Հինգերորդ տարվա վերջին օրը
Այդ օրը կարծես սովորականից ավելի երկար տևեց:
Դեռ առավոտվանից հայտնի էր, որ Գառնիկը վերադարձել է ռազմաճակատից ու արդեն քաղաքում է:
Տացուի սիրտը վեր-վեր էր անում: Ախր իր պահած որբուկն է, իր տղաներից ավելի շատ նրա վրա է դողացել: Գառնիկը ճակատ գնալուց առաջ խնդրեց, որ Ազնիվին ու էրեխեքին տիրություն անի Տացուն.
-Տացու ջան, հե՜ր ջան, էրեխեքս քեզ եմ թողնում, իմ հերն էլ դու ես, իմ աստվածն էլ.... աչքիդ լույսի պես պահի:
-Ձգո՜ւկս...., աչքերը լցրեց Տացուն ու գրկեց Գառնիկին:
Գառնիկը գնաց: Տացուն իրիցկնկա հետ թողեց իր օջախը, իր ընտանիքը ու տեղափոխվեց Գառնիկի տուն: Հինգ տարի միասին ապրեցին:
Հիմի քաղաքից մարդ է էկել ու աչքալուս բերել Տացուին, թե Գառնիկը վերադարձել է: Տացուն զարմացել էր, թե ինչի Գառնիկը գյուղ չի եկել նույն մեքենայով: Ախր հինգ տարվա բացակայությունից հետո պիտի շտապեր ժամ առաջ հասնել իր ընտանիքին:
Գիշերով կոլտնտեսության վարորդն էկավ Տացուի մոտ ու ասաց, որ էդ ավտոյով վիրավոր են բերել, Գառնիկին տեղ չի եղել, որ մյուս ավտոն քաղաքում է, առավոտ գառնիկն էդ ավտոյով կգա:
<<Փառքդ շատ տեր աստված, կգա իր տունուտեղին տիրություն կանի: Ես էլ առաջվանը չեմ....>>,- մտածեց Տացուն:
Իրիցկինը քնել էր: Տացուն հետ նայեց ու մտածեց` պառավեց իրիցկինս...
Ազնիվն արթուն էր: Լուռումունջ գուլպա էր գործում, որ Գառնիկը գա, տաք-տաք հագցնի ու սիրտը հովանա: Ախր տանջեց իրեն է՜, տանջե՜ց....
Երկար ժամանակ երկուսն էլ լուռ էին:
Պատրույգի ծերը կարմրել, կրակ էր կտրել: Լամպի նավթը վերջացել էր:
-Կեսգիշեր էղավ, ձգո՛ւկ, էլ քնենք,- ասաց Տացուն ու դժվարությամբ թողեց թոնրի շուրթը:
Ազնիվը նայեց դժվարությամբ տեղից բարձրացող Տացուին ու մտածեց. <<Ամբողջ օրը ոտքի վրա էր խեղճ մարդը, բայց սովորականից ավելի առույգ: Առավոտ շուտ ժպիտը դեմքին գյուղամիջում պատասխանում էր աչքալույս տվողներին, Գառնիկի մասին հարցուփորձ անողներին, կատակում, իսկ հիմա ծերացած է երևում, ու հազիվ էլավ նստած տեղից>>,-էսպես մտածելով ձեռքի ճաղերը փաթաթեց նոր գործվող գուլպայի մեջ, դրեց քողքին: Գնաց ետ գցեց Տացուի անկողինը, բարձը ուղղեց նրա սիրած դիրքով ու բարի գիշեր մաղթեց: Հետո գնաց պառկեց իր ամենափոքրի` Գրիգորի կողքին, թևը սահեցրեց նրա մեջքի տակով ու պինդ գրկեց նրա տաք մարմինը: Ինքն էլ էր սիորւմ էդպես քնել` Գառնիկի թևի վրա: գլուխը դնում էր նրա մազոտ կրծքին ու հաճելի խոտուտ զգում: Հիշեց ամուսնու մկանուտ բազուկը: Իսկ վաղը նա կգա` հիննգ երկար տարիներ բացակայելուց հետո: Հետաքրքիր է, ինչպիսի՞ն կլինի նա հիմա: Գուցե շատ է փոխվել: Երկար ժամանակ փորձեց կենտրոնանալ` մտաբերելու համար նրա դեմքը, մազերը, աչքերի գույնը:
- Էս մթության մեջ մարդ կգժվի,- ինքնիրեն ասաց կիսաձայն ու ելավ տեղից, նավթ լցրեց լամպի մեջ ու դարձյալ պառկեց:
Էսպես ավելի լավ էր շուրջբոլորը գոնե կտեսնի:
Խեղճ Գառնիկը հիմա ինչքան կարոտած կլին էրեխեքին... Ո՞վ գիտի, ինչքան է տանջվել, հյուծվել, ծերացել... բայց իսկույն էլ ինքնիրեն հարցրեց, թե ինչո՞ւ պիտի ծխերացած լինի, դեռ քառասունհինգ էլ չկա: Չէ՛, սպիտակած էլ չի լինի.... բայց ախչ հինգ երկար ու ձիգ տարիներ են անցել, կռվել է մահ ու զրկանք է տեսել....
Պատկերացրեց Գառնիկին ծերացած.... Հիմա քաղաքում լիներ, թաքուն նայեր նրան երկա՜ր-երկա՜ր, լսեր նրա ձայնը: Մի հրաշքով իմանար, թե ինչ է մտածում Գառնիկն իր մասին:
Լամպի լույսը նրան նվազ թվաց: նորից ելավ տեղից, խնամքով մաքրեց ապակին, դրեց տեղը ու մտքում ուրախացավ, որ երբ Գառնիկը գա, լամպը մաքուր կլինի...
Կողքի սենյակից լսվեց Տացուի հազի ձայնը:
<<Նա էլ է արթուն, ձգուկին է սպասում: Նրա համար էլ հեշտ չէր էս հինգ տարին: Խեղճը բոլորովին ծերացել է: Եթե տացու չլիներ, ո՞նց էին իրենք ապրելու....>>: Այս մտքից նորից ու նորից երախտագիտությամբ լցվեց դեպի ծերունին: Մտածեց` երբ գառնիկը գա, առաջինը կպատմի Տացուի մասին:
-Սրբի պես մարդ է,- շշուկով ասաց նա ու մտքում շարունակեց.<<Հա, էդպես էլ կասեմ` սրբի պես մարդ է Տացուն` էրեխեքիս փրկիչը, իմ թիկունքը, իմ հել՜րը.... Ես ննրան հոր պես եմ սիրում: Չեմ թողնի իր տուն գնա, մինչև մահ նրան հարազատ աղջկա պես կպահեմ>>: Անպայման էդպես կասի, ու չի թողնի որ նրանք որոշեն, ինքն արդեն որոշել է....
<<Ինչքան դժվարություններ քաշեցի,- մտքում գառնիկի հետ սկսեց խոսել Ազնիվը,- Քո գնալուց հետո Աղասիս հիցվանդացավ: Վիճակը ծանր էր` ձմեռ, ճանապարհները փակ, որ բժիշկ կար ոչ դեղ ու ճար... Չէ՜, առաջին օրը էդ մասին չեմ պատմի: Կպատմեմ մի ուրիշ անգամ ու լաց կլինեմ .... >>,- մտածեց Ազնիվն ու աչքերը սրբեց, բայց արցունքները կոկորդը լցվեցին....
Արդեն կեսգիշերն անցել էր: Ելավ տեղից, լամպը մարեց ու բայց մտքում ավելի պայծառացավ երևակայությունը....
<<Թող ներս մտնի ու առաջինը մոտենա Տացուին, էդպես ճիշտ կլինի: Թող առաջինը նրան բարևի,- Ազնիվը մտովի պատկերացրեց նրանց հանդիպումը, տեսավ նրանց գրկախառնված,- Տացունն ուրախությունից լաց կլինի, գառնիկն էլ երևի լաց լինի... իսկ ես մտածում եմ լաց չլինեմ.... չեմ կարող.... հետո ինձ կմոտենա, չէ՛, ես լաց չեմ լինի, ոչ էլ կպաչեմ, գլուխս կդենմ կրծքին ու ամուր-ամուր կսեղմեմ, բայց մի քանի վայրկյան, հետո թող երեխեքին մոտենա... Հետաքրքիր է, էրեխեքն ինչպես կդիմավորեն հորը... ետսնես մեծերը կճանաչե՞ն... ախր հինգ տարի է անցել....>>
Լույսը բացվեց...
Ազնիվն արագ-արագ ջոր տաքացրեց, երեխաներին լողացրեց, իր գլուխը լվաց, նախաճաշ տվեց երեխեքին:
-Տացու ջան, էսօր Գառնիկը կգա չէ՞....
-Հա, ձգուկս, կգա՛, ասաց Տացուն ու ուրախությունից լայն ժպտաց:
Ազնիվը վաղուց չէր տեսել նրան էդպես ժպտալուց: Նկատեց, որ Տացուի վերին ծնոտին ոչ մի ատամ չի մնացել. <<ախր հինգ տարի առաջ բոլոր ատամները կային... ոչ մի ծպտուն չի հանել, ոչ մի անգամ չի դժգոհել, թափված ատամների համար գոնե մի ափսոսանք չի հայտնել... խենթացրեցինք էս մարդուն....>>
-Գիշերը չքնեցի, Տացու ջան, էնքան հիմար բաների մասին մտածեցի՜,- մեղավորի նման ասաց Ազնիվ ու աչքերը լցրեց....
-Բան չկա, ձգո՜ւկս, լաց մի՛ լինի, էսա Գառնիկը կգա:
-Գառնիկը եկա՜վ,- լսվեց ինչ-որ մեկի ձայնը հեռվից.... Ազնիվ գրկեց փոքրիկ Գրիգորին ու ընդառաջ վազեց: Տեսավ Գառնիկին: Գառնիկն առաջինը մոտեցավ Տացուին....
- Անաստվա՜ծ, աչքս ջուր դառավ....,- ասաց Տացուն ու երեխայի նման հեկեկաց....
Ամեն ինչ էնպես էր, ինչպես ինքն էր պատկերացնում: Հայր ու որդի գրկել էին իրար, չէ՛, Գառնիկն իր հաղթանդամ բազուկների մեջ էր առել մի բուռ վտիտ ծերունուն: Ծերունու գլխարկն ընկել էր գլխից, ու նա իր սպիտակահեր գլուխը դրել էր Գառնիկի կրծքին ու լաց էր լինում...
Այս ամենը կարծես երազում լիներ:
Գառնիկը մոտենում էր իրեն: Գրկից բաց թողեց որդուն, երկու քայլ արեց դեպի նա ու սեղմվեց ամուսնուն... միայն մի քանի վայրկյան: Այդքանն էլ բավական էր, որ հասկանա` Գառնիկը չի փոխվել, նույնն է իր Գառնիկը: Ազնիվի երակներում հորդացավ, փոթորկվեց սառած արյունն ու նվաղած մարմինը լցվեց կյանքով:
Ողջ օրը գնացող-էկող, ողջ օրը սուփրա-սեղան: Մինչև մութն ընկնելը:
Առավոտ վաղ Տացուն ժամ գնաց ու սովորականից ավելի զիլ հնչեցրեց ժամի զանգը: Ողջ գյուղը հավաքվեց ժամերգության:Տացուն ասես ջահելացած լիներ: Ողջ գյուղը հասկացավ, թե ում համար էր էդ ժամերգությունը: Ժամերգության ավարտին Տացուն վատ զգաց: Աթոռ ուզեց: նստեց Ոչինչ չասող հայացքով նայեց շուրջը խմբված մարդկան ու աչքերից գլոր-գոլր երկու արցունք ընկան: հայացքը շուռ տվեց խորանին, մտքում ինչ-որ բան մտմտաց ու գառնիկին կանչեց.
-Ձգո՜ւկս... Ազնիվիս աչքիդ լույսի պես կպահես,- ու լռեց....
Մի ժամ անց Տացուն մահացավ.... Գյուղը լաց լացեց ու չհանգստացավ: Էդ անաստված տարիներին գյուղի աստվածն էր Տացուն, գյուղի խիղճը....
Գառնիկը լացեց ու լացեց, դեպի վեր բարձրեց ձեռքերն ու.
- Անաստվա՜ծ աստված, էս ի՜նչ արիր.... Երկորդ անգամ որբացա... ո՞ր մեղքիս համար:
Գառնիկը մոտ գնաց Աղասին`Տացուի մեծ որդուն.
- Աղա՜ս ջան, մե՜ծ ախպեր, մի խնդրանք ունեմ, Տացուիս ի՛մ տնից տանենք.....
- Հա, Գառնիկ ջան, դու էլ իրա տղեն ես... ի՞նչ տարբերություն:
Տացուին թաղեցին եկեղեցու բակում ու քարի վրա գրեցին` որդիներից` Աղասից, Ավոյից, Գառնիկից....
Մեջբերել
Lion-ի խոսքերից
Էջանիշներ