրել եմ այն դեպքերը, երբ գրականությունը մաքսիմալ մոտ է կյանքին, բայց բնականաբար այլ ճաշակ էլ կարող է լինել

[Malxas]

Մայոր Գալստյանն արդեն քառորդ ժամ նա զրուցում էր քառասունվեց տարեկան մի տղամարդու հետ ու չնայած վերջինս բարձրահասակ էր, թիկնեղ, թավաբեղ ու մկանուտ, ճնճղուկի պես կծկվել էր մայորի առաջ:

Նույն ժամանակ քննիչների սենյակում ճնշող լռություն էր տիրում: Լևոն Կարախանյանի աչքը կապտած էր, Սամվել Զատիկյանի շրթունքն` արյունոտված: Շուշանիկը թրջոցը ձեռքին հերթով մոտենում էր նրանց, իսկ նրանք գերտղամարդուն հատուկ շարժուձևերով մերժում էին հոգատար աղջկա քնքշությունները: Ասել է թե, դատարկ բան է: Չնայած արյունոտված շրթունքին` Զատիկյանի տեսքն ավելի էր վեհացել, իսկ Կարախանյանը նմանվում էր մեռնող մարդու, ով կյանքի գնով կատարել է պարտքը հասարակության հանդեպ:

Դուռը բացվեց, և ներս մտավ Կարեն Գալստյանը: Ներս մտավ արագ քայլքով, ժպիտը դեմքին ու ձեռքին պաղպաղակներով լեցուն տոպրակը, սակայն ընկերների տուժված դեմքերին նայելով` լրջացավ:

- Ի±նչ է պատահել,- տոպրակը Շուշանիկին մեկնելով հարցրեց նա:
Սամվել Զատիկյանը չվրդովեց իր հպարտ կեցվածքը ու շարունակեց վեհապանծ լռություն պահպանել, իսկ Լևոն Կարախանյանը, ով անչափ հուզված էր և իր աչքին հասցված հարվածը ամենամեծ չարագործությունն էր համարում մարդկության պատմության մեջ, ավելի մշուշեց մթնոլորտն` արտահայտելով մի միտք, որ կարդացել էր ինչ-որ տեղ:

- Փիլիսոփայությունը տոնում է իր հաղթանակը անցյալի ու ապագայի դառնությունների հանդեպ, սակայն ներկայի դառնությունները տոնում են իրենց հաղթանակը փիլիսոփայության հանդեպ:

- Այդ ի՞նչն է դառնացրել քո ներկան,- զարմացավ Կարենը:

- Հանցագործին են բռնել,- պարզաբանեց Շուշանիկը և թրջոցը մոտեցրեց Լևոնի աչքին:

Միջանցքում սուլոց լսվեց: Քիչ անց հայտնվեց Պայքարը, ով հավանաբար առել էր պաղպաղակի հոտը ու շտապել ստանալու իր բաժինը:

- Թե ժամանակին չհասնեի, էս երկուսից թաց տեղ կթողներ,- ատամներով պաղպաղակի մի մեծ կտոր պոկելով ասաց նա,- Թե ձեր ինչ գործն էր օպերատիվ աշխատանքով զբաղվելը: Նստեք տեղներդ ու սրան նրան հարցաքննեք:

- Քեզ համար ի՞նչ կա, հետևից մոտեցար,- բարկացած ասաց Զատիկյանը:

- Ես ինչ մեղավոր եմ, որ մեջքով էր կանգնած ինձ,- արդարացավ Պայքարը,- դե արի լավություն արա: Պետք է թողնեի մի լավ կոտլետ սարքեր ձեզանից:

- Քեզանից է պետք կոտլետ սարքել,- ընկերներին պաշտպանեց Շուշանիկը:

- Կարե՛ն ջան,- Պայքարն առանց ուշադրություն դարձնելու սկսեց եղելությունը պատմել երիտասարդին,- այս երկուսին թուլաների պես տրորում էր փոշիների մեջ, ու հենց այստեղ հո չհասցրի երիկամներին… Միանգամից գետին փռվեց: Անասունի մեկն էր:

- Իսկ ո՞վ էր հանցագործը,- հետաքրքրվեց Կարենը,- ինչպե՞ս գտաք նրան:

- Այգի էինք գնացել, ֆուտբոլասերների մեջ գտանք: Հիմա մայորը հարցաքննում է,- բացատրեց Սամվելը:

- Լսի՛ր, Գալստյան,- դավադիր շշնջաց Պայքարը,- մայորի առանձնասենյակի դուռը մի փոքր բաց` լսենք ինչ են խոսում:- Կարեն Գալստյանը հապաղեց, բայց վարորդը սիրտ տվեց նրան,- գնա, գնա, մի վախեցիր, քեզ բան չի ասի:

Կարեն Գալստյանը արագ հաշիվները մաքրեց պաղպաղակի հետ ու ոտքերի ծայրերին մոտեցավ դռանը: Բաց անելիս այն մի փոքր ճռռաց, բայց դավադիրները հույս ունեին, որ մայորը չլսեց: Եվս մի քանի վայրկյան, և բոլորը կխմբվեին առանձնասենյակի մուտքի մոտ, բայց զարմանալիորեն դուռը հյուրընկալ բացվեց ու դռների մեջ երևաց մայորի հաղթանդամ կեցվածքը:

- Եթե ցանկանում եք ներկա գտնվել հարցաքննությանը, չեմ առարկի,- ասաց նա մի տոնով, որից չկարողացան եզրակացնել` կատա՞կ է անում, թե՞ լուրջ է խոսում:- Ներս համեցեք:

Երբ բոլորը առանձնասենյակ մտան ու նստոտեցին աթոռների վրա, մայորը սկսեց հարցեր տալ ձերբակալվածին:

- Անուն ազգանուն:

- Ալեքսան Կիրակոսյան:

- Որտեղ եք աշխատում:

- Պարկում վարորդ եմ: Ամուսնացած եմ, ունեմ չորս երեխա, երեք տղա և…

- Որտե՞ղ էիք գտնվում ձերբակալության պահին:

- Այգում, ֆուտբոլասերների մոտ:

- Ինչո՞ւ դիմադրություն ցույց տվիք, երբ ասացին, որ ձերբակալված եք:

- Ի՞նչ իմանայի, որ իրավապահ են: Քաղաքացիական հագուստով էին:

- Արդյո՞ք ձերբակալման պահին պատմում էիք այն մասին, թե ինչպես եք հացի դանակը մտցրել հակառակորդ ֆուտբոլային թիմի համակրի փորը և խառնել:

- Պատմում էի, բայց, երեխաներիս արև, նման բան չի եղել: Դե գիտեք էլի ոնց է լինում…

- Ուզում եք ասել, որ պարզապես գլո՞ւխ էիք գովում:

- Գլուխ էի գովում: Բայց էլ չի կրկնվի: Երեխաներիս արևով եմ երդվում:

- Գրպանում կամ մեքենայի մեջ դանակ պահո՞ւմ եք:

- Ոչ, երբեք չեմ ունեցել, գործի մեջ պետք չի գալիս, երեխաներիս…

- Ինչո՞ւ հարվածեցիք երիտասարդներին, ովքեր ներկայացան որպես իրավապահներ:

- Նրանք որպես իրավապահներ չեն ներկայացել: Երեխաներիս արև, փոշմանել եմ արածներիս համար: Դուք էլ հիմա ինձ ծեծեք, գլխիս վրա ընկույզ կոտրեք, բայց խնդրում եմ թողեք գնամ:

- Ձեր գլխի վրա ընկույզ չենք կոտրի, թեկուզ այն պատճառով, որ ընկույզ չունենք: Իսկ գնալ կարող եք: Կարախանյան, արձակեք ձերբակալվածի ձեռքերը:

- Չեք ծեծելո՞ւ,- զարմացավ Ալեքսան Կիրակոսյանը:

- Ավաղ ժամանակի սղությունը թույլ չի տալիս,- ձեռքերը տարածեց մայորը:

- Չէ, էդպես չի լինի,- տեղը նստեց Ալեքսանը,- էս երեխեքի վրա ձեռք բարձացրի, սրտիս դարդ է եղել…

Տեսնելով մայորի հատող համբերությունը` փորձառու Պայքարը միջամտեց և խղճի խայթ ունեցող վարորդին ուղեկցեց դռան կողմը:

- Անմեղ մարդկանց էստեղ չեն ծեծում,- բացատրեց նա արդեն միջանցքում: - Ուրիշ բան, եթե մարդ սպանած լինեիր:

Երբ վարորդ կոլեգաները անհետացան, մայորը մեկընդմիշտ փակեց այգում կատարվածի ու դրա հետևանքներով առաջացած թեման ու դիմեց Կարեն Գալստյանին:

- Ես կցանկանայի իմանալ, թե ինչքանով է առաջ գնացել սպանության գործը:

- Շարունակում ենք մատնահետքեր վերցնել սպանվածի հարազատներից ու ծանոթներից: Ոչ մեկն առայժմ չի համընկնում: Արդեն պարզվել է, որ սև ՙՎոլգա-24՚ նրանցից ոչ ոք չունի: Ենթադրում եմ, որ սպանության օրն աղջկա սենյակում եղած տղամարդը քառասունն անց է և ամուսնացած: Հավանաբար այդ պատճառով են գաղտնի պահել իրենց հարաբերությունները: Փնտրում ենք սպանության գործիքը, առայժմ` անհաջող: Հանցագործի փախուստի ճանապարհին արյան հետքեր չկան: Դժվար, թե այդ հսկա դանակը հետը տարած լինի, բայց փաստն այն է, որ ոչ մի տեղ չենք գտնում: Ողջ այգին տակնուվրա ենք արել, նույնիսկ մագնիս ենք օգտագործել, բայց դանակը գտնել չի հաջողվել…

Երկար խոսեցին ու քննարկեցին, բայց ոչ մի քայլ չկարողացան մոտենալ մարդասպանին:

[Malxas]

- Եթե հայրդ մերժի, Մելա՛նյա, ես քեզ կառևանգեմ,- ասաց Կարեն Գալստյանը գեղեցիկ աղջկան, ով կլիներ ամենաշատը տասնյոթ տարեկան և, ում հետ կողք կողքի քայլում էր այգում, ծառերի սաղարթների տակ:

- Ինչ ես ասում, Կարե՛ն,- վախեցավ աղջիկը,- նման բանի մասին խոսք լինել չի կարող, այսպես, թե այնպես դու պետք է սպասես մինչև ավարտեմ ինստիտուտը:

- Իսկ քանի՞ տարում ես պատրաստվում ավարտել:

- Ինչպես բոլոր նորմալ մարդիկ` հինգ տարում:

- Ահա թե ինչ: Իսկ եթե քեզ ասեմ, որ ես` աննորմալս, չեմ պատրաստվում այդքան երկար սպասել:

- Երբեք մտքովս չէր անցնի քեզ մեղադրել, որ ինստիտուտը երեք տարում ես ավարտել: Իսկ եթե հանուն մեր սիրո հինգ չնչին տարիներ անկարող ես սպասել, ապա խոսքերն ավելորդ են…

- Ես ուղղակի իմաստ չեմ տեսնում դրա մեջ: Արդեն աշխատում եմ և կարող եմ ընտանիք կազմել:

- Ի տարբերություն քեզ, դա անիմաստ չեմ համարում: Նախքան ամուսնական միասնություն կազմելը հարկավոր է ստուգել զգացմունքները: Թե չէ երկու ամսում ծանոթանում են, ամուսնանում, իսկ շատ չանցած բաժանվում…

- Կարող եմ հակառակ օրինակը բերել: Ընկերություն են անում վեցերորդ դասարանից, մի տասնհինգ տարի սիրահարներ լինում, բայց ամուսնության առաջին իսկ տարում քանդվում է այդ միությունը:

- Եթե մեր ամուսնությունը փլվի առաջին իսկ տարում, գոնե ինքներս մեզ չենք մեղադրի, որ հապճեպ որոշման պատճառով է եղել:

- Որպեսզի մեր ամուսնությունը փլվի և այն էլ առաջին տարում, առնվազն պետք է, որ աշխարհը կործանվի:

Այս ասելով` Կարենը ուժով աղջկան իր կողմը քաշեց ու չնայած դիմադրությանը, ամուր համբուրեց նրա շուրթերը:

- Բաց թող, հանկարծ կտեսնեն: Ամուսնությունից առաջ դու իրավունք չունես համբուրել ինձ:

- Գուցե և համաձայնեի այդ հաճելի գործողությունը կատարել դրա լիիրավ իրավունքը ունենալուց հետո, եթե այն հինգ տարի ժամկետով չարտահայտվեր: Հազար ութ հարյուր քսանվեց օր է անում:

- Ավելի լավ է արի քո գործից խոսենք: Ինձ միշտ հետաքրքրել է քննիչների աշխատանքը, իսկ Շերլոկ Հոլմսն իմ ամենասիրած կերպարն է:

- Շերլոկ Հո¯լմս,- հեգնեց Կարենը,- դա մանուկների համար հորինված հերոս է: Ոչ մի մասնագիտական նրբություն չի օգտագործում, իսկ հետքերի օգնությամբ աներևակայելի ճշտությամբ եզրահանգումներ անելը սկզբից մինչև վերջ հիմարություն է:

- Հետաքրքիր կլիներ տեսնել, թե ինքդ ինչպես ես բացահայտելու անցագործությունները: Ե±րբ են քեզ գործ հանձնարարելու:

- Արդեն հանձնարարել են,- կկոցելով աչքերը և պատկառելիության համար փոքր-ինչ ուշացնելով պատասխանը` ասաց Կարեն Գալստյանը:

- Իսկ կարելի՞ է իմանալ` ի՞նչ գործ է: Թե± քեզ պատվիրված է խստորեն գաղտնիություն պահպանել:

- Սպանություն,- գերեզմանային ձայնով ազդարարեց Կարենը:

Մելանյան վախից ճչաց ու կանգ առավ:

- Գիտես, ես հանկարծ մտածեցի, որ աշխատանքդ կարող է վտանգավոր լինել կյանքի համար:

- Մի անհանգստացիր, հարկ եղած դեպքում ես սա մինչև վերջին փամփուշտը հանցագործի գլխի մեջ կդատարկեմ:- Այս ասելով` երիտասարդը մատնացույց արեց գոտկատեղին ամրացված ատրճանակը:

Մելանյան նորից ճչաց ու նորից կանգ առավ:

- Ինչ քաջ ես, Կարե՛ն: Իսկ ես շատ եմ վախենում իսկական ատրճանակից: Նույնիսկ կինո նայելիս եմ վախենում, երբ կրակում են… Իսկ ինչպե±ս կվարվեիր, եթե իմանայիր, թե ով է հանցագործը, բայց հանցանշաններ չունենայիր նրա դեմ:

- Դե, ոնց ասեմ, նայած, թե ինչ հանցագործություն է նա կատարել:

- Ասենք, սպանել է անմեղ մարդու, որ տիրանա նրա հարստությանը:

- Առանց մտածելու ատրճանակի բոլոր փամփուշտները նրա գլխի մեջ կդատարկեի,- անփույթ նետեց Կարեն Գալստյանը և ավելի տպավորիչ լինելու համար պատյանից դուրս քաշել զենքը:

- Դու իսկական հերոս ես: Այնպես երջանիկ եմ, որ հենց քեզ եմ տվել իմ սիրտը… Բայց ինչո՞ւ այդպես լրջացար: Քո կյանքին հավանաբար վտանգ է սպառնում, ու չես ասում այդ մասին: Իմացիր, ուրեմն, եթե քեզ մի բան պատահի…

- Հանգստացիր, սիրելի՛ս,- Կարենը ժպտաց ու ափը դրեց Մելանյայի շուրթերին, որ չշարունակի,- իմ կյանքին ոչինչ չի սպառնում, իսկ լրջացա, որովհետև մեր ողջ կյանքը փիլիսոփայություն է, բայց փիլիսոփայությունը տոնում է իր հաղթանակը անցյալի ու ապագայի դառնությունների հանդեպ, սակայն ներկայի դառնությունները տոնում են իրենց հաղթանակը փիլիսոփայության հանդեպ:

- Այդ ի¯նչ ասացիր, Կարե՛ն: Քո խոսքերի մեջ երաժշտություն ու պոեզիա եմ լսում: Այո, պոեզիա է, և դու այդ ասացիր ինձ համար…

[Malxas]

Անցավ մեկ շաբաթ: Կարեն Գալստյանը ոտնահան եղավ` հետաքննելով սպանության գործը, բայց` ապարդյուն: Առավոտ կանուխ նա դեպքի վայր էր գնում էլի ու էլի զննում հանցագործության վայրը, հարցաքննում մարդկանց ու մատնահետքեր վերցնում, վերադառնում հիմնարկ ու ի մի բերում կատարած աշխատանքը: Այնպես էր ընկղմվել գործի մեջ, որ նույնիսկ երեկոներն էր դրա մասին մտածում, իսկ գիշերը` տեսնում երազում: Հաճախ նրան թվում, էր. թե հանցագործն իր կողքին է, և ուր որ է կգտնի նրան, բայց ամեն անգամ դառն հիասթափություն էր ապրում: Մատնահետքերը, որոնք հայտնաբերվել էին աղջկա տանը, ոչ մեկի հետ չէին համընկնում:

Հերթական օրը, երբ երիտասարդ քննիչը դասավորում էր գործի թղթապանակը և փորձում եզրահանգումներ անել, հևասպառ ներս ընկավ Պայքարը և ընթացքից հարցրեց.

- Լսիր, Գալստյան, էն աֆրիկական երկրի անունն ինչ է՞ր: Էն էլի, որ երեք տառ էր: Չիլին: Մեռա քարտեզի վրա ման գալով` չգտա:

Լևոն Կարախանյանը խեթ նայեց վարորդին, բայց որևէ կերպ չարձագանքեց:

- Չադ,- առանց մտածելու պատասխանեց Կարեն Գալստյանը ու նորից ընկղմվեց իր թղթերի մեջ:

- Էդպիսի պետություն էլ կա՞,- զարմացավ Պայքարը,- երևի մի թիքա բան է, թե չէ մի կես ժամ փնտրեցի, հնարավոր չէր, որ չգտնեի: Ընկերուհիս էր խնդրել, նա էլ նույն խաչբառն էր լուծում, ինչ մեր Կարախանյանը:

- Տարածքը մեկ միլիոն երկու հարյուր ութսունչորս հազար քառակուսի կիլոմետր: Բնակչությունը տասնմեկ միլիոն,- նորից պատասխանեց Կարենը ու նորից այն տպավորությունը ստեղծվեց, որ` առանց մտածելու:

- Էդ ինչքա՞ն է անում,- միլիոն թվից վախեցած հարցրեց Պայքարը,- ավելի լավ է ասա` մեր Հայաստանի չափ կա՞:

- Համարյա քառասուներեք Հայաստանի չափ,- հետևեց նոր պատասխանը:

Պայքարը մի անգամ էլ ուժեղ զարմացավ, բայց մի քանի վայրկյան միայն, որից հետո իր սովորական ինքնավստահ տեսքն առավ:

- Մի ծանոթ աղջիկ կար,- ասաց,- նրա համար էի հարցնում, հիվանդանոցում բուժքույր է:

- Որտեղ ասես ծանոթ աղջիկ ունես,- միջամտեց Շուշանիկը,- թե՞ դա էլ գլուխ գովելու ձև է:

- Գրազ կգամ որ ոչ մի բուժքույր էլ չկա,- քմծիծաղեց Զատիկյանը:

Կարախանյանն արագ միացավ նրան:

- Գրազ գանք,- բարկացավ Պայքարը,- հենց հիմա բոլորով հիվանդանոց գնանք, թե ինձ ճանաչեց ու սուրճ հյուրասիրեց….

- Քսան լիտր բենզինի չեկ,- այս անգամ էլ ծաղրեց Կարախանյանը, և Զատիկյանը աջակցեց նրան ծիծաղով:

- Է¯վրիկա,- ընդհանուր ծիծաղի մեջ հանկարծ բացականչեց Կարեն Գալստյանը,- հիվանդանոց: Ոնց գլխի չէի ընկել, երբ ամեն ինչ պարզից էլ պարզ էր…

- Քեզ ինչ պատահեց, Գալստյա՛ն,- զարմացավ Կարախանյանը:

- Այնպիսի տեսք ունես, կարծես բացահայտել ես սպանությունը,- ավելացրեց Զատիկյանը:

- Պայքա՛ր, հենց հիմա հիվանդանոց տար ինձ,- առանց ուշադրություն դարձնելու ընկերների ասածներին, շարունակեց Կարենը, ով հազվագյուտ ոգևորության մեջ էր:

- Բուժքրոջ մո՞տ,- ճշտեց վարորդը:- Ես էլ կուզի: Համ էլ խաչբառի պատասխանը կասեինք, բայց, դե, գիտես էլի: Մայորը գա տեսնի էստեղ չեմ…

- Գրողի ծոցը բուժքույրը: Ինձ Նապոլեոն Արչիբալդովիչի մոտ տար: Մայորի բարկությունն ինձ վրա եմ վերցնում:

Առաջին անգամն էր, որ Կարենն այդպիսի հաստատակամություն էր հանդես բերում, ինչը նույնիսկ մի փոքր կոպիտ ձևով էր արտահայտվում: Ինչքան չլինի` Գալուստ Գալստյանի որդին է, միառժամանակ մտածեցին բոլորը ու մի քանի վայրկյան զարմացած նայեցին նրան: Առաջինն ուշքի եկավ Շուշանիկը, ով խորհուրդ տվեց նախապես զանգել և նոր այցելել հիվանդանոց: Բժիշկն ակհայտորեն տարօրինակություններ ուներ և ի հավելումն` չէր սիրում իրավապահներին, որոնց մասին բավական ցածր կարծիք ուներ: Բացի այդ, զարգացող իրադարձությունների արդյունքում բավական վատ հարաբերություններ էին հաստատվել բժիշկի և իրավապահների միջև:

- Գուցե դո՞ւ խոսես հետը,- խայթող տոնով Կարախանյանին բզեց Զատիկյանը, բայց նա անտարբեր մնաց գայթակղիչ առաջարկին և նույնիսկ թթված ուռեցրեց շուրթերը:

- Ես կխոսեմ,- բարեհամբույր ասաց Շուշանիկը, սակայն տղամարդիկ բնավ վատ չզգացին գեղեցկուհու անձնազոհ առաջարկից:

Կանայք կարողանում են սիրալիր լինել, երբ ցանկանում են: Շուշանիկի միջամտությունը քիչ չնպաստեց, որպեսզի Նապոլեոն Արչիբալդովիչը մի փոքր կակղի: Դրանից հետո երկխոսություն եղավ նաև գլխավոր բժշկի և Կարեն Գալստյանի միջև, և Հիպոկրատի երդվյալ հետևորդը առնվազն զարմացած մնաց, քանզի մի քանի րոպե տևած խոսակցության ընթացքում, ինչի մասին չվարանեց նույնիսկ հիացած բարձրաձայնել, երիտասարդ հետաքննիչը ոչ լկտիություն ցուցաբերեց, ոչ սպառնաց, ոչ էլ որևէ հիմարագույն միտք արտահայտեց, ինչը տարեց բժիշկը նույնպես անխուսափելի էր համարում:

[Malxas]

Նապոլեոն Արչիբալդովիչը վաթսունն անց ալեհեր տղամարդ էր, իր գործի մեջ մի եզակի նմուշ, ով մարդկանց բաժանում էր բժիշկների ու ոչ բժիշկների և երկու դասի վրա էլ զգալի բարկացած էր: Բժիշկներից դժգոհ էր, որովհետև, նրա կարծիքով, բավարար լրջությամբ չէին մոտենում իրենց մասնագիտությանը, ինչն անկասկած մասնագիտությունների մասնագիտությունն էր, իսկ մյուսներին, այսինքն ոչ բժիշկներին, մեղադրում էր բժշկության կարևորությունը չգիտակցելու աններելի մեղքի մեջ:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչը բարձրահասակ էր, նիհար ու իր տարիքի համեմատ բավական շարժուն: Ալեխառն մազերը հպարտորեն հետ էր սանրում, իսկ հայացքը չափից ավելի ուշադիր էր, ասես իր շրջապատում թերություններ և հիմարություններ հայտնաբերելու մեծ ցանկություն ուներ: Սկզբում որոշել էր հյուրին առնվազն քառորդ ժամ սպասեցնել ընդունարանում, բայց փոքր-ինչ խորհելուց հետո գտել էր, որ երկու րոպեն լիովին բավարար է:

Երիտասարդ քննիչը բժշկապետի առանձնասենյակ մտավ փոքր-ինչ անվստահ, իր իսկ ենթադրության սարսափելի լինելուց երկյուղած: Մանրահատակի ճռճռոցը, որն ուղեկցում էր նրա յուրաքանչյուր քայլին, երբ անցնում էր կարմրավուն եզրաշերտերով ուղեգորգի վրայով, վերջնականապես շփոթեցրել էր նրան: Չկողմնորոշվեց նույնիսկ` առաջի՞նը ձեռք մեկնել, թե՞ սպասել մինչև բժշկապետը կբարեհաճի:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչը հյուրին ընդունեց բարեհոգի և փոքր-ինչ ամբարտավան տեսքով, ձեռքի հետ նշեց, որ իր թոռն էլ մոտավորապես նույն տարիքի է, ու չնայած ապահովության համար տարածություն էր պահպանում, սակայն խորամանկորեն փայլող աչքերը մատնում էին, որ վատ չի տրամադրված հյուրի նկատմամբ:

- Նստեք, երիտասա՛րդ,- մատնացույց անելով երկու թիկնաթոռներից մեկը, որ դրված էր սեղանի առաջ, ասաց հիվանդանոցի գլխավոր բժիշկը: Ընդ որում այդ արեց ոչ թե որպես բարեհամբույր տանտեր, ով ուրախ է Աստծո ուղարկած հյուրի համարն, այլ` փորձառու դերասան, ով բուռն է հավաքել միամիտ հանդիսատեսին և սոսկ տպավորություն գործելու նպատակ է հետապնդում:- Տեսնենք ինչ քամի է ձեզ բերել այստեղ,- փնթփնթաց նա:

Տեղավորվելով թիկնաթոռի ծայրին ու առայժմ չհամարձակվելով հենվել թիկնակին, ինչը ծայրաստիճան լարված լինելու ևս մեկ պերճախոս վկայություն էր, Կարեն Գալստյանը շփոթված շուրջբոլորը նայեց, ձեռքը բերանին տարավ, հազալով մաքրեց կոկորդը և վերջապես խոսեց:

- Իմ այցի նպատակը կարող է փոքր-ինչ զարմանալի թվալ,- ասաց նա,- բայց հավատացնում եմ. որպես քննիչ պարտավոր եմ ստուգել բոլոր տարբերակները:

- Խնդրեմ, խնդրեմ, երիտասա՛րդ, մի քաշվեք, համարձակ կատարեք ձեր աշխատանքը: Սակայն, ներողություն եմ խնդրում, չեմ կարողանում հասկանալ, թե ինչն է ստիպել ինձ մոտ կատարել ձեր խուզարկուական աշխատանքները: Կարծում եք` հանցագործը հիվանդանոցո՞ւմ է պատսպարվել:


- Գիտե՞ք ինչ,- Կարենը դեռ շփոթված էր,- չէի ցանկանա ավելորդ տեղը վատնել ձեր թանկագին ժամանակը… Մի խոսքով, պետք է հարցաքննեմ ձեր հիվանդներից մեկին ու վերցնեմ նրա մատնահետքերը, իսկ մինչ այդ կխնդրեի տեղեկություններ տրամադրել նրա մասին:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչը խեթ նայեց հյուրին:

- Մի՞ թե նկատի ունեք այն դժբախտին, ում մասին կեղծ տագնապ էր եղել, իբր փախել է հիվանդանոցից:

- Հենց նրան: Իսկապես կարծում եմ, որ նա փախել է հիվանդանոցից, մարդ սպանել և նորից վերադարձել:

- Երիտասա՛րդ,- փոքր ինչ հիասթափված, որ այս անգամ էլ իրեն դատարկագլուխ իրավապահ է հանդիպել, ու ներողամիտ, հաշվի առնելով համարյա պատանեկան տարիքը, ծոր տվեց բժիշկը,- ես հարգում եմ ձեր աշխատանքը, բայց չեմ կարող չնշել, որ գերաներևակայելի ենթադրություն եք անում: Դա պարզապես անհնար է:

- Ամեն դեպքում` ես պարտավոր եմ ստուգել:

- Դե ինչ, եթե այդպես համառն եք, ինձ համար բնավ նեղություն չէ,- անտարբեր ուսերը թոթվեց Նապոլեոն Արչիբալդովիչը:- Սկսեմ պատմել նրա մասին… Ասենք, առանձնակի պատմելու բան էլ չկա: Դա իսկապես մի դժբախտ պատանի է, ով տասը տարեկանում ընկել է բարձրահարկ շենքի լուսամուտից ու հրաշքով կենդանի մնացել: Ինքս եմ փրկել նրա կյանքը, որ ամիսներ շարունակ մազից էր կախված: Հենց միայն վիրահատությունը տասնութ ժամ տևեց: Երբեք այդքան լարված չէի վիրահատել: Աշխատանքն ավարտելուց հետո ուղիղ քառասունութ ժամ քնած եմ մնացել, այնպես որ, կոլեգաներս սկսել էին անհանգստանալ իմ կյանքի համար:

- Իսկ ինչո՞ւ էր ընկել լուսամուտից,- հարցրեց հետաքննիչը:

- Դժվար է ասել: Հնարավոր է` լուսնոտության հետևանքով:

- Դատելով նրանից, որ մինչև հիմա հիվանդանոցում է, լիարժեք բուժման մասին խոսք լինել չի՞ կարող:

- Իրավացի եք, երիտասա՛րդ: Ուղեղի վնասվածքն անբուժելի է, և լավագույն դեպքում կարող է խոսք գնալ նրա` հիվանդանոցից դուրս գրվելու մասին: Չնայած` ուղեղը խափանումներով է գործում: Օրվա մի մասը նորմալ մարդ է, բայց երբ անջատվում է…

- Ասել է թե` կարող է արարքներ կատարել, որոնք չի՞ կառավարում:

- Ո՛չ, ո՛չ, ի սեր Աստծու: Պարզապես անշարժանում է ապուշի պես ու ոչնչի չի արձագանքում:

- Նրա մասին ասվել է, որ աներևակայելի ֆիզիկական ուժի տեր է…

- Ոչ միայն: Շատ ավելի ճարպիկ է: Մի անգամ չորրորդ հարկի լուսամուտից իջավ երրորդ: Լեղաճաք էինք եղել, բայց ինքը շատ գոհ էր: Ստիպված էինք կողպած պահել լուսամուտները:

- Իսկ ի՞նչ կարող եք ասել նրա ընտանիքի մասին:

- Մայրը մի քանի ամիս առաջ մահացավ: Խեղճը գազը միացած էր թողել ու խեղդվել: Իսկ մինչ այդ ամեն օր գալիս էր որդուն տեսակցության: Այդ մի տղան ուներ: Ինչ վերաբերում է հորը… Ի դեպ, նա հիմա հիվանդանոցում է և տեսակցում է որդուն: Եթե ուզում եք` կարող եմ ներկայացնել: Շատ հաճելի մարդ է…

Կարեն Գալստյանը չհասցրեց պատասխանել` ուզում է, թե ոչ: Ընդունարանում տարօրինակ աղմուկ բարձրացավ: Լսվեց քարտուղարուհու բարալիկ ձայնը. կարծես փորձում էր արգելել ինչ-որ մեկի մուտքը գլխավոր բժշկի մոտ: Վայրկյաններ անց դուռն աղմուկով բացվեց, ու ներս ընկավ քառասունն անց մի տղամարդ` ծայրաստիճան հուզված, հավասարակշռությունը կորցրած: Հաղթանդամ մարդ էր, ով իր ողջ կեցվածքով ուժ ու պատկառելիություն էր ճառագում ու հավանաբար մինչև հիվանդանոց գալը անթերի արտաքին էր ունեցել: Իսկ հիմա ճանկռված դեմքին արյուն կար: Վերնաշապիկի մի քանի կոճակները պոկված էին, թանկարժեք փողկապն` անխղճորեն տրորված:

- Բժի¯շկ,- խելագար բացականչեց ներս ընկած տղամարդը,- նա ուզում էր սպանել ինձ: Անկասկած կսպաներ, եթե չմիջամտեին: Ինձ` իմ հարազատ որդին, ում անսահման սիրուց այլ բան չեմ տվել:

Տղամարդը հեկեկաց ու Նապոլեոն Արչիբալդովիչի գիրկը նետվեց, իսկ վերջինս արտահայտիչ նայեց Կարեն Գալստյանին` ակնարկելով, որ հենց սա է վերը նշված հիվանդի հայրը:

- Հանգստացեք, Սուրեն Աբրահամովիչ,- մեղմ ձայնով ասաց բժիշկը,- հավանաբար ուղեղի բորբոքում է, և նա չի ճանաչել ձեզ:

Բժիշկն աչքով արեց Կարենին, որպեսզի քանի դեռ չի պարզել ինչ ինչոց է, չհակասի ինքն իրեն, թե անջատված վիճակում հիվանդը վտանգավոր չէ:

- Ոչ, հենց ինձ էր ուզում սպանել,- չհանգստացավ մարդն, ում Սուրեն Աբրահամովիչ անվանեցին,- բոլոր կողմից դժբախտություններ են թափվում գլխիս: Աստված պատժում է ինձ մեղքերիս համար:

Տղամարդն ամբողջ մարմնով դողում էր: Հավանաբար անկեղծ էր խոսում:

- Նստեք և փորձեք հանգստանալ,- շարունակեց Նապոլեոն Արչիբալդովիչը,- ահա ձեզ սիգարետ, ծխեք և հանգստացեք:

- Շնորհակալություն բժիշկ, ես իմը…

Սուրեն Աբրահամովիչը, անվանենք նրան պարզապես Սուրեն կամ Սուրեն Հարությունյան, վերջապես նստեց թիկնաթոռին` ուղիղ Կարեն Գալստյանի դիմաց, ում ավելի ուշադրություն չէր դարձրել, քան սենյակի կահույքին, և գրպանից հանեց սիգարետի տուփը: Ստվարաթղե գեղեցիկ տուփ էր, որի վրա պատկերված էր մի աննման գեղեցկուհի, ով ջահով լուսավորում էր ճանապարհը, որպեսզի ուղեցույց լինի իր սիրած տղային: Տուփի վրա գրված էր նաև սիգարետի անվանումը, որը նաև աղջկա անունն էր: ՙԱխթամար՚. այդպես էր կոչվում սիգարետը, որից Սուրենը մի հատ կպցրեց, բռնեց դողդոջուն մատներով ու սկսեց ծխել, իսկ Կարենի վրա դա թողեց նույն տպավորությունը, ինչ կայծը` վառոդի տակառի:

- Ձեր սև ՙՎոլգայո՞վ՚ եք եկել,- հանկարծ հարցրեց Կարեն Գալստյանը:

- Այո՛, այո՛,- մեքենաբար պատասխանեց Սուրենը և ագահաբար ներս քաշեց ծուխը:

- Իսկ չէի՞ք ասի, թե որտեղ եք եղել օգոստոսի հինգի երեկոյան և օգոստոսի վեցի առավոտյան,- շատ հանգիստ, ասես խոսում էր առօրյա, սովորական բաների մասին, շարունակեց երիտասարդ հետաքննիչը:

Անսպասելիությունից Սուրեն Հարությունյանի բերանը բաց մնաց, և միայն թքի շնորհիվ էր սիգարետը կպած մնում ներքևի շրթունքին:

- Դուք… - կակազեց նա:

- Լեյտենանտ Գալստյան,- պատասխանեց Կարենը և ցույց տվեց վկայականը,- հետաքննում եմ Գայանե Չոբանյանի սպանության գործը:

Եվ այստեղ կատարվեց անսպասելին: Մինչ Նապոլեոն Արչիբալդովիչը զարմացած նայում էր, թե ինչ է տեղի ունենում իր առանձնասենյակում, որդուց մերժված հայրը խայթվածի պես ճչաց, վեր թռավ ու խճճվելով տապալված աթոռի մեջ` ինքն էլ վայր ընկավ:

- Ես չեմ սպանել նրան,- վերջապես կանգնելով ու հետ-հետ գնալով դեպի դուռը` բացականչեց նա,- ես չեմ սպանել: Այո՛, այնտեղ եմ եղել, բայց չեմ սպանել, ես չէի կարող այդպիսի բան անել:

Սուրեն Հարությունյանն այնպիսի հոգեվիճակում չէր, որ կարողանար փախչել, բայց քանի որ շարժում էր արել դեպի դուռը, Կարեն Գալստյանը հանեց ատրճանակը:

- Դուք ձերբակալված եք սպանության մեղադրանքով,- ասաց նա,- նստեք աթոռին և հիմարություններ չանեք:

[Malxas]

Նապոլեոն Արչիբալդովիչը վաթսունն անց ալեհեր տղամարդ էր, իր գործի մեջ մի եզակի նմուշ, ով մարդկանց բաժանում էր բժիշկների ու ոչ բժիշկների և երկու դասի վրա էլ զգալի բարկացած էր: Բժիշկներից դժգոհ էր, որովհետև, նրա կարծիքով, բավարար լրջությամբ չէին մոտենում իրենց մասնագիտությանը, ինչն անկասկած մասնագիտությունների մասնագիտությունն էր, իսկ մյուսներին, այսինքն ոչ բժիշկներին, մեղադրում էր բժշկության կարևորությունը չգիտակցելու աններելի մեղքի մեջ:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչը բարձրահասակ էր, նիհար ու իր տարիքի համեմատ բավական շարժուն: Ալեխառն մազերը հպարտորեն հետ էր սանրում, իսկ հայացքը չափից ավելի ուշադիր էր, ասես իր շրջապատում թերություններ և հիմարություններ հայտնաբերելու մեծ ցանկություն ուներ: Սկզբում որոշել էր հյուրին առնվազն քառորդ ժամ սպասեցնել ընդունարանում, բայց փոքր-ինչ խորհելուց հետո գտել էր, որ երկու րոպեն լիովին բավարար է:

Երիտասարդ քննիչը բժշկապետի առանձնասենյակ մտավ փոքր-ինչ անվստահ, իր իսկ ենթադրության սարսափելի լինելուց երկյուղած: Մանրահատակի ճռճռոցը, որն ուղեկցում էր նրա յուրաքանչյուր քայլին, երբ անցնում էր կարմրավուն եզրաշերտերով ուղեգորգի վրայով, վերջնականապես շփոթեցրել էր նրան: Չկողմնորոշվեց նույնիսկ` առաջի՞նը ձեռք մեկնել, թե՞ սպասել մինչև բժշկապետը կբարեհաճի:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչը հյուրին ընդունեց բարեհոգի և փոքր-ինչ ամբարտավան տեսքով, ձեռքի հետ նշեց, որ իր թոռն էլ մոտավորապես նույն տարիքի է, ու չնայած ապահովության համար տարածություն էր պահպանում, սակայն խորամանկորեն փայլող աչքերը մատնում էին, որ վատ չի տրամադրված հյուրի նկատմամբ:

- Նստեք, երիտասա՛րդ,- մատնացույց անելով երկու թիկնաթոռներից մեկը, որ դրված էր սեղանի առաջ, ասաց հիվանդանոցի գլխավոր բժիշկը: Ընդ որում այդ արեց ոչ թե որպես բարեհամբույր տանտեր, ով ուրախ է Աստծո ուղարկած հյուրի համարն, այլ` փորձառու դերասան, ով բուռն է հավաքել միամիտ հանդիսատեսին և սոսկ տպավորություն գործելու նպատակ է հետապնդում:- Տեսնենք ինչ քամի է ձեզ բերել այստեղ,- փնթփնթաց նա:

Տեղավորվելով թիկնաթոռի ծայրին ու առայժմ չհամարձակվելով հենվել թիկնակին, ինչը ծայրաստիճան լարված լինելու ևս մեկ պերճախոս վկայություն էր, Կարեն Գալստյանը շփոթված շուրջբոլորը նայեց, ձեռքը բերանին տարավ, հազալով մաքրեց կոկորդը և վերջապես խոսեց:

- Իմ այցի նպատակը կարող է փոքր-ինչ զարմանալի թվալ,- ասաց նա,- բայց հավատացնում եմ. որպես քննիչ պարտավոր եմ ստուգել բոլոր տարբերակները:

- Խնդրեմ, խնդրեմ, երիտասա՛րդ, մի քաշվեք, համարձակ կատարեք ձեր աշխատանքը: Սակայն, ներողություն եմ խնդրում, չեմ կարողանում հասկանալ, թե ինչն է ստիպել ինձ մոտ կատարել ձեր խուզարկուական աշխատանքները: Կարծում եք` հանցագործը հիվանդանոցո՞ւմ է պատսպարվել:


- Գիտե՞ք ինչ,- Կարենը դեռ շփոթված էր,- չէի ցանկանա ավելորդ տեղը վատնել ձեր թանկագին ժամանակը… Մի խոսքով, պետք է հարցաքննեմ ձեր հիվանդներից մեկին ու վերցնեմ նրա մատնահետքերը, իսկ մինչ այդ կխնդրեի տեղեկություններ տրամադրել նրա մասին:

Նապոլեոն Արչիբալդովիչը խեթ նայեց հյուրին:

- Մի՞ թե նկատի ունեք այն դժբախտին, ում մասին կեղծ տագնապ էր եղել, իբր փախել է հիվանդանոցից:

- Հենց նրան: Իսկապես կարծում եմ, որ նա փախել է հիվանդանոցից, մարդ սպանել և նորից վերադարձել:

- Երիտասա՛րդ,- փոքր ինչ հիասթափված, որ այս անգամ էլ իրեն դատարկագլուխ իրավապահ է հանդիպել, ու ներողամիտ, հաշվի առնելով համարյա պատանեկան տարիքը, ծոր տվեց բժիշկը,- ես հարգում եմ ձեր աշխատանքը, բայց չեմ կարող չնշել, որ գերաներևակայելի ենթադրություն եք անում: Դա պարզապես անհնար է:

- Ամեն դեպքում` ես պարտավոր եմ ստուգել:

- Դե ինչ, եթե այդպես համառն եք, ինձ համար բնավ նեղություն չէ,- անտարբեր ուսերը թոթվեց Նապոլեոն Արչիբալդովիչը:- Սկսեմ պատմել նրա մասին… Ասենք, առանձնակի պատմելու բան էլ չկա: Դա իսկապես մի դժբախտ պատանի է, ով տասը տարեկանում ընկել է բարձրահարկ շենքի լուսամուտից ու հրաշքով կենդանի մնացել: Ինքս եմ փրկել նրա կյանքը, որ ամիսներ շարունակ մազից էր կախված: Հենց միայն վիրահատությունը տասնութ ժամ տևեց: Երբեք այդքան լարված չէի վիրահատել: Աշխատանքն ավարտելուց հետո ուղիղ քառասունութ ժամ քնած եմ մնացել, այնպես որ, կոլեգաներս սկսել էին անհանգստանալ իմ կյանքի համար:

- Իսկ ինչո՞ւ էր ընկել լուսամուտից,- հարցրեց հետաքննիչը:

- Դժվար է ասել: Հնարավոր է` լուսնոտության հետևանքով:

- Դատելով նրանից, որ մինչև հիմա հիվանդանոցում է, լիարժեք բուժման մասին խոսք լինել չի՞ կարող:

- Իրավացի եք, երիտասա՛րդ: Ուղեղի վնասվածքն անբուժելի է, և լավագույն դեպքում կարող է խոսք գնալ նրա` հիվանդանոցից դուրս գրվելու մասին: Չնայած` ուղեղը խափանումներով է գործում: Օրվա մի մասը նորմալ մարդ է, բայց երբ անջատվում է…

- Ասել է թե` կարող է արարքներ կատարել, որոնք չի՞ կառավարում:

- Ո՛չ, ո՛չ, ի սեր Աստծու: Պարզապես անշարժանում է ապուշի պես ու ոչնչի չի արձագանքում:

- Նրա մասին ասվել է, որ աներևակայելի ֆիզիկական ուժի տեր է…

- Ոչ միայն: Շատ ավելի ճարպիկ է: Մի անգամ չորրորդ հարկի լուսամուտից իջավ երրորդ: Լեղաճաք էինք եղել, բայց ինքը շատ գոհ էր: Ստիպված էինք կողպած պահել լուսամուտները:

- Իսկ ի՞նչ կարող եք ասել նրա ընտանիքի մասին:

- Մայրը մի քանի ամիս առաջ մահացավ: Խեղճը գազը միացած էր թողել ու խեղդվել: Իսկ մինչ այդ ամեն օր գալիս էր որդուն տեսակցության: Այդ մի տղան ուներ: Ինչ վերաբերում է հորը… Ի դեպ, նա հիմա հիվանդանոցում է և տեսակցում է որդուն: Եթե ուզում եք` կարող եմ ներկայացնել: Շատ հաճելի մարդ է…

Կարեն Գալստյանը չհասցրեց պատասխանել` ուզում է, թե ոչ: Ընդունարանում տարօրինակ աղմուկ բարձրացավ: Լսվեց քարտուղարուհու բարալիկ ձայնը. կարծես փորձում էր արգելել ինչ-որ մեկի մուտքը գլխավոր բժշկի մոտ: Վայրկյաններ անց դուռն աղմուկով բացվեց, ու ներս ընկավ քառասունն անց մի տղամարդ` ծայրաստիճան հուզված, հավասարակշռությունը կորցրած: Հաղթանդամ մարդ էր, ով իր ողջ կեցվածքով ուժ ու պատկառելիություն էր ճառագում ու հավանաբար մինչև հիվանդանոց գալը անթերի արտաքին էր ունեցել: Իսկ հիմա ճանկռված դեմքին արյուն կար: Վերնաշապիկի մի քանի կոճակները պոկված էին, թանկարժեք փողկապն` անխղճորեն տրորված:

- Բժի¯շկ,- խելագար բացականչեց ներս ընկած տղամարդը,- նա ուզում էր սպանել ինձ: Անկասկած կսպաներ, եթե չմիջամտեին: Ինձ` իմ հարազատ որդին, ում անսահման սիրուց այլ բան չեմ տվել:

Տղամարդը հեկեկաց ու Նապոլեոն Արչիբալդովիչի գիրկը նետվեց, իսկ վերջինս արտահայտիչ նայեց Կարեն Գալստյանին` ակնարկելով, որ հենց սա է վերը նշված հիվանդի հայրը:

- Հանգստացեք, Սուրեն Աբրահամովիչ,- մեղմ ձայնով ասաց բժիշկը,- հավանաբար ուղեղի բորբոքում է, և նա չի ճանաչել ձեզ:

Բժիշկն աչքով արեց Կարենին, որպեսզի քանի դեռ չի պարզել ինչ ինչոց է, չհակասի ինքն իրեն, թե անջատված վիճակում հիվանդը վտանգավոր չէ:

- Ոչ, հենց ինձ էր ուզում սպանել,- չհանգստացավ մարդն, ում Սուրեն Աբրահամովիչ անվանեցին,- բոլոր կողմից դժբախտություններ են թափվում գլխիս: Աստված պատժում է ինձ մեղքերիս համար:

Տղամարդն ամբողջ մարմնով դողում էր: Հավանաբար անկեղծ էր խոսում:

- Նստեք և փորձեք հանգստանալ,- շարունակեց Նապոլեոն Արչիբալդովիչը,- ահա ձեզ սիգարետ, ծխեք և հանգստացեք:

- Շնորհակալություն բժիշկ, ես իմը…

Սուրեն Աբրահամովիչը, անվանենք նրան պարզապես Սուրեն կամ Սուրեն Հարությունյան, վերջապես նստեց թիկնաթոռին` ուղիղ Կարեն Գալստյանի դիմաց, ում ավելի ուշադրություն չէր դարձրել, քան սենյակի կահույքին, և գրպանից հանեց սիգարետի տուփը: Ստվարաթղե գեղեցիկ տուփ էր, որի վրա պատկերված էր մի աննման գեղեցկուհի, ով ջահով լուսավորում էր ճանապարհը, որպեսզի ուղեցույց լինի իր սիրած տղային: Տուփի վրա գրված էր նաև սիգարետի անվանումը, որը նաև աղջկա անունն էր: ՙԱխթամար՚. այդպես էր կոչվում սիգարետը, որից Սուրենը մի հատ կպցրեց, բռնեց դողդոջուն մատներով ու սկսեց ծխել, իսկ Կարենի վրա դա թողեց նույն տպավորությունը, ինչ կայծը` վառոդի տակառի:

- Ձեր սև ՙՎոլգայո՞վ՚ եք եկել,- հանկարծ հարցրեց Կարեն Գալստյանը:

- Այո՛, այո՛,- մեքենաբար պատասխանեց Սուրենը և ագահաբար ներս քաշեց ծուխը:

- Իսկ չէի՞ք ասի, թե որտեղ եք եղել օգոստոսի հինգի երեկոյան և օգոստոսի վեցի առավոտյան,- շատ հանգիստ, ասես խոսում էր առօրյա, սովորական բաների մասին, շարունակեց երիտասարդ հետաքննիչը:

Անսպասելիությունից Սուրեն Հարությունյանի բերանը բաց մնաց, և միայն թքի շնորհիվ էր սիգարետը կպած մնում ներքևի շրթունքին:

- Դուք… - կակազեց նա:

- Լեյտենանտ Գալստյան,- պատասխանեց Կարենը և ցույց տվեց վկայականը,- հետաքննում եմ Գայանե Չոբանյանի սպանության գործը:

Եվ այստեղ կատարվեց անսպասելին: Մինչ Նապոլեոն Արչիբալդովիչը զարմացած նայում էր, թե ինչ է տեղի ունենում իր առանձնասենյակում, որդուց մերժված հայրը խայթվածի պես ճչաց, վեր թռավ ու խճճվելով տապալված աթոռի մեջ` ինքն էլ վայր ընկավ:

- Ես չեմ սպանել նրան,- վերջապես կանգնելով ու հետ-հետ գնալով դեպի դուռը` բացականչեց նա,- ես չեմ սպանել: Այո՛, այնտեղ եմ եղել, բայց չեմ սպանել, ես չէի կարող այդպիսի բան անել:

Սուրեն Հարությունյանն այնպիսի հոգեվիճակում չէր, որ կարողանար փախչել, բայց քանի որ շարժում էր արել դեպի դուռը, Կարեն Գալստյանը հանեց ատրճանակը:

- Դուք ձերբակալված եք սպանության մեղադրանքով,- ասաց նա,- նստեք աթոռին և հիմարություններ չանեք: