Արաբական ֆենոմենը կամ ինչ ասել է «մուբարաքել»

[Շինարար]

Եգիպտոս, Թունիս, Լիբիա... Էս ինչ են անում արաբները: Մի քիչ ուզում եմ պատմել արաբների մասին իմ տպավորությունները: Շատ ենք ասում «մուբարաքել», «թունիսել», ասեմ, որ «թունիսելն» ինձ ավելի է դուր գալիս, որովհետև Եգիպտոսում մոտավորապես կրկնվեց 1952թ.-ի պատմությունը, այսինքն, 60 տարի առաջ էլ են այնտեղ «մուբարաքել», ու 60 տարի անց նորից դրա պահանջն առաջացավ...

Ինչպիսին են արաբները: Արաբները քեֆչի են, ղալմաղալչի, խնջույքի ժամանակ պարելիս աբորիգենյան «լու-լու-լու»-ները պարտադիր են, անմիջապես խնջույքից հետո աղջիկները սիրում են վատանալ, սրտի կաթիլներ, շտապօգնություն, էմոցիա, լաց, աղմուկ-աղաղակ, սիրում են ապրել, կարճ ասած... Դարեր ի վեր ժողովրդական, փողոցային մշակույթը արաբական մշակույթի անբաժանելի մասն է՝ տոնավաճառներ, այդ թվում մշակութային, աղմկոտ շուկա, աղմկոտ պարեր, ապստամբություններ ու ընդվզումներ... Առանց այս ամենի նրանք չեն կարող, իրենց արյան, տեսակի մեջ է...

Վերջերս հեռուստատեսությամբ մի քաղաքագետ ասաց, թե ժողովրդական ընդվզումները ժամանակակից Ֆրանսիայի մշակույթի անբաժան մասն են… Մի չնչին օրենսդրական փոփոխություն և գիտենք՝ ինչ է կատարվում Ֆրանսիայում, գոնե մի քանի հարյուր ավտոմեքենա պիտի հրկիզվի: Բայց սա ֆրանսիակա՞ն է, թե՞ արաբական: Ֆրանսիացիները կարծես բարեկիրթ, մշակութային, արիստոկրատ ազգի համբավ ունեն: Իսկ վերջին շրջանում ի՞նչ թիվ են կազմում արաբները Ֆրանսիայում:

Նույնիսկ Ֆրանսիայի պես երկրում արաբները չեն կարող «չմուբարաքել», հիշենք նաև Զինեդին Զիդանի հանրահայտ գլխով հարվածը, ինձ թվում է՝ դա նրա համար շատ ավելի կարևոր էր իր տեսակի ինքնաարտահայտման, հոգեկան բավարարվածության համար, քան հազար հատ հաղթանակը. այո, Զիդանը «մուբարաքեց» Մատերացցիին:

Ասում են, դրսից հրահրված էին արաբական երկրների շարժումները, բայց ինձ թվում է՝ Եգիպտոսում վերջին տարիներին «մուբարաքելու» շատ քիչ հնարավորություն կար, կուտակվել, լցվել էր, պիտի պայթեր, գուցե դրսից մի թեթև հպում եղել էլ է, ու դրանից հետո «մուբարաքել» «մուբարաքեցին», ինչն էլ վարակիչ եղավ մնացած արաբական երկրների համար: Ու ցնծում են եգիպտացիները, անկախ արդյունքից իրենք հնարավորություն ունեցան իրենց ներքին մղումն իրագործելու, ինչպես Զիդանի դեպքում էր:

Սրանք ընդամենը իմ տեսակետներն են, գիտական ճշմարտություններ չեն, թեման բացել եմ նրա համար, որ հարցնեմ՝ ի՞նչ ենք մենք ուզում, արդյո՞ք նման ենք մենք արաբներին, մեր ուզածը «մուբարաքե՞լն» է, թե՞ արդյունքը:

[Katka]

Ինչպիսին են արաբները: Արաբները քեֆչի են, զալմաղալչի, խնջույքի ժամանակ պարելիս աբորիգենյան «լու-լու-լու»-ները պարտադիր են, անմիջապես խնջույքից հետո աղջիկները սիրում են վատանալ, սրտի կաթիլներ, շտապօգնություն, էմոցիա, լաց, աղմուկ-աղաղակ, սիրում են ապրել, կարճ ասած... Դարեր ի վեր ժողովրդական, փողոցային մշակույթը արաբական մշակույթի անբաժանելի մասն է՝ տոնավաճառներ, այդ թվում մշակութային, աղմկոտ շուկա, աղմկոտ պարեր, ապստամբություններ ու ընդվզումներ... Առանց այս ամենի նրանք չեն կարող, իրենց արյան, տեսակի մեջ է

Արաբները հարուստ մշակութային անցյալով են, նրանց կանանց ներկայացրեցիր այնպես, որ նույնիսկ մի փոքր զարմացա: Իհարկե, քաղաքակիրթ համարել արաբներին չի կարելի, ինչպես "արիստոկրատ", հոմոսեքսուալ, այլանդակված ու անհագ, ասենք, ֆրանսացիներին: Իսկ ինչի՞ են արաբները Ֆրանսիայում: Սա շատ կարևոր հարց է: Ո՞վ է մեղավոր, որ արաբները Ֆրանսիայում են:
Նայելով ֆրանսիական մշակույթին ու արաբական մշակույթին` դու կտեսնես, թե ինչքան հարուստ է արաբական մշակույթը:

Ասում են, դրսից հրահրված էին արաբական երկրների շարժումները, բայց ինձ թվում է՝ Եգիպտոսում վերջին տարիներին «մուբարաքելու» շատ քիչ հնարավորություն կար, կուտակվել, լցվել էր, պիտի պայթեր, գուցե դրսից մի թեթև հպում եղել էլ է, ու դրանից հետո «մուբարաքել» «մուբարաքեցին», ինչն էլ վարակիչ եղավ մնացած արաբական երկրների համար: Ու ցնծում են եգիպտացիները, անկախ արդյունքից իրենք հնարավորություն ունեցան իրենց ներքին մղումն իրագործելու, ինչպես Զիդանի դեպքում էր:

Իսկ ինչի ես համարում, որ արվեց անկախ արդյունքի: Գուցե ժողովրդի մեծ մասը չէր հասկանում` ինչի, բայց դա բնական է: Էդ երկրում սոցիալական վիճակը այնքան վատ էր, որ վաղ, թե ուշ բոլորը պետք է պայքարի ելնեին:

Սրանք ընդամենը իմ տեսակետներն են, գիտական ճշմարտություններ չեն, թեման բացել եմ նրա համար, որ հարցնեմ՝ ի՞նչ ենք մենք ուզում, արդյո՞ք նման ենք մենք արաբներին, մեր ուզածը «մուբարաքե՞լն» է, թե՞ արդյունքը:

Այո, նման ենք: Ինչպես արաբների դեպքում, մեր պայքարն էլ արդյունքի համար պիտի լինի: Բայց ցավոք մենք արաբների նման միասնական չենք:
...Նման ենք այնքանով, որ այսօր ամեն ինչի հիմքում բիզնեսն է ու մի քանի պարագլուխների շահերը, որի զոհ հասարակ մարդիկ են դառնում` արաբ, հայ...

[Շինարար]

Կատկա, սկզբի գրածիդ վերաբերյալ՝ իհարկե, արաբները մշակութային հարուստ անցյալ ունեն, եթե նրանց կանանց ներկայացրած ձևս սխալ տպավորություն է թողել, ներողություն եմ խնդրում, սակայն դա էլ է նրանց մշակույթի մասը, ես հաստատ չէի փորձի մերժել նրանց մշակութային հարստությունը: Սակայն թեման այդ մասին չի, ինչևէ, վերջին մասում, Եգիպտոսում արդյունք եղա՞վ: Դա՞ է մեր ուզած արդյունքը:

[Katka]

Կատկա, սկզբի գրածիդ վերաբերյալ՝ իհարկե, արաբները մշակութային հարուստ անցյալ ունեն, եթե նրանց կանանց ներկայացրած ձևս սխալ տպավորություն է թողել, ներողություն եմ խնդրում, սակայն դա էլ է նրանց մշակույթի մասը, ես հաստատ չէի փորձի մերժել նրանց մշակութային հարստությունը: Սակայն թեման այդ մասին չի, ինչևէ, վերջին մասում, Եգիպտոսում արդյունք եղա՞վ: Դա՞ է մեր ուզած արդյունքը:

Նշել եմ ինչով ենք նման մեր ուզածով:
Ախր, ես մի փոքր զարմանում եմ. ինչի ենք, մենք` հայերս, անընդհատ մի երեւույթը մյուսի հետ կապում անիմաստ / կապ չունեցող երևույթները/ու հետո սկսում հիպոթեզներ մշակել: Եղավ արդյունք Եգիպտոսում ու էդ արդյունքը ազդեց սաղ աշխարհի վրա: Սա ոչ թե եգիպտական մուբարաքություն էր, այլ պատմական իրողություն, որը ողջ աշխարհի զարգացման ընթացքը կփոխի:
Ես ուղղակի էնքան կուզեի, որ մեկը ինձ բացատրեր` ինչի ենք զուգահեռներ անցկացնում:
Ինչով ենք մենք նման եգիպտացիներին կամ, ասենք, եգիպտական իրականությունը ինչ կետերով ա հատվում մեր հայկական իրականությանը:
Նրանք Եգիպտոս են, մենք Հայաստան ենք: Ուզենք էլ մենք տենց արդյունք չենք ունենա:

[ministr]

Շինարար ջան, ըստ իս մեր ու արաբների տարբերությունը նա է, որ նրանք ջղայնանում մուբարաքում են ու իրենց դրանից հետոն չի հետաքրքրում, կարևորը էդ պահին մուբարաքեն: Իսկ մենք մտածում ենք մուբարաքենք, որ ինչ լինի? Վերջիվերջո բեդուիններից ընդհանուր առմամբ մի քիչ ավելի խելացի ենք հո զոռով չի: Բայց մենք էլ կարող ենք մուբարաքել, եթե դրա արդյունքը պարզ պատկերացնենք ու հավատանք որ դրանից հետո լավա լինելու: Քանի էդ հավատը չկա, մուբարաքելը մնումա կիսա-աբստրակտ միտք:

[Ձայնալար]

Մուբարաքելը ամուսնանալու նման ա՝ որ երկար կշռադատես հաստատ չես անի, բայց երբեմն անել պետք ա:

[Շինարար]

Ախր, ես մի փոքր զարմանում եմ. ինչի ենք, մենք` հայերս, անընդհատ մի երեւույթը մյուսի հետ կապում անիմաստ / կապ չունեցող երևույթները/ու հետո սկսում հիպոթեզներ մշակել:

Մարդ ենք, չէ՞, սիրում ենք փլիսոփայել, մտահանգումներ անել

[Katka]

Մարդ ենք, չէ՞, սիրում ենք փլիսոփայել, մտահանգումներ անել

Հա էլի

[ministr]

Մուբարաքելը ամուսնանալու նման ա՝ որ երկար կշռադատես հաստատ չես անի, բայց երբեմն անել պետք ա:

Ամուսնանալու օրինակը շատ ճիշտ բերեցիր ) Իրանք մուբարաքում են... այսինքն ամուսնանում են, հետո են քողը բարձրացնում, տեսնեն թե ում հետ են ամուսնացել:

[Ձայնալար]

Դե եթե դրա այլընտրանքը միհատ վախենալու պառավ կնիկն ա՝ մազերը սպիտակած, դեմքը կնճռոտած, բերնից վատ հոտ ա գալի, մի ոտը փտած ա ինքն էլ խուլ ա բայց համր չի, միգուցե կարելի ա մուբարաքել առանց քողը բարձրացնելու՝ կպավ-կպավ

[ministr]

Դե եթե դրա այլընտրանքը միհատ վախենալու պառավ կնիկն ա՝ մազերը սպիտակած, դեմքը կնճռոտած, բերնից վատ հոտ ա գալի, մի ոտը փտած ա ինքն էլ խուլ ա բայց համր չի, միգուցե կարելի ա մուբարաքել առանց քողը բարձրացնելու՝ կպավ-կպավ

Արաբներ հենց տենց էլ անում ենք, իսկ մենք մինչև ամբողջ կյանքի մասին (սկսած ծննդատնից) պատկերացում չունենանք չենք պսակվում

[Տրիբուն]

«Մուբարաքել» կամ «թունիսել», իմ կարծիքով, նշանակում է պարտադրել ժողովրդական լայն զանգվածների կամքը իշխանություններին: Ձևերն ու մեթոդներն այս դեպքում էական չեն, ու երկրից երկիր կարող են տարբերվել:

Որպես կանոն, «մուբարաքման» գործընթացն սկսվում է այն դեպքում, երբ կառավարման ֆորմալ մեթոդները կորցնում են իրենց իմաստը: Այսինքն, ժողովուրդը չի կարողանում սահմանդրորեն իրացնել իր հիմնական սահմանադրական իրավունքը՝ ընտրել իր ներկայացուցիչներին, որոնք պետք է իր փոխարեն կառավարեն երկիրը: Կարճ ասած, ժողովուրդը կորցնում է ընտրելու իրավունքը: Չեմ խորանում, թե ի վերջո ինչ գռեհիկության է բերում իշխանությունները շրջանում ժողովրդի ընտրելու իրավունքի բռնաբարությունը (կոռուպցիա, թալան, տնտեսության կլայնանացում ու մոնոպոլացում, իրավապահ ու դատական համակարգերիի փաստացի չգոյություն և այլն), բայց այդ համակարգից ազատվելու միակ ձևը մնում է «մուբարաքելը»:

Կոնկրետ իրավիճակից կախված «մուբարաքումը» կարող է բավականին խաաղաղ անցնել, ինչպես Թունիսում, կամ բավականին արյունալի, ինչպես Լիբիայում: Բայց, մի բան, գոնե ինձ համար պարզ է - երբ որորշ գռեհիկներ զավթում են ժողովրդի ընտրելու իրավունքը, նարց այդ իրավունքը րեբեք հետ չեն վերադարձնում առանց «մուբարաքվելու»:

Բոլոր քաղաքական ուժերը, որոնք մասնակցում են գռեհիկների կազմակերպած ֆորմալ քաղաքական գործընթացներին - ընտրություններ, բանակցություններ, երկխոսություն, արտոնված միջոցառումներ - փաստացի նպաստում/մասնակցում են գռեհիկների իշխանության երակաձգմանը:

Ժամանակին «չմուբարաքելը» ի վերջո հանգեցնում երկարաժամկետ լճացման, որը կամ երկիրը վերածում է վերջնականապես երրոդ աշխարհի երկրի, որտեղ բացակայում են մարդկանց հիմնական իրավունքները, կամ երկիրը դատարկվում է:

[Kna]

Դոմինոյի էֆֆեկտի վառ դրսևորում: ՄԱԿ-ն Լիբիայում Մարդասիրական միջամտության արդյունքները դեռ չմարսած՝ նույն քայլին դիմեց Կոտ դ'Իվուարում: Եմենում և Սիրիայում իրավիճակն բարդանում է, իսկ այսօր զոհեր կային արդեն Օմենում: Օբաման դարձավ իր՝ նախկին հայտարարությունների և ներկայիս վարած քաղաքականության իրար հակասելու փաստի զոհը: Սարկոզին հերոսի դերում ինքն իրեն շատ է հավանում, իսկ Մեդվեդևն առիթից օգտվում է ու Պուտինին ճիշտ խոսել է սովորեցնում: Շատ հետաքրքիր և պայթունավտանգ քաղաքական իրավիճակ է, հատկապես երբ ապստամբների իրական քաղաքա-կրոնական կողմնորոշումն այնքան էլ պարզ չէ: