Մեֆ ջան, հետևում էի քո ու Վիշապի տող առ տող, միտք առ միտք վեճին: Դե ինչպես, գիտես ես մոտավորապես Վիշապի դիրքորոշման եմ, բայց քանի որ դու մի քանի տեսական/ հռետորական հարցադրումներ դրեցիր, համարձակվում եմ միջամտել:Mephistopheles-ի խոսքերից
Արեք հասկանանք թե ինչ էր հայաստանը մինչև հեղափոխությունը /Պանիկովսկին մի կողմ/ և ինչ դառավ հեղափոխութոյւնից հետո:
Մինչև 88-ը ու երկրաշարժը, հայաստանը մոտ 11 մլդ ռուբլի արտադրանք/ - 9 մլրդ սպառումով, իրա մուղամներով ու շուստրիությամբ, ու մյուս հանրապետությունների հաշվին էլ բարգավաճող երկիր էր: Մենակ մեխակի արտահանումը միլիարդավոր եկամուտ էր բերում: Հայր Դեմիրճյանը թուրքերի ու պրիբալտների զաստավիտով մեխակի ջերմոցները քանդելուց հետո, սողացող հողերը /Սովետաշեն/ ու 45 աստիճանի թեքության սարերը /Բջնի/ բաժանել էր որպես դաչաներ, մարդիկ էլ ցեմենտ- բետոն -շինանյութ գողանալով զբաղված էին դաչա սարքելով: Մոտ 7-8000 թեկնածու ու 2000 դոկտորներ կային, 42 ակադեմիական ու մի էդքան էլ ճյուղային ինստիտուտներ, տասնյակ հղոր գործարաններ, /ներառյալ շաքարի/ կային, կոշիկի 100 ավոր ցեխեր: Կյանքը լաֆա էր - "չաղ ուրախ ու բախտավոր" : Այսինքն սովետի մեջ հայաստանը լավ էլ արտահանում, ներմուծում ու շուստրիություն էր անում:
Նույն 88 թվին վրա հասան ղարաբաղը, երկրաշարժը, ատոմակայան փակելը, ճանապարհների, գազի ու մնացած բլոկադաները, սկսվեց սովետի քանդվելը ու հայաստանը մանրից սկսեց մտնել դժոխք:
Հենց էդ վախտերից սկսած միտք, առողջ տրամաբանություն դուրս եկավ հայաստանից, փոխարենը ներս մտավ չարը: Ընկերոջս կինը, որը ռուս էր, մարդուն տարօրինակ բան ասեց- ասեց հայաստանում չարիք է կուտակվում, արի գնանք Մոսկվա, էնտեղ տուն ունենք- սպասենք, տեսնենք ինչ է լինում՝ հետո հետ կգանք: Կինը գնաց- ընկերս մնաց: Այդ կինը ինչ որ բնազդներով զգում էր չարը, բայց ես ու շատ-շատերը այն տեսանք հետո, երբ տղերքը 89-ի մայիսի 31-ին, բանտից դուրս գալով եկան ու ղարաբաղի թեման թողած սկսեցին նաիրիտ փակել: Նաիրիտը փակեցին, ատոմնակայանը չբացեցին: Լավ, մտածում եմ, բա Սպիտակի շաքարի գործարանը ինչու չեն բացում՞: Տո բացելը հեչ, ինչու են այն ծախում վրացիներին՞:
Հետագան չթվեմ: Պատերազմ ու հազար ու մի այլ պատրվակ կշրխկացնես իբր անհասկացող ճակատիս, բայց ես իմ տեսած, լսած ու անցածն եմ նկարագրում: Ասում ես, թե " ցանկացած քաղաքական գործչի, կամ տնտեսգետի եթե ցույց տաս Հայաստանի իրավիճակը ես 100%-ով համոզված եմ որ պիտի ասեն "you have to get those boarders opend, I don't care how but you've got to do it"…"
Բա էդ 91-ից սկսածները էդ կատեգորիայի մեջ չեն մտնում՞: Բա 1000 անգամ էդ գյադեքին մինչև պատերազմն էլ ասվեց, որ խելքներդ գլուխներդ հավաքեք, Հայաստան եք քանդում, տո այ բանասեր- պատմաբաններ, երեկոյան ու հեռակա ավարտած տնտեսությունից ու քաղաքականությունից լուսատարիներ հեռու կիսագրագետներ:
Ասողին լսող չեղավ:
Ջերմոց քանդողը փոխարինվեց նաիրիտ փակողով, ուտիլ ու մարդ արտահանողով:
20 տարվա մեջ 1000 անալիզ արվեց, թե ինչ է պետք անել ու ինչ չանել: Արվեց այն, ինչ չէր կարելի անել ու չարվեց այն, ինչ պարտավոր էին: Հիմա ինչ ճանապարհների բացման մասին է խոսքը՞ Բացվեն որ մեր ինչը դուրս գա ու իրենց ինչը մտնի՞ : Ինչ անալիզ է քեզ պետք որ չի եղել, ու նոր պետք է արվի՞: Որ մասը չգիտես՞: Այն, որ միայն հայաստանում ջարդեցին 0-ից բարձր IQ ունեցող բոլոր հասուն մարդկանց կամքը, հույսն ու հավատը առ առողջ բանականություն՞: Այն, որ հարևանից պարտք վերցնելը դարձավ մեր հիմնական տնտեսական դոկտրինը՞: Այն, որ նույնիսկ կանանց՝ դրսում պոռնկությամբ ներսում ընտանիք կերակրելը, դարձավ ընդունելի հայ հասարակության համար՞: Պատմաբանին խռիկ տվեցին ֆիզկուլտուրնիկը , ջերմոց քանդողն ու պարտկոմը ու հինը շարունակվեց շատ ավելի մեծ դաժանությամբ:
Էս 20 տարվա մեջ կարող ես մի պաշտոնյայի անուն տաս, որը իրենց մաղով անցած չէր ու չենթարկվեց իրենց ներքին և արտաքին քաղաքականության տրամաբանությանը, չեղավ իրենց գործի շարունակողը: Հիմա պետական ապարատի էս ֆիլտրված, մաղված, թարազու բերած սրիկայանոցին բաց սահմանը պիտի խելքի բերի՞: Հին քանդողներին իշխանության նստացնելը բիդի փրկի՞:
Կա մի ասպարեզ, որում մենք մակարդակով, հարգված մասնագետներ ունենք ու որ սահմանը բացենք, նրանք մատը կես միլիմետր իրանց թույլատրվածից ազատ շարժվելու իրավունք են ունենալու ու տամա ենք խփելու՞:
Հարցը մեր ներքին հասարակական, ազգային, կենցաղային մաքրության հարթությունում է: Մենք որակի պահանջ չենք դրել որևէ մարդու ու որևէ ղեկավարի առջև: Այնպես չի, որ միայն մեր գեներալ մլիցա ու թաղապետն են վատը: Ոչ, վատի պարտադրանք է դրված- վատն էլ վերարտադրվում է: Դրսի բարձր պահանջներ դրած այն ֆիրմաները, որոնք հայաստանում սկզբնապես ինչ որ չափով բարգավաճում էին, հիմա կանգնած են հենց այս պրոբլեմի առաջ՝ հասարակությունը, հասարակական կարծիքը ատում է որակյալ աշխատանքը, իսկ դրսից այն պարտադրվում է: Գայթակղիչ երկընտրանք է- հայկական ոճով գլուխ պահել մի հայկական անգյալանոցում, թե գլուխ ջարդել հայաստանյան իրականությանը անհարիր արևմտյան ստանդարտներով աշխատանքի մեջ:
Տնտեսական առումով սահման բացելը միայն բացասական էֆֆեկտ կունենա, որովհետև փաստացի մինչև վերջին չոփը վերահսկվող ու մենաշնորհացված տնտեսական միջավայրում սահմանի բացի-փակի խնդիր գոյություն չունի: Վրաստանի հետ մեր սահմանը բաց է- տեսար, տղերքը նստեցին, քցին բռնին, ասին, արա ախպեր, ոնց կարանք էտի մոնոպոլիզացնենք: Հլա դու պատկերացրու, դոդլֆիկով էթանք ալամ աշխարհ քաշ գանք մաշնա ջոկենք, առնենք, բերենք ներս- հո մենք ռաբ չենք՞: Թող ռաբերն էթան, էդ էշ գործն անեն, մենք էլ իրանց սահմանի վրա ֆուկ կանենք: Ու արին չէ՞ :
Հիմա որ թուրքիայով էդ ավտոն բերին- սահմանապահ-տամոժեննիկ չեստ են տալու, թե հալալ ա ձեզ հայություն՞: Ոչ կասեն, արա մուծվի, եթե դժգոհ ես, գնա վրաստանով մտի, ես պերերիվ եմ: Վրաստանում էլ հայտնի բանաձևով կասեն- հլա մի հատ արի կզի-:
Չգիտեմ, չեմ հասկանում, ինչքան կարելի է վիճել նույն ծամած-մարսած, արդեն վաղուց միայն բույսերին պիտանի նույն մասսան:
Երթալը փրկել է երթացածներին: Մնացածներին ոչ թե տնտեսագետների կամ երթացածների խորհուրդները պիդի փրկեն, այլ մնացածների կամքն ու պատրաստակամությունը հարցերին շիտակ նայելու: Մեր հարցերը տնտեսագետի ու քաղաաքական գործիչի չեն- նրանք շատ վաղուց մի քանի լակոտ լուկուտի հետ կենաց մահու են:
Սաղ ուրախ:
Մեջբերել
Էջանիշներ