Սպարտակի ապստամբությունը

[Lion]

Ուղիղ էն վախտ, երբ Սպարտակի բանակը զրկվեց դրսի օգնության վերջին նշույլներից:

Ըհը, հենց դա եմ ասում: Այդ պայմաններում Միհրդատը հաստատ չէր կարող օգնություն ուղարկել Սպարտակին, էլ չասած դեռ այն մասին, որ օգնությունն ինքը դժվար թե տեղ հասներ - Միհրդատը նավատորմ չուներ...

73 թվին նա դեռ ողջ առողջ էր, իրա համար պայքարում էր Պոմպեյի դեմ, չդավաճանեին գլուխը պոկեին, դեռ երկար կպայքարեր: Լռիվ հերիքա ապստամբությունից առաջ ու ապստամբության վաղ շրջանում մատը խառնելու:

Հնարավոր տարբերակ է: Եթե ուշադրություն դարձրեցիր, ապստամբության պլանավորման առումով ես միանշանակ չխոսեցի: Իսկ այն, որ մ.թ.ա. 71 թ-ին Սերտորիոսը չէր կարող օգնություն ուղարկել, փաստ է: Բացի այդ, Ապպիանը Սերտորիոսին շատ լավ գիտի և, վերլուծելով հոգեբանական տեսանկյունից Ապպիանի տեքստը, միանշանակ կարելի է ասել, որ լիներ դա Սերտորիոսի պլանը, թեկուզ և իր մահից հետո իրագործված, Ապպիանը այդ մասին հաստատ կգրեր: Իսկ այստեղ, Ապպիանը գրում է վերացական, անհայտ ծագումով մի հեծելազորի մասին:

Տիգրանը գոնե մի քանի հատ Սպարտակի կարգի ստրատեգոս ունենար` վաղուց արդեն Հռոմը տակնուվրա էր արել:

Ես Տիգրանին այդ աստիճան չէի թերագնահատի, բայց դա այլ թեմա է:

Ու զարմանալիա` օգնում օգնում էր, մեկ էլ փոշմանեց, հեծելազոր /եթե համարենք, որ հեծելազորը Ապպիանի հորինած վտանգներից/պատճառաբանումներից չէր, կամ, ինչ ավելի հավանականա, նույն Ապենինյան թերակղզու կոմերը Սպարտակի ռեզերվներից չէր/ չուղարկեց:

Տիգրանը հեծելազոր ուղարկել է և այստեղ "փոշմանելու մասին" խոսք չկա: Հավանական է, որ այդ հեծելազորը Սպարտակի հետ էլ կործանվել է կամ ցրվել: Իսկ այն, որ դա չէր կարող Սպարտակի հեծելազորը լինել, ակնհայտ է Ապպիանոսի գրածից:

Կարանար հեծելազոր Հռոմի թիկունք ուղարկեր` շատ ավելի շուտ արած կլիներ:

Իմաստը հեծելազորը Հռոմի թիկունք ուղարկելու մեջ չէ, մանավանդ որ այդ ժամանակ Հռոմի դեմ դեռևս պատերազմ չկար: Իմաստը Հռոմի դեմ գործող ուժին աջակցելն է: Իսկ ծովահենները, ի դեպ, որպես ոչ պաշտոնապես Տիգրանի ռազմիկներ, մեծ վնաս հասցրեցին Հռոմին: Ընդ որում սրանց "ոչ պաշտոնական" ստատուսը մեծապես ձեռնտու էր եենց Տիգրանին - առիթի դեպքում կարող էր ասել. "Ինչ անեմ... ախպերս, ծովահեններ են"

Իսկ թե ծովահենները` պետք չի մտածել, որ իրանք Տիգրան Մեծի ռազմական նավատորմն էին: Ծովահեն էին, ասելա թե փողին մուննաթ:

Էդքան էլ տենց չի: Նույն ծովահենները 16-րդ դարում լավ էլ ծառայում էին Անգլիային:

Պատճառ չի, ի դեպ:

Իսկ գուցե այնուհանդերձ ուշադիր կարդաս գրածս? Ես չասացի "գլադիատորների բանակը ուժեղ է Հռոմի բանակից", ես ասացի "գլադիատորներն էլ, ի դեպ, միջին մակարդակով ավելի ուժեղ էին, քան միջին լեգեոներները" - տարբերությունը զգացիր?

[Leo Negri]

Ըհը, հենց դա եմ ասում: Այդ պայմաններում Միհրդատը հաստատ չէր կարող օգնություն ուղարկել Սպարտակին, էլ չասած դեռ այն մասին, որ օգնությունն ինքը դժվար թե տեղ հասներ - Միհրդատը նավատորմ չուներ...

Կրկնեմ ևս մեկ անգամ` հիպոթեթիկ հեծելազորը ամենայն հավանականությամբ Սպարտակի սեփական ռեզերվներն են եղել:
Նավատորմի առումով` պետք չի կիլիկացի ծովահեններին ներկայացնել որպես լուսապայծառ հայ զինվորների: Ասա փող տվող լիներ:

Հնարավոր տարբերակ է: Եթե ուշադրություն դարձրեցիր, ապստամբության պլանավորման առումով ես միանշանակ չխոսեցի: Իսկ այն, որ մ.թ.ա. 71 թ-ին Սերտորիոսը չէր կարող օգնություն ուղարկել, փաստ է: Բացի այդ, Ապպիանը Սերտորիոսին շատ լավ գիտի և, վերլուծելով հոգեբանական տեսանկյունից Ապպիանի տեքստը, միանշանակ կարելի է ասել, որ լիներ դա Սերտորիոսի պլանը, թեկուզ և իր մահից հետո իրագործված, Ապպիանը այդ մասին հաստատ կգրեր: Իսկ այստեղ, Ապպիանը գրում է վերացական, անհայտ ծագումով մի հեծելազորի մասին:

Դե, ինչպես տեսնում ենք, Տիգրանն էլ առանձնապես աչքի չի ընկել օգնություն ուղարկելով:
Ինչ վերաբերվումա Ապպիանին` Սերտորիուսը երևի անձամբ էր զեկուցում իրանից մեկուկես դար ուշ ծնված պատմիչին սեփական գաղտնի պլանների պասին:

Ես Տիգրանին այդ աստիճան չէի թերագնահատի, բայց դա այլ թեմա է:

Տիգրանը հեծելազոր ուղարկել է և այստեղ "փոշմանելու մասին" խոսք չկա: Հավանական է, որ այդ հեծելազորը Սպարտակի հետ էլ կործանվել է կամ ցրվել: Իսկ այն, որ դա չէր կարող Սպարտակի հեծելազորը լինել, ակնհայտ է Ապպիանոսի գրածից:

Այսինքն մի քիչ հեծելազոր ուղարկելա, ու էլ չի ուղարկել, նամանավանդ երբ պատերազմիա բռնվել Հռոմի հետ? Էդ ինչ ստրատեգիայա` երբ պատերազմ չկա, թշնամու թիկունք զորք ենք ուղարկում, երբ պատերազմ կա, արագ մոռանում ենք, որ նման բան կարանք:
Ես Տիգրանի տեղը լինեի` թագավորությանս կեսը կտայի ստրատեգիկ թշնամու թիկունք հեծելազոր ուղարկելու հնարավորության համար:

Ցրված Սպարտակի զորքին վարիյա տվել վերադարձած Պոմպեյը` ինքը հաստատ ուշադրություն կդարձներ "հայկական" հեծելազորի մնացուկների վրա, կհարցներ, բա դուք ստեղ որտեղից? Ծովահեններն են բերել? Թե ձեր արքանա հրամայել?

Իմաստը հեծելազորը Հռոմի թիկունք ուղարկելու մեջ չէ, մանավանդ որ այդ ժամանակ Հռոմի դեմ դեռևս պատերազմ չկար: Իմաստը Հռոմի դեմ գործող ուժին աջակցելն է: Իսկ ծովահենները, ի դեպ, որպես ոչ պաշտոնապես Տիգրանի ռազմիկներ, մեծ վնաս հասցրեցին Հռոմին: Ընդ որում սրանց "ոչ պաշտոնական" ստատուսը մեծապես ձեռնտու էր եենց Տիգրանին - առիթի դեպքում կարող էր ասել. "Ինչ անեմ... ախպերս, ծովահեններ են"

Այսինքն Սպարտակին օգնություն Տիգրանը նենց ոչինչ ուղարկումա, իսկ երբ արդեն Հռոմը սկսումա իրան նեղել, մոռանումա Հռոմի թիկունք հեծելազոր ուղարկելու հրաշալի հնարավորության մասին:
Ծովահենները ծովահեն էին` թալանում էին Հռոմին ընդհանուր հիմունքների վրա:

Էդքան էլ տենց չի: Նույն ծովահենները 16-րդ դարում լավ էլ ծառայում էին Անգլիային:

Ոնց գիտեի, որ դրանց ես հիշելու: Ահամ, եկ սկսենք 16րդ դարը համեմատել մթա 1ին դարի հետ, շատ մոտիկ են:

Իսկ գուցե այնուհանդերձ ուշադիր կարդաս գրածս? Ես չասացի "գլադիատորների բանակը ուժեղ է Հռոմի բանակից", ես ասացի "գլադիատորներն էլ, ի դեպ, միջին մակարդակով ավելի ուժեղ էին, քան միջին լեգեոներները" - տարբերությունը զգացիր?

Դու դա գրեցիր որպես Սպարտակի հաղթանակների պատճառ: Ես գրեցի, որ դա պատճառ չի, պատճառը Սպարտակի` մեծամասնությամբ գլադիատորներից չբաղկացած բանակի ավելի էֆֆեկտիվ լինելն էր` որպես բանակի:

[Malxas]

Կուզենայի ուշադրության հրավիրել, որ Սպարտակի բանակը միայն սկզբում էր գլադիատորներով համալրված: Իս կետո, երբ 120.000 մարդ հավաքվեց, (եթե սխալվում եմ Լիոն ինձ կուղղի) , դրա մի տոկոսն էլ երևի չէին լինի: Ինչ խոսք գլադիատորները իրենց գործի վարպետ էին: Բայց չի կարելի ասել, որ միջին գլադիատորը միջին հռոմեացի լեգեոներից ուժեղ էր: Ի վերջո, եթե սթափ նայենք իրերին, ապա ոչ մի բանակ, չհաշված մի քանի բացառություն ճակատամարտերից, չէր կարող հաղթել հռոմեական զորքին բաց դաշտում: Զինվորի անձնական պատրաստությունն էլ ամենաառաջին տեղում չէի դնի: Ինչպես կբացատրեք, որ մեկ արաբ հեծյալն ի զորու էր չորս հռոմեացու հաղթել, իսկ տաս հազար հռոմեական բանակը ցրիվ էր տալիս քառասուն հազար արաբական զորքը...
Տիգրանն էլ բաց մարտում չկարողացավ հաղթել Լուկուլլոսին, այդ պատճառով խելամտորեն զգույշ մարտավարություն ընտրեց ու վերջո քշեց նրան իր երկրից:

[Leo Negri]

Համաձայն եմ, որ պետք է խելքը գլխին օգնականներ ունենա, սակայն եթե հիշես բոլոր ամենահզոր զորավարներին, ապա պարզ կդառնա, որ ամեն ինչ կախված է միայն ու միայն հրամանատարից:

Գրեթե բոլոր ամենահզոր զորավարները միշտ ունեցել են շատ հզոր մարդկանցից ունեցող շրջապատ: Ինչքան ուզումա հզոր լինի զորավարը` ինքը չի կարա բանակի կազմավորման բոլոր հարցերը ինքնուրույն լուծի` ոչ թե որորվհետև կարողություններն են քիչ, այլ որովհետև ուղղակի ժամանակային առումով չի հասցնի:

Ասածս էնա, որ Սպարտակի բանակը շատ նման էր Հռոմեական բանակին` ինչքան էլ որոշ հայրենասեր մարդիկ չուզենան, որ էդ բանակը հայկական լիներ, իսկ Սպարտակի ապստամբությունը` կարևորագույն հայկական ռազմա-քաղաքական օպերացիա: Հայրենասիրությունը շատ լավ բանա, բայց դե պետք չի պատմական փաստերը դզել փչել հայկական ռազմական մտքի անհաղթահարելիությունը ու գերակայությունը /որը լռիվ համաձայն եմ, երբեմն, բայց ոչ միշտ, հանճարեղին հասնող լավնա էղել/ արհեստականորեն ցույց տալու համար:

[Leo Negri]

Կուզենայի ուշադրության հրավիրել, որ Սպարտակի բանակը միայն սկզբում էր գլադիատորներով համալրված:

Նաև ավազակներով, Կապույայի մոտակայքի վիլլաներից հավաքած ստրուկներով, ու "այլ ուղեկիցներով": Խոսքս արդեն Վեզուվիոսի գլխին հավաքված խմբակի մասինա:

Ինչ խոսք գլադիատորները իրենց գործի վարպետ էին: Բայց չի կարելի ասել, որ միջին գլադիատորը միջին հռոմեացի լեգեոներից ուժեղ էր:

Սենց ասենք` մենամարտում ամենայն հավանականությամբ փորձառու գլադիատորը ոչ վետերան լեգիոների վարի կտար:

Տիգրանն էլ բաց մարտում չկարողացավ հաղթել Լուկուլլոսին, այդ պատճառով խելամտորեն զգույշ մարտավարություն ընտրեց ու վերջո քշեց նրան իր երկրից:

Զարմանալիա, որ չկարողացավ: Տենց թունդ ծովահենական նավատորմով, դեպի հռոմեական թիկունք բաց նրբանցքով, հռոմեական թիկունքում շուխուռ-ղալմաղալ անող հեծելազորի հնարավորությամբ:

[Rhayader]

Դե, մենակ այն, որ Սպարտակին իր ենթականերն անվանում էին «իմպերատոր» («հրամանատար»), թեորիապես իրենց համար ատելի հռոմեացիների լեզվով, թեորիապես իրենց համար ատելի բանակի գլխավոր հրամանատարի ու Միտրայի (եթե չեմ սխալվում) քրմի պաշտոնով, չգիտես ինչու))

[Malxas]

Տիգրան Մեծի կողմից օգնությունը Սպարտակին քիչ հավանական եմ համարում: Դա նաև քաղաքական մեծ սխալ կլիներ նրա կողմից, ինչը նման կալիբրի քաղաքագետի համար կարելի է բացառել: Հռոմի պես գերտերությանը պատերազմի առիթ տալ, երբ դրա պատճառը չկա: Հիշենք` երբ Լուկուլլոսը Հայաստան մտավ, սենատորներն իսկույն լվացին ձեռքերը և հայտարարեցին, որ Լուկուլլոսն իրենց կողմից լիազորված չէ, ինչը չէին անի, եթե մինչ այդակնհայտ թշնամական գործողություններ տեսած լինեին բուն Իտալիայի տարածքում:
Բացի այդ խոսքը Հռոմի կործանման մասին չէր գնում` ստրուկները գործողությունների հստակ պլան չունեին, և եթե նույնիսկ գրավեին Հռոմը, իրենք կձուլվեին հռոմեացիներին: Պատմության մեջ այդպիսի դեպք եղել է: Չժուրչժեն կոչվող հարյուրմիլիոնանոց ազգը ի վերջո մերվեց չինացիներին: Չնայաց հաղթել էր նրանց ու իրեն ենթարկել, բայց կուլտուրայով շատ էր ցածր, ուստիև մերվեց:

[Malxas]

Լեո Նեգրի ախպորը
Իսկ ինչու ես փորձառու գլադիատորին ոչ վետերան լեգեոների հետ համեմատում: Արի երիտասարդներին իրար հետ համեմատենք, փորձառուներին իրար: Բացի այդ, ինչ ես կարծում, տարբերություն կա? պատերազմում կռվելու և կրկեսում կռվելու մեջ: Սարկազմով չեմ ասում: Ասա այդ մասին այն ինչ իսկապես մտածում ես:

Քո խոսքերից
Զարմանալիա, որ չկարողացավ: Տենց թունդ ծովահենական նավատորմով, դեպի հռոմեական թիկունք բաց նրբանցքով, հռոմեական թիկունքում շուխուռ-ղալմաղալ անող հեծելազորի հնարավորությամբ:

Չեմ հասկանում թե սա ինչու ես հատկապես ինձ ուղղում:

[Leo Negri]

որ Լուկուլլոսն իրենց կողմից լիազորված չէ, ինչը չէին անի, եթե մինչ այդակնհայտ թշնամական գործողություններ տեսած լինեին բուն Իտալիայի տարածքում:

Ինչ գիտես, կարողա տեսել են, հարցրել են Տիգրանին, էն էլ ասելա` ախպեր, դրանց ծովահեններն են ձեր մոտ բերել, ես ստեղ ինչ գործ ունեմ? Հա ինչ անեմ հայավարի են զինված, հայավարի են խոսում էդ ձեր գերիները...

Բացի այդ խոսքը Հռոմի կործանման մասին չէր գնում` ստրուկները գործողությունների հստակ պլան չունեին

Ըստ ինձ`ունեին: Գործում էին շատ հմուտ, արագ, կազմակերպված, մինչև Կրիքսի ու Սպարտակի վիճվելը: Ու երևի թե մեղավոր չէին, որ մի կողմից Սերտորիուսի գլուխը կտրին, մյուս կողմից Միհրդատը տանուլ տվեց:

[Malxas]

Լեո Նեգրիի խոսքերից
Ինչ գիտես, կարողա տեսել են, հարցրել են Տիգրանին, էն էլ ասելա` ախպեր, դրանց ծովահեններն են ձեր մոտ բերել, ես ստեղ ինչ գործ ունեմ?

Սա համոզիչ չեմ համարում: Եթե մի բան արել ես դա վաղ թե ուշ կիմացվի:

Ճիշտ ես ասում, որ գործում էին արագ ու համախմբված: Բայց կարող ես արդյոք ասել, թե նրանք ինչ էին անելու, երբ գրավեին Հռոմը:

[Leo Negri]

Իսկ ինչու ես փորձառու գլադիատորին ոչ վետերան լեգեոների հետ համեմատում:

Որովհետև վետերանը կարողա ահագին երկար դիմադրեր:

Արի երիտասարդներին իրար հետ համեմատենք, փորձառուներին իրար: Բացի այդ, ինչ ես կարծում, տարբերություն կա? պատերազմում կռվելու և կրկեսում կռվելու մեջ: Սարկազմով չեմ ասում: Ասա այդ մասին այն ինչ իսկապես մտածում ես:

Ինչ ես կարծում, ով կկրի, Թայսոնը, թե վետերան Սֆգան անցած զինվորը?

Եթե անզեն իրար բոքսեն` հստակ կկրի էն, որ պատրաստա տենց մենամարտելու: Եթե դուրս գան պատերազմի դաշտ` ապա էն, ով պատրաստա պատերազմելու ու համապատասխան փորձ ունի:

Գլադիատորների ապրելու հարցը կախված էր մենամարտելու կամ փոքր խմբերում կռվելու ունակությունից` ու էդ էրկու բանը իրանք մեծամասնությամբ հաստատ լեգիոներներից լավ էին անում:

Չեմ հասկանում թե սա ինչու ես հատկապես ինձ ուղղում:

Կոնկրետ քեզ ուղղված չէր:

[Leo Negri]

Սա համոզիչ չեմ համարում: Եթե մի բան արել ես դա վաղ թե ուշ կիմացվի:

Է բա ես էլ եմ էդ ասում: Եթե Տիգրանը դեսանտ ուղարկեր` դրա մասին կիմանային շատ շուտ: Ու հաստատ շատ ավելի կոնկրետ կպատմեին, քան թե "Սպարտակը հեծելազոր էր սպասում, երբ հեծելազորը էկավ, ճեղքեց հակառակորդի զորքը ու գնաց Հռոմի վրա":

Ճիշտ ես ասում, որ գործում էին արագ ու համախմբված: Բայց կարող ես արդյոք ասել, թե նրանք ինչ էին անելու, երբ գրավեին Հռոմը:

Իսկ ինչի ես կարծում, որ իրանց սկզբնական պլաններում Հռոմի գրավելն էր?

[Lion]

Կրկնեմ ևս մեկ անգամ` հիպոթեթիկ հեծելազորը ամենայն հավանականությամբ Սպարտակի սեփական ռեզերվներն են եղել:

Լավ, թեր ու դեմ կարծիքներն արտահայտվեցին, թող յուրաքանչյուրն ինքը հետևություններ անի: Ի դեպ, եթե չեմ սխալվում, շուտով մեր առաջատար պատմաբաններից մեկը լույս կընծայի իր "Տիգրան Մեծ"-ը և այդ գրքում հեղինակը կպաշտպանի "իմ" թեզը (իրականում թեզն իրենն է, դա ես եմ իրեն կրկնում) Իսկ առայժմ ուղղակի նշենք, որ Արտակ Մովսիսյանի հենց նոր հրատարակած "Տիգրան Մեծ"-ում պաշտպանվում է նույն այս տեսակետը...

Նավատորմի առումով` պետք չի կիլիկացի ծովահեններին ներկայացնել որպես լուսապայծառ հայ զինվորների: Ասա փող տվող լիներ:

Ոչ մի "լուսապայծառություն", բայց նաև ոչ մի "զուտ փողասիրություն" - ծովահենների մոտ ամեն ինչ էլ պատահում է...

Ես Տիգրանի տեղը լինեի` թագավորությանս կեսը կտայի ստրատեգիկ թշնամու թիկունք հեծելազոր ուղարկելու հնարավորության համար:

Առանց ստրատեգիական բազայի կամ գոնե հաստատ կապի դրա հետ, առանց պաշարողական տեխնիկայի, առանց տեղական աջակցության... Իմ կարծիքով, նույնիսկ եթե Տիգրանն իր ողջ 55.000-անոց հեծելազորն ուղարկեր Ապենիններ այս պայմաններում, ուղղակի կկործաներ իր ռազմիկներին:

Ցրված Սպարտակի զորքին վարիյա տվել վերադարձած Պոմպեյը` ինքը հաստատ ուշադրություն կդարձներ "հայկական" հեծելազորի մնացուկների վրա, կհարցներ, բա դուք ստեղ որտեղից? Ծովահեններն են բերել? Թե ձեր արքանա հրամայել?

Իսկ ինչու եք կարծում, որ Հայ ռազմիկները պետք է տարբերանշաններ կրեին? Կամ էլ միթե բացառում եք, որ ստրուկների մեջ հայեր էլ են եղել - դեռ հարց է, Պոմպեոսը կկարողանար գերել հայ հեծյալներին, թե ոչ, բայց եթե գերել էր, մերոնք կարող էին հանգիստ որպես ստրուկ ներկայանալ...

Ոնց գիտեի, որ դրանց ես հիշելու: Ահամ, եկ սկսենք 16րդ դարը համեմատել մթա 1ին դարի հետ, շատ մոտիկ են:

Սկզբունքները նույնն են - կապերություն:

Դու դա գրեցիր որպես Սպարտակի հաղթանակների պատճառ: Ես գրեցի, որ դա պատճառ չի, պատճառը Սպարտակի` մեծամասնությամբ գլադիատորներից չբաղկացած բանակի ավելի էֆֆեկտիվ լինելն էր` որպես բանակի:

Ես դա գրեցի որպես պատճառներից ընդամենը մեկը - իսկ բանակային մակարդակով իհարկե Հռոմի բանակն էր լավը...

Ի վերջո, եթե սթափ նայենք իրերին, ապա ոչ մի բանակ, չհաշված մի քանի բացառություն ճակատամարտերից, չէր կարող հաղթել հռոմեական զորքին բաց դաշտում:

Խիստ էր ասված - հռոմեացիների նկատմամբ բազում ահղթանակներ ունեն իրենց հաշվում պարթևները, հայերը, պարսիկները, սարմատները, գերմանացիները, գոթերը և այլն...

ինչքան էլ որոշ հայրենասեր մարդիկ չուզենան, որ էդ բանակը հայկական լիներ, իսկ Սպարտակի ապստամբությունը` կարևորագույն հայկական ռազմա-քաղաքական օպերացիա:

Գուցե... ուզենան?? Իրականում պատմաբանը պետք է օբյեկտիվ լինի... ընդամենը

Տիգրանն էլ բաց մարտում չկարողացավ հաղթել Լուկուլլոսին, այդ պատճառով խելամտորեն զգույշ մարտավարություն ընտրեց ու վերջո քշեց նրան իր երկրից:

Տիգրանը Լուկոլլոսին հաղթեց բոլոր մակարդակներում, և բաց մարտում, և փակում:

Տիգրան Մեծի կողմից օգնությունը Սպարտակին քիչ հավանական եմ համարում: Դա նաև քաղաքական մեծ սխալ կլիներ նրա կողմից, ինչը նման կալիբրի քաղաքագետի համար կարելի է բացառել:

Իսկ սենատորները դեռ պետք է ապացուցեին, որ Տիգրանը օգնել է Սպարտակին

Ինչ ես կարծում, ով կկրի, Թայսոնը, թե վետերան Սֆգան անցած զինվորը?

Եթե անզեն իրար բոքսեն` հստակ կկրի էն, որ պատրաստա տենց մենամարտելու: Եթե դուրս գան պատերազմի դաշտ` ապա էն, ով պատրաստա պատերազմելու ու համապատասխան փորձ ունի:

Համեմատությունը կոռեկտ չի - Աֆգանում կռվել են կալաշներով, Հռոմում եղել է ձեռնարամտ: Դրա համար ավելի լավ է համեմատել, թե ԱՄՆ միջին ծովային հետևակայինն է ուժեղ ձեռնամարտում, թե "Մարտեր առանց կանոնների" միջին սպորտսմենը...