Արևմտահայերեն

[Պանդուխտ]

Եթէ գրականութիւնը ելեկտրոնային տարբերակով է , ապա որքան ես կը հասկնամ, ներկայիս ոչ մեկը ըստ էութեան խնդիր չունի ատիկա հասկնալու, որովհետեւ կարելի է արագօրէն զայն թարգմանել ու ստանալ արեւելահայերէն տարբերակով՝ translator.am էջին մէջ:

Արեւմտահայերէնի մէջ կրկնակի ժխտական չկայ. ուրեմն՝ ոչ մեկը ըստ էութեան խնդիր ունի:

---------- Ավելացվել է՝ 06:49 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 06:43 ----------

Ես ուղղագրությունը չգիտեմ, ոչ էլ նույնիսկ քերականական կանոններ գիտեմ, որ այստեղ արևմտահայերեն գրեմ: Ուղղակի շատ լավ հասկանում եմ թե´ գրավոր, թե´ բանավոր խոսքը: Ընդամենը այդքանը

Ես կը կարծէի շատ լաւ գիտես, թէ՛ գրելը եւ թէ՛ կանոները:

[Mephistopheles]

Հայերենները շուտով կմիանան և սա թերևս ողջունելի է, միայն արևմտահայերենի հնչունաբանությունն է որ ամհանգստացնում է… նրանք երկհնչյուն են մենք ՝ եռա՞… ճիշտ ե՞մ ասում… նրանք ունեն Գ Ք իսկ մենք ԳԿՔ… նրանք Գ-ին Ք են ասում դրա համար էլ Գագիկ Թագավորը կարդացվում է Քաքիկ

[Պանդուխտ]

Արտասանութեան մասին ըսածդ ճիշտ է: Միանալը դժուար է, քանի որ խօսողներու թիւը անհամաչափ է: Նոյնիսկ եթէ բոլոր արեւմտահայերէնախօսները գան ու ապրին Երեւան, դարձեալ պիտի «արեւելահայանան»: Առանձին բառերու եւ դարձուածքներու փոխառութիւններ կան: Օրինակ՝ մենք նախապէս կըսէինք «թելեֆոն բացի», հիմա կըսենք «զանգեցի»: Զանգել բայը, հեռախօսի համար, Հայաստանէն ներմուծուած է:

---------- Ավելացվել է՝ 07:25 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 07:24 ----------

Ես կը կարծէի շատ լաւ գիտես, թէ՛ գրելը եւ թէ՛ կանոները:

Կանոնները

[Mephistopheles]

Արտասանութեան մասին ըսածդ ճիշտ է: Միանալը դժուար է, քանի որ խօսողներու թիւը անհամաչափ է: Նոյնիսկ եթէ բոլոր արեւմտահայերէնախօսները գան ու ապրին Երեւան, դարձեալ պիտի «արեւելահայանան»: Առանձին բառերու եւ դարձուածքներու փոխառութիւններ կան: Օրինակ՝ մենք նախապէս կըսէինք «թելեֆոն բացի», հիմա կըսենք «զանգեցի»: Զանգել բայը, հեռախօսի համար, Հայաստանէն ներմուծուած է:

---------- Ավելացվել է՝ 07:25 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 07:24 ----------




Կանոնները

Դժվար է, բայց ոչ անհնար… օրինակ մենք հիմա առանց խնդրի շփվում ենք և ինձ համար դժվար կլինի ասել թե քեզ չեմ հասկանում… ուղղագրական տարբերություններ իհարկե կան, բայց ես չեմ կարծում որ դա էական խնդիրներ կառաջացնի…

Ի դեպ շատ հայաստանցիներ փոխառել են արևմտահայ դարձվածքներ… ցավոք հիմնականում թուրքերեն և արաբերեն լեզուներով…

[Պանդուխտ]

Դժվար է, բայց ոչ անհնար… օրինակ մենք հիմա առանց խնդրի շփվում ենք և ինձ համար դժվար կլինի ասել թե քեզ չեմ հասկանում… ուղղագրական տարբերություններ իհարկե կան, բայց ես չեմ կարծում որ դա էական խնդիրներ կառաջացնի…

Ի դեպ շատ հայաստանցիներ փոխառել են արևմտահայ դարձվածքներ… ցավոք հիմնականում թուրքերեն և արաբերեն լեզուներով…

Հասկանալը բան մըն է, գրական լեզուն միացնելը մեկ ուրիշ բան: Խօսակցականի մասին չէ խօսքս, այլ՝ մաքուր գրական, ուսուցման լեզուն:

---------- Ավելացվել է՝ 07:47 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 07:40 ----------

Հայերենները շուտով կմիանան և սա թերևս ողջունելի է, միայն արևմտահայերենի հնչունաբանությունն է որ ամհանգստացնում է… նրանք երկհնչյուն են մենք ՝ եռա՞… ճիշտ ե՞մ ասում… նրանք ունեն Գ Ք իսկ մենք ԳԿՔ… նրանք Գ-ին Ք են ասում դրա համար էլ Գագիկ Թագավորը կարդացվում է Քաքիկ

Եկէք այս թեմային մէջ միացնելու մասին չխօսինք: Փոխադարձ հարստացումներ՝ այո, բայց անհասկընալի եւ անհեռանկարային միացում մը՝ ինչո՛ւ:

[Mephistopheles]

Հասկանալը բան մըն է, գրական լեզուն միացնելը մեկ ուրիշ բան: Խօսակցականի մասին չէ խօսքս, այլ՝ մաքուր գրական, ուսուցման լեզուն:

---------- Ավելացվել է՝ 07:47 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 07:40 ----------



Եկէք այս թեմային մէջ միացնելու մասին չխօսինք: Փոխադարձ հարստացումներ՝ այո, բայց անհասկընալի եւ անհեռանկարային միացում մը՝ ինչո՛ւ:

Փոխառումն ունի բնական ինքնբուխ բնույթ և կարելի է ուղղորդել ինստիտուցիոնալ միջոցներով… չգիտես ինչու ես կարծում եմ որ հայս հարցում գրաբարի ուսումնասիրությունը կարող է մեզ օգնել… դա համենայն դեպս մայր լեզուն է

[Պանդուխտ]

Փոխառումն ունի բնական ինքնբուխ բնույթ և կարելի է ուղղորդել ինստիտուցիոնալ միջոցներով… չգիտես ինչու ես կարծում եմ որ հայս հարցում գրաբարի ուսումնասիրությունը կարող է մեզ օգնել… դա համենայն դեպս մայր լեզուն է

Արդէն բազմաթիւ բառեր փոխառնուած են Արեւելահայերի մէջ: Կան առանձին յօդուածներ, ուսումնասիրութիւներ. այս նիւթին շուրջ: Այդ բառերու մեկ մասը՝ արեւմտահայ գրագէտներու գրաբարէն վերցուցածն է, մեկ այլ մասն ալ նոյն մտաւորականներու ստեղծած նորակերտ բառեր են: Հիմա նոյնիսկ չեն նկատուիր անոնք:
Յիշողութեամբ թուեմ քանի մը հատ. լոլիկ, սուրճ, նախագահ, ճարտարագէտ: Կան նաեւ անձնանուններ, որոնք նոր ստեղծուած են, ինչպէս կաթոլիկ հայերու կողմէ ստեղծուած վիգէն անունը, իբրեւ victor, կամ vicenzo :

[Ռուֆուս]

Հայերենները շուտով կմիանան և սա թերևս ողջունելի է, միայն արևմտահայերենի հնչունաբանությունն է որ ամհանգստացնում է… նրանք երկհնչյուն են մենք ՝ եռա՞… ճիշտ ե՞մ ասում… նրանք ունեն Գ Ք իսկ մենք ԳԿՔ… նրանք Գ-ին Ք են ասում դրա համար էլ Գագիկ Թագավորը կարդացվում է Քաքիկ

Մեֆիստոֆելես, շատ սխալ գիտես: Ք-ն արևելահայերենում էլ, արևմտահայերենում էլ գրվում ու կարդացվում է Ք: Փոխարենը ոչ շնչեղ բաղաձայններ Գ-ն ու Կ-ն են հակառակը կարդացվում - Կ ու Գ: Նույնը վերաբերվում Դ–Տ, Ձ-Ծ, Բ-Պ, Ջ-Ճ: Իսկ Թ-ն, Ց-ն, Փ-ն, Չ-ն երկու տարբերակներում էլ նույնն են:

[StrangeLittleGirl]

Արեւմտահայերէնի մէջ կրկնակի ժխտական չկայ. ուրեմն՝ ոչ մեկը ըստ էութեան խնդիր ունի:

---------- Ավելացվել է՝ 06:49 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 06:43 ----------


Ես կը կարծէի շատ լաւ գիտես, թէ՛ գրելը եւ թէ՛ կանոները:

Կրկնակի ժխտականի գոյություն չունենալը դուրս եկավ: Ես միշտ արևելահայերենի մասին ասել եմ, որ էդ կրկնակի ժխտականները սխալ են, որովհետև նույնիսկ մաթեմատիկայում երկու մինուսը դառնում է պլյուս:

Չէ, կանոնները որտեղի՞ց իմանամ: Ոչ մի տեղ չեմ սովորել: Գուցե ինտուիտիվ ինչ-որ խոսք կարողանամ կառուցել, բայց ոչ մի կանոն չգիտեմ:

Հա, մի բան, որ ինձ դուր է գալիս: «Ձգել» բառը արևմտահայերենում և արևելահայերենում հակառակ իմաստներ ունի:

Իսկ լեզուները միացնելը արհեստական ու անիմաստ եմ համարում: Ավելի լավ է երկուսն էլ իմանալ:

[Ֆոտոն]

Շատ ուրախալի է, որ արևմտահայերենը կա, ու քննարկում է բացվել:

Կարծում եմ, լեզուների ո՛չ անհետացման, ձուլման, ո՛չ էլ միացնելու միտում կա: Դեռ ավելի լավ, որ երկուսն էլ առանձին մնան: Ինչպես Գյումրվա ու լիքը այլ բարբառներ ունենք ու դրանք չեն ձուլվում, այնպես էլ արևմտահայերենը մնա: Ես հասկանում եմ, բայց իսկապես դպրոցներում այս լեզվին ուշադրություն չեն դարձնում ու հատուկ ուշադրության չեն արժանացնում, ինչն էլ շատերի համար խոչընդոտ է արևմտահայերի հետ շփման մեջ:
Լավ կլինի, որ ակտիվ օգտագործողները արևմտա և արևելահայերենում հանդիպող և տարբեր կերպ գործածվող բառերի ցանկ ու բացատրություններ այստեղ մեջբերեն, որ կամաց-կամաց սովորենք:

[Ձայնալար]

Արհեստական միացումներին ես էլ եմ դեմ: Արևմտահայերեն հասկանալու համար էլ առանձնապես գերբնական ճիգեր պետք չեն, եթե դպրոցում նորմալ ուսումնասիրեն արևմտահայ գրականություն, հասկանալու համար բավարար կլինի:

[Դատարկություն]

Օրինակ, վատ չէր լինի դպրոցում առանձին «արևմտահայերեն» առարկա անցնեն: Մեր դպրոցում ինչ-որ ծրագիր կար, մենք 1 տարի արևմտահայերեն ենք անցել, լավ էր շատ, չնայած 1 տարին քիչ էր, հիմա էլ մեծ մասը չեմ հիշում, բայց ասում էին, որ ուզում են առանձին առարկա մտցնեն ուսումնական պլան, որը այդպես էլ չեղավ:

[Պանդուխտ]

,,,Լեզուաբանները կազմեր են Հնդեւրոպական Նախալեզուի բառապաշարի բառարանը (որ հարկաւ թերի կրնայ ըլլալ) ՝ ուսումնասիրելով եւ համեմատելով բոլոր հին (մեռած) եւ նոր (կենդանի) հնդեւրոպական լեզուները:
,,,Այդ բառարանի հիման վրայ շարադրուած են Հայերէնի, Անգլերէնի, Գերմաներէնի, Ռուսերէնի եւ միւս հնդեւրոպական լեզուներու պատմութիւնը. Մայր Լեզուէն անջատումն ու առանձին զարգացումը:
,,,Հայերէնի մէջ գոյութիւն ունեցող շարք մը հայկական հնդեւրոպական բառեր (ոչ թէ իրանական լեզուներէն փոխառեալ հնդեւրոպական բառեր), որոշ բաղաձայններով եւ արեւմտահայ հնչողութեամբ, աւելի մօտ են Հնդեւրոպական Նախալեզուին: Պիտի արձանագրեմ քանի մը հատը:
Մէջբերումը՝ «Հայոց լեզուի Պատմութիւն – նախագրային ժամանակաշրջան, Գէորգ Ջահուկեան»: Ահաւասիկ.

*ued – գետ
*bud – պուտ
*bendh – պինդ
*dā-mo- – տամուկ
*dāuēr – տայգր
*dei – տէ, տի (տէր, տիկին)
*diu – տիւ
*de՛km – տասն
*dom – տուն
*del – տեղ(-ամ)
*garg – կարծր
*geid – կէտ
*gol – բ. կոլ-որ
*gel-d – կեղտ
*guenā – կին

,,,Եւ նման շատ բառեր: Ուստի` Մաշտոցի ժամանակէն շատ աւելի հին է հայերէն բառերու հնչիւնային տարբերութիւնները՝ հայ բարբառներուն մէջ:

ՅԳ. Խեթերէն kina – գնայ:

[Պանդուխտ]

Կրկնակի ժխտականի գոյություն չունենալը դուրս եկավ: Ես միշտ արևելահայերենի մասին ասել եմ, որ էդ կրկնակի ժխտականները սխալ են, որովհետև նույնիսկ մաթեմատիկայում երկու մինուսը դառնում է պլյուս:

Չէ, կանոնները որտեղի՞ց իմանամ: Ոչ մի տեղ չեմ սովորել: Գուցե ինտուիտիվ ինչ-որ խոսք կարողանամ կառուցել, բայց ոչ մի կանոն չգիտեմ:

Հա, մի բան, որ ինձ դուր է գալիս: «Ձգել» բառը արևմտահայերենում և արևելահայերենում հակառակ իմաստներ ունի:

Իսկ լեզուները միացնելը արհեստական ու անիմաստ եմ համարում: Ավելի լավ է երկուսն էլ իմանալ:

Իսկ ես ալ արեւելահայերէնը կարդալով ու կարդալով, արդէն կամաց-կամաց արեւմտահայերէնի մէջն ալ սկսած եմ կրկնակի ժխտել:

Խօսքին բացը ՝ ես ալ կանոն չեմ գիտեր: Մեր հայերէնի կրթութիւնը սիրողական մակարդակի վրայ է: Ուսուցումը երկրի լեզուով է, իսկ հայերէնը՝ Շաբաթը չորս կամ հինգ պահ, կարծեմ:
Հայերէնի դասապահն ալ աւելի շատ կը խճողենք բանաստեղծի անուն-մականուն ու ծննդեան թուական սորվելով: «Սեռական-տրական» հոլովները եւ քերականութիւնը անշուշտ դասաւանդած են. նախակրթարանը: Հիմա չեմ գիտեր՝ եթէ երբէք փոխուած են դասանիւթերը:

Ես կը կարծէի դուն պիտի գիտնաս, քանի որքան կը յիշեմ, տեղ մը գրած ես՝ արեւմտահայ յայտնի հրապարակախօսի մը շառաւիղն ես. արեւմտահայ գրասէր ընտանիքի զաւակ ես: Եւ գուշակեմ՝ ֆրանսահայ ներգաղթող ընտանիքի մէջ ծնած ես, տատիկդ հայագէտ է եւ ուսուցչուհի: Դեհ ուրեմն ինծմէ լաւ պէտք է գիտնաս, բժշկուհի: (կը ներես շատախօսութիւնը)

Ձգել բայի կապակցութեամբ
Բազմիմաստ է, եւ արմատը նոյնը: «Արմատականը» կ’ըսէ՝ Ձիգ–պիրկ, որպէս առաջին իմաստ: Կայ այս դարձուածքը՝ ձիգ դնել– նետաձիգ լինել: Ձգել–տարածել, քաշել, երկարել, պարզել, նետել եւայլն:
Ունինք նաեւ ձգտել:
Երբ աղեղը կը ձգես «կը պրկես, կը քաշես», հետեւանքը կ’ըլլայ նետարձակումը: Արեւմտահայութեան մօտ զարգացած է հետեւանքէն բխող իմաստը՝ արձակումը: Արեւմտահայ արտասանութեամբ (գրեթէ) եւ նշանակութեամբ ձգելը (tskel) առկայ է արեւելահայերէնի մէջն ալ՝ գցել. տառափոխանակութեամբ:
Գցել բառ չկայ գրաբարին մէջ, ուստի ամենայն հաւանակութեամբ ձգել «պրկել» բայի միւս իմաստը՝ նետել-ը, գցել ձեւով շարունակուած է արեւելահայ շրջապատին մէջ:

Արդէն բազմաթիւ բառեր փոխառնուած են Արեւելահայերի մէջ:

Արդէն բազմաթիւ բառեր փոխառնուած են Արեւելահայերէնի մէջ

Եղեայեանին հրաւիրենք թող գայ. շատ հարցեր կունենանք տալու:

Թէ՞՝ Եղիայեանը հրաւիրենք:
Ո՞ր մեկն է ճիշտը, Եղիայեան:

Շատ ուրախալի է, որ արևմտահայերենը կա, ու քննարկում է բացվել:

Կարծում եմ, լեզուների ո՛չ անհետացման, ձուլման, ո՛չ էլ միացնելու միտում կա: Դեռ ավելի լավ, որ երկուսն էլ առանձին մնան: Ինչպես Գյումրվա ու լիքը այլ բարբառներ ունենք ու դրանք չեն ձուլվում, այնպես էլ արևմտահայերենը մնա: Ես հասկանում եմ, բայց իսկապես դպրոցներում այս լեզվին ուշադրություն չեն դարձնում ու հատուկ ուշադրության չեն արժանացնում, ինչն էլ շատերի համար խոչընդոտ է արևմտահայերի հետ շփման մեջ:
Լավ կլինի, որ ակտիվ օգտագործողները արևմտա և արևելահայերենում հանդիպող և տարբեր կերպ գործածվող բառերի ցանկ ու բացատրություններ այստեղ մեջբերեն, որ կամաց-կամաց սովորենք:

Ի՜նչ լաւ գրեր ես Ֆոտոն, միայն թէ անգամ մը եւս յիշենք, որ արեւմտահայերէնը եւ արեւելահայերէնը առանձին լեզուներ չեն, ազգակցական կապ ալ չունին, Նոյնն են: Պարզապէս տարբերակային տարբերութիւն կայ:

[StrangeLittleGirl]

Ես կը կարծէի դուն պիտի գիտնաս, քանի որքան կը յիշեմ, տեղ մը գրած ես՝ արեւմտահայ յայտնի հրապարակախօսի մը շառաւիղն ես. արեւմտահայ գրասէր ընտանիքի զաւակ ես: Եւ գուշակեմ՝ ֆրանսահայ ներգաղթող ընտանիքի մէջ ծնած ես, տատիկդ հայագէտ է եւ ուսուցչուհի: Դեհ ուրեմն ինծմէ լաւ պէտք է գիտնաս, բժշկուհի: (կը ներես շատախօսութիւնը)

Արևմտահայ արմատներ ունեմ, բայց մեծացել եմ արևելահայ միջավայրում: Ֆրանսահայ ազգականներ ունենք Ֆրանսիայում: Տատիկս հայոց լեզվի մասնագետ է, երկար տարիներ դասավանդել է: Ուղղակի փոքրուց արևմտահայերենը շատ եմ լսել մեր ազգականներից: Տատիկս էլ ասում է, որ իր մոր հետ արևմտահայերեն է խոսել: Ամեն դեպքում, թե´ արմատներիս, թե´ արևմտահայերի հետ շատ շփվելու շնորհիվ ես արևմտահայերենը որպես օտար լեզու չեմ ընկալում, ինչպես շատ-շատերը:

---------- Ավելացվել է՝ 22:26 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 22:23 ----------

Եթէ այս դատողութիւնը կը վերաբերի արևմտահայերէնին, ապա պիտի ըսեմ, որ սխալ է ան. արևմտահայը արտասանական զանազանութիւն չի դներ Ք-ին ու Գ-ին միջև. այլ խօսքով՝ ձայնեղը դարձած է խուլ-շնչեղ. իսկ Կ-ն կ'արտասանէ իբրև Գ կամ G, այսինքն՝ ձայնեղացած է այս մէկը: Արդիւնքում՝ հայերէնի եռաշարք բաղաձանները արևմտահայերէնի մէջ դարձած են երկշարք, ինչպէս ֆրանսերէնի ու թրքերէնի մէջ են: Սակայն պէտք չէ կարծել թէ այս երկու լեզուներու ազդեցութեամբ. կը թուի թէ այս կացութիւնը շատ վաղուց գոյութիւն ունէր, ընդհուպ՝ Մաշտոցի օրերէն:

Շատ հետաքրքրական է Ձեր գրածը, որովհետև վերջին ժամանակներս ինձ էլ է այդ հարցը հուզել: Վերջնական եզրակացությունս այն եղավ, որ թուրքերենի ազդեցությունն է, որովհետև մորս տատը, որը Ցեղասպանությունից փրկվել է ու այն ժամանակ միայն թուրքերեն է խոսել, Հայաստան գալով սովորել է արևելահայերեն, բայց արտասանությունը հիշեցրել է արևմտահայերենը: