Այսօրը պատմության քառուղիներում…

[My World My Space]

1921 թ. փետրվարի 26-ից մարտի 16-ը Մոսկվայում առանց Խորհրդային Հայաստանի պատվիրակության մասնակցության տեղի ունեցան ռուս-թուրքական բանակցություններ։ Մարտի 16-ին Խորհրդային Ռուսաստանի և քեմալական Թուրքիայի միջև կնքվեց Մոսկվայի պայմանագիրը, որով Թուրքիային էին տրվում Կարսի, Արդահանի, Սուրմալուի և Արդվինի շրջանները։ Հայաստանին էին վերադարձվում Ալեքսանդրապոլն ու շրջակա գյուղերը, Նախիջևանն ստանում էր ինքնավար տարածքի կարգավիճակ Խորհրդային Ադրբեջանի խնամակալության ներքո։

Նույնիսկ այս պայմանագրի կնքումից հետո թուրքական զորքերը չէին շտապում հեռանալ Շիրակի գավառից։ Խորհրդային Ռուսաստանն ակնարկեց, որ Խորհրդային Հայաստանի հետ նոր պատերազմ սկսելու դեպքում այն կդիտարկվի որպես Խորհրդային Ռուսաստանի դեմ պատերազմ, և 1921 թ. ապրիլի կեսերին թուրքական զորքերը դուրս եկան Շիրակից՝ ավերելով շրջանն ու կազմակերպելով հայերի կոտորածներ։

1921 թ. հոկտեմբերի 13-ին Թուրքիայի և Անդրկովկասի երեք Խորհրդային հանրապետությունների միջև կնքվեց Կարսի պայմանագիրը, որով վերահաստատվեցին Մոսկվայի պայմանագրի դրույթները՝ հայությանը պարտադրելով հաշտվել ազգային տարածքների օտարման հետ։

Ի դեպ իրականում պայմանագիրը կնքվել է մարտի 18-ին` հետին թվով....