Ժակ Պրևեր

[Smokie]

Ֆրանսիացի բանաստեղծ: Ծնվել է 1900թ.-ին 1926-29 մասնակցել է սյուրռեալիստների շարժմանը: Մինչեւ պատերազմը հայտն է եղել հիմնականում որպես սցենարիստ: 1946թ. հրատարակել է բանաստեղծությունների երկու ժողովածու՝ «Խոսքեր», «Պատմություններ»: Այնուհետեւ հրապարակ ելան նրա մյուս բանաստեղծական հատորները՝ «Ներկայացումներ» (1951), «Անձրեւ եւ պայծառ եղանակ» (1956) եւ այլն:


Ավելի վատ

Ցեխոտ շանը թողեք ներս...
Ավելի վատ նրանց
ովքեր շուն չեն սիրում
ոչ էլ ցեխ
Ոտից գլուխ ցեխոտ շանը թողեք ներս ...
Ավելի վատ նրանց
ովքեր չեն սիրում ցեխ
ովքեր չեն հասկանում
ովքեր չգիտեն շանը
ովքեր չգիտեն ցեխը
շանը թողեք ներս ...
որ թափահարում է ցեխը վրայից
ցեխը կարող ես լվանալ
շանը կարող ես լվանալ
եւ ջուրն էլ կարող ես լվանալ
բայց չես կարող լվանալ նրանց
ովքեր ասում են թե սիրում են շանը
պայմանով միայն ...
ցեխոտ շունը մաքուր է
ցեխը մաքուր է
երբեմն ջուրն էլ մաքուր է
նրանք ովքեր ասում են պայմանով միայն ...
նրանք մաքուր չեն
բացարձակապես:

[Smokie]

Ծաղկի խանութ

Մի մարդ մտավ խանութ
եւ ընտրեց ծաղիկ
ծաղկավաճառը ծրարեց ծաղիկները
ձեռքը գրպանը տարավ մարդը
որ փող հանի
փող որ ծաղկի համար վճարի
բայց նույն պահին
հանկարծ
ձեռքը տարավ սրտին ու ընկավ եւ նույն պահին
փողն ընկավ գետնին
ու ծաղիկներն ընկան
այդ նույն պահին
երբ ընկավ մարդը
փողը
ու ծաղկավաճառը մնաց տեղում
գլորվող փողի
թոշնող ծաղկի մեռնող մարդու հետ
անկասկած
տխուր է այս բոլորը
եւ պետք էր
որ ծաղկավաճառը մի բան աներ
բայց նա չգիտի թե ինչ անի
նա չգիտի
թե ինչից սկսի:

Որքան հոգսեր կան
այս մեռնող մարդու
այս թոշնող ծաղկի
եւ այս փողի
այս գլորվող փողի հետ
որ գլորվում է անվերջ:




***

Ես չեմ երգում
ես ծաղիկ եմ տեսնում
ես չեմ ծիծաղում
ես գինի եմ խմում
ես չեմ լալիս
սերն է ինձ լքում:

[Smokie]

Սա Ժակ Պրեւերի ստեղծագործությունների միջից ամենաշատն եմ սիրում:

Ավլողը
(պոեմ բալետի համար)

Գետի ափին
մի անգամ
գետինն էր ավլում
մի ավլող
Նա հոգնեց մի քիչ
շտկեց գոտին
նայեց արեւին
սիրահարված էր
մի զույգ անցավ
գրկախառնված
նա հայացքով հետևեց նրանց
զույգը հեռացավ
բայց հանկարծ
հնչեց մի հին մեղեդի
քաղցրալուր
որ դարձավ ճռճռան
ահարկու
Այդ պահին
հայտնվեց
Պահպանիչ Հրեշտակն ավլողների
որ շարժումով հանդարտ
բայց ազդու
ավլողին անվանեց ծույլ և խորհուրդ տվեց
որ ավլողը թողնի բաները սին
և իր գործին անցնի
մատով սաստեց Պահպանիչ Հրեշտակը
և անհետացավ
իսկ ավլողը հիշեց իր աշխատանքը
ավելը ձեռքն առավ:

Փողոցով երկար
մի կին եկավ
կանգնեց
նայեց գետին
նա կանգնել էր մեջքով
և այդ պատճառով թվում էր ավելի գեղեցիկ
ավլողը անաղմուկ մոտեցավ
և անտրտունջ
կանգնեց նրա կողքին
և ձեռքով վարանոտ ու ջերմագին
նրան շոյեց
ավելի շուտ իր ափերով մեծ
նրան այնպես գրկեց
ինչպես անցորդն էր գրկել աղջկան:

Չձգելով ոչ մի հայացք
կինը գնաց
նա մնաց մենակ իր ավելի հետ
բայց հանկարծ հաստատեց
որ Հրեշտակը Պահպանիչ
եկել է նորից
ու հեռվից
տեսել է ամեն ինչ
և շարժումով մի
ասես սպառնալից
ասես սիրալիր
և հայացքով դառն
հանդիմանում է
ավլողը նորից առնում է ավելը
և ավլում է
Պահպանիչ Հրեշտակն անհետանում է:

Մի ուրիշ կին եկավ
նա թողեց գործը
և շարժումով մի բազմիմաստ
դատարկ բաներից խոսեց
և իմիջիայլոց ասաց
որ հաստատ
գեղեցիկ է կինը:

Հրեշտակը հայտնվեց
կինը ծլկեց սարսափած
Հրեշտակը կրկին
ավլողին հասկացրեց
որ նա ստեղծված է ավլելու համար
և անհետացավ:

Ավլողը ավելը վերցրեց
հանկարծ գետի կողմից
մի աղաղակ
մի աղմուկ լսվեց
անտարակույս
խեղդվում էր ինչ-որ մեկը
նա մի պահ թողեց ավելը
բայց հանկարծ
թոթվեց ուսերը
և գետից եկող աղմուկին անտարբեր
շարունակեց ավլել
հայտնվեց Պահպանիչ Հրեշտակը:

Ավլողը ձեռքին ավել
ավլում էր ջանքով առավել
կարծես չէր ավլել երբեք
խնամքով և օրինավայել:

Բայց Հրեշտակը Պահպանիչ
սպառնալից
թափահարում է թեւերը
մատ է թափ տալիս երկնքից
և ավլողին հասկացնում է
որ անկասկած շատ լավ բան է ավլելը
բայց կա մի ինչ-որ արարած
ար խեղդվելով է զբաղված
և ավլողին ստիպում է
համրի պես
ավելորդ ձայներից
խուսափել:

Վերջապես
երբ հոգնում է ավլողը
երբ զզվում է ավլողը
երբ
երբ
երբ
ավլողը հանում է բաճկոնը, կոշիկը, շապիկը ամբողջ
քանի որ չէր կարող ուրիշ կերպ
ելնում է ցանկորմին
ու մի ցատկ է անում «հրեշտակային»
ու սուզվում է
իսկ Հրեշտակը
բառացիորեն «յոթերորդ երկնքում»
Տիրոջն է խնկարկում:

Իսկ երաժշտույունը
իհարկե երաժշտական է
անժխտելիորեն երկնային:

Հանկարծ
փրկվածին գրկած
հայտնվում է ավլողը:

Մի աղջիկ
մերկ ու գեղեցիկ:

Հրեշտակը խեթ-խեթ
չափում է նրան ոտից գլուխ:

Իսկ ավլողը անսահման նրբանկատությամբ
պառկեցնում է նրան նստարանին
ուշքի բերում
խնամում
ու շոյում:

Հրեշտակը միջամտում է
ավլողին հորդորում
խրատում
որ «պղծությունը սատանայական»
գրողի ծոցն ուղարկի
բայց «պղծությունը սատանայական»»
շնորհիվ ավլողի խնամքի
արդեն ուշքի եկած
ժպտում է
ժպտում է նաեւ ավլողը:

Նրանք արդեն պարում են:

Անեծք ու նզովք է թափում Հրեշտակը
սպառնում է շանթահարել:

Բայց ծիծաղից պայթում են նրանք
համբուրվում են
ու պարելով հեռանում:

Պահպանիչ Հրեշտակը ուզում է մխիթարվել
կատաղությունը ցրել
առնոմ է ավելը
և ավլում է … ավլում … ավլում … ավլում …
ան-գը-թո-րեն:

[E-la Via]

Ժակ Պրևերին ծանոթ չէի, բայց հետաքրքրեց: Ունի հետաքրքիր ձեռագիր, մոտեցում: Շատ դուր եկավ հատկապես այս մեկը.

Ավելի վատ

Ցեխոտ շանը թողեք ներս...
Ավելի վատ նրանց
ովքեր շուն չեն սիրում
ոչ էլ ցեխ
Ոտից գլուխ ցեխոտ շանը թողեք ներս ...
Ավելի վատ նրանց
ովքեր չեն սիրում ցեխ
ովքեր չեն հասկանում
ովքեր չգիտեն շանը
ովքեր չգիտեն ցեխը
շանը թողեք ներս ...
որ թափահարում է ցեխը վրայից
ցեխը կարող ես լվանալ
շանը կարող ես լվանալ
եւ ջուրն էլ կարող ես լվանալ
բայց չես կարող լվանալ նրանց
ովքեր ասում են թե սիրում են շանը
պայմանով միայն ...
ցեխոտ շունը մաքուր է
ցեխը մաքուր է
երբեմն ջուրն էլ մաքուր է
նրանք ովքեր ասում են պայմանով միայն ...
նրանք մաքուր չեն
բացարձակապես:

Smokie շնորհակալություն ինձ համար այս նոր բացահայտման համար: Հաճույքով կընթերցեմ մյուս գործերը, որոնք կտեղադրես:

[Smokie]

http://hy.wikipedia.org/wiki/Ժակ_Պրևեր

***

Անձրեւը
երկնքից չի թափվում
թռչունն էլ մեզ պես
հողածին կենդանի է:




Վերեւումմ նշված բոլոր բանաստեղծությունները թարգմանել է Ալ. Թոփչյանը:

Ծաղկեփունջ
(թարգմանությունը Ա. Դաշտենցի)

Ի՞նչ ես անում, փոքրի՛կ աղջիկ,
այդ թարմ փնջած ծաղիկերով.
ի՞նչ ես անում, ջահե՛լ աղջիկ,
այդ չորացած ծաղիկներով.
ի՞նչ եք անում, չքնա՛ղ տիկին,
ծաղիկներով այդ թառամածծ.
ի՞նչ եք անում, պառավա՛ծ կին,
ծաղիկնեով՝ մեռած, դեղին ...

_Ես սպասում եմ հաղթողին:

---------- Ավելացվել է՝ 20:17 ---------- Սկզբնական գրառումը՝ 20:09 ----------

Ժակ Պրեւերը ռուսերեն

[Smokie]

Լիլոշկին, որ ժամանակ ունենաս, մի քիչ կբացատրե՞ս, թե որտեղից է հայտնվել բանաստեղծության էդ ձևը (որը ոչ միայն Բուկովսկին էր սիրում, այլ նաև դու ու էլի լիքը ժամանակակիցներ), որտեղ տողերը շատ հանգիստ կարող էին գրվել իրար կողքի՝ որպես արձակ: Ինձ էդքան էլ հասկանալի չի գրականության էս տեսակը ու մի ժամանակ անգամ նյարդերիս շատ վատ ազդում էր՝ մինչև ընկերներիցս մեկի հետ զրույցը մի քիչ փոխեց վերաբերմունքս էս տեսակի պոեզիայի հանդեպ: Այսինքն՝ հիմա էդքան էլ նյարդերիս չի ազդում, բայց միևնույն է առանձնապես բան չեմ հասկանում: Այսինքն՝ չեմ հասկանում, թե ինչու է սա պոեզիա, այլ ոչ թե արձակ: Չնայած որպես արձակ երևի ընդհանրապես չկարդացվեր...

Հա, էդ սաղ հեչ. հավես ես թարգմանում, արդեն ասել էի, չէ՞

Շնորհակալություն Այվիին, որ իր գրառմամբ մեխանիկորեն հիշեցրեց Ժակ Պրևերի մասին

Այդ սերը


Այդ սերն
այնքան բուռն,
այնքան դյուրաբեկ,
այնքան նուրբ,
այնքան հուսահատ.
այդ սերն
օրվա պես սիրուն
և եղանակի պես վատ,
երբ եղանակն է վատ,
այդ սերն այնքան գեղեցիկ,
այնքան երջանիկ
և այնքան զվարթ
և ծիծաղելի
ինչպես խավարում վախից դողացող փոքրիկ երեխա
և այնքան վստահ,
ինչպես գիշերում մարդը համարձակ:
Սերն այդ, որ ահ էր ներշնչում մարդկանց,
ստիպում խոսել,
ստիպում գունատվել,
սերն այդ լրտեսված,
քանի որ մենք ենք լրտեսել մարդկանց,
հալածված, խոցված, կործանված, ժշտված ու ոտնահարված,
քանի որ մենք ենք սերը հալածել, կործանել, ժխտել, խոցել, մոռացել ու ոտնահարել:

Այդ սերը համակ,
դեռ շատ կենսունակ
և արևավառ,
այն քոնն է,
իմն է:
Սերն այդ, որ եղավ
մշտապես նոր բան
և սակայն երբեք, երբեք չփոխվեց,
և տունկի նման ճշմարիտ մնաց,
մնաց դողահար՝ թռչունի նման,
ամառվա նման՝ կենսատու և ջերմ:

Մենք կարող ենք հիմա
հեռանալ ու վերադառնալ,
մոռանալ
և հետո քնել,
արթնանալ, տառապել, ծերանալ
ու դարձյալ քնել,
մահը երազել,
արթնանալ, ժպտալ, ծիծաղել
ու ջահելանալ:
Մեր սերն այստեղ է՝
էշի պես համառ,
տենչի պես անսպառ,
հիշողության պես բիրտ,
զղջումի պես անմիտ,
հուշի պես քաղցր,
մարմարի պես պաղ,
օրվա պես պայծառ,
մանկան պես վտիտ,
և նայում է նա մեզ միշտ ժպտալով
և խոսում մեզ հետ, ոչինչ չասելով.
իսկ ես լսում եմ նրան դողահար
ու գոռում եմ ես,
գոռում՝ քեզ համար,
գոռում՝ ինձ համար,
աղաչում եմ քեզ
հանուն ինձ ու քեզ և հանուն բոլոր մնացյալների,
որոնց չգիտեմ,
նա՛ հենց այդտեղ,
այնտեղ, որտեղ կաս,
որտեղ եղել ես դու մի ժամանակ,
մնա՛,
մի՛ շարժվիր
ու մի հեռացիր:

Մենք, որ սիրել ենք իրար,
հիմա մոռացել ենք քեզ,
բայց դու մի մոռանա մեզ.
քանզի միայն քեզ ունենք աշխարհում,
թույլ չտաս, որ մենք դառնանք պաղարյուն:
հեռուներում միշտ
և հոգ չէ, թե ուր,
կյանքի նշա՛ն տուր:
Շատ տարիներ անց, անտառի եզրին,
հիշողության մեջ
հայտնվի՜ր հանկարծ,
ձեռքերդ մեկնիր,
և փրկյա՜ դու մեզ...

[StrangeLittleGirl]

Վայ, էս թեման չէի տեսել:
Հիմա էս թեմայում արգելվու՞մ ա բանաստեղծություններն օրիգինալով դնել

[Smokie]

Վայ, էս թեման չէի տեսել:
Հիմա էս թեմայում արգելվու՞մ ա բանաստեղծություններն օրիգինալով դնել

Անձամբ ես դեմ չէի լինի որ դրվեին: Մանավանդ, որ ունեցածս թարգմանություններից համարյա բան չմնաց

[StrangeLittleGirl]

Déjeuner du matin

Il a mis le café
Dans la tasse
Il a mis le lait
Dans la tasse de café
Il a mis le sucre
Dans le café au lait
Avec la petite cuiller
Il a tourné
Il a bu le café au lait
Et il a reposé la tasse
Sans me parler

Il a allumé
Une cigarette
Il a fait des ronds
Avec la fumée
Il a mis les cendres
Dans le cendrier
Sans me parler
Sans me regarder

Il s'est levé
Il a mis
Son chapeau sur sa tête
Il a mis son manteau de pluie
Parce qu'il pleuvait
Et il est parti
Sous la pluie
Sans une parole
Sans me regarder

Et moi j'ai pris
Ma tête dans ma main
Et j'ai pleuré

Էս էլ արագ-արագ թարգմանեցի, որ չասեք՝ օտարալեզու գրառում.

Նախաճաշ

Սուրճը լցրեց
Բաժակի մեջ
Կաթը լցրեց
Սուրճի բաժակի մեջ
Շաքարը լցրեց
Կաթով սուրճի մեջ
Փոքր գդալով
Խառնեց
Խմեց կաթով սուրճը
Եվ բաժակը դրեց սեղանին
Առանց ինձ հետ խոսելու

Սիգարետ վառեց
Կլորակներ արեց
Ծխով
Մոխիրը մոխրամանը
Լցրեց
Առանց ինձ հետ խոսելու
Առանց ինձ նայելու

Վեր կացավ
Գլխարկը գլխին
Դրեց
Անձրևանոցը հագավ.
Անձրև էր գալիս
Եվ դուրս եկավ
Անձրևի տակ
Առանց մի բառ ասելու
Առանց ինձ նայելու

Եվ ես գլուխս առա
Ձեռքերիս մեջ
Եվ արտասվեցի

[StrangeLittleGirl]

Barbara

Rappelle-toi Barbara
Il pleuvait sans cesse sur Brest ce jour-là
Et tu marchais souriante
Épanouie ravie ruisselante
Sous la pluie
Rappelle-toi Barbara
Il pleuvait sans cesse sur Brest
Et je t'ai croisée rue de Siam
Tu souriais
Et moi je souriais de même
Rappelle-toi Barbara
Toi que je ne connaissais pas
Toi qui ne me connaissais pas
Rappelle-toi
Rappelle-toi quand même ce jour-là
N'oublie pas
Un homme sous un porche s'abritait
Et il a crié ton nom
Barbara
Et tu as couru vers lui sous la pluie
Ruisselante ravie épanouie
Et tu t'es jetée dans ses bras
Rappelle-toi cela Barbara
Et ne m'en veux pas si je te tutoie
Je dis tu à tous ceux que j'aime
Même si je ne les ai vus qu'une seule fois
Je dis tu à tous ceux qui s'aiment
Même si je ne les connais pas
Rappelle-toi Barbara
N'oublie pas
Cette pluie sage et heureuse
Sur ton visage heureux
Sur cette ville heureuse
Cette pluie sur la mer
Sur l'arsenal
Sur le bateau d'Ouessant
Oh Barbara
Quelle connerie la guerre
Qu'es-tu devenue maintenant
Sous cette pluie de fer
De feu d'acier de sang
Et celui qui te serrait dans ses bras
Amoureusement
Est-il mort disparu ou bien encore vivant
Oh Barbara
Il pleut sans cesse sur Brest
Comme il pleuvait avant
Mais ce n'est plus pareil et tout est abimé
C'est une pluie de deuil terrible et désolée
Ce n'est même plus l'orage
De fer d'acier de sang
Tout simplement des nuages
Qui crèvent comme des chiens
Des chiens qui disparaissent
Au fil de l'eau sur Brest
Et vont pourrir au loin
Au loin très loin de Brest
Dont il ne reste rien.

Էս մեկի հայերենը կա:
Դաշտենցի թարգմանությունը.

Բարբարա

Հիշի՛ր, Բարբարա՛,
այդ օրն անվերջ անձրևում էր Բրեստի վրա:
Իսկ դու քայլում էիր ծիծաղկոտ,
անձրևոտ, ծաղկուն, հիացկուն,
անձրևի տակ,
հիշի՛ր, Բարբարա՛,
անձրևում էր անվերջ Բրեստի վրա:

Ես քեզ հանդիպեցի Սիամ փողոցում.
դու ժպտում էիր,
ես էլ էի ժպտում:
Հիշի՛ր, Բարբարա՛,
դու, որին չէի ճանաչում,
դու, որ ինձ չէիր ճանաչում,
բայց և այնպես հիշի՛ր այդ օրը, հիշի՛ր,
մի՛ մոռանա:

Կամարի տակ պատսպարված մի մարդ
կանչեց՝ Բարբարա՛,
և դու վազեցիր անձրևի միջով նրա մոտ՝
անձրևոտ, ծաղկուն, ծիծաղկոտ,
և նետվեցիր գիրկը նրա,
Հիշի՛ր այդ ամենը, Բարբարա՛:
Եվ մի՛ նեղացիր, որ քեզ դու եմ ասում.
ես դու եմ ասում բոլորին, ում շատ եմ սիրում
նույնիսկ եթե միայն մի անգամ եմ տեսել նրանց,
ես դու եմ ասում բոլորին, ովքեր սիրում են միմյանց,
նույնիսկ եթե նրանց չեմ ճանաչում:
Հիշի՛ր, Բարբարա՛,
մի՛ մոռանա
անձրևն այն երջանիկ ու խաղաղ
քո երջանիկ դեմքի վրա,
այն չքնաղ քաղաքի վրա,
անձրևը ծովի վրա,
զինանոցի
և Ուեսանի նավի վրա:
Օ՜, Բարբարա՛,
Ինչ տխմար բան է պատերազմը:
Ու՞ր ես դու հիմա
անձրևի տակ այս երկաթե,
արյունոտ, կրակե, պողպատե,
եվ նա, որ սեղմել էր քեզ իր գրկում՝
սիրահարված,
դեռ ո՞ղջ է, մեռա՞ծ, թե՞ կորած:

Օ՜, Բարբարա՛,
անձրևում էր անվերջ Բրեստի վրա,
ինչպես անձրևում էր մի ժամանակ,
բայց ուրիշ է անձրևն այս, հիմնիվեր փոխվել է ամեն բան.
սա սգո անձրև է, սոսկալի, հուսահատ,
սա փոթորիկ չէ անգամ, կամ որոտ՝
երկաթե, պողպատե, արյունոտ,
սրանք ամպեր են սովորական,
որոնք սատկում են շների նման
և անհետանում ջրի հոսանքով,
գնում են նեխելու հեռվում,
հեռո՜ւ, շա՜տ հեռու Բրեստից,
որից չի մնացել ոչինչ: