Տանողների երկիրը

[Հայկօ]

Տանողների երկիրը

«Առաջին» լրատվական. հեղինակ՝ Գևորգ Էմին-Տերյան


Թեեւ շատ հաճախ կարելի է հանդիպել քամահրական վերաբերմունքի խոսակցական-ժարգոնային հայերենի հանդեպ, այդուհանդերձ, լեզվի այդ հատվածը լավագույնս բնորոշում է բազմաթիվ ներհայաստանյան իրողություններ, որոնք հնարավոր չէ արտահայտել գրական հայերենով:

Այդպիսի բառ-հասկացություններից մեկն էլ «տանել»-ն է: «Տանել»-ը գրեթե հավասարազոր է գրական հայերենի «գողանալ» բառին, բայց եթե նրա գրական հոմանիշը պախարակելի, վատ բան անելու իմաստ է արտահայտում, ապա ինքը` «տանելը» զուտ դրական իմաստ ունի: «Տանելու» համար մարդ պետք է ճարպկություն, խելք, հնարամտություն եւ խիզախություն ունենա: Իսկ նշվածները ոչ միայն դրական, այլեւ ավելին` հպարտանալու իմաստներ են արտահայտում: Հետեւաբար` տեսնում ենք, որ ներհայաստանյան իրականության մեջ հենց թեկուզ լեզվական մակարդակում խրախուսվում է գողությունը, իսկ դա էլ, իր հերթին, նշանակում է, որ հասարակական լեզվական «իդեալներից» մեկը հակահասարակական բնույթ ունի:

«Տանել» բայն ունի հայերենի քերականությանը բնորոշ ամբողջ բայական հարացույցը, որի մեջ է մտնում նաեւ «տանող» դերբայը, որն էլ իր հերթին ձեռք է բերել գոյականի իմաստ: «Տանող»-ը մի մարդ է, ում մասնագիտությունը, հիմնական զբաղմունքը տանելն է: Սա եւս «հարգանքի արժանի» բառ է, քանի որ ենթադրում է նույն հատկանիշները, ինչը առկա էր «տանել» բայի բառիմաստում: Այսպիսով, տեսնում ենք խոսակցական հայերենում ժամանակակից հայ մարդու մի տեսակի ձեւակերպում, ում ասում են «տանող»: Խորհրդային տարիներին խոսակցական հայերենում կար «ցրել» բայը, որը նշանակում էր «փախցնել, գողանալ» եւ դեռեւս ուներ որոշակի բացասական իմաստ: Բայց նրա հոմանիշը «ազատագրվեց» բացասական իմաստից:

Գուցե հարգելի ընթերցողը, ով չի ուզում որեւէ առնչություն ունենալ ժարգոնային հայերենի հետ, արդեն նյարդայնացավ` մտածելով, թե ինչ կարիք կա այսքան անդրադառնալու մի բառի, սակայն հարցն այն է, որ մեր ներկայիս իրականության մեջ «տանել» բառը չափազանց խոր եւ, իմ կարծիքով, ավերիչ նշանակություն ունի: Եթե ուշադիր նայենք մեր ներհասարակական-ներպետական հարաբերություններին, կտեսնենք, որ այդ բառը ոչ միայն հատկանիշ է արտահայտում, այլեւ ինքնին բնութագրում է իրականությունը:

Արդեն բավական երկար ժամանակ է` առաջացել է հայի մի տեսակ, ով մտածում է միայն, թե ումից ինչ կարելի է «տանել»: Ընդ որում` հատկանշական է այն, որ «տանել»-ը արժանանում է հասարակական խրախուսանքի, քանի որ ենթադրում է «տղամարդկային» մի շարք հատկանիշների առկայություն: Ինչո՞ւ տեսակ, այլ ոչ թե խավ: Որովհետեւ «տանողների» կարելի է տեսնել հասարակության բոլոր մակարդակներում` ունեզուրկից մինչեւ բարձրաստիճան պաշտոնյա: «Հայկական» առանձնահատկություն է նաեւ այն, որ «տանել» կարելի է սկզբունքորեն ամեն ինչ` փողից սկսած մինչեւ գաղափարներ: Օրինակ` չափազանց «հարգի» է հետաքրքրության համար սրճարաններից կամ այլ «օբյեկտներից» մանր իրեր` մոխրամաններ, բացիչներ, բաժակներ, սառույցկոտրիչներ, աղամաններ «տանելը»` որպես ընկեր-հարազատների մոտ հպարտանալու լավագույն նշան: Բայց հարցն այն է, որ այստեղից միայն սկսվում է:

Հիմա ավելի մանրամասն. կարելի է «տանել» կենցաղային մանր իրեր, փող, ավտոմեքենա, տուն (ներսի գույքի իմաստով), ավելի բարձր մակարդակում` պետական բենզին, ունեցվածք, «օտկատ», հողակտոր, շինություն, բյուջե: «Տանել» կարելի է նաեւ ավելի անձնական հարաբերություններում` ուրիշի կնոջը, ամուսնուն, հովանավորին, բարեկամին: «Տանելը» կա նաեւ մտավոր-«ինտելեկտուալ» մակարդակում` գիտական աշխատանք, գեղարվեստական ստեղծագործություն, հեռուստատեսային հաղորդման գաղափար: Եվ որ ամենասարսափելին է` քաղաքական կարգախոսներ ու նշանաբառեր` «Առաջ, Հայաստան» (Forza Italia, Вперед Россия), «Քեզ համար, Հայաստան»: Իսկ սա էլ, իր հերթին, նշանակում է, որ նույնիսկ քաղաքական նպատակների եւ ինքնագիտակցության մակարդակում ընդունում ենք, որ մենք «տանողներ» ենք: Իհարկե, պետք է փառք տալ Աստծուն, որ գոնե Ղարաբաղի համար օգտագործվում են «ազատագրություն, ինքնապաշտպանություն» բառերը, այլ ոչ թե «տանելը»: Չնայած եթե մարդիկ, իրոք, այդքան շատ են սիրում այդ բառը եւ աշխարհը վերաիմաստավորում են նրա միջոցով, գուցե ավելի ճիշտ եւ հասկանալի կլիներ, եթե Անկախություն հռչակելու փոխարեն օգտագործվեր «Անկախությունը տանել» բառակապակցությունը: Կամ ժողովրդավարական ընտրություններ կազմակերպելու փոխարեն` «ընտրություն տանել» բառակապակցությունը:

Հոդվածի ավարտը


Թեման ուզում եմ բացել հենց այս բաժնում և, բնականաբար, ակնկալում եմ համապատասխան բնույթի քննարկումներ: Կարծիքնե՞ր :