Ուղեղային մորմոք, սրտի հիվանդություն

[Նաիրուհի]

Թեժ օր է լինելու։ Հայրենիքիս ոստիկանները վարձահատույց են լինում իրենց մարդու տեղ դնելու համար, վաղն ավելի ջերմ միջոցներով վարձահատույց կլինեն։
Աստված ջան, 20 տարում ոչ մի բան չփոխվի՞... Ֆենոմեն ենք...



Մենակ թունդ հայհոյելն է օգնում։ Գնամ քնեմ, առավոտը ուժ է պետք գալու։
ԱՆՆԱՍՈՒՆՆԵ´Ր

[Նաիրուհի]

Ասեմ։
Արև եմ գտել, մարդու կերպարանքով արև։ Ջերմ, տաք, լուսավոր, մարդկային արև։
Չէ, դեռ չեմ սիրահարվել, բայց էդ ճանապարհին եմ , որովհետև նրա լույսն անընդհատ զգում եմ ու կարոտում։ Չգիտեի, որ էդ տեսակը դեռ կա, որ ես երբևէ կհանդիպեմ նման մեկին։ Վերջին լուսավոր մարդուն 3 տարի առաջ կորցրի, ու էդ դատարկությունը չի լցվում։ Բայց նրա տեսակը շարունակվում է փաստորեն...

[Նաիրուհի]

Ամեն անգամ տանը հիմնավոր մաքրություն անելիս էնքան թղթեր եմ գտնում՝ ով գիտե՝ որ ժամանակից մնացած։ Վատ սովորություն ունեմ՝ ոչ մի բան դեն չեմ գցում, քանի դեռ պահելու էլ ոչ մի հնարավորություն չի մնացել։
Էսօր մի քանի թղթի կտոր գտա՝ մի քանի տող խզբզած, առանց ամսաթվի, առանց որևէ հուշող բանի։ Խնդալու է. սիրային խզբզանքներ են, բայց չեմ հիշում՝ որն ում մասին է Հա, էդպես էլ բանաստեղծություն չեն դարձել ու էլ չեն էլ դառնա, քանի որ իսկի չեմ հիշում՝ ում մասին էի գրում կամ երբ ։Դ

***

Եվ արևի մահվան վերջին ժպիտի մեջ
Քո ժպիտն էր
Միայն մի օր
Դու... արևը... ճանապարհը...
Դու կորար։ Թե՞ կորցրեցի քեզ։
Եվ հիմա դու ի՞մն ես, թե՞ դեռ (ընդմիշտ) կորած ինձ համար։
Հա, երևի... չէ...
Միայն մի բան գիտեմ. ինձ պետք է, որ դու լինես,
Որ լսեմ քեզ,

***

Հա լավ, վերջն ո՞վ էր. արևի ու ճանապարհի հետ կապված մի հիշողություն կա, բայց էդ էնքան վաղուց էր, ու բացի էդ էլ դժվար էդ մեկի մասին սա գրած լինեի, որովհետև սովորաբար զգացածս նույն պահին եմ գրում, իսկ էդ ժամանակ հաստատ թուղթ ու գրիչ չունեի։

[Նաիրուհի]

Չուզեցի՝ էս գրառումս Ֆեյսբուքում էդպես էլ կորչի։ Էստեղ էլ եմ ուզում դնել. իմ իսկական անձնական տարածքն է օրագիրս։

***

Ես առաջ լավն էի, գիտե՞ս։ Լուրջ՝ լավն էի։
Ուղղակի միշտ ինձնից կտորներ են պոկվում։ Ես կորցնելու տաղանդ ունեմ։ Չե՞ս հավատում։ Միշտ կորցնում եմ, տանուլ եմ տալիս, ու դրանից ինձնից էլ են մասնիկներ պոկվում։ Կամաց-կամաց կիսատվում եմ, պակասում, անհետաքրքիր դառնում։ Ափսոս չե՞մ ախր։
Ըհը, հիմա էլ եմ էդ ճանապարհին։
Ամեն կորստի հետ փոքրանում եմ, արժեզրկվում։ Չեմ ուզում էդպես։ Ամեն մեկին իմ մի մասն եմ զոհաբերում, ու կգա մի օր, երբ ինձնից բան չի մնա. միայն քայլող դատարկ պատյանս երևի։
Ափսոս չե՞ս, որ քեզ էդպես կիսատված, դատարկված եմ հասնելու։ Ինչքան ուշ գտնես ինձ, էդքան կհիասթափվես։ Ու արդյունքում ես էլի մենակ կմնամ, որովհետև մեղավոր կզգամ քեզ էդքան աղավաղված, խեղված հասնելուս համար։ Որովհետև ուզում եմ իմ մեջ ամեն ինչ հնարավորինս ամբողջական, մաքուր, սիրուն պահել, որ քեզ էդպիսին հասնեմ, որ քեզ տամ էն, ինչին արժանի ես, որ ամեն, ամեն ինչ քեզ տամ։
Հերթական գտնել-չգտած կորցնելու շեմին էլի ջարդվում եմ, որովհետև չեմ ուզում, որ էլի մեկը քո սեփականությունից բաժին թռցնի...
Ափոսոս եմ, ափսոս ես, ափսոս ենք, օգնի, որ էս անգամ պահեմ ինձ քեզ համար, որ էս անգամ ոչ ոք չպղծի մաքրությունս, էլի քար չգցի հանդարտությանս մեջ, հատակի տիղմը վեր հանի ու անհետանա։
Քեզ համար եմ պահում, քեզ համար եմ հետաձգում ապրելս, քեզ համար եմ հիմա ուղղակի գոյություն քարշ տալիս, որ միասին ապրենք։ Կգնահատե՞ս գոնե...

[Նաիրուհի]

Առաջին գիշերն է, որ երեխեքն այգում են, իսկ ես՝ տանը։ Ասացին՝ հերթափոխով մնանք, ուժերս խնայենք, որովհետև կարող ենք ուժասպառ լինել ու շարքից դուրս գալ էն ժամանակ, երբ իսկապես պետք կլինենք։
Հոգնած եմ կիսաքուն գիշերից, լիքը մտածմունքներից, խնդիրներից։
Բայց համ էլ նորից լիցքավորված եմ, որովհետև երկու օր է՝ այգում մեր կողքին պայքարում է էն մարդկանցից մեկը, ում անչափ շատ եմ հարգում, սակայն երբեք չէի մտածի, որ նման միջավայրում կտեսնեմ իրեն։ Չէի մտածի, որ Արցախում մի քանի անգամ վիրավորված, պատերազմից հետո ամբողջովին գիտությանը նվիրված էդ մարդը մի օր ապամոնտաժող բրիգադի սաղավարտով ու հագուստով կկանգնի այգում։

Ու նա քո´ եղբայրն է՝ երկու օր աչքիս առաջ։
Կարոտը խեղդում է։ Գիտեմ՝դու էլ կգայիր, ուղղակի չհասցրինք ապրել էս օրը, ու հիմա միայն վերևից օգնող հայացքդ զգալով եմ յոլա գնում, մի կերպ ինձ հույս եմ տալիս, հարազատս, ընկերս...

[Նաիրուհի]

Իմ սիրած նախագծերից մեկն է դառնում արդեն էս «Rap Լուրեր»-ը։ Էսօր էլ անտարբեր չմնացին։ Ու ինձ դուր եկավ. սրտով, լավ աշխատանք են արել, ամեն ինչ չափի մեջ ու ոնց որ թե անկեղծ։

Միլիոն ու կես գարուն, որ չտեսան ամառ,
Միլիոն ու կես ծառեր, որ չդարձան անտառ,
Միլիոն ու կես բողբոջ չորացան կարծես,
Ամեն մեկիս մեջ արմատներ կան միլիոն ու կես...

Մենք այսօր նրանց հետ ենք, և դու, և ես,
Մենք մեզ զգում ենք տասնմեկ միլիոն ու կես...

[Նաիրուհի]

Սիրուն պոեզիա, սիրուն, տանջամահ անող բանաստեղծություն... Գիշերով քունս էլ փախավ. էլի մինչև լույս կհիշեմ ու նորից կերազեմ անկատար մնացած երազներս։ Ու կաղոթեմ, որ վերջին գիշերս լինի քեզնով լցված, որովհետև գալիս ես լուսնի հետ, անքնությանս տանջալի ամիսներն էլի կենդանանում են, ու պատճառածդ ցավին կարոտելս եմ զգում։

Պաբլո Ներուդա. Ես կարող եմ գրել ամենատխուր տողերը այս գիշեր




Ես կարող եմ գրել ամենատխուր տողերը այս գիշեր:


Օրինակ` գրել. <<Գիշերը ջարդուփշուր եղավ,
Ու հեռվում կապույտ աստղերը դողացին>>:


Երկնքում պտտվում է գիշերվա քամին ու երգում:


Ես կարող եմ գրել ամենատխուր տողերը այս գիշեր:
Ես սիրում էի նրան, երբեմն նա էլ ինձ էր սիրում:


Այս գիշերվա պես գիշերներին ես գրկում էի նրան
Ու համբուրում էի կրկին ու կրկին անվերջանալի երկնքի ներքո:


Նա սիրում էր ինձ, ու երբեմն էլ ես էի սիրում նրան,
Ինչպես չսիրել նրա աչքերը մեծ, որ նայում էին անթարթ ինձ:


Ես կարող եմ գրել ամենատխուր տողերը այս գիշեր:
Մտածել, որ չունեմ: Զգալ, որ կորցրեցի:


Եվ լսելու համար այս աժդահա գիշերը, որ առանց նրա թվում է վիթխարի:
Ու բանաստեղծությունն ընկնում է հոգուս մեջ, ինչպես ցողը` խոտին:


Եվ կարևոր է արդյոք այն, որ իմ սերն անկարող գտնվեց`
պահելու նրան իմ կողքին: Աստղազարդ է գիշերը, ու նա իմը չէ:


Ահա և ամբողջը: Հեռվում մեկը երգում է: Շատ հեռվում:
Առանց նրա դժբախտ է իմ հոգին ու կորստյան մատնված:


Հայացքս անվերջ որոնում է նրան,
Սիրտս նրան է փնտրում, ու նա իմը չէ:

Նույն ճերմակող գիշերն է, նույն ծառերը,
Միայն մենք նույնը չենք, այլևս նույնը չենք:


Այլևս չեմ սիրում նրան, ճիշտ է, բայց ինչպես էի սիրում ես նրան:
Ձայնս փորձում է թափանցել քամու մեջ` շոշափելու ականջը նրա:


Ուրիշինը: Ուրիշինը կլինի նա: Ինչպես իմ համբույրներին էր
պատկանում նախկինում: Նրա ձայնը: Մարմինը լուսե: Աչքերը անսահման:


Այլևս չեմ սիրում նրան, ճիշտ է, բայց գուցե դեռ սիրում եմ նրան:
Ինչ կարճ է տևում սերը, իսկ մոռացումը` երկար:


Այս գիշերվա պես գիշերներին ես գրկում էի նրան:
Առանց նրա ես կորցնում եմ իմ հոգին:


Բայց սա նրա պատճառած վերջին ցավն է, որից տառապում եմ այսքան,
Ու սա էլ վերջին տողն է, որ գրում եմ հիմա:




անգլերենից թարգմ. հասմիկ սիմոնյանը

[Նաիրուհի]

Ինքնահաղթահարումի ու վերածնումի օրեր...
Երբ երկու շաբաթ առաջ լսեցի դեպի Արցախ արշավի մասին, որը բավական բարդ էր լինելու ու մի քանի օր էր տևելու, միանգամից կողքի դրեցի բոլոր կիսատ գործերս, թեզս, որին հանձնելուն հաշված օրեր են մնացել, ու խնդրեցի, որ ինձ էլ թույլ տան մասնակցել։

Ու չնայած նախապես ասվել էր, որ ահագին դժվար է լինելու, ու ես էլ կասկածում էի, թե ի վիճակի չեմ լինի մինչև վերջ դիմանալու, մեկ է՝ պնդեցի, որ գնամ։ Ուզում էի ստուգել սեփական ուժերս, դիմացկունությունս, կամքս, խմբի հետ ճանապարհ անցնելու կարողությունս։

Բայց եթե էդ ժամանակ ինձ ասեին, թե մոտ 25 կգ. քաշով ուսապարկը շալակիս, թաց կոշիկներով երկու օր կքայլեմ ձյուների միջով, մի քանի կիսասառակալած գետ կանցնեմ, գիշերն առանց վրանի կմնամ անձրևի տակ, կարևահարվեմ ու կվառվեմ լեռնային քամուց, արևից, օդից ու ձյունից, առանց կրակ վառելու գիշեր կլուսացնեմ ձյան, քամու ու անձրևի տակ, քարերի մեջ առանց քնապարկի՝ ուղղակի ընկերներիս փաթաթված, առավոտյան վեցին վեր կկենամ ու կսկսեմ քայլել երեկված սառած ու թաց կոշիկներս հագնելով թաց գուլպաներով, որ աչքիս առաջ ընկերուհուս գետը կտանի, ու տղաները հազիվ կփրկեն, որ կքայլեմ օրական 14-15 ժամ Արցախի սարերն ի վեր, կքնեմ մի 3-4 ժամ ամենաշատը, արջ կտեսնեմ, գրեթե ոչինչ չեմ ուտի էդ օրերին, կխմեմ ուղղակի քարերի փոսերի մեջ հավաքված ձնհալի և անձրևի ջուրը, ցանկացած հոսող ջուր ընդհանրապես, հազար ու մի ուրիշ փորձություններ կանցնեմ ու էդ ամենից նույնիսկ չեմ հիվանդանա ու որևէ մեկից պակաս հաջողությամբ չեմ հաղթահարի ամեն ինչ, ես ուղղակի կծիծաղեի ասողի վրա։ Ու չգիտեմ էլ՝ կհամարձակվեի՞ գնալ, եթե անցածիս գոնե 10 տոկոսը պատկերացնեի նախապես։

Բայց հիմա էստեղ եմ՝ էս զզվելի քաղաքի փոշու ու շոգի մեջ, ու զգում եմ, որ ևս մի քանի հարյուր կիլոմետր պատրաստ եմ քայլել նույնքան դժվար պայմաններում, մենակ թե էլի մոտենամ բնությանը, էլի ինձ էդ ամենի մի մասնիկն զգամ, մենակ թե հինգ օր տևած էդ հրաշքը նորից վերապրեմ, էդ մարդկային ջերմությունը, հարազատությունը, ընկերությունը չկորցնեմ, ինձ իրոք բնության զավակ, բնության ստեղծագործություն զգամ,

սեփական ամենակարողությունս գիտակցեմ։

Ու կարևորը՝ էլի հասկանամ, որ ես հինգ օր ոչ թե կռիվ էի տալիս բնության դեմ, որ ապրեմ, այլ հասկանում, զգում, սիրում էի նրան, ապրում հետն ու քայլ առ քայլ գնում առաջ, դրա համար էլ մենք օգնեցինք իրար, ոչ մի վնաս չտվեցինք, ու էսօր մենք մի ենք՝ ես ու բնությունը...

[Նաիրուհի]

Մեկը հարցնի՝ ինչի՞ ես պահում էդ ընկերուհուդ, եթե գոնե քեզ լսել չի կարողանում: Մի քանի ամիս հետդ չեմ խոսել, ու ինչքան էլ չես ուզում ցույց տալ, մեկ է՛ երևում է, որ ուղղակի իմ լսելուն ես կարոտել: Էն էլ ո՜նց ես կարոտել...
Ըհը, էլի զանգի, ես մենակ զանգիդ կպատասխանեմ ու կասեմ, որ լավ եմ, մնացածն ինքն իրեն կգնա... Թողնեմ՛ ամբողջ գիշերը կխոսես՛ մենակ ընթացքում մի քանի անգամ ճշտելով՛ քնա՞ծ եմ, թե՞ չէ: Ի՞նչ անեմ հետդ: Ինչ կար՛ անցավ, մենակ հիշողություններով ընկերություն չես պահի, բայց խիղճս չի տանում քեզ էսպես թողնելը: Ո՞նց օգնեմ, որ քեզնից հեռու հանգիստ լինեմ քեզ համար, իմանամ՛ լավ ես, կարիքս չունես բոլորովին, որտեղի՞ց քեզ լսող գտնեմ...

***

Երազանքները կատարվելու սովորություն ունեն, դրա համար էլ հնարավորինս կոնկրետ երազեք, ժողովուրդ, թե չէ ինձ նման ապուշի վիճակում կհայտնվեք: Գրեթե բոլոր երազանքներս իրականանում են, բայց հենց էն ուղղակի տեքստով, որով երազում եմ. էդ անտերը ենթատեքստը չի հասկանում...
Մի անգամ Ապրեսն էր պատմում, թե Հիմալայներում երազանք է պահել, որ Հայաստանը բարգավաճի, եկել է ու իմացել, որ ԲՀԿ-ն է ստեղծվել

[Նաիրուհի]

Հիմա հասկացա... Երկու տարվա տառապանքն արժեր ապրել էս մի քանի ժամվա համար։ Ես վարձատրված եմ լիովին, երջանիկ եմ կարելիից ավելի, հանգիստ եմ, թեթև...
Երբեք էսօրվա նման երջանիկ չեմ եղել՝ ուղղակի պահով, առանց մտածելու հետոյի մասին, առանց այդ հետոն կարևորելու...

[Նաիրուհի]

Անսովոր ու անպատկերացնելի զգացողություն էր։
Զգալ, որ միաժամանակ երկու մարդու հավասարապես սիրում ես։ Ավելի ճիշտ՝ մեկին սիրել ես ու սիրում ես, մյուսին սիրում ես ու սիրելու ես։ Ու մեջդ ոչ մի կաթիլ ցավ, դառնություն, անգամ թախիծ չունենալ։ Ապրեցի դա։ Իսկ ինձ անհնար էր թվում...
Պիտի պահեմ միշտ երեկվա օրը, մինչև կյանքիս վերջը պիտի հիշեմ։
Խառը ապրումների օր էր, որ խոստանում էր լինել վատագույններիցս մեկը, բայց վերջում երջանկագույնը դարձավ։
Վերածնվել եմ, հասկանո՞ւմ եք, նոր մարդ եմ էսօր արդեն...

[Նաիրուհի]

Ապերս ավարտում է։
Խառը, հակասական զգացումներ ենԼ Մի կողմից՝ ուռա՜, «Վերջին զանգ» է ի վերջո, մյուս կողմից՝ ուռա՜, վերջապես ավարտվում է եղբորս համար չափազանց երկար՝ տասներկու տարի տևած մի շրջան, մյուս կողմից՝ ո՞նց թե, իմ պուճուր ապերն արդեն ավարտո՞ւմ է...

Պահի տակ գիտակցում եմ, որ դպրոցական լինելը հաճախ թույլ չի տվել, որ եղբորս իրական տարիքն ընկալեմ. հիմնականում որպես փոքրի եմ նայել, մինչդեռ իրենից փոքր, բայց արդեն ուսանող շատերին ավելի մեծ եմ համարել։
Է՜հ, չգիտեմ, չգիտեմ...

Դժվար է հաշտվելը, հասկանալը, որ ապերիկս վաղուց արդեն մեծ տղա է, չափահաս, թեև նոր է ուսանող դառնալու։ Ու ամենաշատն ուրախ եմ, որ ուսանողական կյանքն առիթ է լինելու, որ մեր աշխարհներն ավելի մոտենան, ավելի շատ շփվենք իրար հետ, նորմալ ճանաչենք, որովհետև հիմա ինքն իր աշխարհում է, ես՝ իմ, ու էնքան քիչ են հատվում էդ աշխարհները։

Բայց իմ ապերիկն է, իմ հպարտությունն է, իմ պուճուր, բայց ուժեղ, լուրջ, բարի, պետք եղածից մի քիչ ավելի համեստ, բայց շատ խորունկ ու նպատակասլաց, երազող, բայց հազարից մեկ դրա մասին խոսող իմ Վալոկը...

[Նաիրուհի]

Ինչ լավն է էս երգը Գիշերվանից լսում եմ, ու մեջս մի տեսակ բարություն է մտնում։ Ոնց որ դեռ ինչ-որ բաներ կարողանում են զգացմունքներ արթնացնել մեջս

[Նաիրուհի]

Ընտրովի, յոթհարկանի ծանր հայհոյանքների իմացության պակաս եմ զգում։

***
Արցախում կռված, մի քանի անգամ վիրավորված գիտնականին հասկացնում են, որ դադարեցնի մասնակցությունը ցանկացած քաղաքացիական շարժման, քանի որ նրա 18-ամյա տղան բանակում է՝ իրենց ձեռքում։
Էսքան տարի բոլոր անհաղթահարելի դժվարությունները հաղթահարած ու Հայաստանում մնացած մարդն առաջին անգամ ասում է, որ հենց տղան զորացրվի՝ ընտանիքով գնալու է էստեղից։ Ու ես վախենում եմ անգամ պատկերացնել, թե ինչքան ջարդված է էդ մարդը, որ նման բան է մտքով անցկացրել։

Ուզում եմ հիմա գրկել էդ մարդուն ու ասել, որ էս էլ կանցնի, որ իր անցած փշոտ ճանապարհին մի լրացուցիչ դարանը բան չի փոխում, որ «Ձախորդ օրերը ձմռան նման կուգան ու կերթան», բայց ո՞վ եմ ես...
Նման մի բան զգացի, երբ մեկ ուրիշը, էլի ազատամարտիկ, ինձ փորձում էր համոզել, որ մենք իզուր ենք պայքարում. էս երկրում ոչինչ չի փոխվելու։ Սյունիքում իր հայրենի գյուղը դատարկվել էր, տղաները գնացել էին Ռուսաստան, ու ինքն էլ էր պատրաստվում գնալ։ Երբ սկսեցի քարոզ կարդալ, ասաց, որ կռվել է, որ քիչ ճանապարհ չի անցել մինչև էդ մտքին հանգելը։ «Էս թուրքը չի, է՜, որ դնեմ ճակատից խփեմ։ Ես հայի դեմ կռվել չեմ կարա. հայը թիկունքից է խփում։ Դու Լիսկի դեմ բան կարաս անի՞լ, աղջիկ ջան։ Խաչատուրովի դեմ բան կարաս անի՞լ։ Գիշերով կգան երեխիդ տեղերիցը կհանեն, էնպես կկորցնեն, որ հետքն էլ չես գտնիլ։ Միակ փրկությունը Ռուսաստան գնալն է»։
Դեռ էն ժամանակ մի քանի օր ուշքի չէի գալիս։ Ի՞նչ ասեի ես էդ մարդուն։
Կոտրված, հիասթափված հասուն տղամարդուց ավելի ահավոր բան երևի չկա։ Նայում ես՝ առնվազն քո երկու տարիքն ունի ու քո անցածի հազարապատիկն է անցել, գիտակցությունն էլ ոնց որ թե տեղն է, ու քանի որ շատ բան է անցել կաշվի վրայով, էլ չես կարողանում ավանդական մեղադրանքներդ ու փաստարկներդ շարադրել։

***

Ասում են՝ բեմում իրեն ռոբոտի պես է պահում։
Էս տղային մի քանի անգամ կենդանի լսել եմ։

Էն խորությունը, էն զգացմունքը, որ նա է կարողանում դնել իր կատարումների մեջ, էդ տարիքի ոչ մի կատարողի մոտ չեմ զգացել։ Էն ժամանակ դեռ մեկ-երկու տարի էլ փոքր էր, բայց հասուն մարդու լրջությամբ, պատասխանատվությամբ էր ամեն ինչ անում։ Էդքան համեստ, զուսպ, չափից ավելի չափի մեջ 19 տարեկան տղա դեռ չէի տեսել։ Նույնիսկ համոզված էի, թե ինձնից մի 5-6 տարի մեծ է ։Ճ Աստվածային ձայն ունի ու աստվածատուր տաղանդ...

[Նաիրուհի]

Մտածում եմ՝ ինչի համար էր էս ամբողջ 10 տարին, ինչու է հիմա ամեն ինչ էսպես դասավորվում, լա՞վ է սա, թե՞ վատ։ Բայց մի բան կարող եմ արձանագրել. սրտիցս քար է ընկել։ Ես ուրախ եմ գոնե նրա համար, ինչ հիմա ունեմ, անկախ նրանից, թե ինչքան ծանր գին եմ վճարել դրա համար...

Իսկ

սերը չի անցնում։ Ժամանակը բթացնում է ցավը, բայց սերը մնում է, հարազատս, սերը վերափոխվում, տարածվում է մյուսների վրա...