Տարբերակ 6
Ձախորդ Փանոսը. մաս 2
(սկիզբը` Հովհաննես Թումանյանի հեքիաթում)
Մեր Փանոսը գնում է, գնում: Շատ է գնում թե քիչ` շատն ու քիչն էլ ինքը գիտի: Լույսը չբացված` մի աղբյուր է տեսնում: Բարձր, ամբողջությամբ մարմարից, իսկ վրան ոսկե տառերով ինչ-որ բաներ են գրված, որոնք շողշողում են մթնշաղում: Խմում է Փանոսը այդ անմահական ջուրը, մաքրում է մարմնի արյուն-քրտինքը և ամեն կերպ փորձում է վերծանել այդ պուլպուլակի գրությունը:
-Թու՛, մեր հայոց լեզվի դասատուի ինչն եմ ասել…
Նայում է, նայում, ու չի կշտանում: Եվ հանկարծ հիշում է, որ սոված է: Իսկ ձեռքի տակ ոչինչ չկար: Խեղճ Փանոս… Սոված, անօգնական, սկսում է օգնություն կանչել: Կանչում է կանչում, ինքն էլ գիտակցելով, որ այս կիսամթում ոչ ոք իրեն օգնության չի հասնի: Անցնում են ժամերը, և ոչ ոք չի երևում: Առավոտյան կողմ անտառը խորասուզված էր թռչունների ներդաշնակ երաժշտության մեջ, և ժամանակ առ ժամանակ լսվում էին Փանոսի հուսահատ նախամարդկային ճիչերն ու ոռնոցները, որոնց երբեմն արձագանքում էր նաև սոված փորը: Նույնիսկ աղվեսները, գայլերը, արջերը և մնացած վայրի գազաններն էին վախենում բներից դուրս գալ: Կամաց-կամաց այդ ճիչերը դադարում են, և Փանոսը, այլևս չդիմանալով, բերանքսիվայր ընկնում է հողի վրա ու քնում:
Կեսօրին մի կուզիկ, անլվա, չեչոտ պառավ անցնում է այդ կողմերով` ձեռքին մի մեծ զամբյուղ: Տեսնում է մերկ Փանոսին ու խենթանում: Զամբյուղից վիրակապ է հանում, ներքնաշորեր, կապկպում է Փանոսի վերքերը, հագցնում նրան, փաթաթում ծածկոցով և տուն տանում: Ամբողջ օրը կերակրում է, լողացնում, հարդարում, իսկ երեկոյան կողմ պառկեցնում է ննջարանում…
-Ես հիմա կգամ…-Էրոտիկ ձայնով փակում է սենյակի դուռը և չքվում: Փանոսը հասկանում է իր գլխի գալիքը: Փորձում է աննկատ փախչել: Սողոսկում է անկողնուց, հասնում դռանը, քաշում է բռնակից, իսկ դուռը չի բացվում: Խորամանկ պառավը կողպել էր այն: Մի քանի րոպե անց պառավը վերջապես բացում է դուռը և սարսափած ձայնով շշնջում.
-Մարդս գալիս ա կամանդիրովկից, մտի անկողնու տակ, շու՛տ…
Փանոսը սողալով մտնում է կիսափտած անկողնու տակ և շունչը պահած սպասում ճակատագրի հերթական դաժան քայլին: Ամուսինը մտնում է սենյակ, հոտոտում է շուրջը և գոհացած փռվում անկողնում: Այնքան գեր է լինում, որ ներքնակը ծանրության տակ իջնում է և կճխլեր Փանոսի երկար քիթը, եթե Փանոսը ժամանակին գլուխը չթեքեր: Թեքում է գլուխը և ինչ է տեսնում… Մի զույգ սապոգ, իսկ սապոգների կողքին` իր գուլպաները… Իր սիրելի գազարագույն գուլպաները… Իրենց հարազատ բույրով, կրունկների վրայի զույգ անցքերով, դուրս պրծած ռետինե թելերով և ծանոթ մակագրությամբ` “MADE IN TIFLIS”, որից իհարկե Փանոսը գլուխ չէր հանում: Պառավը անջատում է լույսը և մտահոգված հեռանում սենյակից: Իսկ ամուսինը քնում է և սկսում է ուժգին խռմփացնել: Շատ հոգնած էր:
Շուտով մութն ընկնում է: Փանոսը վախենում է ինքն էլ քնի, քանի որ նա նույնպես խռմփացնում էր:
***
-Մոսի՞, վե՛ր կաց, վե՛ր…
-Սարո՛… Էս ո՞րտեղ ենք… Ժամը քանի՞սն ա…
-Դատելով աստղերի դիրքից` դեռ լույսը չի բացվել:
-Ինչ օրի ենք ընկել…
-Էս ծառը քիչ էր մնում մեջքս ջարդեր…
-Ես ողջ եմ, բայց երևի էլ երեխա չեմ ունենա…
-Տո հիմա՛ր, քեզ 10 տարի առաջ են կռտել, մոռացել ե՞ս…
-Հա էլի… Հիշողությունս կորցրել եմ…
-Ես էլ: Երեկվա կերածս էլ չեմ հիշում…
-Բա հիմա ի՞նչ ենք անելու…
-Պարզից էլ պարզ… Մեջքդ բարձրացրու, ծառը շուռ տուր… Իմը վարի ա գնացել… Էս ինչ փորձանք էր…
Մոսին տանջանքների գնով բարձրացնում է մեջքը, և ծառը տեղի է տալիս: Բայց ինչպես պետք է գտնեին տան ճամփան, եզները չգիտեին: Հիշողությունները կորցրել էին:
-Ախպեր ջան, էս մութ գիշերով ո՞նց ենք տուն դառնալու… Որ Փանոսը հարցնի որտեղ էիք, ի՞նչ ենք պատասխանելու…
-Կասենք կտրածդ ծառը խփել ա գլխներիս, հիշողություններս կորցրել ենք, ոչ մի բան չենք հիշում: Արի ավելի լավ ա տան ճամփեն գտնենք, գոնե մինչև առավոտ տեղ հասնենք:
-Ես գտա… Փանոսի ծիծակների հետքերը տենում ե՞ս: Դրանց միջոցով հեշտ կլինի:
Երկու եզները, սիամական երկվորյակների պես իրար միացված, քարշ տալով դատարկ սայլը, զննելով իրենց առջև ընկած հետքերը, քայլում են, քայլում: Հանկարծ տեսնում են, որ լճի մոտ ծիծակների հետքերը անհետանում են, առաջ են գալիս սապոգի հետքեր: Սարոյի միտքը փայլատակում է.
-Հասկացա՛: Փանոսը լիճ ա մտել, լճում սապոգներ ա գտել, դրանցով ա տուն գնացել,-հիացմունքով բացականչում է նա:
Քայլում են սապոգների հետքերով, իսկ հետքերը տանում են ու տանում… Լուսաբացին մի խրճիթ են տեսնում:
-Մոսի, սա Նոյեմզարի տունն ա… Էս ինչ կայֆեր ա արել Փանոսը սաղ գիշեր… Դուռը չծեծես, արի պատուհանից նայենք:
-Հա… Կամաց քայլի, ակները չճռռան…
Նայում են պատուհանից, իսկ նրանց տեսադաշտը փակում է վարագույրը:
-Մոսի, Նոյեմզարը ամուսնացած ա, Փանոսը մոտը երկար չէր մնա: Ուրեմն հետևի դռնից փախել ա:
Սարոն չէր սխալվում: Իրոք, տան հակառակ կողմից, որտեղ մի ցածրիկ դուռ կար, սապոգի հետքերը նորից էին ի հայտ գալիս: Տանջահար եզները շատ էին հոգնել: Արածում են, քնում մինչև ուշ երեկո: Մութն ընկնելուն պես արթնանում են և շարունակում ճանապարհը:
***
Կեսգիշերին ևս մեկ խրճիթ են տեսնում:
-Յախք…
-Ի՞նչ յախք…
-Մոսի, սա էն ջադու Ծովխաթունի տունն ա: Թու՛…
Պտտվում են տան շուրջը, իսկ հետքերը չեն շարունակվում: Վճռում են, որ Փանոսը տանից դուրս չի եկել:
-Վայ Փանոս, Փանոս, թաղեմ ճաշակդ…
-Ի՞նչ անենք…
-Կանչենք… Ուրիշ ճար չկա… Ամոթ չի անում…
-Փանո՛ս…-ձայնում է Մոսին:
Տանտերը զարթնում է քնից: Փանոսը ճանաչում է իր եզների ձայները, որոնք գալիս էին պատուհանի տակից:
-Փանո՛ս…-հնչում է ավելի ուժգին:
Տանտերը վեր է թռչում տեղից: Փանոսը վերջապես ուղղում է ծռված գլուխը և գոհացած տնքոց հանում… Տանտերը լսում է, որ անկողնու տակ ինչ-որ մեկը կա: Քշտում է թևերը:
-Պառավս ալաբուլա էր երևում... Դու՛րս արի տակից… Ճաշակդ քեզ ուտի…
Փանոսը կծկվում է վախից…
-Դուրս արի, թե չէ հրես կացինս սրած գնամ բերեմ… Կարդացել ե՞ս Հովհաննես Թումանյանի պատմությունը…
Տեսնելով, որ բան դուրս չի գալիս, գնում է կացինը բերելու: Փանոսը առանց հապաղելու վերցնում է իր հարազատ գուլպաները, բացում է պատուհանը և ցատկում դուրս… Իր բախտից ընկնում է ուղիղ սայլի մեջ: Մինչ տանտերը կացինը սրած կմտներ ննջասենյակ և կմոտենար պատուհանին, եզները արդեն հեռացել էին: Սլանում են դեպի տուն: Ճանապարհին անցնում են այն աղբյուրի կողքով, որից Փանոսը ջուր էր խմել: Հազիվ կարող են շունչ քաշել: Փանոսը իջնում է, փաթաթվում է եզներին, լվացվում է աղբյուրից, մի քանի կում խմում և հարցնում.
-Սարո, էս ի՞նչ ա գրված էս պուլպուլակին: Սա իմ կյանքը փրկել ա:
Սարոն գիրկապ է անում արտահայտությունը.
-Ան-հաղթ հե-րոս քա-ջըն Նա-զար, որ մին զար-կի ջար-դի հա-զար…
Մեր հերոսը գլուխ է տալիս և ասում.
-Փառք ու պարծանք քեզ դարեդար, Ո՜վ Քաջ Նազար…
Մեջբերել
Էջանիշներ