Երկար եմ մտածել էն մասին, թե էս թեման որ բաժնում բացեմ՝ «Հայերեն», «Ժամանց», թե «Զվարճալի», քանի որ բնույթով ինչ–որ չափով ժամանցային–զվարճալի է, բայց նաև որոշակի լեզվական երևույթի մասին է, բացի դրանից, չեմ ուզում, որ թեման անլուրջ, անիմաստ գրառումների շտեմարանի վերածվի, ինչպես որ լինում է ժամանցային շատ թեմաների դեպքում, հետևաբար էս բաժինն ամենահարմարը համարեցի։
Էս թեմայում խրախուսվում է ոչ թե ակտիվ, այլ ինֆորմատիվ ու հնարամիտ լինելը։
Ընդհանրապես բառախառնուրդների տարբեր տեսակներ կան՝ հիմնված բառակազմական տարբեր սկզբունքների վրա։ Էս թեմայում գրում ենք հետևյալ սկզբունքով կազմված բառախառնուրդներ. որևէ բարդ բառի մեջ ինչ–որ տառ(եր) կամ տառակապակցություն փոխելով՝ ստանում ենք նոր բառ, որը կամ մասամբ պահպանում է նախկին բառի իմաստը՝ միաժամանակ դրա հիմքի վրա ձեռք բերելով նոր՝ լրացուցիչ իմաստ, կամ լրիվ նոր իմաստ է ձեռք բերում, որը կարող է ինչ–որ առումով նաև հակադրվել սկզբնական իմաստին՝ հաճախ նույնիսկ ծաղրելով սկզբնական իմաստը։ Բայց կարևոր է նաև այն, որ ստացված նոր բառն ընդհանուր առմամբ պահպանի իր սկզբնական հնչողությունը, այնպես, որ այն տեսնելիս կամ լսելիս ակնհայտ լինի, թե որ բառի հիման վրա է այն ստեղծվել։
Հիմա բերեմ որոշ քիչ թե շատ հայտնի բառախառնուրդների օրինակներ, որպեսզի ավելի պարզ լինի, թե ինչի մասին է խոսքը։
Վերջին տարիներին խիստ գործածական բառախառնուրդներից է, օրինակ, «մտավորական» բառի հիման վրա ստեղծված համապատասխան բառախառնուրդը, որը, ցենզուրայից դուրս լինելու պատճառով չեմ գրում, բայց որը երևի բոլորն էլ գիտեն։ Տվյալ դեպքում ստացված նոր բառը ձեռք է բերել որակապես բավական տարբեր իմաստ՝ միաժամանակ պահպանելով սկզբնականի հետ ասոցիացիան։
Մեկ ուրիշ օրինակ է «աշխատավարձ – աղքատավարձ» բառազույգը, որում, ի տարբերություն նախորդ բառի, սկզբնական իմաստը շատ ավելի լավ է պահպանված և երկու տառի փոփոխությունն ընդամենը լրացուցիչ իմաստ է հաղորդել սկզբնականին։
Որոշ բառախառնուրդների օրինակներ, որոնք լսել եմ կոնկրետ ակումբցիներից ու չգիտեմ՝ որքանով են դրանք հենց իրենց ստեղծածը, համենայնդեպս, ուրիշ որևէ մեկից չեմ հիշում, որ լսած լինեմ։
Օրինակ՝ Rhayader–ից.
վայրենասիրություն (հայրենասիրություն)
անճարեղ (հանճարեղ)։
Մի օրինակ էլ impression–ի մի բանաստեղծության մեջ եմ հանդիպել՝ վերնագիրն էր (կարծեմ Ակումբում չկա, ցավոք, հավես բանաստեղծություն էր).
դասախոզ (դասախոս)։
Առաջին անգամ տարիներ առաջ Chuk–ից եմ լսել, բայց չգիտեմ՝ ինչքանով է իր ստեղծածը.
ձեռախոս (ձեռքի հեռախոս)
Վերջերս Live Journal–ի ընկերներիցս մեկի՝ ovanitas–ի մոտ հանդիպեցի իր ստեղծած մի բառախառնուրդի, ահագին դուր եկավ.
բլոգովուրդ – բլոգ + ժողովուրդ (բլոգի ժողովուրդ)
Մի խոսքով՝ էս թեմայում գրում ենք նմանատիպ բառախառնուրդներ՝ թե՛ պարզապես լսած, թե՛ մեր ստեղծած՝ միաժամանակ նշելով հեղինակին, եթե հայտնի է։
Բնական է, որ որոշ բառախառնուրդների իմաստն ավելի ցայտուն է դառնում որոշակի համատեքստում, բայց հիմնականում առանձին վերցրած էլ իմաստը հասկանալի է լինում։
Ուշադրությո՛ւն. Քանի որ չեմ ուզում թեման վերածվի հերթական անիմաստ ֆլուդանոցի, որտեղ ում խելքին ինչ փչում՝ գրում է՝ առանց կանոններին հետևելու, խնդրում եմ գրառում անել միայն էն դեպքում, երբ համոզված եք, որ իսկապես ըմբռնել եք բառախառնուրդի ստեղծման սկզբունքները։
Չնայած «Ժամանց» բաժնում չենք, բայց բարի ժամանց
Մեջբերել
: Վերջը չդիմացա լօլ սմայլիկ դրեցի:
Արևածագ-ի խոսքերից
։
՝
Էջանիշներ