Հավերժության դատապարտվածը

[Lion]

Վաղուց էի ուզում հանրության դատին հանձնել դիտավորության, թե պատահականության արդյունքում ձեռքումս հայտնված փաստաթղթերը, բայց դրանց չափազանց անհավատալի, իսկ երբեմն էլ հավանական գաղտնի բնույթը ամեն անգամ գոնե վերջին պահին արգելում էր ինձ նման քայլի դիմել: Որոշումը, սակայն, արդեն ընդունված է և հուսանք, որ հասարակությունը շատ բուռն չի արձագանքի և առնվազն գոնե անչափ խստորեն չի դատապարտի ինձ այս դժվար քայլին դիմելու համար: Կուզենայի, որ հիշատակված նյութերին ծանոթ լինեն նաև ակումբցի իմ ընկերները և, ինչու չէ նաև, մեր հասարակության առավել լայն խավերը, քանի որ դրանք ինչքան հետաքրքիր են, այնքան էլ ուսանելի:

Եվ այսպես, ամառային մի երեկո, երբ տանը համակարգչիս դիմաց նստած ես թափառում էին ինտերնետային անծայրածիր տարածքում, դռան թակոց լսեցի: Դուռը բացելուց հետո պարզեցի, որ դրա հետևում արդեն ոչ-ոք չկա: Փոխարենը, սակայն, դռան բռնակից կախված տեսա սովորական մի տոպրակ, որը պարունակում էր Հավերժության դատապարտվածի նոթերը կամ էլ գուցե հուշերը:

Ամառային այդ երեկո ինձ համար սկիզբ առավ զարմանալի մի պատմություն, որը այս կյանքում դեռ երկար էր ինձ ուղեկցելու…

[Lion]

Փորձեցի աչքերս բացել, սակայն ուժեղ լույսը միանգամից կուրացրեց ինձ: Այդ հետագայում զգացի, որ լույսը ամենևին էլ ուժեղ չէր. սովորական սենյակի լուսավորություն էր: Բայց այդ պահին այն ինձ թվաց հազար արևներից պայծառ…

Որոշ ժամանակ աչքերս փակ պառկելուց հետո կրկին բացեցի աչքերս, ու այս անգամ կամքի մեծագույն լարումով ու աչքերս կկոցելով փորձեցի հարմարվել շրջապատին: Ու մինչ ես այս տվատյանքների մեջ էի.
- Լավ, մեր տղա, թե ուզում էիր գլուխդ ուտեիր, միանգամից բաղնիքում երակդ բացեիր էլի…, - լսեցի մի ձայն՝ տարիքից ու երևի հիվանդություններից թուլացած, սակայն առույգությունը բավականին պահպանած, - թե չէ այ քեզ ձև… համ կոկորդիդ ես խփում համ էլ քեզ կամրջից ես գցում:

Դժվարությամբ շուռ եկա՝ խոսքերի հեղինակին տեսնելու հույսով: Մի վաթսունի մոտ մարդ էր՝ սպիտակած մազերով ու նիհար՝ ասես ոսկորների պարկ լիներ: Սակայն հետաքրքիրը նրա հայացքն էր՝ երիտասարդ ու եռանդով լի:
- Ասում եմ, - շարունակեց նա,- ախր ջահել էլ տղա ես, ինչ ես կորցրել կամ ինչ չես գտնում էս կյանքում, հ՞ը, ապրեք էլի… մերը պիտի լիներ, է՜է՜է՜, հասել ենք էս տարիքին, հիվանդանոցներից աչք չենք բացում, բայց էլի ուզում ենք ապրել…: Չէ՜է՜է, էս ջահելությանը հասկանալ չի լինի…:

Անծանոթը տնքտնքալով ելավ տեղից ու սկսեց անկողինը հարդարել: Պարզ երևում էր. մի կողմից հոգնել է երկար պառկելուց, մյուս կողմից էլ վառվում է հետաքրքրությունից ու մի քիչ էլ լեզուն է քոր գալիս: Ես փորձեցի պատասխանել, սակայն կոկորդիս մոտ միանգամից մի սուր-անհամ զգացում ունեցա: Մեխանկորեն ձեռքս տարա կոկորդիս, ու նոր զգացի, որ ողջ վիզս բինտերի մեջ է…
- Հանգիստ պառկիր, - շարունակեց անծանոթը,- քեզ չի կարելի խոսել, անունս Համլետ է՝ Համո,- սիրալիր ժպտաց, փաթաթվեց ծածկոցի մեջ ու տեղավորվեց անկողնուն,- քո անունը չեմ հարցնում… երևի չես էլ ուզում որ սրանք իմանան,- խորամանկորեն աչքով արեց:
Ես փակեցի աչքերս: Փորձեցի ուղեղումս վերականգնել երեկվա իրադարձությունները… Ամեն ինչ խառնվում էր, սակայն նման վիճակ ես մի քանի անգամ ունեցել էի կյանքումս, դրա համար էլ աստիճանաբար կարողացա ինձ հավաքել…

… Արդեն ուշ երեկո էր, երբ լսվեց հեռախոսի զանգը: Ձայնը ինչքան ծանոթ էր, նույնքան էլ գարշելի.
- Արմեե՜ն, չես կարծո՞ւմ, որ մենք մի փոքր ու չվերջացած գործ ունենք: Ասում են այս քաղաքում գիշերները զարմանալի սիրուն են: Թե ուզում ես տեսնես… տեսնես վերջին անգամ, երկու ժամից սպասում եմ Երևանյան լճի կամրջի վրա…, - ռուսերենով ֆշշացրեց ձայնը:
- Կլինեմ,- կարճ պատասխանեցի ես:

… Ես սթափվեցի խոհերիցս ու անդրադարձա Համոյին: Սա նստել էր անկողնում ու սպասողական հայացքը հառել էր ինձ: Ինքն էր ասել, որ ինձ խոսել չի կարելի, բայց վառվում էր հետաքրքրությունից:
- Ե՞րբ են ինձ այստեղ բերել, ո՞վ,- հարցրի դժվարությամբ բերանս բացելով,- ես բան չեմ հիշում…
- Քեզ երեկ բերին, ուշ գիշերով… մի անծանոթ բոմժ էր զանգել շտապ օգնություն… Լսիր տղա ջան, լրիվ ջուր ու արյուն էիր ախր: Միանգամից շորերդ հանեցին ու հայդա՝ ռեանիմացիա: Մոլոդեց Մարգարյան, է՜, է՜… ոսկե ձեռքեր ունի: Էդ ինքն է քեզ…,- Համոն աչքով արեց՝ ակնարկելով վզիս վիրակապը:
- Ժամը քանի՞սն է,- չանդրադառնալով Համոյի պատմածին՝ հարցրի ես:
- Իննից հինգ պակաս: Հեսա շուտով բժիշկների այցելության ժամն է:
“Բժիշկների այցելության ժամն է: Էդ էր պակաս մենակ՝ բժիշկների այցելությունը… Ախր ոչ միայն բժիշկներն են այդ ժամին գործի գալիս…”: Ես արագորեն վեր կացա անկողնուց, մտա հիվանդանոցային մաշիկների մեջ ու վրաս քաշեցի աթոռին դրված խալաթը՝ միաժամանակ որսալով Համոյի զարմացական հայացքը: Ախր իր կարծիքով ես այնքան արյուն պիտի կորցրած լինեի…
- Համո ջան, էլ չեմ կարողանում պառկել… չե՞ս ասի էն “զրո-զրոն” որտեղ է: Երևի երեկ շատ եմ ջուր խմել,- ցանկանալով որևէ կերպ բացատրել շտապողականությունս՝ դիմեցի զրուցակցիս:
- Հաաա՜…,- ծոր տվեց Համոն,- էդ ոչինչ, կարելի է… դուրս ես գալիս միջանցք, աջի վրա՝ երրորդ դուռը, կգտնես:
- Շնորհակալ եմ,- արդեն դռան մեջ ասացի ես:

Լավ ենք ապրում… խալաթով դեռ հիվանդանոցի բակում կարելի է ման գալ, բայց քաղաքում… Դե լավ, ոչինչ, հիմա կարևորը այստեղից հեռու լինելն է, թե չէ ես գիտեմ: Արդեն մի քանի րոպեից այստեղ կլինեն մեր ճարպիկ տղերքը: Իսկ նրանց հետ հանդիպումը հակառակի պես իմ պլանների մեջ ընդհանրապես չի մտնում…: Սկսեցի արագորեն իջնել աստիճաններով, սակայն ներքևի հարթակներից մեկում աչքովս ընկավ մի բավականին հաղթանդամ կերպարանք, որը ընդունարանում հրամայական ձայնով տեղեկություններ էր հավաքում երեկ գիշեր հիվանդանոց բերվածների մասին: Ապրեք տղերք, արագ եք աշխատում: Արդեն հնարավոր էլ չէր ետ դառնալ: Ես հնարավորինս խորը փաթաթվեցի խալաթիս մեջ ու աշխատեցի ինչքան կարելի է աննկատ, սակայն ինքնավստահ տեսքով ներքև իջնել: Իսկ հաղթանդամ անծանոթը սկսեց մեծ-մեծ քայլերով բարձրանալ աստիճաններով: Հասնելով ինձ՝ նա մի թռուցիկ հայացք գցեց վրաս ու շարունակեց բարձրանալ:

Վատ չէր… անցավ: Լա՜վ նման բաներ եմ տեսել…: Հիվանդանոցի բակում, մինչ փորձում էի ընտելանալ վառ արևին, ինձ ու հատկապես խալաթս սկսեց կասկածելիորեն երկար հայացքով չափել դարպասների մոտի պահակը, բայց մի “ԲՄՎ” այդ պահին սկսեց դուրս գալ դարպասներից, ու պահակը շեղվեց՝ հերթական հարյուր դրամանոցի ակնկալիքով…:

Արդեն Աբովյան փողոցի վրա էի, երբ աչքիս ծայրով տեսա աստիճաններից տառացիորեն հիվանդանոցի բակ թռած հաղթանդամ անծանոթին՝ որը սկսեց խուզարկու հայացքով շուրջը նայել: Ես սկսեցի արագ քայլերով բարձրանալ Աբովյանով վերև՝ փորձելով Աբովյանի հրապարակի շրջադարձում կորցնել հետքս:
- Սպասի՜ր գի՜ժ… հե՜յ…, կտանե՜մ…:
- Ըհը, ապրես ես էլ հենց քեզ էի սպասում…,- գցեցի ինձ կողքիս արգելակած մգացված ապակիներով “Նիվա”-ն, որը շարժվելով՝ դանդաղորեն մտավ արձանի մոտի շրջադարձը:
Աբովյան փողոցով ներքև իջնելիս նկատեցի արդեն դարպասներին հասած շնչասպառ անծանոթիս, որը սկսեց հայացքով չափել փողոցը վերից վար, սակայն ինձ արդեն կորցրել էր…
- Լսիր, Հայկ, դու հո իսկականից քեզ չե՞ս կորցրել, կորում ես աստված գիտի երբ, ստիպում ես անհանգստանալ… Դու գիտե՞ս, որ գիշերվանից քաղաքի բոլոր հիվանդանոցները տակն ու վրա եմ արել,- միանգամից լրջանալով՝ նեղացած տոնով սկսեց Վահեն:
- Լա՜վ Վահե ջան, դու հո գիտես, եթե պետք էր, ուրեմն պետք էր… ես այնքան շտապ դուրս եկա, որ չկարողացա քեզ զգուշացնել… Դե բջջայինդ էլ գիտես, աստված մեր երկրին կապ տվել, չի խնայել,- փորձեցի արդարանալ ես:
- Լավ էդ հասկացանք, բա էդ խալաթով մասկարադս որն է… մի քիչ սպասեիր, կգայի էլի… չէի՞ր կարող հանգիստ պառկել,- արդեն մի քիչ հանգստացած շարունակեց Վահեն:
Ես կողքից հայացք գցեցի Վահեի վրա: Չէ իսկապես, էս մեկի հարցում չեմ սխալվել…
- Չէի կարող, տղերքը արդեն գալիս էին հետևիցս, մեկից հազիվ պոկվեցի… գիտես էս վերջերս ինչ որ չեմ ուզում նրանց հետ գործ ունենալ:
- Վերջե՜րս… Գիտենք ձեր “վերջերը”… Երևի երեսնականներից սկսած մեկի դեմ քեն ես պահել, մինչև հիմա հիշում ես… Ախր քեզ ինչքան ասեմ, Հայկ ջան, ժամանակները փոխվել են, մարդիկ փոխվել են, բոլորը չէ, որ վատն են… Նրանց մեջ էլ կան կարգին, էս երկրի ցավով ապրող տղերք…,- մի քիչ նեղացած սկսեց Վահեն:
Հիշում ես… ախր ոնց չհիշեմ ու որը չհիշեմ… Այն ամենից, ինչ ինձ մնացել է, ինչ իմն է եղել երբևէ, երևի ամենամնայունը հիշողությունն է…
- Գիտեմ Վահե ջան, գիտեմ… քի՞չ եմ նմաններին տեսել: Արտաքինից կարծես ոչինչ, տիպիկ ժամանակի պտուղներ են, բայց իրականում դա հաճախ դիմակ է լինում, ու երբ գալիս է պահը, հերոսանում են, պատրաստ են պետության ու ընկերոջ համար հոգի տալ… գիտեմ,- շարունակեցի ես,- բայց դե ամեն դեպքում պետք չէր…
- Լավ էդ հասկացանք…, մի կարգին ասա, թե երեկ ինչ է եղել, ու որտեղից ես էդ վաստակել,- գլխով ցույց տալով վզիս վիրակապը, հարցրեց Վահեն:
Ես չպատասխանեցին, այլ ավելի հարմար տեղավորվելով ու աչքերս փակելով, փորձեցի վերականգնել երեկվա իրադարձությունները...

[Malxas]

Լիոն ջան, շատ լավ շարադրել ես: Հետաքրքիր կարդացվում է, բայց կուզանայի հարցնել, թե այդ փաստաթղթերը քեզ որտեղի՞ց: Շարունակություն լինելու է չէ՞:

[Freeman]

Առաջին գրառումը «Կոննեկտիկուտցի յանկին Արթուր թագավորի արքունիքում» գիրքը հիշեցրեց սպասում եմ շարունակությանը

[Arpine]

Շարունակություն

[Lion]

… Դնելով խոսափողը՝ ես մոտեցա պահարանին ու հանեցի թուրս՝ իմ հավատարիմ ընկերոջը: Ինչեր ենք անցել իրար հետ, ինչեր ենք տեսել, բայց դու ոչ մի անգամ ինձ չդավաճանեցիր: Եղել է բաժանվել ենք, բայց մի զարմանալի հոտառությամբ գտել ենք իրար ու շարունակում ենք ապրել իրար հետ: Անթիվ անգամներ, Եվրոպայի ու Ասիայի հարուստ տիրակալներն ու փառաբանված ասպետները, իշխաններն ու հասարակը ինչ ասես որ չեն առաջարկել քեզ համար… բայց դու իմն ես, կաս ու կմնաս: Ես պատյանից հանեցի թուրը, ստուգելու համար, թե արդյոք չի դժվարանում, ու նորից տեղը դրեցի: Դրանից հետո այն տեղավորեցի հատուկ դրա համար միշտ մոտս պահող սպորտային մեծ պայուսակի մեջ ու, թեթև-սպորտային ոճով հագնվելով, իջա բակ: Արագորեն նստեցի առաջին իսկ պատահած տաքսին, որը ինձ հասցրեց Երևանյան լճի մոտ: Կամրջի մյուս ծայրում միանգամից նկատեցի մայթին քայլող միայնակ, մուգ կերպարանքը: Այն, չնայած բավականին տաք եղանակին, փաթաթված էր երկար թիկնոցի մեջ: Ես դանդաղորեն մոտեցա կամրջից ներքև կռացած ու ասես ջրերի մեջ ինչ-որ բան փնտրող կերպարանքին…

- Հաաա՜… եկա՜ր, արմե՜ն…,- մի քիչ խռպոտ ու ցածր, սակայն ինքնավստահ ձայնով սկսեց նա,- վաղո՜ւց էր պետք…
- Ճիշտ ես, Մահմեդ, վաղուց էր պետք մեր հաշիվները վերջացնել…: Ու կարիք էլ չկար այսքան ձգելու,- նետեցի ես ու պատյանից հանեցի թուրս:
- Շտապո՜ւմ ես արմեն, շտապո՜ւմ ես…, ես քեզ այնքան երկար ման չեմ եկել, որ այսպես միանգամից բաժանվեմ,- չարախնդորեն ժպտաց:
Այդ ժպիտը… ինչքան ծանոթ էր ու ինչքան նողկալի: Այդ ժպիտը դեմքին ես այնքան անգամ էի տեսել Մահմեդին ամենանողկալի գործեր անելիս, որ սարսռացի:
- Մարդիկ չկան, մեքենաներ չեն անցնում, շատ հարմար ժամանակ է մեր հին խոսակցությունը շարունակելու,- ասացի ես:
- Իսկապես…,- ասաց Մահմեդը:
Ես գիտեի իմ հին ծանոթի սովորությունները, դրա համար էլ ինձ համար անակնկալ չէր, երբ կայծակի արագությամբ շողաց նրա յաթաղանը…
… - Հա՜ա՜յկ,- սթափվեցի ես,- եղբայր, ի՞նչ է եղել, քեզ հետ խոսում եմ, իսկ դու չգիտես ուր ես:
- Մտքերով ընկա… ինչ ես ասո՞ւմ,- հարցրի ես:
- Ասում եմ ի՞նչ է եղել քեզ հետ երեկ ու ինչո՞ւ ես դու այսօր այս վիճակում:
- Ուրվականի եմ հանդիպել…,- չկարողացա հեգնանքս թաքցնել ես,- գիտե՞ս Վահե, ամենասարսափելի ուրվականներն այն ուրվականներն են, որ անցյալից են գալիս:
- Լսիր, դու հո չե՞ս գժվել, ի՞նչ ուրվական, ի՞նչ բան,- հոնքերը վեր քաշեց Վահեն,- ի՞նչ է պատահել քեզ հետ:
- Այն ինչ պատահել է Բրուտոսի հետ Ֆիլիպպեի ճակատամարտից [1] առաջ… Ես ուրվական տեսա, Վահե, և այդ ուրվականն ինձ ասաց, որ հերիք է, ինչ ապրեցի այս աշխարհում …
- Լավ, ես ձեր էդ հին պատմությունների հետ գլուխ չունեմ, մի կարգին բան ասա հասկանամ,- կտրեց Վահեն:
- Մահմեդի հետ եմ հանդիպել…

Վահեն հազիվ պահեց մեքենան, որ չխփի մոտիկից անցնող “Մերսեդես”-ին, որից հետո դժվարությամբ կրկին տիրապետելով մեքենային, արգելակեց մայթի մոտ:
- Մահմեդի, էն Մահմեդի՞…,- հազիվ շունչը տեղը բերելով հարցրեց Վահեն:
- Հա:
- Լսիր, բա դու ասում էիր, որ նա…,- Վահեն մատները քսեց վզին:
- Ես էլ էի արդպես կարծում, բայց տեսար… Քշիր, քշիր…, տուն հասնենք, մի բան կմտածենք:
Վահեն դանդաղորեն պոկեց մեքենան ու կրկին մտավ երթևեկության մեջ:
- Այոոո՜… այ քեզ բա՜ն…: Լսիր, ես հիմա նոր եմ հասկանում…: Երեկ քո հասցեով էլեկտրոնամակ էր եկել, ես չհասցրի քեզ ասել: Մինչև էլ նորից տուն եկա՝ արդեն գնացել էիր:
- Ի՞նչ նամակ,- հարցրի ես:
- Նամակ, սովորական էլեկտրոնային նամակ:
- Տեսնենք…

Վահեն մտավ Ամիրյան փողոց, հետո անցավ Մաշտոցի պողոտա ու մի քիչ էլ շարժվելով, կանգ առավ հարմար մի վայրում: Մենք իջանք մեքենայից: Մի քանի րոպեից տանն էինք: Ես փոխվեցի, արագորեն միացրեցի համակարգիչս ու միացա էլեկտրոնային փոստին: Սակայն այնտեղ այն չէր, ինչ սպասում էի…
Նամակը ամերիկյան “Խաղաղ աշխարհ” կազմակերպությունից էր, որի ներկայացուցիչը առաջարկում էր ընդունել իրեն՝ պնդելով, որ մի շատ կարևոր գործ ունի ինձ հետ:
“Խաղաղ աշխարհ”… լա՜վ եք փոխում ձեր անունները: Լավ կհանդիպենք: Ես պատասխանեցի նամակին, առաջարկելով երեկոյան լինել իմ տանը: Դիտավորյալ հասցես չնշեցի: Վստահ էի, որ գիտեն…
- Հայկ, ո՞նց էս քեզ զգում,- խոսելով սենյակ մտավ Վահեն,- թուլություն շատ ունե՞ս:
- Չէ լավ է, Վահե ջան, արդեն լավ եմ… է՜է՜է՜ եղբայր, սենց բաներ եմ տեսել, Հունանի ճակատամարտից [2] հետո նիզակը կողումս ու նետերի մի ամբողջ խուրձ վրաս պառկել էի, բայց հետո ոչինչ: Հաջորդ օրն արդեն նորմալ էի…,- ժպտացի ես:
- Լավ, լա՜վ…,- ժպտաց Վահեն,- չեմ եղել, դու էլ ինչ ասես կպատմես…,- կատակելով շարունակեց նա,- այ իմ տեղը պիտի լինեիր, է, տեսնեմ ինչ կանեիր… Նիզակ ու նետ չեմ տեսել, բայց Մարտակերտի տակ [3] որ մինը պայթեց ուղիղ կողքս… կուզենայի համեմատել քո նիզակների հետ:
- Էդ էլ եմ տեսել, էդ էլ մի բան չի:
- Գիտեմ որ տեսել ես, ե՞ս չիմանամ,- միանգամից լրջացավ Վահեն ու մի պահ լռեց:
Մարտակերտի տակ… ես նայեցի Վահեի մի քիչ տխրած դեմքին, ու հիշեցի անցած գնացած օրերը… ե՞րբ էր, որ մարտերով մտնում էինք Մարտակերտ…

________________

[1] Նկատի է ունեցվում Հուլիոս Կեսարին սպանած և Հռոմում հանրապետական կարգերը վերահաստատելու համար պայքար սկսած Բրուտոսի և այլ հանրապետականների բանակի տված ճակատամարտը Կեսարի կողմնակիցներ Անտոնիոսի և Օգոստոսի բանակի դեմ մ.թ.ա. 42 թ-ի աշնանը Ֆիլիպպեի դաշտում: Ըստ ավանդության հանրապետականներին վերջնական պարտության բերած այս ճակատամարտից առաջ Բրուտոսին է այցելել է մի ուրվական` նրա "չար ոգի"-ն, և Բրուտոսին կանխագուշակել պարտություն ու կործանում
[2] Նկատի է ունեցվում 1221 թ-ի հունվարին Գուգարքի արևելքում` Կուրի աջ ափին գտնվող Հունան քաղաքի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտը Անդրկովկաս ներխուժած մոնղոլական նվաճողների բանակի և Հայ-վրացական ուժերի միջև, որտեղ մոնղոլները դարանից հարվածելով պարտության մատնեցին քրիստոնյաներին և ասպատակելով հեռացան:
[3] Նկատի են ունեցվում 1993 թ-ի հունիսից հուլիսը ընթացած Արցախի Մարտակերտ քաղաքի ազատագրության համար մղված մարտերը, որոնք ի վերջո հայկական կողմին բերեցին հաջողություն:

[Lion]

Բնութագրիչ, ցածր սուլոց լսեցի և Մահմեդի աջ ոտքը, ասես ֆուտբոլի գնդակին ուժեղ հարվածելիս լիներ, առաջ ու վերև նետվեց կամ, ավելի ճիշտն ասած, այն կարծես առաջ նետեցին, այն էլ այնպիսի մի ուժով, որ հակառակորդս հազիվ կարողացավ պահել հավասարակշռությունըև, ողջ մարմնով կես շրջան կատարելով, չոքեց ձախի վրա: Դեմքիս թռան արյան մի քանի կաթիլներ և Մահմեդը անհուն ցավից ծնված մի ուժեղ ոռնոց արձակեց:
- Հայերը, Մահմեդ, կռվում են նաև այն ժամանակ, երբ որևէ հնարավորություն հաղթելու նրանք չեն ունենում: Բայց, հաշվի առ, Մահմեդ, որ նրանք այդ դեպքում ոչ միայն կռվում են, այլ նաև դրա ընթացքում հենց իրենք են իրենց համար հաղթելու հնարավորություններ ստեղծում,- արագորեն մոտենալով հակառակորդիս ու մի քանի կտրուկ հարձակումներ գործելով` նետեցի ես:

Նույն պահին էլ Մահմեդի մարմնով միանգամից կարծես մի քանի կայծակներ անցան ու ես, չվնասվելու համար, հետ ընկա: Մահմեդի մարմինը լրիվ ձգվել էր, հակառակորդս տարածել էր թևերը և անբնականորեն ուժեղ ոռնում էր: Մի քանի վայրկյան անց, սակայն, ամեն ինչ միանգամից հանդարտվեց: Մահմեդը ուժասպառ եղած հետ ընկավ ու, բաց չթողնելով յաթաղանը ձեռքից, կիսաչոքած վիճակում կծկվեց:

- Պետք է որ ահագին ցավոտ լինի, Մահմեդ, չէ՞,- ծիծաղեցի ես ու կրկին առաջ եկա,- հը՞, շարունակե՞նք առյուծի ու գայլի պատմությունը, բայց արդեն հայավարի, ավելի հավասար պայմաններում…

Հակառալկորդս, կարծես փորին ստացած հարվածից ուղղվել չկարողանալով, այնուհանդերձ յաթաղանն առաջ, դեպի ինձ մեկնած ոտքի կանգնեց և քարշ գալով աստիճանաբար սկսեց հետ-հետ գնալ իր մեքենայի ուղղությամբ: Ես, հայացքս չկտրելով Մահմեդից, նետվեցի առաջ, խլեցի գետնին դրված որոնող սարքը, բայց հենց այդ պահին էլ հանկարծ ավտոմատային կրակահերթերը խզեցին լռությունը ու ես լսեցի Վարդանյանի ծանոթ-հրամայական ձայնը:
- Նետեք զենքերը, վերջ, կռիվը վերջացած է…

Լեռնահովտի մյուս ծայրում նկատեցի "ԱԿաԷսՈՒ"-ները դեպի մեզ ուղղած և արագորեն առաջ եկող կոմուֆլյաժ հագած կապիտան Վարդանյանին երկու հատուկ ջոկատայինների հետ, որոնք հետները բերում էին նաև ձեռնաշղթաներ հագցրած Մենեսին ու ևս մեկին:

Նույն պահին էլ, սակայն, նոր կրակոցներ հնչեցին, որոնք անմիջապես էլ ուժեղացան և վերածվեցին իսկական կրակահերթի: Ինչ-որ մեկը կրակի տակ էր առել մեզ բոլորիս: Ես գնդակի մի թեթև հարված ստացա ուսիս և ընկա, Մահմեդը սուզվեց ջիպի մյուս կողմում, բայց հատկապես ծանր վիճակում հայտնվեցին հենց նոր ի հայտ եկած ու բաց դաշտում հայտնված մեր հյուրերը: Հատուկջոկատայիններից մեկը հենց միանգամից սպանվեց, իսկ մյուսն էլ ծանր վիրավորվեց և ընկավ: Գնդակների մի տարափ էլ կարծես թե բաժին հասավ Մենեսին ու նրան ևս տապալեց, բայց դե հոգսս այդ պահին իհարկե բարեկամս չէր, քանի որ գնդակները նրան կարող էին շարքից հանել միայն ժամանակավորապես: Արագորեն պատյանում տեղադրեցի թուրս և, հասցնելով վերցնել Սայգաս, գլորվեցի մի մեծ քարի հետևում թաքնված Վարդանյանի ու նրա ուղեկցի ուղղությամբ: Մի հայացքն էլ ձեռքիցս բաց չթողած սարքի էկրանին պարզ էր, որ սա արդեն վերջացրել է որոնումը և ռումբը գտնված է: Պարզվեց, որ այն հեռու չէ և հենց մեր կողքին գտնվող սարի լանջին է: Վարդանյանը այդ ընթացքում կարգի էր բերել ավտոմատը և կարճ կրակահերթեր էր արձակում առայժմ անհայտ նպատակակետի ուղղությամբ: Նայեցի վերև և ուշադրությունս գրավեց անսովոր մի թումբ, որտեղ կարծես ժանգոտած մի տակառ խրված լիներ:

[Lion]

- Կապիտա՜ն,- գոռացի ես,- ռումբը շուտով կպայթի, այն վնասազրծե՜լ է պետք:
- Գրողի տարածներ, ես ձեր մերը,- մի կարճ կրակահերթ արձակելուց հետո ինձ դարձավ Վարդանյանը,- սրա՞նք ով են, որտեղի՞ց հայտնվեցին:
- Չգիտեմ, Վարդանյան, երևի մեր դիրքերն անցած թուրքերի դիվերսանտներն են,- պատասխանեցի ես,- կարծում եմ, որ սրանց Մահմեդն է բերել տվել, որ ամեն դեպքում մենք չկարողանանք վնասազերծել այդ ռումբը:
- Պեշկի պես ժեռտվայա տալիս,- նետեց Վարդանյանը,- բայց մենք պիտի էդ ժեռտվեն ընդունենք, Հայկ, ուրիշ ելք չկա, պիտի ընդունենք ու համ էլ դրա հետևանքները չեզոքացնենք: Գլեբ,- դարձավ Վարդանյանը հանգստությունը չկորցրած իր ուղեկցին ռուսերենով,- դու կարո՞ղ ես այդ ռումբը վնասազերծել:
- Դա իմ մասնագիտությունն է,- անվրդով պատասխանեց սա,- ինձ միայն այդ ռումբի մոտ հասցրեք:

Այդ պահին կրակահերթերը կրկին ուժեղացան և այն քարը, որի հետևում մենք թաքնվել էինք, սկսեց փշրվել կարծես տասնյակ զուբիլների հուժկու հարվածներից: Շուրջ բոլորս աղմուկ ու սուլոց բարձրացավ.

- Հա՜յկ,- ականջիս տակ մի կերպ գոռաց Վարդայանը,- Գլեբին վերցրու ու ռումբի մոտ տար, այլ ելք չկա, թյու ես ձեր,- նետեց Վարդանյանը և հերթական կրակահերթը արձակեց քարի վրայից,- ես սրանց կպահեմ, Հայկ, շտապի՜ր,- նետեց կապիտանն ու փոխեց ավտոմատի պահունակը,- այլ ելք չկա, ապեր, սրանց չես բացատրի, որ եթե ռումբը պայթեց, իրանք էլ մեզ հետ կգնան,- կապիտանը կտրուկ հետ քաշեց փակաղակն ու թողեց այն, որից հետո կրկին վրաս նայեց,- դե՜,- գոռաց նա,- սրանք հրամա՜ն ունեն, վազե՜ք,- նետեց Վարդանյանը ու հերթական կրակահերթը թողեցի թշնամու ուղղությամբ,- Գլեբին ռումբի մոտ տար…

Զգացի, որ Վարդանյանը ճիշտ է ասում, այլ ելք կարծես թե իրոք որ չկար: Ես ու Գլեբը պատրաստվեցինք գլորվել մեքենայի ուղղությամբ, բայց վերջին պահին ես չդիմացա, ոտքս կախ գցեցի ու նայեցի Վարդանյանին.

- Խնայիր քեզ, եղբայր, մենք դեռ էլի մարտեր ունենք վարելու,- այդ պահին դիմացս տարօրինակ կերպով կարծես թե հառնեց իմ քաջարի Սևակն ու ես անհուն նմանություն տեսա մերօրյա այս խիզախ կապիտանի և անցած-գնացած օրերի այդ փառահեղ Հազարապետի միջև:
- Սրանց մ…ք...,- վճռական տեսքով վրաս նայեց Վարդանյանը,- գնա, Հայկ, հույսս քո վրա եմ դնում, ախպերս, սրանք չե՜ն անցնի,- նետեց կապիտանն ու կրկին դիրքավորվեց քարի ուղղությամբ:

[Lion]

Մի կերպ հասա մեքենային ու բացեցի բեռնախցիկը: Ազատեցի Մարինեին կապանքներից ու հենց նույն պահին էլ Ռեմինգտոնը ձեռքին մոտ վազեց Վահեն:
- Վահե,- գոռացի ես,- ժամանակ չկա, հեռացրու աղջկան այստեղից ու ձեռք մեկնիր Վարդանյանին,- ցույց տվեցի քարերի հետևից մենահատ կրակոցներ արձակող կապիտանին,- մենք պիտի փորձենք ռումբը վնասազերծել…

Վահեն մի կարոտած համբույր պարգևեց Մարինեին, որից հետո բռնեց ձեռքն ու նրանք վազեցին լեռնալանջի ուղղությամբ: Ես ու Գլեբը մեր հերթին արագորեն բարձրացանք մյուս լեռնալանջի ուղղությամբ: Շուտով տեսա, որ այդ վակումային ռումբ կոչվածը գետնի մեջ խրված ու իրոք որ կարծես թե ժանգոտ մի տակառ լինի…
- Լավ, պարզ է,- դիտարկելով ռումբը` գլխով արեց հանգստությունը չկորցրած Գլեբը,- ընդամենը պետք է մեխանիզմն անջատել:
- Դու կկարողանա՞ս,- նայեցի Գլեբին:
- Հանգիստ եղիր, հիմա կվերջացնեմ,- պատասխանեց սա և հանեց իր գործիքների հավաքածուն:
Ներքևից կրակոցներ էին գալիս ու պարզ էր, որ Վարդանյանը դեռևս դիմադրում է:
- Դու մնա այստեղ, ես իջնեմ ներքև,- դարձա Գլեբին և, ուսիցս իջեցնելով Սայգաս, սկսեցի զգույշ քայլել դեպի վար:

Արդեն կրկին մեքենայի մոտակայքում էի, երբ անակնկալ սուր զգացումն ունեցա և գրեթե միանգամից էլ թփերի միջից, յաթաղանը մերկացրած ու կաղալով, բայց այնուհանդերձ մեծ արագությամբ վրաս նետվեց Մահմեդը: Հազիվ հասցրեցի դեմ տալ զենքը և յաթաղանի հարվածն իջավ նրա վրա: Հաջորդը ամեն դեպքում ես էի և ներքևից ոտքի հարված հասցրեցի Մահմեդի: Զգացի, թե ինչպես հակառակորդս ցնցվեց և յաթաղանը բռնած նրա ձեռքը թուլացավ: Արագորեն ծռեցի Սայգան և, պահունակի արանքում ոլորելով, սկսեցի ստիպել Մահմեդին թողնել թրի կոթը: Մահմեդը, սակայն, կարծես թե զգալով, թե հիմա ինչ կկատարվի, հանկարծ ինքը թողեց թրի կոթն ու ուժեղ հարված հասցրեց փորիս: Անանկալ ցավից ցնցվեցի ու երկուսս էլ մի կողմի ընկանք, արդեն լիովին անզեն վիճակում:

Մի կերպ ուշքի եկա ու տեսա, որ Մահմեդն արդեն մեքենայի մեջ է: Անհավատալի արագությամբ սա միացրեց շարժիչ ու, մինչ ես կվազեի դեպի մեքենան, պոկվեց հյուսիսային ուղղությամբ: Գրեթե միանգամից էլ մեքենայի կտուրին իրար հետևից մի քանի անցքեր առաջացան. այդ կարծես Վահեն էր սկսել իր Ռեմինգտոնով աշխատել, իսկ հետո էլ պայթեց հետևի ապակին, բայց Մահմեդը ի վերջո հեռացավ և կորավ հյուսիսային լեռնալանջի հետևում: Արագորեն վերցրեցի ոտքերիս տակ ընկած Սայգան ու նայեցի Վարդանյանի ուղղությամբ:

Այստեղ կրակոցներն արդեն դադարել էին և թուրք հատուկջոկատայինները զենքերը պատրաստ պահած մոտենում էին քարին: Զգացի, որ սրանք լրիվ տարված են մարտով և նկատել են առայժմ միայն Վարդանյանին: Նման դեպքերում կարող էր փրկել միայն թևանցը: Ծառերի տակով աննկատ, բայց արագ վազեցի դեպի Վարդանյանին մոտեցող թշնամու ռազմիկների աջ թևի ուղղությամբ: Զգացի, որ Վահեն հիմա նորից կսկսի, ուղղակի իր զենքը պետք է վերալիցքավորել հասցնի: Այդ ընթացքում թշնամու հատուկջոկատայինները մոտեցան այն քարին, որի հետևում թաքնվել էր Վարդանյանը և, արդեն մոտենալիս ես նկատեցի, թե ինչպես դրանք, թվով երևի մոտ ութ հոգի, լուսնաձև շարվեցին գետնին նստած, մեջքը քարին դեմ արած, արյունաթաթախ, բայց այդ վիճակում էլ այնուհանդերձ իր հակառակորդների վրա ուղիղ նայող Վարդանյանին: Կապիտանի փամփուշտները կարծես թե արդեն վերջացել էին ու երբ թուրքերը շարվեցին նրա դիմաց, Վարդանյանը կրկին նայեց սրանց, հետո հայացքը սահեցրեց փամփուշտները սպառած և արդեն անօգուտ իր հաստիքային Բերետտայի վրայով, ափսոսանքով քմծիծաղ տվեց ու մի կողմ նետեց այն:

- Հը՞, շուն,- աննկատ դեպի թշնամու հատուկջոկատայինները վազելիս ռուսերենով լսեցի դրանց հրամանատարի ձայնը, որը զենքն ուղղեց Վարդանյանի վրա,- բռնվեցի՞ր, խաչիկ,- արհամարհանքով նետեց սա:
- Դե գնա ք… լ…,- ոչ պակաս արհամարհանքով ռուսերենով մի լավ հայհոյանք շպրտեց Վարդանյանը և, ինչքան հաջողացրեց նստած տեղում ու իր վիրավոր ոտքերով, ուղղեց մեջքը, այրունախառը թքեց գետնին և ուղիղ նայեց դիմացինի երեսին,- հերս Աղդամի տակա զոհվել, շուն շան որդի, ու ես էլ իրա տղեն եմ…

[Lion]

Թշնամու հատուկջոկատայինները ծիծաղեցին, իսկ նրանց հրամանատարը, զենքը դնելով ուսին, պատրաստվեց մոտիկ տարածությունից գնդակահարել նույնիսկ այդ վիճակում էլ մահվան երեսին ուղիղ նայող և ինձ այդքան դուր եկած այս կապիտան: Լավ էր, որ ես արդեն մոտիկ էի, իսկ Վահեն էլ կարծես թե արդեն հասցրել էր վերալիցքավորել Ռեմինգտոնը: Միանգամից էլ Վահեի դիպուկ կրակոցի արդյունքում թշնամու հրամանատարի ավտոմատը փշրվեց ու դուրս թռավ ձեռքից, որից հետո, մինչև ուշքի կգային, շարքով կանգնած հատուկջոկատայինները սկսեցին իրար հետևից գետին տապալվել:

Ես գիտեի Վահեի արագությունն ու դիպուկությունը այդ գործում, բայց ինքս էլ պակաս չէի և արդեն շատ մոտիկ տարածությունից մի քանի հատու կրակոցներով գետին տապալեցի դեռևս ոտքի վրա մնացած թշնամու վերջին զինվորներին: Շատ արագ մի քանի ստուգողական կրակոցներ արձակեցի դրանց վրա, որից հետո մոտեցա քարին հենված ու արյունաքամ լինող կապիտանին: Դիմացս հառնեց ազնվասիրտ Սևակն ու մեր այն հինավուրց կաղնին…

- Հը՞, Հայկ,- շնչասպառ լինելով հարցեց կապիտանը,- գտա՞ք այդ ռումբը:
- Ամեն ինչ նորմալ է, Ս՜…, Վարդանյան ջան,- ուղղեցի ինձ, չոքեցի կապիտանի կողքին ու փորձեցի թաշկինակովս և վերնաշապիկիս պատռած մասերով վերքերի վրա արագորեն վիրակապներ դնել,- գտանք, դու միայն մի անհանգստացիր, Գլեբն արդեն վնասազերծել է այն, իսկ մերոնք էլ շուտով այստեղ կլինեն:

Վարդանյանը ժպտաց.
- Բռանոժիլետը վատ բան չի, Հայկ,- ասաց կապիտանն ու փորձեց ուղղվել տեղում,- թեև չդիմացավ ու ծակռտվեց, բայց դե կարծես թե ահագին էլ փրկելա, հա՞,- վրաս նայեց կապիտանը:
- Փրկելա, Վարդանյան ջան, փրկելա,- շարունակեցի վիրակապներ դնել ես ու աչքի պոչով տեսա մոտ վազող Գլեբին,- ահա և Գլեբը, կարծես թե ամեն ինչ նորմալ է…

Գլեբը զուսպ գլխով արեց, իսկ ես հանկարծ լսեցի ուղղաթիռի բնորոշ ձայնն ու դարձա մոտ վազած Վահեին:
- Մենեսին վերցրու և հեռանում ենք,- կիսաձայն շշնջացի ես ընկերոջս,- դու Մենեսին ու Մարինեին տար, ես հիմա կգամ:

Վահեն նետվեց ասածս կատարելու, իսկ ես շարունակեցի գործս և վերջնականապես հասա նրան, որ Վարդանյանի արյունահոսությունը դադարեց: Այդ ընթացքում ուղղաթիռի ձայնն ավելի ուժեղացավ և ես տեսա, որ Մենեսին շալակն առած ու, երերալով իմ եգիպտացու ծանրության տակ, Վահեն ուղղություն է բռնել դեպի լեռնահովտի մյուս ծայրում կայանված իր "Նիվա"-ն: Զգացի, որ ժամանակն էր նաև իմ հեռանալուն:
- Ուղղաթիռն արդեն գալիս է, Վարդանյան,- ժպտացի ու ոտքի կանգնեցի ես,- Գլեբը հետդ կլինի, իսկ ես պիտի գնամ…

Վահեն արդեն մեքենայի մեջ էր տեղավորել աստիճանաբար ուշքի եկող Մենեսին ու շարժիչը միացրած Մարինեի հետ ինձ էին սպասում.
- Մենք դեռ էլի կտեսնվենք, չէ՞, Հայկ,- մի պահ վրաս նայեց ու ծուռ ժպտաց Վարդանյանը,- կհանդիպենք, չէ՞,- ավելացրեց նա ու թուլացող ձեռքը մեկնեց իմ ուղղությամբ:
- Անունդ էլ չգիտեմ, ես ձեր գաղտնապահությունը…,- ծիծաղեցի ու սեղմեցի Վարդանյանի ձեռքը,- իհարկե կհանդիպենք:
- Սևակ,- ժպտաց սա և, նկատելով զարմացած հայացքս, ավելացրեց,- մոտիկներիս ու արդեն նաև քեզ համար` Սևակ,- ժպտաց Սևակը,- հայրս ժամանակին Սևակի մեծ երկրպագուն է եղել, ախպերս, ծերից-ծեր անգիր կասեր, ափսոս, որ հետո զոհվեց: Գնաս բարով, Հայկ, զգույշ եղիր…

Ուղղաթիռն ի վերջո վայրեջք կատարեց արդեն լրիվ մարտադաշտ հիշեցնող լեռնահովտում, երբ մենք Վահեի "Նիվա"-ով արդեն հեռանում էինք այնտեղից: Վերջին պահին հասցրեցի նկատել ուղղաթիռից ցած թռչող դեսանտայիններին ու պատգարակներով դեպի Սևակը վազող բուժակներին:
- Կարծես թե այս անգամ հրավառությունը բաց եմ թողել, հա՞- գլուխը ցնցելով ուշքի եկավ հետևիս նստարանին նստած Մենեսը, շփոթահար շուրջ բոլորը նայեց, որից հետո, շոշափելով ամբողջովին ծակոտված ու արյունաթաթախ վերնաշապիկը, ափսոսանքով գլուխն օրերեց,- սատանա՜, մի գիրկ փող էի տվել…
- Թրերի ու նիզակների դարն անցել է,- ծիծաղեց Վահեն ու նրա հետևում նստած Մարինեն փարվեց ընկերոջս,- որ ասում ե՜մ, այ ծերուկներ, չեք հավատում…

Մենք ծիծաղեցինք ու շարունակեցինք ուղին դեպի հարավ: Դիմացից գալիս էին զինվորներ տանող մի քանի ռազմական "Ուրալ"-ներ ու ես զգացի, որ սահմանն այս անգամ իրոք որ արդեն լավ է պաշտպանված…

[Գեա]

Մհեր , էմոցիաներդ քեզ էնքան են ուտում , որ երկդ վերածում ես ֆուտբոլի դաշտի , լիքը հայհոյանքներով , աղջիկներով փասափուսաներս հավաքենք դուրս գանք էստեղից?

[Lion]

Վայյյ Գեա ջան, որ տղամարդու ոտքին ծանր քար է ընկնում, նա սովորաբար ոչ թե ասում է. "Ախ ինչ ծանր էր, ոտքս ցավացրեց", այլ արտահայտվում է մոտավորապես այնպես, ինչպես արդեն ռիսկ էլ չեմ անում գրել Ու հիմի, երբ մեր քաջարի կապիտանը վճռական տեսքով ուզումա թուրքերի դեմը կանգնել, վերջում էլ մահվան աչքերին նայելով ու, լրիվ վստահ իրա ճշտին, պատասխանա ման գալիս, շատ հավանականա, որ վիրավորանքին հենց այսպես պատասխանի, այլ ոչ թե մեջբերում կատարի Մոնտեքսյույից

Հայկը կարծես թե ձգտել է ծայրահեղ իրական փոխանցել իրավիճակը, բայց դե ամեն դեպքում, իր տեղը ես ներողություն եմ խնդրում...

[Գեա]

Լիոն ,ինձ տղամարդու բնույթի հետ մի ծանոթացրու,վաղուց հայտնի է ձեր վայրենի ու բարբարոս բնույթը բայց կարծում եմ . որ գրվածքիդ մեջ այդ էմոցիաները ու դրանց հետևանքով ծագած այսպես կոչված ժողովրդական ֆոլկլորը եթե չլիներ էլ,պարզ է . որ իրար հետ դուով չեն խոսացել, ու հատուկ մանրամասնելու կարիք չկար...մի խոսքով դուք տղամարդկանցով էլի մեզ չնկատելու եք տալիս, լավ չի....