Օդահան զանգի տակ

[Արևածագ]

Երկար ժամանակ համառորեն համոզում էի ինձ, որ ակումբում առանձին օրագիր պետք չի պահել: Մտքին եկածի համար «Անկապը..» կա: Բայց հաճախ այնպիսի բաներ են գալիս մտքիս, որ փոխկապակցված են ու «Անկապում» ընդհանուր ներքին տրամաբանությունը կորում է:
Էլ չեմ ասում, որ բարեկամներիցս մեկը բոլոր առիթներով ասում է. «Մի' գրիր, ուզում եմ, որ այնպես ապրես, որ գրելու ցանկություն չունենաս...»: Կուզենայի լսել իրեն, բայց արդեն չի ստացվում:
Օրագիրը դժվար է գեղարվեստական ստեղծագործություն համարել, դա երևի հենց էն «ոսկի միջինն է», որ և' գրելուն, և' չգրելուն է վերաբերում: Գրելուն վերաբերում է այնքանով, որ որոշակի տպավորություններդ համենայն դեպս հրապարակային ես դարձնում, իսկ չի վերաբերվում նրանով, որ ջանքեր չես թափելու հերոսներ ստեղծելու վրա:
Արդեն այնպես է ստացվել, որ ամեն քայլափոխի՝ անկողնուս կողքին, խոհանոցում, հարթուկի սեղանի տակ, թերթակալի մեջ, կոմպի կողքին, ամենու'ր միշտ մի քանի թերթ սպիտակ թուղթ ու գրիչ կա: Ինչպես մոլի ծխողների տանը ամենուրեք մոխրամաններ կան, մեր տանն էլ այդ թուղթ ու գրիչներն են: Բայց դա չի նշանակում, թե ամեն օր մի բան գրում եմ անպայման: Դա նշանակում է, որ այնքան ծույլ եմ, որ նույնիսկ ամենասիրուն գաղափարները գրի առնելու համար մի քանի քայլ ավելի չեմ ուզում գցել: Գաղափարներս էլ հազարամյակի փիլիսոփայական մտքի շտեմարանի զարդը դառնալու հավակնություն չունեն, դրանք ընդհամենը կասկածներ են: Որովհետև արդեն ո'չ մի բան հաստատ չգիտեմ:
Գնացինք:

[Արևածագ]

Անցյալ տարի գնած «դուբլյոնկա» մակնիշի վերարկուս ծախեցի: Ծանոթս իր խանութում կախեց, անմիջապես վաճառվեց: Երկու անգամ էի հագել, երկու անգամն էլ ավտմեքենայով մինչև թատրոն, թատրոնի հանդերձարանում կախել, հետո հագել ու նորից ավտոյով տուն եկել: Սիրուն էր, բայց սիրտս չէր կպչում: Անցյալ շաբաթ նոր վերարկու առա: Բերեցի տուն, տանն էլ մի երեք օր հագա, հայելու դիմաց շուռ ու մուռ եկա, տարա փոխելու: Հիմա էլ մի ուրիշը հավանեցի: Այդ ուրիշի օձիքի մորթու կարը չհավանեցի: Վաճառողուհին հանեց դրա մորթին, տարավ պահեստ, փոխեց, եկավ, մի տաս րոպե էլ չարչարվեց, որ բոլոր մանր կոճակները կոճկի իրենց տեղում: Հագել եմ փոխված մորթիով վերարկուն, բայց այս անգամ էլ մորթու երանգի հետ չեմ կարողանում հաշտվել: Նորից արձակում ենք բոլոր կոճակները, այս անգամ ես էլ եմ օգնում վաճառողին, նախկին մորթին տեղն ենք հագցնում: էլի հագնում եմ, ճեմում խանութի սրահով մեկ: Բախտս բերել է, որ այդ ժամանակ ուրիշ հաճախորդ չկա ու հանգիստ կարող եմ զննել ինձ բոլոր հայելիներում: Կարծես թե ամեն ինչ կարգին է, վճարում եմ նախորդ ու նոր վերարկուների տարբերությունն ու թեթևացած սրտով դուրս գալիս՝ այն հույսով, որ սա արդեն հետ չեմ վերադարձնի:
Աստված իմ, ամուսնանալուց հիմիկվա հագուստ ընտրելու բծախնդրության տաս տոկոսը չի եղել:

[Արևածագ]

Երեկ հեռուստացույցով լսեցի, որ արդեն ինտերնետ այսպես կոչված «թաղման բյուրոներ» ու «նոտարներ» կան, որոնց որոշակի գումար մուծելով, հոգում ես նրա մասին, որ քեզնից հետո հեռացնեն անձնական էջդ ու ակաունտդ տարբեր ցանցերից: Գուցե քո ցանկությամբ նաև տեղեկություն կհրապարակեն, որ դու արդեն մի ուրիշ վիրտուալ աշխարհում ես: Դա իրագործելու գործիքները պիտի օրենքով ամրագրվի ու ցանկացած ինտերնետ հաճախորդ պիտի «ժառանգի» իր փոստերի մականունն ու նշանաբառը նրան, ում որ ցանկանում է, որպեսզի վերջինս նաև դրանք փակելու իրավունք ունենա: Ու պարտադիր չի, որ ինտերնետ թաղումն անպայման մոտիկ հարազատն անի:
Լավ բան է, եթե համացանցում կյանք կա, ուրեմն գերեզմանոց էլ պիտի լինի:

[Արևածագ]

Երկար ժամանակ համարձակությունս չէր հերիքում այս պատմվածքը ակումբում տեղադրելու համար: Քանի որ արդեն օրագիր ունեմ և օրագրերին շնորհված է անքննարկելիության հրաշալի կարգավիճակ, պատմվածքը մաս- մաս կներկայացնեմ այստեղ:

Անքննելի են

Սաքոն ականջը հեռուստացույցին՝ անշտապ հաց էր ուտում: Մեկ- մեկ էլ սեղանին դրված օղու շշից լցնում էր բաժակն ու «Աստված, որը բարի է՝ է'ն կատարես» ասելով, խմում էր: Ընթրիքը սովորաբար երկար էր տևում, որովհետև Սաքոն ցերեկները կարգին հաց չէր ուտում: Հնար չկար: Տնից տարած խաշած ձուն, երշիկն ու հացուպանիրն էին ուտելիքը: Թերմոսից լցնում էր առավոտները Թամարի եփած սուրճն ու հանգստի կարճ րոպեներին ծխախոտի մի գլանակի հետ վայելում: Հաց ուտելու ժամանակ չկար: Աշխատանքի սեզոնն էր: Մինչև աշնան անձրև ու ցեխն սկսելը:
Սաքոն պատշար էր: Հիսունին մոտ, նիհար, կեռքիթ, թավ հոնքերիտակից նայող մի տեսակ տխուր հայացքով ու երկար տարիների ֆիզիկական աշխատանքից մեծացած, կոպտացած ձեռքերով: Կյանքը ռուսաստաններում էր մաշել: Սկզբից խոպանում աշխատել-փող ուղարկելով, հետո էլ ընտանիքը տեղափոխել- տնավորելով:
Նկարչական ուսումնարան էր ավարտել: Առաջնեկի ծնվելուց հետո երեխային ամեն օր կաթ գնելու ռեալիզմը ջարդուխուրդ արեց Սաքոյի ռոմանտիզմը. Նկարելով ընտանիք չես պահի: Քսաներեք տարեկան էր, երբ հարևան Կարոյի հետ մեկնեց Ալթայի երկրամաս ու դրանից դենն էլ ոչ մի անգամ ձեռքը վրձին չէր բռնել: Մենակ քարտաշի մուրճ ու սվաղի գդալ: Ի՞նչ էր անելու իր նկարներով: Շատ էլ, թե ուսանողական տարիներին բանվորական ճաշարանի պատ էր նկարազարդել Էջմիածնում: Ներշնչանք, ստեղծագործական պոռթկում, արարչության վայելք՝ էս բոլոր սուտ ու մուտ բաները նահանջում էին մի տարու տարբերությամբ իրարու ետև ծնված երեխաներին քաղցած չթողնելու պարտականության առաջ: Այն տարիներին նույնիսկ իր հորեղբոր տղան՝ գիտությունների դոկտոր տեղով, մի ամառ եկավ մոտն աշխատելու: Ֆերմայի համար անասնագոմ էին սարքում: Օրվա հացի խնդիրը մանրահատակի հարթեցուցիչ մեքենայի պես հղկել- հավասարեցրել էր բոլորին՝ պրոֆեսորին էլ, դպրոցի յոթերորդ դասարանը մի կերպ ավարտածին էլ: Այդ տարիներն անցան, բայց Սաքոն ձեռքն էլ վրձին չառավ: Վախենում էր, որ քարի նման կոպտացած մատներն էլ առաջվա ուրվագծերն ու գուներանգները չեն կարող ծնել, բայց մտքում անընդհատ շարունակել էր նկարել: Նույնիսկ հոգու ամենախորին ծալքում փայփայած երազանք ուներ: Այդ խորխորատն ինքն անգամ երկյուղածությամբ էր հայացք նետում, իսկ տնեցիներն ու ընկեր-տղերքն այդ մասին ո'չ կռահում էին, ո'չ էլ հարցնում: Գուցե մի պայծառ օր վրձինը նորից ձեռքը կառնի: Գուցե...
-Այսօր շուկայում պատահաբար իմացա, որ Սուրբ խաչը մի քանի օրով բացելու են: Քահանա է գալու, կնունք ու հարսանիք անի: Ով որ կուզենա: Չե՞ս ուզում դու էլ երեխեքի հետ գնաս-կնքվես,- հագի գոգնոցը հանելով՝ դիմացը նստեց կինը: - Մեկ էլ ե՞րբ էսպիսի հնարավորություն կլինի: Ամեն անգամ Հայաստան գնալիս հազար ու մի հարց է առաջանում, ձեր կնքվելը հետաձգվում է:
-Կարելի է,- առանց շտապելու արձագանքեց Սաքոն: - Իսկ ի՞նչ է պետք դրա համար:
- Ես կհետաքրքրվեմ, ամեն մանրամասնները կիմանամ, ինչ որ հարկավոր է՝ կանենք, դու էլ երեխաների հետ վերջապես կկնքվեք:
Սաքոն պանիր էր փաթաթաում լավաշի մեջ, հետն էլ լսում Չինաստանի երկրաշարժի մասին լուրերը:
Պետք էր մկրտվել: Դժվար թե Սաքոյի հոգում անվերապահ ու նվիրական հավատ կար Բարձրյալի նկատմամբ: Բայց գիտեր ՝ ո'վ է իր ու բոլորի կյանքի ընթացքը ղեկավարում: Ո'վ ամեն ինչ տեսնում է ու մարդու ամենաթաքուն մտքերին է հասու: Նույնիսկ նկարելու իր երազանքի մասին տեղյակ է: Դպրոցում, ութերորդ դասարանում ուսուցիչներից մեկը Սաքոյին «Աստվածաշունչ» էր տվել կարդալու: Թաքուն: Ինքը կարդացել էր, ավելի շատ արգելված պտուղը ճաշակելու հետաքրքրությունից դրդված, քան թե «Ծննդոցի» մանրամասններն իմանալու ցանկությամբ: Այն տարիներին կոմերիտականի համար Սուրբ Գիրքը կարդալն ամոթալի արարք էր: Եթե իմանային, թուքումուր էր ուտելու, կարող է նույնիսկ կոմերիտական տոմսը ձեռքիցն առնեին: Բայց էլ ի՞նչ ջահելություն, եթե տաք գլուխդ չես ուզում փորձությունների կարկուտի տակ դնել: Եթե շուրջբոլորդ ամենքը փնովում են մի բան, ինչու՞ հենց դա չփորձել:
Տարիների հեռվից կարդացածից միայն պատառիկներ էին մնացել հիշողության մեջ, հազար անգամ ծամծմված, մաշված պատվիրաններն էին երբեմն միտքն ընկնում.

«Պիտի սիրես քո Տեր Աստծուն քո ամբողջ սրտով, քո ամբողջ հոգով ու քո ամբողջ մտքով» :

«Հայր մերն» էլ բերնացի գիտեր, տատն էր սովորեցրել երեխա ժամանակ: Մի անգամ, երբ ինքը կարմրուկ էր հանել, տատը, ձմեռվա կեսին, ծնկաչոք, սողալով բարձրացել էր իրենց գյուղավերևի վանքը: Երևի թե օգնել էր, որովհետև ինքը փրկվել էր, իսկ էդ տարին շատ երեխեք էին մեռել կարմրուկից: Ժամ ու եկեղեցի այցելելիս ամենքի նման մոմ էր վառում, փող էր գցում նվիրատվությունների արկղը, բայց սրտումը տարիների հետ մի ցեց էր բուն դրել, որ իրեն չէր թողնում ջերմեռանդ ու միամիտ սիրով սիրել Նրան: Ավելի ճիշտ՝ ո'չ թե սիրել, այլ մանուկ տարիների անմեղությամբ մոմը վառել ու հավատալ, որ խորանին վառած մոմի կամ ոսկեջրած խաչը համբուրելու շնորհիվ Տիրոջն ավելի մոտիկացավ: Մի տեսակ կեղծ ու շինծու բան կար թե' եկեղեցում իր տեսած քահանաների երգեցողության, թե պատերից իրեն նայող սրբապատկերների հայացքներում: Հոգում չէր կարողանում հաշտվել դրանց հետ: Իր կարդացած գրքում Որդին հասարակ հագուստով էր, առանց շքախմբի ու թատերական փայլի: Սաքոն չնայած սիրում էր գեղեցիկ բաները, բայց այդքան պաճուճանքները հոգնեցնում ու վանում էին նրան:
-Վաղը բաղնիքից պրծնելու եմ,- դարձավ կնոջը,- փողը տա, բերեմ, տե'ս՝ ի՞նչ է պետք կնունքի համար: Որ էդքան ուզում ես՝ կկնքվե'նք:
Ընթրիքից հետո մեկնվեց հեռուստացույցի առաջ ու մոռացավ երկնայինի մասին խորհրդածությունները: Դրանք մտմտալու համար վաղը, մյուս օրը, ամե'ն օր շատ ժամանակ ունի: Երբ մեկ- մեկ աղյուսը դնում է պատին, իրար հետևից՝ հինգը, տասը, հարյուրը... այդ ժամանակ էլ կմտածի: Հիմա միտքն էլ մարմնի նման հանգստություն էր ուզում:

Շարունակելի:

[Արևածագ]

-Քավորկինդ ամեն ինչ կանի, դու մի' մտածիր,- հանգստացրեց Սուսանը Թամարին,- դա իրենց պարտականությունների մեջ է:
- Իսկ ինչի՞ համար են այդքան ավելորդ պայմանականությունները. Է'լ համապատասխան մոմեր, է'լ գունավոր թելեր, է'լ գինի ու չգիտե՞մ ինչ:
-Կարգն է այդպես: Եթե ուզում ես, որ մարդդ ու երեխեքդ կնքվեն, դու էլ էնպես պիտի անես, ոնց որ մնացածը: Հո՞ խաղք չեք դառնալու ժողովրդի առաջ: Հրե'ն, ախպերս իր տղային կնքեց, քավորն էնպիսի մի խաչ էր բերել՝ ցեպն էլ հետը, որ երեխեն քրտնում էր դրա ծանրությունից: Վիզը կարմրացրել -կտրում էր, դրա համար էլ հենց տերտերն օրհնեց, պրծավ, խաչը վզիցը հանեցին: Բայց ժողովրդի բերանը բաց էր մնացել:
Թամարը լսում էր Սուսանի պատմությունն ու կամաց մռայլվում: Նույնիսկ հարսանիք չէին արել, որովհետև Սաքոն չսիրեց հարսանիքի հազար ու մի ճոխացրած ադաթները: Լսում էր հարևանուհու խոսքերն ու սիրտը վկայում էր՝ պատմությունը կրկնվելու է: Բայց շատ էր ուզում այնպիսի մի հնար գտնի մկրտության մանրամասններն ամուսնուն պատմելու, որ նա հետ չկանգնի երեկվա որոշումից:
«Խաչերը ես կառնեմ: Ի՞նչ պարտադիր է, որ բոլորն էլ ոսկուց լինեն: Երկուսը թող արծաթե լինեն, իսկ այն մի ոսկե շղթայի համար մեկը ոսկուց կառնեմ: Վերջիվերջո՝ ու՞մ ենք որևէ բան ապացուցելու: Դա մեր ընտանեկան գործն է, մերն ու Աստծունը: Հնարավորություն չկա միանգամից այդքան ոսկեղեն առնելու: Բայց ափսոս է, որ դրա պատճառով ընտանիքս Աստծուց աչքաթող մնա»,- մտքում ծանրութեթև էր անում Թամարը: «Խաչերն ինքս կառնեմ, թող քավորի հոգսն էլ թեթևանա, իրենք էլ երեխեքի տեր են, հոգսերն՝ անպակաս: Դեռ ահագին շնորհակալություն իրենց, որ չհրաժարվեցին քավորությունից» :
Հաջորդ օրն աղջկա հետ շրջեցին ոսկեղենի խանութներով: Նայում էին, համեմատում գներն ու փորձում ընտրություն անել : Լավ էր, որ դատարկ խանութների վաճառողները սիրալիր պատրաստակամությամբ անմիջապես ողջունում էին իրենց, ապակիների տակից հանում, սեղանին էին լցնում խաչերն ու շղթաները: Արագ ընտրեցին: Հեշտ էր կողմնորոշվելը, որովհետև ժպտերես վաճառողներից մեկն զգուշացրել էր, թե մկրտության խաչն առանց թանկարժեք քարերի պիտի լինի: Եթե քարերն անկարելի են, էլ երկար - բարակ մտածելու բան չկար: Զարդանախշերն իրարից քիչ էին տարբերվում, մնում էր չափը:
Տուն հասան թե չէ, Թամարը տարավ խաչերը Սուսանին ցույց տալու:
-Չի' կարելի, սրանք մեր քահանան կնունքի համար չի վերցնի:
-Ինչու՞,- շվարեց Թամարը,- ախր վրաները ո'չ քար կա, ո'չ էլ տառեր: Սրանք հատուկ ջոկեցի, որ խնդիրներ չլինեն: Հիմա ի՞նչ պիտի անեմ: Խանութում էլ հետ չի վերցնի...
-Շուտ ասած լինեիր՝ քեռուս տղան վաղը Հայաստանից գալու է: Փողը կճամփեիր, ձերոնք կառնեին, կտային իրեն, կբերեր:
-Բայց ես էլ շուտ չեմ իմացել,- Խեղճացավ Թամարը: - Թող «спаси и сохрани» ն մնա, դրանք չեմ ուզում ջնջել տամ: Ի՞նչ անենք, որ հայերեն չի:
-Լավ կլինի ՝ տաս ջնջեն ,- հեղինակավոր կարծիքը պնդեց Սուսանն ու գնաց խոհանոց՝ սուրճ պատրաստելու: Թամարի սիրտը կոտրել էր, մտածմունքների մեջ ընկած՝ կարգին չէր էլ լսում Սուսանի պատմությունները սիամական կատվի , նոր վարագույրների ու շոռաչք հարևանի մասին: Սուրճը խմեց ու մի հինգ րոպե անց դուրս եկավ Թամարենց տնից:
Երեկոյան կողմ զանգեց քավորկնոջը: Նա էլ, սովորականի պես, մարդուց ու սկեսուրից բողոքելու արանքում հասցրեց ասել, թե ՝«....գնացել եմ, կնունքի տորթը պատվիրել»:
-Դա ինչի՞ համար է,- զարմացավ Թամարը:
-Ո՞նց թե ՝ ինչի՞: Տորթը տերտերը պիտի օրհնի, հետո բերեք տուն, կտրեք:
-Իսկ ինքներս թխել չէի՞նք կարող,- նորից խեղճացավ Թամարը:
-Ո՞նց թե՝ ինքնե'րս: Էդքան ժողովրդի մոտ մեր տա՞նը սարքած տորթն ենք ցույց տալու: Մարդիկ ի՞նչ պիտի մտածեն: Գինին ու բանբաներկաներն արդեն առել եմ: Սրբիչներն էլ նայել եմ, թե որտեղից պիտի առնեմ: Զամբյուղի հարցն է դժվար: Առայժմ չեմ ճարում:
Թամարի ճնշումը բարձրանում էր, հետո զգաց, որ հեռախոսափողն ափի մեջ քրտնել է:
-Ի՞նչ զամբյուղ,- զարմանքից շնչակտուր հարցրեց քավորկնոջը:
-Էն զամբյուղը, որի մեջ սրբիչները, գինին , շոկոլադն ուխաչերը պիտի դնենք: Քահանան զամբյուղից պիտի էդ պարագաները վերցնի:
-Հարսանիքի զամբյու՞ղ է, ի՞նչ է...
-Նման մի բան: Ծանոթներիցս ոչ մեկը չունի, հարցրու, գուցե քո ծանոթներից մեկն ունենա, մի օրով տան: Հարսանյաց սրահներում էլ եմ նայել՝ զամբյուղ չկա:
Թամարն ականջներին չէր հավատում, իսկ քավորկինը շարունակում էր.
-Հետաքրքրվել եմ, զամբյուղի մեջ ամեն խաչի տակ ամենպակասը հազար հինգ հարյուր ռուբլի փող պիտի դրվի: Բայց դա ձեր գործը չի, էդ բոլորը քավորի պարտականությունների մեջ է մտնում:
Թամարն արդեն անուշադիր էր նրան, թե էլ ի՞նչ պիտի դրվի զամբյուղի մեջ, ի՞նչ գույնի ու ո՞նց, որպեսզի «ուրիշների մոտ խայտառակ չլինեն»: Մտքում այսքանը Սաքոյին պատմելու ելքերն էր փնտրում:

Շարունակելի:

[Արևածագ]

Սոխը կտրտելիս անուշադրությունից կտրեց մատը: Շատ հազվադեպ էր այդպիսի բան լինում, բայց էդ իրիկուն պատահեց, որովհետև չէր կարողանում մեջը պարտակել խռովքն ու ելքը չէր գտնում: Մանրամասնները թաքցնել չէր կարող, ամուսնու բռնկուն խառնվածքը գիտեր: Եկեղեցու դռնից էլ առանց վարանելու կարող էր թողնել, հեռանալ: Դրա համար պետք էր նախապես զգուշացնել:
Ութի մոտերքը Սաքոն եկավ գործից: Լվացվեց, տեղավորվեց սեղանի կողքին :
-Խաչերն առել եմ,-ասաց Թամարը , - երկուսն արծաթե, իսկ մեկը՝ ոսկուց:
-Հա՞... բե'ր տեսնեմ:
Թամարը սեղանին դրեց զարդերի տոպրակներն ու երկուսով սկսեցին զննել:
-Սիրուն են,- եզրակացրեց Սաքոն,- պատմիր՝ ի՞նչ ես իմացել կնունքի մասին:
- Մենք համարյա անելիք չունենք: Քավորն է կնունքի ամբողջ հոգսը քաշելու:
-Իսկ ինքն ի՞նչ պիտի անի:
Ահը սրտում՝ Թամարն սկսեց թվարկել Սուսանից ու քավորկնոջից լսածները: Կարմիր- սպիտակ թելերի, սրբիչների, խաչերի վրայից «спаси и сохрани» - ն ջնջելու ու արդեն պատվիրված տորթի մասին էլ ասաց:
Սաքոն լուռումունջ լսում էր, հետո առանց հայացքը բարձրացնելու , խոսեց.
- Էդ թատրոնին մասնակցողը չեմ:
-Բայց բոլորն են այդպես մկրտվում,- փորձեց հակաճառել կինը:
-Ես բոլորի հետ գործ չունեմ: Ես ե'ս եմ:
Թամարը սսկվեց, սեղանի վրայից հավաքեց խաչերն ու շղթաները, խնամքով տեղավորեց տոպրակների մեջ: Խոսքերն այլևս ավելորդ էին:

Բաղնիքի տանիքը կապելուն երկու շարք էր մնացել:
Աշխատելու համար շատ հարմար եղանակ էր: Ո'չ վերից արևն էր խանձում, ոչ էլ ցուրտն էր կսկծացնում: Սաքոն այս եղանակին աշխատանքից քիչ էր հոգնում: Կողքին դրած աղյուսի կապից մեկ- մեկ վերցնում էր աղյուսը, ցեխը դնում պատին, աղյուսը վրայից, ձեռքով հարմարեցնում, գդալի պոչով թխկթխկացնում- նստեցնում տեղը: Խանգարող չկար: Մենակ էր: Մտքումը Թամարի երեկվա պատմածն էր: Ինքն էլ գոհ չէր իր բնավորությունից, բայց փոխելու համար արդեն շա՜տ ուշ էր: Երբ ուզում էր ինքն իրեն ստիպել հոգուն կամ մտքին հակառակ մի բան անել, ներսում մի վիշապ էր զարթնում, թշշում, գալարվում, խեղդում էր իրեն: Սաքոյին թվում էր, եթե ինքն անի այդ անհաճո քայլը, ներսի վիշապն իրեն կուլ կտա: Դրա պատճառով էլ, չնայած ողջ կյանքը շինարություններում էր աշխատել, իր տունը երկար ու դժվարությամբ սարքեց: Չէր կարողանում մնացածի նման քար ու փետից քիչ- քիչ գողանալով, ցեմենտ ու ներկ խնայելով, իր տան պատերն արագ բարձրացնել: Ներսի վիշապը թույլ չէր տալիս, հիվանդացնում էր: Բոլորը կարողանում էին, ինքը՝ չէր կարող: Գուցե թե նա մի օր սատկեր, կյանքն ավելի պիտի հեշտանար, բայց Սաքոն համոզվել էր՝ փրկություն չկա: Երեկվանից նորից գլուխը բարձրացրել, ուտում էր իրեն: Հաշտարար միջնորդ էր պետք «չեմ կարողանում» -ի ու «հարկավոր է» -ի եզրերն իրար կարկատելու համար: Սաքոն մի միջնորդ էր ճանաչում, սկսեց զրուցել հետը.
« Տե'ր իմ, անքննելի են քո գործերը: Ինչու՞ է այդքան դժվար դեպի քեզ բերող ճամփան: Ինչքա՜ն լավ կլիներ, եթե ինձ էլ նորածին ժամանակ մկրտության տարած լինեին, որ հիմա հոգիս ադպես չընդդիմանար էդ ձևականություններին: Ախր ճարպակալած փորը վեղարի տակ հազիվ պարտակող, վզիցը ադամանդե խաչ կախած ու մատին կես փթանոց մատնիք կրողն ի՞նչ կապ ունի նրա հետ, որ աշխարհ եկավ՝ մարդկանց փրկելու: Նրա մկրտությունը Հորդանան գետում էր՝ առանց տորթի ու ոսկե խաչի, առանց զամբյուղի ու կնունքի վարձի: Ինչու՞ է ամենն այսքան փոխվել, հեռացել իր բուն իմաստից, խաթարվել, որ հոգին փրկության հույսի ուրախությամբ լցնելու փոխարեն միայն հակակրանքով է լցնում: Տե'ր, ինչու՞ ես այդքան դժվարացրել քեզ գտնելու ճամփան: Ինչու՞ նրանք, որ ինձ պիտի օգնեին քեզ արագ ճանաչել, հոգուս առաջ անանց խոչընդոտներ են ստեղծում: Չեմ կարողանում հավատալ իր խոսքերին, երբ որ ասում է «միայն երկնի արքայաության մեջ կգտնեք ամենամեծ հարստությունը»: Հապա ինչի՞ համար է կախել ադամանդե խաչն ու ոսկե մատանին դրել:
Տե'ր, չեմ կարողանում նսեմացնել անձս, որ երեխայի անմեղությամբ հավատամ իրեն ու իր ուղեկցությամբ քո դուռը գամ: Մի ճար արա', հեշտացրու՜ Քեզ բերող ուղին, օգնի՜ր ինձ : Չէ՞ որ խոստացել ես. «Ձեզ որբ չեմ թողնի. կգամ ձեզ մոտ»:
Կարծես աղյուսն աղյուսին, ծանր մտքերը կուտակվում, դարսվում էին հոգում: Դրանց ծանրությունն ավելի ճնշող էր, քան շաղախով լիքը դույլինը, որ գետնից բարձրացնում, դնում էր պատին: Այդ օրը մի քանի անգամ մտաբերեց տատի սովորեցրածը: Ճիշտ է, որոշ բառեր Սաքոյին այնքան էլ հասկանալի չէին, բայց ինքը համոզված էր, որ Նա, ում որ ուղղված էր իր ասելիքը, անպայման լսում ու հասկանում է իրեն.

Հայր մեր` որ յերկինս ես,
սուրբ եղիցի անուն Քո:
Եկեսցէ արքայություն Քո
Եղիցին կամք Քո որպես
յերկինս և յերկրի:
Զհաց մեր հանապազորդ
տուր մեզ այսօր:
Եվ թո՛ղ զպարտիս մեր,
որպես և մեք թողումք
մերոց պարտապանաց:
Եվ մ՛ի տանիր զմեզ
ի փորձություն,
այլ փրկեա՛ զմես ի չարեն,
զի Քո է արքայություն
և զորություն
և փառք յավիտյանս.
Ամեն: