Դու նստել ես լուռ ու հեռվից նայելիս թվում է,թե մտքումդ հաշվում ես:Ի՞նչ ես հաշվում:Արդեն հուշ դարձած 80 տարինե՞րդ,որ անցան ակնթարթի պես,իսկ գուցե փորձում ես հաշվել քեզ մնացած տարիները,չէ,ի՞նչ տարի,ըստ քեզ նույնիսկ օրերը կամ աղքատիկ թոշակդ ես հաշվում,որ տեսնես այս ամսվա կոմունալներից հետո ի՞նչքան կմնա…
Քամին խաղում էր սպիտակ մազերիդ հետ:Գրպանիցդ հանեցում ես քարտեզի մաշված էջը:Հենց այս առավոտ էր:Տղայիդ տան մոտ էիր,տեսար թոռնուհուդ,բայց չհասցրեցիր խոսել հետը:Ուղղակի ուզում էիր բարևել:Իսկ նա այնպես էր շտապում…Էս ջահելներն Այդպիսին են:Անընդհատ շտապում են…
Դասի էր գնում:Արագ ինչ-որ թղթեր նետեց աղբարկղը ու վազեց:Քամին փախցրեց այդ թղթերն ու նետեց այս ու այն կողմ:Ծանր քայլերով մոտեցար:Հավաքեցիր գետնից թափված աղբը ու գցեցիր աղբարկղի մեջ:Նայեցիր շուրջդ,չէ,կարծես բոլորը հավաքել ես,մնում է միայն սա.վերցրեցիր քառածալ թուղթը:
Քարտեզի խունացած էջ էր…
Մի քանի տարի առաջ էր,ավելի ճիշտ 18(դե մի քանի է էլի,դա հասկանալու համար պետք է 80 տարի ապրես),հաշվել էիր սովորեցնում թոռնիկիդ:Ներս մտավ կրտսեր որդիդ`ձեռքին մի մեծ փայլուն գիրք:Աղջնակի աչքերը փայլեցին:Աչքը չէր կտրում նոր գրքից:Այդքան մեծ գիրք երբևէ չէր տեսել:Հորեղբայրը բացեց գիրքը,որի վրա գրված էր«Ատլաս» ու աղջկա աչքի առջևով սահեցին ծովեր,օվկիանոսներ,մայրցամաքներ,ավելի ճիշտ դեղին,կապույտ տարածություններ ու ինչ-որ անհասկանալի գծեր ու նշումներ:
-Պա՛պ,ատլաս ի՞նչ է:
-Քարտեզների գիրք է,իմ աղջիկ,բա ո՞նց կարդացիր:
Աղջիկը հաղթական ժպտաց.
-Քեռին է սովորեցրել:Լրիվ չի սովորեցրել,ճիշտ է,օրինակ Թ տառը դեռ չի սովորեցրել,բայց ես գիտեմ,որովհետև դա իմ անունի տառն է:Էն խանութի վրա ամեն օր կարդում էի. Խ Ա Ն ՈՒ ու մի անծանոթ տառ,հետո մտածեցի,մտածեցի,գտա`ԽԱՆՈՒԹ,ու այդպես սովորեցի,գրե՞մ տեսնես,լավ հետո կգրեմ,պա՛պ,կտա՞ս էդ գիրքը նայեմ:Պա՛պ,բա քարտեզ ի՞նչ ա:
-Քարտեզի վրա գծում են երկրները,ծովերը:
-Ի՞նչու:
-Որպեսզի հեշտ գտնեն դրանց տեղը:
-Պա՛,բա ու՞ր է այստեղ երկիր:
-Նայի՛ր,սա օրինակ Ամերիկա մայրցամաքն է,սա Ավստրալիան է,սա Աֆրիկան է,…
-Աֆրիկա՞ն,պա՛,ի~նչ սիրուն է Աֆրիկան:
-Այնտեղ մարդիկ սև են,այնտեղ առյուծներ կան…
-Սև՞,էն կինոյի նմա՞ն:Բա ի՞նչի են սև:
-Այնտեղի եղանակից է,միշտ արև է,այնտեղ անապատներ կան,որտեղ միայն ավազներ են,ջուր չկա,միայն փշեր են աճում…
-Պա՛,էդ սև մարդիկ տերևից շորեր են հագնու՞մ ու ոսկորներից վզնոցներ ունեն կինոյի պես,-ու սկսեց բարձր ծիծաղել,-պա՛,որ էդ քարտեզն ունենք,բոլոր երկրների տեղը կարող ենք գտնել,չէ՞:
-Իհարկե:
Հորեղբայրը սենյակից դուրս եկավ:
-Այ հե՛ր,ի՞նչի ես տվել երեխու ձեռքը,ասեցի նվեր եմ տանում,ահագին փող եմ տվել,բա որ մի բան անի…
Վերցրեց փայլուն գիրքը ու տարավ,դրեց պահարանի վրա:
-Պա՛,էս գիրքը տանելու՞ է մեր տնից(այն ժամանակ դեռ միասին էիք ապրում):
Երեկոյան հորեղբայրը ձայնը գլուխն էր գցել.
-Ասեցի`մի՛ տուր ձեռքը,տեսնու՞մ ես`պատռել է…
-Ես մոտն եմ եղել,իմ ձեռքով է նայել,երեխան չի պատռել,գնելուց ուշադիր լինեիր…
Գոռգոռաց,գոռգոռաց,հետո մտածեց,որ ումը,որ նվիրելու է չի էլ նկատի,որ միջից էջ է պակաս ու գնաց:
Ամբողջ օրը աղջիկը չէր երևացել:Մտար նրա սենյակ:Աղջիկը վախեցած վեր թռչեց,ինչ-որ բան թաքցնելով գորգի տակ`մեղավոր նայեց քեզ:Մոտեցար:Բարձրացրեցիր գորգը:Քարտեզի էջն էր:Չբարկացար,բայց աղջիկն էլի վախենում էր քեզանից:
Երբ հորեղբայրը վերադարձավ,աղջիկը ուշադիր հետևում էր քեզ,բայց դու չմատնեցիր նրան:Հաջորդ օրը համարձակ մոտեցավ ու գրկեց քեզ:Գաղտնիքն էլ ավելի էր մոտեցրել ձեզ:Հպարտանում էր,որ քեզ նման ընկեր ունի:Գողունի հանեց գրպանից քարտեզի այն էջը,որտեղ Աֆրիկա մայրցամաքն էր:
-Պա,շա՞տ հեռու է էս Աֆրիկան:
-Շաատ:
Ու լռեց,ամբողջ օրը էլ հարցեր չտվեց:Առանձնացավ:Երկար ժամանակ նայում էր գծերին:Հաջորդ օրը հարցրեց ու զարմանալով իմացավ,որ դրանք օձեր չեն,այլ գետեր,որ կապույտները լճեր են,ծովեր ու օվկանոսները,նույնիսկ անգիր արեց Կոնգո անունը:Հետո փորձեց սովորել Մադագասկար անունը,չստացվեց,նորից ու նորից փորձեց,նույնիսկ լաց եղավ:Նոր սովորած տառերով էլ չէր հպարտանում,այդ տառերով երկու օր շարունակ ամեն տեղ գրեց Մա դա գաս կար ու կարդաց:Երրորդ օրը այն նույն զգացողությամբ,որ երևի միայն Մակեդոնացուն էր հայտնի,մոտեցավ պապին.
-Մադագասկար,-ու ծիծաղեց շատ բարձր:
-Տեսնում ես իսկ դու մինչև հիմա չես կարողանում ճիշտ ասել Tetris բառը,ո՞նց էիր ասում,էնքան ծիծաղալու էր,մի անգամ էլ ասա՛…
-Tetris:
-Ապրի~ իմ պապին:
Բայց դու նեղացած ձևացար.
-Հա՞ա,իսկ դու գիտե՞ս,թե ինչպես է Մադագասկարի մայրաքաղաքի անունը,հապա կրկնի՛ր. Անտանանարիվու…
Պապը հաղթական ժպտաց:Աղջիկը ուզում էր լաց լինել:Բառը զնգաց ուղեղի մեջ,բայց չմնաց:Ջղայինացավ,նյարդայնացավ,որոշեց,որ պապը վատն է ու պիտի պատժել նրան.
-Դե,դու էլ ասա joystick:Դե՞…
Ամբողջ օրը տանջվեց աղջիկը,հարցրեց բոլորին,միայն մայրը գիտեր,բայց վեց անգամ կրկնելուց հետո բարկացած դուրս հանեց նրան խոհանոցից:
Մի շաբաթ հետո աղջիկն ընդունեց պարտությունը:Ու մտքում նեղացավ պապից,նկատելով,որ նա թաքուն ուրախացավ:Բայց նա չհասկացավ,որ պապը ուրախացավ,որ թոռնիկը այլևս չէր համարձակվի իրենից պահանջելու joystick բառի արտասանությունը:Ուզում էիր սիրտը շահել:
-Գնա,բեր քարտեզը:
Քարտեզը աղջկա գրպանում էր ու միշտ էլ այնտեղ էր լինում:
-Պա,ինձ կտանե՞ս Աֆրիկա:
-Հա,բայց դու պետք է մի քիչ էլ մեծանաս,դպրոց գնաս,լավ սովորես…
-Պա,ես տառերն էլ գիտեմ,թվերն էլ,ռուսերեն տառերն ու թվերն էլ:Մեր Արթուրիկը դպրոց է գնում,ես գնում եմ,ինձ իր գրքերն է ցույց տալիս:Մի օր խնդրեցի,որ գիրքը տար,բերեի քեզ ցույց տայի,չտվեց,բայց ոչինչ հենց ես դպրոց գնամ,գիրք տան ինձ,քեզ ցույց կտամ:Հետո,որ ինքը իր դասերը սովորում է,ես նայում եմ,ինձ էլ է գրիչ տալիս,ես էլ եմ գրում:
Պապը համբուրեց ոգևորվածությունից փայլող շատախոս թոռնուհուն:
-Պա,քո մեքենայո՞վ ենք գնալու Աֆրիկա…
-Հա,բա հո ոտքով չե՞նք գնալու:
Հետո մի քանի տարի անց տղադ ու հարսդ տեղափոխվեցին:
Աղջիկն արդեն դպրոց էր գնում:Մեկ-մեկ այցելում էիր նրանց:
Արդեն մթնում էր,բայց պատշգամբում նստած թոռնուհին նյարդայնացած ինչ-որ բանի վրա էր չարչարվում:Պապիկին տեսավ սիրտ առավ ու հազիվ զսպելով լացը`բացականչեց.
-Պա,ես զզվում եմ ՈՒ տառից:Ես գիտեմ գրել,բայց մաման ասում է,որ տգեղ եմ գրում,համ էլ որոշ տառեր փոխվել են,իսկ քեռին ինձ հինն է սովորեցրել,իսկ 2 թիվը դասատուն ասում է,որ ալիքաձև մասնիկով գրեմ,ոչ թե Ձ-ի պես,բայց մոռանում եմ միշտ:
Շոյեցիր թոռնիկիդ գլուխը ու տետրերի մեջ սիրուն կողք կողքի շարվեցին ճիշտ ուսուցչուհու օրինակի նման ՈՒ-եր ու 2-ներ:Մայրիկը կռահեց,որ դա աղջկա ձեռագիրը չէր,բայց նրա մտքով անգամ չանցավ,որ պապիկն էր գրել.կասկածում էր խեղճ Արթուրիկին:Ուսուցչուհին չկռահեց:
Թոռնիկդ կարծում էր,որ իրեն սիրում էիր նրա համար,որ իր տարիքում հրդեհից զոհված աղջկադ անունն էր կրում:Նոր էր իմացել դա:Պատմեցիր,երբ զարմացած հարցրեց,թե ինչու են հեռու քաղաքներից ու գյուղերից հյուր եկած այս կանայք գրկում իրեն ու լաց լինում:Պատմեցիր նրա մասին,ասացիր,որ շատ էիր սիրում նրան:Այո,սիրում էիր,սակայն այսքան կապվածություն չկար նրա հետ:Դե,ջահել էիր,աշխատանքդ հոգնեցուցիչ,ազատ ժամանակդ սուղ,5 երեխա ունեիր…
-Ախր շատ նման է նրան,նույն աչքունքը,նույն ժպիտը…
Զարմանում էր,թե ի՞նչով է ինքը նման շիկահեր,կապուտաչյա փոքրիկ գեղեցկուհուն…
Զարմանում էր,թե ինչու ինքը շիկահեր չի,երբ մայրիկը,քույրիկը,մորաքրոջ աղջիկները շիկահեր են:Հետո սկսեց սիրել իր շագանակագույն գանգուրները,երբ պապիկը ասեց,որ սիրուն են:Բացի այդ ինքը պապիկին չէր պատմել,բայց Գոքորիկն էլ էր ասել:Նա իրենից մեկ տարի մեծ էր ու դպրոց էր գնում:Նույնիսկ իր համար մանուշակի մասին բանաստեղծություն էր արտասանել:Գոքորիկը նախանձից մեռնում էր,որ իրենք Աֆրիկա էին գնալու:
Տարիների հետ սկսեց ավելի ու ավելի քիչ պատմել իր մասին:Դպրոցից գալուց տանդ մոտով անցնելիս ամեն օր մոտենում էր քեզ,շոյում գլուխդ,ինչպես դու առաջ նրա,համբուրում էր քեզ,մի քիչ խոսում հետդ ու գնում տուն:Մեծանալու հետ մոռացել էր Աֆրիկան:Հարցերը եղեռնի,Վանի,Արցախյան մարտերի մասին էին:Հարցնում էր քո պապիկից,տատիկից,դպրոցիցդ…
Երբ արդեն ուսանող է համարյա չես տեսնում,գնալու-գալու ժամերը չգիտես,որ ճանապարհին բռնացնես…
Բայց,երբ հիվանդանոցում էիր ինստուլտից հետո,դասի չգնաց,եկավ մոտդ:Հիվանդանոցում հավաքված կինդ,աղջիկներդ,հարսներդ գոռում էին վրադ,երբ նա դուռը բացեց:Մի տեսակ սիրտ առար:Հետաքրքիր է,առաջ դու էիր սիրտ տալիս նրան:Լուռ բացեց դուռը:Կանանց գոռոցները շրջվեցին դեպի նա.միանգամից ճչացող 5-6 ձայների միջից հասկացավ,որ չես թողնում սիրելի ժամացույցդ հանեն,որ բուժքրոջը չխանգարի:Դու անզոր նայեցիր նրան:Նա ուրիշ է,նա կհասկանա քեզ,իսկ էդ լաչառներին ո՞նց բացատրես,որ նյարդայնանում ես,երբ թևդ դատարկ է:
Աղջկա համառությունից բողոքելու իրավունք չունես.քեզ է քաշել:Լուռ մոտեցավ,ծնկի եկավ,կամաց արձակեց ժամացույցդ:Խելոք նայեցիր նրան,կամաց շշնջաց,որ ներարկումից հետո անձամբ կկապի թևիդ:Կապեց:Հետո բռնեց ձեռքդ.
-Հիմա զգու՞մ ես ձեռքդ:
-Չէ,ձեռքս չէ,երեկ ողջ թևս չէի զգում,բայց այսօր միայն ձեռքս:
Աղջիկն ուզում էր համբուրել այդ անզգա ձեռքը,բայց ամաչեց կանանց բազմությունից:
Վախենում էր կորցնել քեզ:Մյուս պապը մահացել էր աղջկա ծննդյան օրը,բայց նրա հետ համարյա մտերիմ չէր:Վախն ավելի սաստկացավ,երբ իմացավ,որ այս պապը տասը տարի մեծ է մահացած պապիկից:
Հոր հետ հարաբերությունները սառն էին.մանկուց էլ չէր սիրում հորը,դրա համար սկսեց պապին պապա ասել:Իսկ դու կարծում էիր`հարսդ այդպես է ասում,երեխան էլ սովորել է:
Գնալով սկսեց հոր բարեկամների հանդեպ էլ սառել.տատի բնավորությունն էլ տանել չէր կարողանում:Պապը այնքան լավն էր:Զարմանում էր,ոնց կարող էր հայրը նրա տղան լինել:
Հիվանդանոցից հետո նորից եկավ:Շատ էր փոխվել,տարիների հետ մտահոգ էր դարձել,լուրջ:Այդ օրը տխուր էր…
Չհարցրեցիր,թե ինչ էր պատահել:Երբեք էլ չես հարցրել,ինքն է պատմել:Հիմա չի պատմի,եթե հարցնեիր էլ…Կռահում էիր` ինչ եղած կլինի…
Կանգնեց գլխավերևումդ.թաքցնում էր դեմքը:Սկսեց խաղալ մազերիդ հետ:Մատները սառն էին,մատները դողում էին,գնալով ավելի արագ ու նյարդային էին շոյում գլուխդ:Երբեմն մի ձեռքը կորում էր մի քանի վայրկյան,հետո վերադառնում էր խոնավացած,արցունքոտ…
Գիտեիր,որ լաց է լինում,բայց չէիր նայում նրան:Չգիտեիր ինչ անել,ինչ ասել…
Որոշեցիր վերջապես պատմել երազանքիդ մասին(համ էլ կխոսար,կցրվեր),բայց չէիր համարձակվում.իսկ եթե ծաղրի՞…
-Հեռախոսդ մո՞տդ է:
-Ահա,ու՞մ ես զանգում:
-Չեմ զանգում,նայում եմ…
Աղջիկը արցունքոտ այտերը հպելով քեզ համբուրեց:Սիրտ առար:
-Ինձ սովորացրու ոնց են զանգում,գիտե՞ս,ուզում եմ հեռախոս գնել:
Աղջիկը գրկեց քեզ ու ժպտաց:
Տատիկից թաքուն հեռախոս գնեցիր,ավելի շուտ էլ կգնեիր,բայց վախենում էիր ծաղրեին,թե բիձեն հեռախոս ի՞նչ է անում:Կանչեցիր թոռնիկիդ:Հեռախոսը անցած ամսվա համեմատ էժանացել էր:Ավելացած փողը պահել էիր ձեռքումդ.«Կտամ նրան»
Չհամարձակվեցիր:Գիտեիր թոռնիկիդ`չէր վերցնի:«Լավ,կտամ եղբորը»
-Պապ ջան,շնորհավո՜ր,ապա տուր տեսնեմ…
Ու թոռան հետ այնպես հեշտ թվաց մինչ այդ սարսափելի թվացող menu-ից օգտվելը:Թոռանը սպասելուց ոչինչ չկարողացավ անել.չէր համարձակվում բզբզել,իսկ հիմա նույնիսկ նկարեց նրան:
-Վերցրու,հեռախոսիցս քեզ րոպե փոխանցիր,ես գլուխ չեմ հանում:
-Պետք չի…
Այդ երկու բառը բավական էին,որ էլ չշարունակեիր ու ափումդ պահած փողդ լուռ դնեիր գրպանդ:
Մեջբերել
:
Թամարա-ի խոսքերից
Էջանիշներ