Րաֆֆի

[Մ Մ]

Հա, լրիվ համաձայն եմ: Էն ժամանակ թուրք ու քուրդ էին թալանչիները, հիմա՝ հենց հայ պաշտոնյաներ: Ու մեկ էլ հետաքրքիր էին իրա բացատրությունները. ըստ Րաֆֆու, ոնց որ էդ մարդիկ նախնադարի ու քաղաքակրթության արանքում ճզմված լինեին, դրա համար տենցն էին: Էն մասը հիշու՞մ ես, որ նահապետական հայ գյուղ ա ներկայացնում, որտեղ մարդիկ բնությանը կպած են ու միևնույն ժամանակ շատ ազատ: Նենց դուրս էկավ դա:

Ինչ վերաբերում ա դպրոցներին, ինձ թվում ա՝ Րաֆֆուն ավելի քան բավարար ժամանակ ա տրամադրվում, բայց մի երկու բան սխալ ա արվում: Նախ, ամբողջ կենտրոնացումը Սամվելի վրա ա, իսկ ես Սամվելն ընդհանրապես կհանեի դպրոցական ծրագրից: Հետո, աշակերտին չեն թողնում ինքնուրույն վերլուծի ու էդ ամենը տեսնի: Երբ Կայծերը տասներեք-տասնչորս տարեկանում կարդացի, ինձ համար հերթական տափակ հայրենասիրական գործն էր: Բայց ի՞նչ հայրենասիրություն: Կարելի ա նույնիսկ ասել, որ Րաֆֆին Կայծերում հենց էդ տափակ հայրենասիրությունն ու կրոնն ա մի լավ քլնգում:

Իմ կարծիքում վեպում հիմնական շեշտը դրված է կրթության վրա։ Ծնողները երեխաներին հանձնում էին տեր թոդիկների ձեռքը, ասում էին մսացուն քեզ, ոսկորները մեզ, ուսում տուր, գիր ու գրականություն սովորեցրու, չի սովորում՝ մի լավ քոթակի, մարդ դարձրու։ Սխալը սկսել ա ստեղից։ Նոր, աճող սերնդին ստրուկ են մեծացրել՝ վախկոտ, սեփական կարծիք չունեցող, Ավետարանն անգիր արած։ Ավետարանը, կրոնը կարևոր ա ազգի գոյատևման, համախմբան համար, բայց առանց ազգի պատմության զրոյա։ Երեխաներին չէին սովորեցնում էն, ինչ կարևոր էր, պատմություն, որը գոյատևման հիմքն ա։ Սովորեցնում էին հնազանդ լինել, եթե քուրդը/թուրքը քեզ քարկոծում են, գլուղդ կախի, ունեցվածքդ խլում են, գնա թաքցրածդ էլ բեր, խելոք հանձնի իրանց, իրանք են քո տերը։ Վառ օրինակ, երբ որ ծեծել էին քրդերի էեխեքին։