Ազդագրերում Կադրուսը կարդաց.
Ջուզեպպե Վերդի, ՙՌիգոլետո՚
Մանտովայի դուքս, տենոր,
Ռիգոլետո, ծաղրածու, բարիտոն,
Ջիլդա, նրա դուստրը, սոպրանո,
Սպարաֆուչիլե, պրոֆեսիոնալ մարդասպան…
Երգիչների անունները չմտաբերեց, իսկ ահա Վերդիի մասին գիտեր: Ստուգապես դա մի մարդ էր, որ իր կյանքի ընթացքում ոչ մի նշանակալի բան չէր արել բացի նրանից, որ օպերաներ էր գրել և մի քանի իր նման չնչին մարդկանց դուր գալու գնով քայքայել ողջ մոլորակի բնակչության նյարդային համակարգը: Օպերային երգիչների մասին Կադրուսն ավելի վատ կարծիքի էր: Տենորն ավանակի պես զռռում էր և կարող էր ախորժակից զրկել ամենաառողջ մարդուն անգամ: Բարիտոնը համարյա միշտ կզակը գծագրող մորուք ուներ, և հայտնի չէ` ինչու էր հնդկահավի պես փքվել ու հանդիսավոր տեսք ընդունել: Երևի այն պատճառով, որ չտեսնված հաջողությամբ բարձրացնում է շաքարի պարունակությունը մարդկանց արյան մեջ: Բասը գռեհիկ էր և որոշակիորեն նման էր գյուղական չոբանի (ստամոքսի խոց, նյարդային խանգարում, հոդացավ): Բոլոր սոպրանոները լրբեր էին: Այդպես զզվելիորեն նույնիսկ իրենց գյուղի կանայք չէին աղմկում, երբ վիճում էին տնտեսական բնույթի այնպիսի թեմաներով, որոնք սահմանափակվում էին գյուղամերձ տարածքով: Մեցցո-սոպրանո (տես` սոպրանո, մի փոքր ավելի թույլ արտահայտված): Հապա այդ անիմաստ կանանց արտաքինը: Ինչպե±ս կարելի է նրանց թույլատրել բեմ բարձրանալ: Իսկ ամենաշատը Կադրուսի վրա ազդում էր կոնտրալտոն, քանի որ նրա ձայնը հիշեցնում էր իր զոքանչին: Տոմս գնելիս Կադրուսը եկավ նույն եզրակացության, որին եկել են աղանդավորական կազմակերպություններից շատերը. մոտ է աշխարհի կործանումը: Իրոք որ մոտ է, եթե երկու ժամ տանջվելու համար անհրաժեշտ է երկու հարյուր դոլար վճարել: Ինչե¯ր կարող էր անել այդ գումարով… Իսկ ինչե±ր կարող էր: Սրան թերևս դժվար է պատասխանել: Կադրուսն արատավոր մարդ էր և իր մոլի ցանկություններն ու կրքերը նույնիսկ Աստծուց էր թաքցնում: Իսկ այն, ինչ անհայտ է մեր տեր Աստծուն, չի կարող հայտնի լինել սովորական մահկանացուին` այս պատմվածքի հեղինակին:
Ներկայացման օրը Կադրուս Գասպարյանն աշխատում էր ուրախ երևալ: Հյուրերը չորսն էին` տարիքն առած երկու հարավամերիկյան ամուսնական զույգ, որոնք հայտնի չէ, թե ինչու էին ապրում, թթվածին շնչում ու քառակուսի մետրեր զբաղեցնում: Չորսն էլ սիրալիր էին և բացահայտ ի ցույց էին դնում իրենց երախտագիտությունը: Նրանց հետ խոսակցությունից Գասպարյանը հասկացավ, որ Մանտովայի դուքսի պարտիան երգելու է Խուան Դիեգո Ֆլորեսը` պերուացի հանրահայտ տենորը, իսկ Ռիգոլետոյին մարմնավորելու է Ռենատո Բռուզոնը` փառասեր իտալացի բարիտոնը: Կադրուսը ստիպված էր ձևացնել, որ ինքն էլ օպերային արվեստի նվիրյալ է և պատրաստակամությամբ համաձայնում էր ընկերակիցների խելացի կարծիքներին, որ առատորեն տեղում էին նրա վրա: Կանանցից մեկն աստվածացնում էր Ֆլորեսին և խորին համոզմունք ուներ, որ նա լավագույն տենորն է աշխարհում: Մյուս կինը ճիշտ հակառակ կարծիքին էր և Ֆլորեսին լավագույնը չէր համարում նույնիսկ Հարավային Ամերիկայում: Հապա արգենտինացի Խոսե Կուրա±ն: Էլ չենք ասում մեքսիկացի Ռոլանդո Վիլյասոնը` մեր ժամանակների ամենահմայիչ երգիչը… Տղամարդկանցից մեկը հիշեց Պավարոտիին: Ահա թե ով է իսկական երգիչը: Տեսնել էր պետք, թե ինչպես էր Մանտովայի դուքս կերտում Նյու Յորքի օպերային թատրոնում: Սրանք բոլորն էլ լակոտներ են նրա առաջ… Կադրուսը շարունակում էր սիրալիր գլխով անել և աչքի տակով ուսումնասիրում էր բեմը, օթյակներն ու այնտեղ տեղ զբաղեցրածներին: Ներկայացումը սկսվեց: Եվս մեկ անհարմարություն: Դեռ կարելի է հասկանալ, որ ծխելն արգելված է: Բայց խոսել էլ չի կարելի: Կադրուսը կրկին գործի դրեց ողջ կամքը ու թթված նստեց տեղը: Գոնե լավ էր, որ լույսերը հանգցրին: Հիմա կարելի էր չլարվել ու հանգիստ տալ դեմքի մկաններին, որոնք լարված աշխատանքից ուժասպառ էին եղել: Պետք է նկատել, որ ուվերտյուրան այնքան չզզվեցրեց Կադրուսին, որքան սպասում էր: Դրա տակ թերևս հնարավոր լիներ մի փոքր նիրհել, բայց երաժիշտները, չգիտես ինչու, երբեմն սկսում էին զիլ նվագել, և այդ առումով հանգստին տրվելը փոքր-ինչ վտանգավոր էր: Սկսվեց առաջին գործողությունը: Կադրուսի հետաքրքրությունը շարժվեց: Տեսարանը շքեղ էր, իսկ նա սիրում էր ամեն շքեղ բան: Ամենուր կիսամերկ կանայք էին: Մանտովայի դուքսը գեղեցիկ արիաներ էր երգում ու ձեռի հետ սիրահետում պալատականների կանանց, իսկ Ռիգոլետտոն ծաղրում էր կոտոշավոր կոմսերին ու մարքիզներին, ինչի համար ազնվականները մի խմբային երգով սպառնացին վրեժ լուծել: Քանի որ դուքսն այդ օրը առանձնապես տարված էր կոմսուհի Չեպրանոյի հմայքներով ու չնայած ամուսնու խանդոտ հայացքներին` հաջողացրեց առանձնանալ ժամանակավորապես իր սիրտը խուժած այդ չքնաղ կնոջ հետ, անհրաժեշտություն ծագեց ծաղրել հատկապես կոմս Չեպրանոյին: Ռիգոլետոն ինչպես հարկն է կատարեց իր աշխատանքը և թունոտ հարցրեց, թե հենց նոր ի±նչ կոտոշներ աճեցին պատվարժան կոմսի գլխին: Չնայած երաժշտության զզվելիությանը այդ հատվածը Կադրուսին դուր եկավ: Տե°ղն է այդ ազնվականներին: Հետո Մանտովայի դուքսն ու կուզիկ Ռիգոլետոն քննարկում էին, թե ինչպես ազատվեն խանդոտ կոմսից, որը սկսում էր անտանելի դառնալ: Ռիգոլետոն առաջարկեց աքսորել, բանտ նետել, բայց դուքսն այդ գաղափարներից ոչ մեկին հավանություն չտվեց: Սակայն շուտով ի հայտ է գալիս մեկ այլ գեղեցկուհի, և սրտակեր տիրակալն իսպառ մոռանում է կոմսուհուն: Նետվելով նոր զոհի վրա` նա ցանկանում է հագուրդ տալ իր անզուսպ կրքերին, բայց ամենահետաքրքիր տեղում հայտնվում է ծերունի կոմս Մոնտերոնեն` հիշյալ գեղեցկուհու հայրը, և պատիվ է պահանջում: Քանի որ դուքսը այդպիսի մանրուքներով զբաղվելու զահլա չուներ, աղջկա հորը պատասխանում է Ռիգոլետոն և իրեն հատուկ կծու ոճով մինչև հոգու խորքը վիրավորում: Մոնտերոնեն անիծում է բոլորին ու շուտով ձերբակալվում: Շուտով բոլորը ցրվում են: Մնում է միայն Ռիգոլետոն, ով առանձնապես ցնցված էր ծերունի կոմսի անեծքից, քանի որ գեղեցիկ աղջիկ ուներ տանը, ում անունն էր Ջիլդա: Շատ չանցած` նրան մոտենում է մի վանող արարած` պրոֆեսիոնալ մարդասպան Սպարաֆուչիլեն և մատչելի գումարով առաջարկում իր ծառայությունները: Ռիգոլետոն մշուշոտ պատասխան է տալիս ու տուն շտապում, որպեսզի աղջկան հորդորի զգույշ լինել, իսկ Ջովաննային` սպասուհուն, հրամայում է շան պես հսկել աղջկան: Գործողությունները սկսվում են ծավալվել կայծակնային արագությամբ: Ռիգոլետոյի տան մոտ հայտնվում է Մանտովայի դուքսը, երկու-երեք գեղեցիկ արիաներով սեր ներշնչում Ջիլդային ու ներկայանալով որպես աղքատ ուսանող` անհետանում: Հերթը գալիս է պալատական ազնվականներին, որոնք Ռիգոլետոյի զգոնությունը թուլացնում են, թե ցանկանում են առևանգել կոմսուհի Չեպրանոյին: Քանի որ չճանաչվելու համար բոլորի աչքերը կապված էին, կուզիկը նույնպես թույլատրում է կապել իր աչքերը, իսկ բանսարկու պալատականները օգտվելով դրանից` առևանգում են Ջիլդային: Ազատվելով աչքերի կապից` Ռիգոլետոն հիշում է անեծքի մասին ու դառնորեն լաց լինում… Վերջին ակորդները դեռ չլռած` դահլիճը պայթում է ծափահարություններից: Բրավո և բիս է հնչում խեղճ Կադրուսի ականջի տակ, որից նա սարսափահար վեր է թռչում և արհամարհանքով նկատում, որ սույն գոռգոռացող հասարակությունն առնվազն վատ է դաստիարակված: Բայց վաղ էր ուրախանում Կադրուսը: Պարզվում է, որ սա ոչ թե վերջն է, այլ սոսկ առաջին գործողության ավարտը, և դեռ երկու գործողություն էլ կա, որ վերջ տրվի մղձավանջին: Չնայած պետք է ասել, որ Կադրուսն այնքան էլ դժգոհ չէր: Օպերայի սյուժեն նրան հետաքրքրել էր, և ընդմիջմանը քաղաքավարի խնդրեց լիբրետոն, որպեսզի մանրամասն տեղեկանա ինչն ինչոց է: Բացի այդ, էական դեր ուներ ներկայացման ժամանակակից բեմականացումը, որի ընթացքում պալատական կանայք բավական անկեղծ զգեստներ էին կրում, իսկ Ջիլդան` սոպրանո Աննա Նետրեբկոն, համակրելի շարժուձև ուներ: Եվ վերջապես, ոչ մի կոնտրալտո չկար, որ տհաճ հիշողությունների պատճառ դառնար, և այդ հանգամանքը թույլ էր տալիս առանց թունավորվելու շնչել Արարչի ստեղծած օդը: Բարեբախտաբար երկրորդ և երրորդ գործողությունները կարճ էին. միասին վերցրած` հազիվ առաջինի չափ: Հակիրճ ներկայացնենք դրանց բովանդակությունը: Մանտովայի դուքսը խիստ տխրում է, երբ անհետացած է գտնում իր սրտի տիրուհուն, սակայն շուտով հայտնվում են պալատականներն ու մեկ այլ խմբային երգով պատմում եղելությունը: Ուրախությունն ու անհամբերությունն են պսպղում դքսի աչքերում, իսկ պալատականները նրան են մատուցում անմեղ Ջիլդային, որն ի վերջո զոհաբերվում է գեղեցիկ արիաներ երգող դքսի կատաղի կրքերին: Հայտնվում է Ռիգոլետոն: Դերերը փոխվել են: Հիմա պալատականներն են նրան ծաղրում: Գտնելով աղջկան ու պարզելով ճշմարտությունը` Ռիգոլետոն երդվում է վրեժ լուծել, իսկ Ջիլդան, որ շարունակում է սիրել դուքսին, խնդրում է այդ չանել: Սրան ի պատասխան հայրը անառարկելի փաստարկներ է ներկայացնում, որ դուքսը եռանդուն սիրաբանում է մեկ այլ գեղեցկուհու հետ, բայց աղջիկը շարունակում է սիրել: Զարմանալի զուգադիպությամբ Մադալենան` դքսի կրքի նոր առարկան, և մարդասպան Սպարաֆուչիլեն, քույր ու եղբայր են: Այնպես որ, երբ Ռիգոլետոն առաջարկում է սպանել դքսին, իսկ Սպարաֆուչիլեն համաձայնում է, հակասություն է առաջանում: Եղբորն անհրաժեշտ է հանձնել դքսի դիակը, որ ստանա աշխատանքի վարձը, իսկ քրոջը` կենդանի դուքսը, որպեսզի ինչքան հնարավոր է փող քամի նրանից: Եվ այստեղ վրա է հասնում անսպասելի հանգուցալուծումը: Չկա ավելի զորեղ ուժ, քան սիրո ուժն է: Ջիլդան դռան ետևից ձայն է տալիս ու իրեն առաջարկում որպես զոհ: Նույնիսկ անսիրտ մարդասպան Սպարաֆուչիլեն է զարհուրած: Արնահեղ դանակը ձեռքին` նա անվճռական կանգնած է աղջկա դիմաց: Սակայն ինչպես ասում է դև-փիլիսոփա Թուլադը, որտեղ կինը կա` չարքը գործ չունի: Մադալենան հետևից ուժգին հրում է Ջիլդային, և նա ընկնում է մարդասպան եղբոր դանակի վրա: Քույր ու եղբայր բավարարված են: Առաջինն ունի հարուստ սիրեկան, երկրորդը` պատրաստի դիակ, որի դիմաց պիտի քսան ոսկե սկուդի ստանա: Այսպիսով, Ռիգոլետոն վճարում ու ստանում է դիակը, բայց կեսճամփին լսում է դքսի հանրահայտ արիան և սարսափահար հայտնաբերում աղետալի ճշմարտությունը… Շարունակությունը կրկնություն է: Միակ տարբերությունն այն է, որ Բիսն ու Բրավոն այլևս չվախեցրին փորձառու Կադրուսին:
Մեջբերել
Էջանիշներ