*
Վերադառնալով հյուրասենյակ՝ Վահեն սպասողական նայեց ինձ:
- Հայկ, դու երևում է որոշել ես լռության համաշխարհային ռեկորդ սահմանել:
- Չէ, եղբայր, ուղղակի ուզում եմ հասկանալ ու, որ ավելի կարևոր է, պատկերացնել մեր անելիքները:
- Լսիր, ի՞նչ կա դրա մեջ բարդ…: Դու քանի անգամ ես հաղթել սրանց, այս թուրքի՞ց վախեցար…: Ի՞նչ է, լեռնանցքի կռիվը այդ տականքի հետ մոռացե՞լ ես:
Լեռնանցքի կռի՜վը: Այդ էր պակաս մոռանայի...
1994 թվականի մայիսի 12-ի լուսնյակ գիշերն էր: Ադերբեջանական բանակը վաղուց սպառել էր իր բոլոր ռեսուրսները: Չէր ուզում, թերևս արդեն չէր էլ կարողանում կռվել: Ուղղակի սպառնալիք էր կախվել Կուրի աջափնյա ողջ տարածքների վրա: Թշնամին հաշտություն խնդրեց: Ու սկսեցին նշել հաղթանակը մերոնք՝ ուժեղների հաղթանակը, արդար ու վաստակած հաղթանակը…
Ես արդեն դուրս էի գալիս բլինդաժից, երբ ռադիստը ինձ մեկնեց ընկալուչները:
- Կամանդիր, քեզ են ուզում, թուրք է…
- Ի՞նձ,- զարմացա ես:
- Հա, հենց նոր միացան, ուզում են խոսել Առյուծի հետ՝ քո ռադիոկոչն է:
- Լավ, տեսնենք…: Լսիր, եղբայր,- դիմեցի ռադիստին,- հոգնած կլինես երկար հերթապահելուց: Քանի ես այստեղ եմ, դուրս արի, մի կտոր բան կեր, տղերքին շնորհավորիր…
- Շնորհակալ եմ,- ուրախացավ ռադիստը, ու թողնելով ընկալուչներն ինձ, դուրս եկավ բլինդաժից:
- Առյուծ, Առյուծ, Առյուծը լսում է…,- սկսեցի ես ռուսերեն:
- Ա՜ա՜ա՜, արմե՜ն, այդ ո՞ր օրվանից առյուծ դարձար… չգիտե՞ս, որ առյուծները լեռներում գործ չունեն,- երկար տարիների ընդմիջումից հետո ռուսերենով լսեցի Մահմեդի ծանոթ ձայնը,- մոռացե՞լ ես 20-ի Կարսը [1] … լա՜վ առյուծ էիր, խոսք չկա՜,- հեգնեց նա:
- Հիշում եմ Մահմեդ, շատ լավ եմ հիշում… հանգիստ եղիր, մենք դեռ դրան էլ կանդրադառնանք…, իսկ առյուծն ամեն տեղ էլ առյուծ է…
- Կասկածու՜մ եմ…, արմենների լեռների առյուծները տափաստանի գորշ գայլերին հակառակորդ չե՜ն,- ֆշշացրեց նա:
- Լսիր, Մահմեդ, քո այդ գորշերին հավաքիր ու ռադ եղիր և աշխատիր այլևս հայ առյուծների թաթի հարվածի համը չտեսնել…
- Հա՜ա՜ա..,- չարախնդաց նա,- Մարաղայի դեպքերը [2] մոռացե՞լ ես, առյուծ:
- Լավ եմ հիշում, տականք, խաղաղ բնակչության հետ ինչեր էիք անում: Տո դուք գայլ էլ չեք, դուք պարզ շնագայլեր եք, բորենիներ… ձեզ հատ-հատ ճզմել է պետք,- չդիմացա ես:
- Հը՜ը՜, արմե՜ն, արյունդ խաղա՞ց… լսիր, ես այստեղ մի հայ աղջիկ ունեմ, երևի մի 10-12 տարեկան է, բայց զգում եմ, լավն է, արդեն կին եմ նկատում մեջը… գիտե՞ս մեծ ցանկություն ունեմ գիշերը կարճելու…
- Լսիր, Մահմեդ, աղջկան ձեռք չտաս, թե չէ որտեղ էլ լինես, կգտնեմ, գլուխդ կպոկեմ…
- Ինձ այնքան էլ բարդ չի գտնելը. ասում են դու արիա ես քեզ հռչակել, հա՞,- թեման կտրուկ փոխելով՝ հարցրեց Մահմեդը:
- Մահմեդ, արիա չեն հռչակվում: Արիա կոչվելու պատվին արժանանում են, դրան հասնում են…
- Լավ, լավ այդ ամենը ինձ քիչ է հետաքրքրում… այ ասում են արիաները տված խոսքը պահել գիտեն: Եթե խոստանաս ինձ ձեռք չտալ, կես ժամից աղջկան ձեր դիրքեր կբերեմ: Բայց հիշիր, նրան կհանձնեմ քեզ, միայն ու միայն քեզ: Դու պետք է մենակ լինես…
- Խոստանում եմ Մահմեդ… խոստանում եմ, որ դու ինչպես եկել ես, այնպես էլ կվերադառնաս:
- Լավ, հավատում եմ… կհանդիպենք մեր խրամատների միջև գտնվող այն միակ բլրի վրա, որի վրա դեռ ձյուն կա…
Ես դուրս եկա բլինդաժից ու գտա ուրախությունից խենթացած Վահեին: Մի քանի խոսքով բացատրեցի իրադրությունը:
- Լսիր, դու դրան հավատում ե՞ս,- զարմացավ Վահեն:
- Չէ, բայց ինքն է մոտենալու…
- Հետաքրքի՜ր է…, չէ, բայց այստեղ մի բան կա: Լսիր Հայկ, ես կգամ քո հետ, գիշերային նշանանոցով “ԷսՎէԴէ”-ս էլ կվերցնեմ, մեկ էլ տեսար պետք եղավ…
- Լավ, բայց տես, քեզ ցույց չտաս, ինձ էլ խայտառակ չանես:
Քսան րոպեից ես, գիշերային նշանանոցով տեղանքը լավ զննելուց հետո, բլրի վրա էի: Ինչքան էլ զարմանալի է, շուտով տեսա ներքևից մոտեցող երկու հոգու՝ մի մուգ ու բարձրահասակ և մի փոքրիկ կերպարանք:
__________________
[1] Նկատի է ունեցվում 1920 թ-ի հունիսի 18-ից դեկտեմբերի 5-ը ընթացած Հայ-թուրքական II պատերազմի ընթացքում հայկական բանակի կողմից հոկտեմբերի 31-ին թույլ տրված` բոլոր դիմադրելու միջոցներն ունեցող Կարսի ամրոցի հանձնումը, որը տեղի ունեցավ տեղի կայազորի կազմալուծման և հոգեբանական անկման պատճառով:
[2] 1992 թ-ի ապրիլի 10-ին մարտերով Մարաղա մտած ադրբեջանական բանակը դաժան բռնություններ իրականացրեց գյուղի հայ բնակչության նկատմամբ: Դաժան ձևով սպանվեց 57 հայ, իսկ 50-ը` գերվեց:
Մեջբերել
Էջանիշներ