Հավերժության դատապարտվածը

[Malxas]

Միանշանակ համամիտ եմ: Բուն Մսրի ու Սաունի պայքարը մթա 15-14-րդ դարի դեպքերի նկարագրություններն են, բայց գաղափարական կողմը շատ ավելի հին է: Հատկանշական է, որ էպոսում նկարագրվում է խաչապաշտ հայոց թագավորը և կռապաշտ Մսրա Մելիքը: Այն անմիտ կարծիքը, որ դպրոցում մեզ հրամցվում էր, թե նկարագրված են հայ-արաբական պայքարի դրվագներ, չի համապատասխանում իրականությանը, քանի որ արաբական խալիֆաթի կռապաշտական երկիր չէր: Էպոսում հստակ նկարագրվում է, որ Մելիքը կուռքերին են աղոթում:
Էպուսում առկա են նաև արիների կյանքի հիմնական գաղափարախոսության էլէմենտներ` ազնվություն, մաքրություն, խոսքի արժեք, ռազմական կարողություն` հանուն բարու և այլն:
Հատկապես հետաքրքրական է, որ
1. Սանսասարը իր զենքերը և ձիուն գտնում է ծովից, ինչպես և իրենք էին ծնվել ծովի ժայռի աղբյուրից:
2. Սասնա ծռերը իրենց աջ թևին կրում էին Խաչ պատերազմին` բառիս բուն իամստով արիների սվաստիկան:
3. Հայոց արյունը այլ ազգերի հետ խառնելը բերում էր կործանման (Մեծ Մհեր, Դավիթ)
4. Դավիթը Մելիքի պալատում փորձվելու ժամանակ ձեռքը գցեց ոսկուն, հետո կրակին` արիների մոտ երկուսն էլ արեգակի խորհրդանիշներն էին, բայց արծաթին չձգվեց: Հայտնի է, որ արծաթի արժեքը և մեծարումը ավելի շատ սեմական ազգերի մոտ էր տարածված (իզուր չի Հուդան Հիսուսին 30 արծաթով ծախում, այլ ոչ թե ասենք 2 ոսկով)
5. Դավթի մութ սենյակում հայտնված արևի շողը, որն "այնքան զորեղ էր" ուղղակի հղում է արևի, լույսի հզորության պաշտամունքին:
<->
6. Թուր Կեծակին կոնկրետ երկարություն չուներ Լազերի նման չի?
7. Քեռի Թորոսի երիվարը 6 ոտ ուներ !
8. Քուռկիկ ջալալին ոչ միայն թռչում էր, այլև կարող էր մարդկանց սպանել իր շնչով ու պոչով: Թռչող ռեակտիվ շարժիչով սարք է (ռեակտիվ շարժիչների "շունչը" իրոք որ մահացու է)
....
Մի խոսքով էպոսը կոնկրետ ժամանակների դեպքերի, արիների հավատալիքների և գերհզոր քաղաքակրթության մասին վկայող նյութեր է տալիս: Հատկանշական է, որ արիների գերտերության ողջ տարածքում պահպանվել են թռչող սարքերով շրջող և անհասկանալի, նույնիսկ "մտածող" զենքերով զինված հերոսների մասին նկարագրությունները: Առանց բացառության այդպիսի նկարագրությունները առկա են բոլոր արիական և արիների գերիշխանության տակ գտնված ազգերի դիցարաններում, այդ թվում նաև Եգիպտոսում:

Եթե չեմ սխալվում, էպոսի մեզ հայտնի տաբերակը ընդամենը պահպանվածներից մեկն է, եղել են նաև էպոսի այլ պատումներ, որոնց, ցավոք ծանոթ չեմ:
Կարողա ինչ որ մեկիդ մոտ լինի դրանցից?

Բուկինիստում մի անգամ տեսա, բայց վստահաբար չեմ կարող ասել դա էր թե ոչ: Համենայնդեպս մի քանի տարբերակով էր: Մի ծանոթ նկարիչ տղայի մոտ էլ կա, բայց չգիտեմ կտա, թե ոչ: Ինքն էլ արիների միությունից է: