Գնա՞լ, թե՞ մնալ

[Philosopher]

Վերջին երկու դարերի մշակույթի ու գիտության պատմությունը դրանց ներկայացուցիչների անհատական կենսագրության կտրվածքում ցույց է տալիս մի օրինաչափություն. բոլոր փոքր ազգերի ու երկրների ներկայացուցիչները, որոնք հեռանում են իրենց երկրներից ու ընդգրկվում որևէ մեծ մշակույթի մեջ, վիթխարի արժեքներ են ստեղծում: Ի հակառակ դրան, բոլոր այն մարդիկ, որոնք կարող էին այդպիսի արժեքներ ստեղծել, բայց մնում են իրենց երկրներում, ի վերջո ենթարկվում են այդ երկրի կյանքի ու հոգեբանության ճահճին ու փաստացիորեն վատնում իրենց շնորհը՝ թեև հաճախ ստանալով տվյալ երկրի բարձր պարգևներ: Այս այլընտրանքը կա. գնալ, թե մնալ: Խոսքը այն մարդկանց մասին է, որոնք իրենց կամ ուրիշների կարծիքով, կարող են մեծ ներդրում ունենալ համաշխարհային մշակույթի կամ գիտության մեջ:

[CactuSoul]

Ինչպես բոլոր մնացած, այնպես էլ այս դեպքում, ամեն ինչ հարաբերական է ու սուբյեկտիվ: Ու ինչպես միշտ, կա ընտրություն:
Յուրաքանչյուր մարդ ինքը պիտի ընտրի՝ գնալ, թե մնալ: Դա կախված է այն բանից, թե որ դեպքում ինչն է նրա համար լավ համարվում և ինչը՝ վատ: Մարդ ինքն է ընտրում, ինքն է որոշում, թե որ ճանապարհն է իր համար գերադասելի: Եթե, ասենք, նրա համար ավելի կարևոր է ոչ թե համաշխարհային մշակույթի զարգացումը, այլ հենց իր ազգի, ապա նա, գուցե, կմնա հայրենիքում: Եթե ոչ, ամենայն հավանականությամբ կընտրի գնալու տարբերակը:
Գնալու դեպքում էլ կա երկու տարբերակ. կարծում եմ, որ այդ տարբերակներն առաջանում են մարդկանց՝ տարբեր լինելու պատճառով: Կարող ես գնալ ու, կոպիտ ասած, աշխատել ուրիշների համար՝ «ձերոնցից» օգուտ տալով միայն քեզ, սակայն ավելի խելացի մարդը, ճանաչում ձեռք բերելով արտասահմանում, այնպես կանի, որ այդ ճանաչումն օգտագործվի իր պետությունն ու ազգը հզորացնելու գործում: Թերևս այս՝ երկրորդ տարբերակն ավելի ճիշտ է, թեպետ նաև ավելի դժվար իրագործելի:

Չէ, ինչպես մնացած դեպքերում, այստեղ էլ ոչինչ միանշանակ ասել չի կարելի :

[Ուրվական]

Մի փոքր շանս ունենամ, էս երկրից գնալու եմ, քանի որ այստեղ քեզ չեն գնահատում, դու պետք է գնաս այլ տեղ՝ հույս ունենալով, որ քեզ կգնահատեն՝ ուրիշների համար անելով այն ամենն, ինչ որ կարող էիր անել այստեղ՝ քո և քո երկրի համար:

[Արշակ]

Կարծում եմ, որ եթե կարող ես չընկճվել, պայքարել, հաղթահարել խոչընդոտներն ու դժվարությունները, զարգանալ ու զարգացնել, ապա պետք է մնաս, իսկ եթե ի վիճակի չես այլևս պայքարելու, ոչ մի հնարավորություն չունես գործելու ու պիտի բարոյական ու գիտակցական անկում ապրես, ապա էլ ի՞նչ իմաստ ունի մնալը։ Ու՞մ է օգուտ լինում դրանից։ Իհարկե, ոչ ոքի։ Այդ դեպքում ավելի լավ է գնալը։
Մի խոսքով, պիտի ծանրութեթև անես օգուտն ու վնասը։ Իսկ օգուտն էլ ամեն մեկի համար մի բան է։ Մեկին միայն իր անձնական բարեկեցիկությունն ու փառքն է հետաքրքրում, մյուսը հայրենիքի համար օգտակար լինելն է կարևորում։ Բայց սա արդեն ուրիշ պատմություն ու ընտրություն է։ Ամեն դեպքում, եթե ոչ մի հնարավորություն չունես հայրենիքում մնալով կյանքի պայքարն առաջ տանելու, պիտի անօգուտ քարշ գաս կյանքի հատակում, ապա անիմաստ է մնալը։ Իսկ եթե պայքարող մարդ ես ու թեկուզ շատ ծանր կյանքի պայմաններում կարող ես հայրենիքիդ ու մարդկությանը օգտակար լինել, ապա կարծում եմ, որ պետք է մնալ։
Ամեն դեպքում ինքս չեմ մեղադրում ո՛չ գնացողին, ո՛չ մնացողին։ Ամեն մեկն ինքը պիտի իր համար ընտրություն կատարի։

Իսկ ընդհանրապես, հաճախ ասում ենք, որ եթե գնար, վիթխարի արժեքներ կստեղծեր աշխարհի համար, ու այստեղ մնալով անիմաստ վատնում է շնորքը, բայց իրականում հաճախ այդ շնորքը չի վատնվում, ուղղակի երբ շնորհալի անհատը արտասահմանում համաշխարհային արժեքներ ստեղծելու փոխարեն գերադասում է մնալ հայրենիքում, նա երբեմն անկում ապրող մի ամբողջ ժողովրդի մի քանի աստիճանով վեր է հանում։ Իհարկե, նման դեպքերում սխրանքը այնքան էլ տեսանելի չի լինում ու չի գնահատվում։ Մենք ափսոսում ենք կորած հնարավորությունների, շնորհի, չծնված գլուխգործոցների համար, բայց իրականում թեկուզ համաշխարհային մակարդակով օգուտը շատ մեծ է լինում։ Չէ՞ որ այդպիսով մեծացավ այդ ժողովրդի միջից նոր հանճարների ծնվելու ու զարգանալու հնարավորությունը։ Չէ՞ որ բարձրացավ (թեկուզ շատ փոքր) մի ամբողջ ժողովրդի ընդհանուր կուլտուրան ու գիտակցությունը։ Իսկ դա շատ կարևոր է նաև ողջ մարդկության զարգացման համար։

[Նորմարդ]

Վերջին երկու դարերի մշակույթի ու գիտության պատմությունը դրանց ներկայացուցիչների անհատական կենսագրության կտրվածքում ցույց է տալիս մի օրինաչափություն. բոլոր փոքր ազգերի ու երկրների ներկայացուցիչները, որոնք հեռանում են իրենց երկրներից ու ընդգրկվում որևէ մեծ մշակույթի մեջ, վիթխարի արժեքներ են ստեղծում:

Նախ շնորհակալությունս հայտնեմ քեզ, իրոք հետաքրքիր թեմա ես բացել, հուսով եմ բուռն քննարկուներ կգնան, որոնք վերջին ժամանակները պակասում են մեր ակումբում:
Այժմ անդրադառնամ գրածիդ հետաքրքիր է թե, ո՞ր փոքր ազգերի ներկայացուցիչների մասին է խոսքը, այնուամենայնիվ կհամարձակվեմ այդ ազգերի մեջ դիտարկել նաև մեզ՝ հայերիս, նշածդ ժամանակաշրջանը շատ հարուստ է ոչ միայն համաշխարհային մշակույթի զարգացումով, այլ նաև մեծ ողբերգություններով, որոնք ցավոք չշրջանցեցին մեզ: Այդպիսի արհավիրքների ժամանակ իրոք մարդը չի կարող ապրել և ստեղծագործել իր հայրենիքում՝ դա ուղղակի ֆիզիկպես հնարավոր չէ: ԵՎ շատ վիճելի է այն փաստը, թե արդյոք այդ մարդիկ չէին անի այդքանը և նույնիսկ ավելին եթե ստեղծագործեին իրենց հայրենիքում:
Ես էլ կարող եմ այնպիսի փաստեր բերեմ երբ մարդը չի կարողանում ստեղծագործել իր հայրենիքից դուրս

Ի հակառակ դրան, բոլոր այն մարդիկ, որոնք կարող էին այդպիսի արժեքներ ստեղծել, բայց մնում են իրենց երկրներում, ի վերջո ենթարկվում են այդ երկրի կյանքի ու հոգեբանության ճահճին ու փաստացիորեն վատնում իրենց շնորհը՝ թեև հաճախ ստանալով տվյալ երկրի բարձր պարգևներ:

Եղել նաև դեպքեր երբ քո նշած անձինք ապրելով հայրենիքից դուրս իրենց տաղանդը ՎԱՏՆԵԼ են այդ երկիրը շենացնելու հանար և ո՞վ է նրանց այժմ հիշում: Նրանցից քչերին՝ ես կասեի հաջողակներին, են միայն հիշում և մեծարում, իսկ հայրենիքում հիշում են բոլորին և բարին անողներին և չանողներին

Այս այլընտրանքը կա. գնալ, թե մնալ: Խոսքը այն մարդկանց մասին է, որոնք իրենց կամ ուրիշների կարծիքով, կարող են մեծ ներդրում ունենալ համաշխարհային մշակույթի կամ գիտության մեջ:

Այո, այլընտրանք կա և դա լավ է, որ կա, բայց ես չեմ հասկանում այն մարդկանց ովքեր հաջողության չհասնելով միանգամից դրա մեջ մեղադրում են ուրիշներին և փորձում են բախտ գտնել օտար ափերում: Չեմ ժխտում անարդարություն իրոք կա մեր երկրում և մեզ մոտ օրինաչափություն է, որ արժանիները անտեսվում են, բայց պետք է պայքարել, չէ ո՞ր ինչքան դժվար լինի անցած ճանապարհը այնքան քաղցր է սպասելի արդյունքը:
Բոլորիս կյանքում էլ լինում են դժվար պահեր երբ մենք ուզում ենք հեռանալ հայրենիքից ինքներս մեզ հարց տալով, թե ի՞նչ է տվել մեզ հայրենիքը որ մենք էլ նրան ծառայենք, բայց մի պահ հարցրեք ինքներդ ձեզ, թե արդյոք ԴՈՒՔ ինչ եք արել ձեր հայրենիքի համար, որ ինչ որ բան եք պահանջում Հեռանալ պետք է միայն վերջին պահին և այն էլ անպայման վերադառնալու նպատակով:
Հ.Գ.
Տաշած քարը գետնին չի մնա
Իսկական Հ.Գ.
Շուտվանից այսպիսի երկար գրառում չէի արել, տեղը հանում եմ

[Ուրվական]

Եղել նաև դեպքեր երբ քո նշած անձինք ապրելով հայրենիքից դուրս իրենց տաղանդը ՎԱՏՆԵԼ են այդ երկիրը շենացնելու հանար և ո՞վ է նրանց այժմ հիշում:

Թող քո երկիրը էդ հնարավորությունը տար, իրա համար վատնեին:

Նրանցից քչերին՝ ես կասեի հաջողակներին, են միայն հիշում և մեծարում, իսկ հայրենիքում հիշում են բոլորին և բարին անողներին և չանողներին

Դու քո ասածին հավատու՞մ ես:

Այո, այլընտրանք կա և դա լավ է, որ կա, բայց ես չեմ հասկանում այն մարդկանց ովքեր հաջողության չհասնելով միանգամից դրա մեջ մեղադրում են ուրիշներին և փորձում են բախտ գտնել օտար ափերում: Չեմ ժխտում անարդարություն իրոք կա մեր երկրում և մեզ մոտ օրինաչափություն է, որ արժանիները անտեսվում են, բայց պետք է պայքարել, չէ ո՞ր ինչքան դժվար լինի անցած ճանապարհը այնքան քաղցր է սպասելի արդյունքը:

Էդ անցնելիք ճանապարհի դիմաց կարող է մի հատ քար լինել, ու դրա պատճառով դու չկարողանաս քո էդ ասած սպասելի արդյունքին հասնել ու ստիպված լինես հեռանալ այդ ճանապարհին, իհարկե, դա մասնավոր դեպքում, օրինակ, եթե գտնվում ես Հայաստանում:

Բոլորիս կյանքում էլ լինում են դժվար պահեր երբ մենք ուզում ենք հեռանալ հայրենիքից ինքներս մեզ հարց տալով, թե ի՞նչ է տվել մեզ հայրենիքը որ մենք էլ նրան ծառայենք, բայց մի պահ հարցրեք ինքներդ ձեզ, թե արդյոք ԴՈՒՔ ինչ եք արել ձեր հայրենիքի համար, որ ինչ որ բան եք պահանջում Հեռանալ պետք է միայն վերջին պահին և այն էլ անպայման վերադառնալու նպատակով:

Կոնկրետ իմ ու էլի մի քանի մարդկանց անունից կարող եմ ասել. մենք պետք է ծառայենք այս պետությանը, սակայն մենք ոչ մի բան չենք պահանջում նրանից մեր համար, այլ ընդամենը ուզում ենք գոնե չզրկել մեզ մեր սեփական քրտինքով ձեռք բերածից , իսկ անպայման վերադառնալու նպատակն էլ հլը հարց ա, կարող ա ես իմ ընտանիքով, ընկերներով ապրում եմ մեկ այլ տեղ ու ինձ շատ լավ եմ զգում, այդ դեպքում, քեզ հաստատ կարող եմ ասել, ես ցանկություն չեմ ունենա այս "երկիր" վերադառնալու:

[Նորմարդ]

Գոռ ջան դու իմ ընկերն ես և ես հպարտանում եմ որ քեզ պես ընկեր ունեմ:
Բայց երբեմն նույնիսկ դու հակասում ես ինքդ քեզ ինչպես այս գրառմանդ մեջ:

Թող քո երկիրը էդ հնարավորությունը տար, իրա համար վատնեին:

Հնարավորությունը երկիրը չի տալու հնարավորությունը ամեն մարդ ինքն իր համար է ստեղծում:

Դու քո ասածին հավատու՞մ ես:

Սա երևի կատակ ես արել, որովհետև, եթե ես մի բան ասում եմ ուրեմն ոչ միայն հավատում եմ դրան այլ համոզված եմ դրանում:

Էդ անցնելիք ճանապարհի դիմաց կարող է մի հատ քար լինել, ու դրա պատճառով դու չկարողանաս քո էդ ասած սպասելի արդյունքին հասնել ու ստիպված լինես հեռանալ այդ ճանապարհին, իհարկե, դա մասնավոր դեպքում, օրինակ, եթե գտնվում ես Հայաստանում:

Անանցանելի ճանապարհներ չկան: Ես սա ասում եմ ամենայն լրջությամբ: Եթե նույնիսկ Հայաստանում չես կարողանում անցնել ուզածդ ճանապարհով, կյանքի տվյալ փուլում ապա փորձի անցնել մեկ ուրիշը ավելի հեշտը, և երբեք մի վհատվիր ու հիասթափվիր հայրենիքից:

Կոնկրետ իմ ու էլի մի քանի մարդկանց անունից կարող եմ ասել. մենք պետք է ծառայենք այս պետությանը, սակայն մենք ոչ մի բան չենք պահանջում նրանից մեր համար, այլ ընդամենը ուզում ենք գոնե չզրկել մեզ մեր սեփական քրտինքով ձեռք բերածից

Այստեղ է գրածիդ հակասությունը
Ես երևի ճանաչում եմ քո նշած մարդկանցից շատերին, քո խոսքը բողոքի է նմանվում, իսկ բողոքելիս մարդ մի բան անպայման պահանջում է

իսկ անպայման վերադառնալու նպատակն էլ հլը հարց ա, կարող ա ես իմ ընտանիքով, ընկերներով ապրում եմ մեկ այլ տեղ ու ինձ շատ լավ եմ զգում, այդ դեպքում, քեզ հաստատ կարող եմ ասել, ես ցանկություն չեմ ունենա այս "երկիր" վերադառնալու:

Համոզված եմ չես կարող ապրել այն պարզ պառճառով, որ ես մնալու եմ այստեղ
Այժմ քո ինքնասիրությունը վիրավորված է և դու տաք-տաք որոշումներ ես ընդունում, այդպես չի կարելի: Իրականում դու փորձում ես հեռանալ անարդարությունից, որը տիրում է ՄԵՐ երկրում: Բայց դու ինքդ ի՞նչ ես արել այդ անարդարությունը վերացնելու համար, որ հիմա էլ արդարություն ես պահանջում
Ինձ ճիշտ հասկացեք ԴՈՒՔ իրավունք ունեք արդարություն սպասելու և նույնիսկ պահանջելու բայց սա ՄԵՐ երկիրն է և ՄԵՆՔ ենք ԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՂՆԵՐԸ եթե մենք թողնենք հեռանանք, երբ մեր երկիրը մեր կարիքը ունի էլ ու՞մ ենք մենք պետք:

[Ուրվական]

Գոռ ջան դու իմ ընկերն ես և ես հպարտանում եմ որ քեզ պես ընկեր ունեմ:

Ապրես:

Բայց երբեմն նույնիսկ դու հակասում ես ինքդ քեզ ինչպես այս գրառմանդ մեջ:
Հնարավորությունը երկիրը չի տալու հնարավորությունը ամեն մարդ ինքն իր համար է ստեղծում:

Այ ստեղ դու ես քո սկզբունքներին հակառակ գնացել, բա իմ ասածն էլ հենց էդ ա, որ պետությունը հնարավորություն չի տալիս, բայց ոչ միայն չի տալիս, այլև զրկում է ինձ հենց իմ ստեղծած հնարավորությունից: Նորից եմ ասում, այդ հնարավորությունը ես ինձ համար ստեղծել եմ, բայց չեմ կարողանում պահպանել այն: Էղավ, որ ես ստեղծեցի իմ հնարավորությունը, իսկ պետությունը ուղղակիորեն զրկեց ինձ այդ հնարավորությունից: Էսքանից հետո ես պետք ա ծառայեմ այս երկրին, որ ինձ այդ հնարավորությունից զրկած մարդիկ հանգիստ քնեն, էլ էսքանից հետո ինչի մասին ա խոսքը: Նորից եմ ասում, մի փոքր շանս էղավ, էս երկրից էլ կգնամ, քաղաքացիությունս էլ կփոխեմ:

Սա երևի կատակ ես արել, որովհետև, եթե ես մի բան ասում եմ ուրեմն ոչ միայն հավատում եմ դրան այլ համոզված եմ դրանում:

Հա՞, իսկ ես գիտեի կասկածում ես, ու փորձում էի ճշտեի:

Անանցանելի ճանապարհներ չկան: Ես սա ասում եմ ամենայն լրջությամբ: Եթե նույնիսկ Հայաստանում չես կարողանում անցնել ուզածդ ճանապարհով, կյանքի տվյալ փուլում ապա փորձի անցնել մեկ ուրիշը ավելի հեշտը, և երբեք մի վհատվիր ու հիասթափվիր հայրենիքից:

Տես, դու ասում ես, որ անանցանելի ճանապարհներ չկան ու միևնույն ժամանակ խորհուրդ ես տալիս գնալ մեկ ուրիշ` ավելի հեշտ ճանապարհով: Բայց ուրիշ ճանապարհով գնում են միայն այն դեպքում, երբ քո ուզած ճանապարհն անանցանելի է, ու ցավալին այն է, որ այդ ճանապարհի վրա պատի կառուցման մեջ դու ներդրում չես ունեցել:

Այստեղ է գրածիդ հակասությունը
Ես երևի ճանաչում եմ քո նշած մարդկանցից շատերին, քո խոսքը բողոքի է նմանվում, իսկ բողոքելիս մարդ մի բան անպայման պահանջում է

Հա ճիշտ ա ես իրանից պահանջում եմ ոչ մի բան, պահանջում եմ, ոչ թե ինչ-որ բան + նշանով, այլ այն, որ ինչ-որ բան չանի - նշանով, պահանջում եմ 0, ու եթե համարում ես, որ գոնե այդ պահանջելու իրավունք չունեմ, ապա մի փորձիր ինձ համոզել, որ ես պետք է մնամ այստեղ:

Համոզված եմ չես կարող ապրել այն պարզ պառճառով, որ ես մնալու եմ այստեղ
Այժմ քո ինքնասիրությունը վիրավորված է և դու տաք-տաք որոշումներ ես ընդունում, այդպես չի կարելի: Իրականում դու փորձում ես հեռանալ անարդարությունից, որը տիրում է ՄԵՐ երկրում: Բայց դու ինքդ ի՞նչ ես արել այդ անարդարությունը վերացնելու համար, որ հիմա էլ արդարություն ես պահանջում
Ինձ ճիշտ հասկացեք ԴՈՒՔ իրավունք ունեք արդարություն սպասելու և նույնիսկ պահանջելու բայց սա ՄԵՐ երկիրն է և ՄԵՆՔ ենք ԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՂՆԵՐԸ եթե մենք թողնենք հեռանանք, երբ մեր երկիրը մեր կարիքը ունի էլ ու՞մ ենք մենք պետք:

Էսքանը թողնում եմ առանց մեկնաբանության, դու, երևում է, լավ տեղյակ չես, թե ես այս ամենն ասելու համար ինչ պատճառներ ունեմ:

[Նորմարդ]

Ապրես:

Դու էլ նենց ոչինչ

Այ ստեղ դու ես քո սկզբունքներին հակառակ գնացել, բա իմ ասածն էլ հենց էդ ա, որ պետությունը հնարավորություն չի տալիս, բայց ոչ միայն չի տալիս, այլև զրկում է ինձ հենց իմ ստեղծած հնարավորությունից: Նորից եմ ասում, այդ հնարավորությունը ես ինձ համար ստեղծել եմ, բայց չեմ կարողանում պահպանել այն: Էղավ, որ ես ստեղծեցի իմ հնարավորությունը, իսկ պետությունը ուղղակիորեն զրկեց ինձ այդ հնարավորությունից: Էսքանից հետո ես պետք ա ծառայեմ այս երկրին, որ ինձ այդ հնարավորությունից զրկած մարդիկ հանգիստ քնեն, էլ էսքանից հետո ինչի մասին ա խոսքը: Նորից եմ ասում, մի փոքր շանս էղավ, էս երկրից էլ կգնամ, քաղաքացիությունս էլ կփոխեմ:

Ես իմ սկզբունքներին հակառակ չեմ գնացել և հուսով եմ ստիպված չեմ լինի դու օրինակ կարող ես ինձ դրանում մեղադրել երբ կտեսնես ինձ տաքուկ ու հարմարավետ մի երկրում թաքնվելիս երբ հայրենիքս վտանգի մեջ է:

Տես, դու ասում ես, որ անանցանելի ճանապարհներ չկան ու միևնույն ժամանակ խորհուրդ ես տալիս գնալ մեկ ուրիշ` ավելի հեշտ ճանապարհով: Բայց ուրիշ ճանապարհով գնում են միայն այն դեպքում, երբ քո ուզած ճանապարհն անանցանելի է, ու ցավալին այն է, որ այդ ճանապարհի վրա պատի կառուցման մեջ դու ներդրում չես ունեցել:

Անանցանելի ճանապարհներ չկան, այո դա այդպես է, եթե դու չես կարողանում անցնել հիմա դա չի նշանակում, որ այն անանցանելի է
Ի՞նչ պատի մասին է խոսքը

Հա ճիշտ ա ես իրանից պահանջում եմ ոչ մի բան, պահանջում եմ, ոչ թե ինչ-որ բան + նշանով, այլ այն, որ ինչ-որ բան չանի - նշանով, պահանջում եմ 0, ու եթե համարում ես, որ գոնե այդ պահանջելու իրավունք չունեմ, ապա մի փորձիր ինձ համոզել, որ ես պետք է մնամ այստեղ:

ՈւՇԱԴԻՐ ԿԱՐԴԱ ԳՐԱՌՈՒՄՆԵՐՍ

Ինձ ճիշտ հասկացեք ԴՈՒՔ իրավունք ունեք արդարություն սպասելու և նույնիսկ պահանջելու բայց սա ՄԵՐ երկիրն է և ՄԵՆՔ ենք ԱՐԴԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՎԵՐԱԿԱՆԳՆՈՂՆԵՐԸ եթե մենք թողնենք հեռանանք, երբ մեր երկիրը մեր կարիքը ունի էլ ու՞մ ենք մենք պետք:

Դու ունես այդ իրավունքը
Դու նորից խառնեցիր հայրենիքը կառավարության հետ, դու արդարություն վերջինիցս ես պահանջում:
Շատ ճիշտ են ասում «Յուրաքանչյուր ժողովուրդ արժանի է իր կառավարությունը»
այդ անարդարությունը մասամբ մեզնից էլ է գալիս

Էսքանը թողնում եմ առանց մեկնաբանության, դու, երևում է, լավ տեղյակ չես, թե ես այս ամենն ասելու համար ինչ պատճառներ ունեմ:

Կարծում եմ տեղյակ եմ հնարավոր է, որ սխալվեմ
Բայց ամեն դեպքում ես մնում եմ իմ համոզմունքին

[Երվանդ]

Վերջին երկու դարերի մշակույթի ու գիտության պատմությունը դրանց ներկայացուցիչների անհատական կենսագրության կտրվածքում ցույց է տալիս մի օրինաչափություն. բոլոր փոքր ազգերի ու երկրների ներկայացուցիչները, որոնք հեռանում են իրենց երկրներից ու ընդգրկվում որևէ մեծ մշակույթի մեջ, վիթխարի արժեքներ են ստեղծում: Ի հակառակ դրան, բոլոր այն մարդիկ, որոնք կարող էին այդպիսի արժեքներ ստեղծել, բայց մնում են իրենց երկրներում, ի վերջո ենթարկվում են այդ երկրի կյանքի ու հոգեբանության ճահճին ու փաստացիորեն վատնում իրենց շնորհը՝ թեև հաճախ ստանալով տվյալ երկրի բարձր պարգևներ: Այս այլընտրանքը կա. գնալ, թե մնալ: Խոսքը այն մարդկանց մասին է, որոնք իրենց կամ ուրիշների կարծիքով, կարող են մեծ ներդրում ունենալ համաշխարհային մշակույթի կամ գիտության մեջ:

Իմ կարծիքով եթե պիտի գնա ու վիթխարի արժեքներ ստեղծի համաշխարհային մակարդակով, իսկ մնալու դեպքում պիտի վատնի իր տաղանդը, ավելի լավա գնալ ու ստեղծել չէ որ դրանով իրանք նաև որպես քաղաքացի կատարում են իրենց պարտքը, քանի որ այդպիսի մարդկանց շնորհիվ շատ արտասահմանցիներ են ճանաչում տվյալ ստեղեղծագործողի ազգը, բայց ստեղ մի բանել կա, եթե էտ գործնթացը շարունակական լինի այդ դեպքում մեր մոտ օինակ նորմալ մշակույթային մթնոլորտ չի առաջանա, այսինքն տաղանդները գնում են գնում են իսկ ստեղ մնում են մարդիկ, որոնք տվյալ պարագայում չեն կարող համախվել ինչ որ գաղափարների շուրջ քանի որ այդ գաղապարները ստեղծողները այսինք ազգի սերունցքը դրսում է, այսինքն էն ինչ որ հիմա:

[Philosopher]

Իմ կարծիքով եթե պիտի գնա ու վիթխարի արժեքներ ստեղծի համաշխարհային մակարդակով, իսկ մնալու դեպքում պիտի վատնի իր տաղանդը, ավելի լավա գնալ ու ստեղծել չէ որ դրանով իրանք նաև որպես քաղաքացի կատարում են իրենց պարտքը, քանի որ այդպիսի մարդկանց շնորհիվ շատ արտասահմանցիներ են ճանաչում տվյալ ստեղեղծագործողի ազգը, բայց ստեղ մի բանել կա, եթե էտ գործնթացը շարունակական լինի այդ դեպքում մեր մոտ օինակ նորմալ մշակույթային մթնոլորտ չի առաջանա, այսինքն տաղանդները գնում են գնում են իսկ ստեղ մնում են մարդիկ, որոնք տվյալ պարագայում չեն կարող համախվել ինչ որ գաղափարների շուրջ քանի որ այդ գաղապարները ստեղծողները այսինք ազգի սերունցքը դրսում է, այսինքն էն ինչ որ հիմա:

Իհարկե, ազգի սերուցքը, գնալով երկրից, այդ ժողովրդին զրկում է որևէ սեփական գաղափար ստեղծելու ու ունենալու հնարավորությունից, սակայն այստեղ երկու խնդիր կա. ա. հասարակության այն մասը, որը չի կարող գաղափար ստեղծել, այսինքն՝ ոչ մտավորական խավերը, որոնք հասարակության մեծամասնությունն են կազմում, պետք է գիտակցեն, որ իրենք պարտավոր են եթե ոչ գուրգուրել, ապա գոնե պահպանել այն բոլոր մարդկանց, որոնք, իրենց զրկանքների ենթարկելով, ստեղծում են նրանց լավ կյանքի գաղափարախոսությունը։ Նույնիսկ ամերիկյան ստրուկներն էին գնահատում ու հարգում այն մարդկանց, ովքեր հակաստրկատիրական շարժում էին տանում, իսկ Հայաստանում հնարավոր չէ այդպիսի հարգանքի գոնե նշույլ տեսնել, երբ Չարենցի հատորներն են ցեխերի մեջ կոպեկներով վաճառվում, բ. կան ժողովուրդներ, և դա հատկապես վերաբերում է սեփական փոքրության կոմպլեքսներ ունեցող ժողովուրդներին, որոնք սեփական միջավայրում ստեղծված արժեքներին վերաբերվում են խիստ կասկածամտորեն, իսկ դրսում ստեղծված արժեքներին, առավել ևս եթե դրանք ստեղծել է իրենց հայրենակիցը, վերաբերում են անվերապահ վստահությամբ, այնպես որ նույնիսկ սեփական փոքր հայրենիքին օգնելու համար երբեմն անհրաժեշտ է լինում սկսել մեծ հայրենիքին՝ աշխարհին օգնելուց։ Եվ սա, գուցե, բնական է, եթե մի կողմ թողնենք հարցի զգացմունքային շերտը. ոչ մի մշակութային գործիչ իր գյուղում չի մնացել, նա նվազագույնը եկել է մայրաքաղաք, իսկ ում մայրաքաղաքն էլ չի բավարարել, գնացել է աշխարհի որևէ մայրաքաղաք, և այս երկու երևույթների տարբերությունը ոչ թե որակական է, այլ քանակական, թե մարդը որքանով է հեռացել սեփական ծննդավայրից իր անհատական հոգու միսիան իրականացնելու, իր անհատական ասելիքն ասելու համար։ Ես չեմ կարող չգնահատել Ջեյմս Ջոյսի՝ Դուբլինը թողնելու վճռականությունը, քանի որ եթե նա դա չաներ, ապա աշխարհը չէր ունենա իր մեծագույն գրողներից մեկին, իսկ Իռլանդիան էլ իր հանճարեղ զավակին։

[Ուրվական]

Ի՞նչ պատի մասին է խոսքը

Պատ՝ նկատի ունեմ արգելք, ասածս այն է, որ այդ պատճառը, որ ինձ ստիպել է փոխել ճանապարհս, ես չեմ առաջացրել, ես դրանում մեղավոր չեմ, այլ այդ պատը կառուցել են ուրիշները, որպեսզի այն անցանելի լինի միայն իրենց համար, բայց ոչ մի դեպքում՝ ինձ համար:

[Սփյուռքահայ]

Պատ՝ նկատի ունեմ արգելք, ասածս այն է, որ այդ պատճառը, որ ինձ ստիպել է փոխել ճանապարհս, ես չեմ առաջացրել, ես դրանում մեղավոր չեմ, այլ այդ պատը կառուցել են ուրիշները, որպեսզի այն անցանելի լինի միայն իրենց համար, բայց ոչ մի դեպքում՝ ինձ համար:

Հենց այդ պատի պատճառով էլ ես լքեցի հայրենիքս:
Այս տարի դպրոցն գերազանց ավարտեցի.շատ էի ուզում Հայաստանում սովորել,բայց ինքներդ էլ գիտեք, թե համալսարաններում ինչ է կատարվում:Հիմա սովորում եմ Պետերբուրգում ,և հայերենը աստիճանաբար մոռանում,բայց Հայաստանն երբեք չեմ մոռանա ու երևի մի օր վերադառնամ ,երբ Փոքր Մհերն քարանձավից դուրս գա:

[StrangeLittleGirl]

Իմ բարեկամներից մեկն ասում է. «Միայն մի դեպքում եմ ընդունում հայրենիքից հեռանալը: Դա համաշխարհային ճանաչում ձեռք բերելու ձգտումն է, որը նաև մեծ ռիսկ է»: Կարծում եմ, որ գնալն իրոք մեծ համարձակություն է, բայց երբեմն նաև անհրաժեշտ է, որպեսզի կարողանաս հասնել ուզածիդ:

[Philosopher]

...բայց Հայաստանն երբեք չեմ մոռանա ու երևի մի օր վերադառնամ ,երբ Փոքր Մհերն քարանձավից դուրս գա:

Ամեն ինքնաիրականացած հայ ինքը Փոքր Մհեր է, քանի որ իր մեջ կրում է ու, ամենակարևորը, բացահայտում է այն մեսսիջը, որն ուղղված է աշխարհին։ Ոչ թե պետք է սպասել Փոքր Մհերին, այլ ինքնաբացահայտվել, բացահայտել սեփական հոգու ու գիտակցության ողջ գեղեցկությունն ու խնդիրները, դրանք դնել աշխարհի առաջ ու ասել. ecce homo, և դա կլինի Մհերի դուրս գալն ու հաղթանակը։ Մարդկայինի հաղթանակը այն միակ հաղթանակն է, որը չի լինում այլ որևէ բանի պարտության հաշվին։