Մեջբերում Lion-ի խոսքերից Նայել գրառումը
Չէ, էդքան էլ համաձայն չեմ: Մարտակառքերով այդքան էլ հշտ չէ հետևակայինների մասսան ճզմելը, դրանք մեխանիկական տրանսպորտային միջոցներ չեն և մարդկային հոծ զանգվածը կարող է կանգնեցնել դրանց, հենց թեկուզ իր մասսայի հաշվին: Նույնիսկ Նեֆեդկինը, այդ ոլորտում ըստ իս լավագույն մասնագետներից մեկը, այդ կերպ չի բացարձականացնում մարտակառքերի առավելությունները:
Մարտակառքերը, որպես խոյահարման միջոց, կիրառվել են միայն հելլենական դարաշրջանում, այն էլ դրանք եղել են հատուկ, ծանր մարտակառքեր ու դրանց կիրառությունն էլ այնքան հաջող չի եղել...
Չէ, ասածիս իմաստն այլ էր:
պատկերացրու ու հաշվի`
3 ձի - 300կգ = 900կգ
3 մարտիկ (կառավար, պահանակիր և նետաձիգ-նիզակաձիգ) - 100կգ = 300կգ
Մաքուր երկաթից պատրաստված անիվներով ու հենքով մարտակառք` մոտ 300-400 կգ:
Ընադմենը` 1600կգ
Եթե այս զանգվածն ուղղակի արագության տակ մխրճվի հետևակայինների մեջ, ապա առնվազն 5-10 հոգու ուղղակի լահմաջո կսարքի: Պատկերացրու մի ժամանակակից մեքենայի քաշա, մի 30-40կմ/ժ արագությամբ մտնի մարդկանց շարքերի մեջ:
Ասածիս իմաստն էլ հենց սա էր, որ եթե նույիսկ ուղղակի ճակատային կամ թևային կողմից խեթական 3000 մարտակառքերը մտնեին Ռամզեսի զորքի մեջ, ապա նա կկորցներ մոտ 3 բյուր ռազմիկ` զորքի համարյա կեսը: իսկ եթե հաշվի առնենք, որ մարտակառքերի մարտիկներն էլ "խոտ" չէին ու գոնե մեկին մեկ կկռվեին, ապա մինչև 4 բյուր վարի կտային: Ու այդպիսի մամլիչ մեքենայի դեմն առնելի համար մի քանի հայուր, են էլ եգիպտական մարտակառքերը բավարար չէին: Դրանց թիվը, թեև պետք է որ փոքր եղած լինի, բայց համեմատելի: