Ուղեղային մորմոք, սրտի հիվանդություն

[Նաիրուհի]

Մի երկու շաբաթ առաջ մամաս էր պատմում, որ գրականության դասին աշակերտներից մեկը ուշացած է եկել ու ասել, որ իրենց բակի բոմժը գիշերը սառել է դրսում։ Պատմել է, որ շատ կիրթ մարդ է եղել, երաժիշտ։
-Ընկեր Իգիթյան, նենց մաքուր ու սիրուն էր խոսում, որ ամաչում էի հետը խոսել։ Գիշերը կարտոնից տուփի մեջ սառել-մահացել էր։
Մամաս ասաց.
-Էնքան անիմաստ ու դատարկ թվացին դպրոցն էլ, դասն էլ, կենցաղային ու աշխատանքային խնդիրներն էլ...

Մամայիս հանգստացրի, բայց էդ օրվանից հետո անընդհատ, հատկապես երբ ուշոտ մենակ տուն եմ գալիս ձյունին նայելով, մտքումս էդ մեռած անօթևանն է պտտվում ու էն տասնյակներն ու հարյուրները, ում մասին չենք իմանում։
Իսկ ես ինձ համար նոր գլխարկ ու ձեռնոցներ եմ գնում

[Նաիրուհի]

Ո՞նց է տենց ստացվում, որ մարդը որոշում է, որ եթե ձեռքի տակ կնիք կա, ուրեմն կարող է պահանջել, որ դու իրեն խնդրես։ Գրո´ղը տանի, ես խնդրելուց վատ չեմ զգում, բայց մենակ էն մարդկանցից, ովքեր, իմանալով, որ կարող են ազդել ապագայիդ վրա, չեն որոշում հնարավորինս թանկ ծախել մարդկայնությունը։ Մարդիկ սիրում են անհաղթահարելի խոչընդոտներ մոգոնել։

Շուտ հիասթափվող մարդ եմ. քիչ էր մնում՝ որոշեի ամեն ինչ գրողի ծոցն ուղարկել։ Մի քանի օր մեռած վիճակից հետո հազիվ կարողացա ինձ ստիպել մեկ ուրիշի մոտ բախտս փորձելու, էն էլ որ տեսա՝ էդ պաշտոնում արդեն մեկն է, ով, մեղմ ասած, չէր համակրում ինձ, սկսեցի մտածել, որ վերջ, անօգուտ է անգամ փորձելը։ Մինչդեռ մարդը ինքն սկսեց հարցուփորձ անել, թե ինչի կարիք ունեմ, ու մի հատ էլ առանց խնդրել ստիպելու ասաց, որ ինքն իր ուժերի ներած առավելագույնը կանի ինձ օգնելու համար։

Սենց անկայուն ալիքի վրա եմ՝ վերելքների ու անկումների միջև, բայց էսօր Ձեր շնորհիվ ինձ էնքան վստահ ու ուժեղ եմ զգում, որ թվում է՝ ամեն ինչ կարող եմ անել, ամեն ինչ ստացվելու է։
Շնորհակալ եմ

[Նաիրուհի]

Ես ավելի շուտ կկարողանամ սեփական ճակատս համբուրել, քան դրա առիթը կունենամ՝ քեզ վերջնականապես ռադ անելով։

Թույլ տեղս գիտես, էլի. ո՞նց մերժեմ, երբ քեզ օգնություն է պետք։

[Նաիրուհի]

Էսօր մի ժամանակ շատ մտերիմ ընկերուհիս, ում հետ երևի կես տարի կապ չունեի, վերջին ամիսներիս անցուդարձի մասին իմանալուց հետո ասաց.
-Լիլ, հերիք է, արդեն ժամանակն է, որ քո կյանքում էլ քեզ նման մեկը հայտնվի։

***

Էն որ էնքան հեչելիդ չի էս կյանքն ու էնքան բան չես զգում, որ հսկայական գրառումիցդ էս երկու նախադասությունն ես թողնում վերջում։

[Նաիրուհի]

Պահեմ ստեղ, որ մեկ-մեկ մտնեմ նայեմ Սենց են անում, որ էս ծանր աշխատանքային օրով կես ժամդ նվիրում ես համակարգչի դիմաց անցկացնելուն, որովհետև չես համբերում, որ գիշերը նայես։
Երնեկ էն օրերուն...

[Նաիրուհի]

Երեկ ինձ գիշերը մեկից հետո իր մեքենայով տուն հասցրեց մի կիսաքյարթու տղա, ում իրական կյանքում տեսնում էի երրորդ կամ չորրորդ անգամ։

Ինձ կարգադրեց իր մեքենան նստել էնպես, կարծես հենց էդպես էլ պիտի լիներ. բնական, հանգիստ պատվիրեց նստել, Ցոյ միացրեց, ընդ որում՝ իմ ամենասիրածը, որ պարզվեց՝ իր ամենասիրածն էլ է, ու Երևանի սիրուն գիշերվա մեջ տուն բերեց ինձ։ Ու ինձ համար էլ նենց բնական էր դա, որ իջնելուց շնորհակալություն հայտնելիս ինքս էլ զարմացա, թե ինչքան ավելորդ էր էդ բառը։

Կզարմանա՞ք, եթե ասեմ, որ վերջին հազարամյակում ինձ էդքան պաշտպանված չէի զգացել, թեև տրամաբանորեն ամենաապահով բանը չէ էդ ժամին նստել գրեթե անծանոթ ու խմած տղամարդու մեքենան, ում մասին ունեցած տեղեկատվությունդ սահմանափակվում է ֆեյսբուքի ստատուսներով։

Ինչ հավես բան է մեկ-մեկ թույլ տալը, որ քո մասին հոգ տանեն։

***

Ես ուժեղ աղջիկ եմ կամ գոնե տենց եմ համոզում ինձ։ Ես չեմ պատկերացնում, որ կարելի է երազել սիրուն լինելու մասին, առավել ևս՝ կոտորել իրեն դրա համար, կամ որ կարելի է մեկին դուր գալու համար ուզենալ փոխել քեզ։ Անգամ սովորական շպարի պարագաներ օգտագործելիս ամաչել եմ ինքս ինձնից, ոնց որ կեղծելիս բռնված լինեմ։

Չեմ ուզեցել ուրիշ լինել, բնավորության մի քանի գիծ ու կենսագրությանս մի քանի դրվագ չհաշված՝ ոչ մի բան չեմ ուզեցել փոխել մեջս։

Էստեղ մի հիմարություն էի ուզում գրել, բայց էդքան չեմ անկեղծանալու, հավես չկա։

***
Հոգնած եմ, անգամ նեղվելու, տխրելու, կարոտելու, ուրախանալու ու լավ բանի սպասելու հավես չկա։ Ես վիրտուալ ընկերներ չեմ սիրում ու չեմ «պահում». իմ ընկերներն էն մարդիկ են, ում (աշխարհագրորեն նույն տարածքում գտնվելիս) կարող եմ անկապ տեղը զանգել, գնալ տեսնելու, թափառել, գրկել ու լռել։ Մեկ էլ էն մարդիկ են, ովքեր ինձ առանց պատճառի կկարոտեն, կզանգեն, կգրկեն ու կլռեն։

Եթե ոմանց թվում է, թե առանց պարբերաբար հանդիպումների միջոցով կարոտս առնելու կարող եմ երկար ջերմություն պահպանել, ապա սխալվում են. ես չափազանց հողեղեն եմ դրա համար, ինչքան էլ Լիլիթ լինեմ։

***

Բարի գիշեր, քանի գրառումս չի գերազանցում թույլատրելի սիմվոլների քանակը, ու քանի դեռ շատ չեմ ցնդել։

[Նաիրուհի]

Վերջին տարիներին, ինչ հորքուրենքս մասիվ էին տեղափոխվել, Նոր Տարուն առաջինն իրենց տուն էինք գնում ես ու եղբայրս, անմիջապես տանը իրար շնորհավորելուց հետո։
Վերջին երկու տարին հիվանդ էր հորքուրս, անցած տարի ընդհանրապես մենակ քուրիկս էր հետը, մյուսները Ռուսաստանում էին։ Հիշում եմ՝ ոնց էր ուրախանում իմ ու ապերիս գնալով, ոնց էր ոգևորվում, որ շարունակում ենք առաջինը իրեն այցելել, հատկապես հիվանդ ժամանակ։
Հիմա նստած սպասում եմ, որ ապերս ծառայող ընկերոջ ծնողներին շնորհավորելուց հետո գա՝ իրար հետ գնանք հորքուրենց տուն։ Ու սարսռում եմ էն մտքից, որ էս տարի ներս մտնելիս հորքուրս էլ չի ժպտալու իր բարի, հանգիստ ժպիտով, չի գրկելու, չի համոզելու փորձել իր ոսկի ձեռքերով պատրաստած համով-համով բաները։
Եսիմ, է։
Շնորհավոր Նոր տարի։

[Նաիրուհի]

Էն որ ինը տարվա ընկերդ զանգում է շնորհավորելու ու ասում՝ մաղթում եմ, որ էս տարի երկուսիս էլ խելքը գլխին հոգեբույժ հանդիպի։ Ձեր տուն գալուց առաջ էլ կզանգեմ, գիտեմ, որ դու պոտենցիալ բոմժ ես, մենակ թե ժամը չորսին մենակ տուն գալուց մոտդ ամեն դեպքում դանակ-պատառաքաղ պահի, դու քաղաքակիրթ մարդ ես, կծելով չուտես բան ասողներին։

Գրո´ղ քեզ, տափա´կ

[Նաիրուհի]

Ու թող օրհնվեն Նոր տարին, Հ1-ը, Յուքոմը ու «Տանը մենակ» շարքի նկարողները։ Վաղուց եղբորս հետ քույր-եղբայր լինելու ու երեխա դառնալու զգացողությունը չէինք ապրել։ Հիմա հենց ազատ ժամանակ ենք գտնում՝ միացնում ենք տոնական օրերին հեռուստացույցով ցուցադրված ֆիլմերն ու միասին նայում՝ ծիծաղից թուլանալով։

Երևի ոչ մի բան ծիծաղի նման չի մտերմացնում։ Ու երևի սա իմ վերջին տարիների ամենահավես Ամանորներից մեկն էր

[Նաիրուհի]

Որքան
Թախծոտ է
Այս երեկոն
Ասես
Բոլոր գնացքներով և ավտոբուսներով
Դու հեռանում ես

Ռասուլ Յունան

[Նաիրուհի]

Արդեն 25, ու դա հիասքանչ է։ Շնորհակալ եմ կողքիս լինելու համար, հիշելու, զանգելու, գրելու, թեկուզ մի պահ իմ մասին մտածելու համար։
Ետ եմ նայում ու հասկանում, որ երեկվա նման օր չէի ունեցել։

***
Երբեմն մեկ մուկը բավական է ամբողջ կարասի գինին փչացնելու համար: Ուզում եմ սրտանց շնորհակալություն հայտնել այդ մկանը ինձ նման նվեր մատուցելու համար։
Անցյալ տարի էլ տենց մեկը փորձեց ծնունդս հարամ անել իր բացակայությամբ, ու ահագին ստացվեց։ Իսկ էս անգամ տենց չի. գուցե մեծացել եմ մի քիչ, բայց գոհ եմ, որ էս անգամ ոչ թե տրամադրությունս փոխվեց, այլ տրամադրվածությունս էդ մարդու հանդեպ։

Հաճույքով գրողի ծոցը կուղարկեմ քեզ, «հարազատս»։ Ամեն ինչ պետք է փոխադարձ լինի, որ արդար լինի։

***

Պուճուր բան է, բայց հպարտանում եմ ինձնով։

[Նաիրուհի]

Վաղուց ստորագրությունս փոխելու ժամանակն է։

Եւ կանչելու ես ինձ, քանի կյանքում ես կամ,
Խոստանալով ինձ սեր, տալով-կսկիծ...

***
Վաղը նորից գյուղ ու գյուղի ձմեռ եմ վայելելու, աթարի վառարանի ջերմություն, «դուխովկան» լցրած տնական կարտոֆիլ ու պանիր, որ մեր սարերի, մեր հողի համն ունեն։ Վաղը երջանիկ եմ լինելու։

[Նաիրուհի]

Հարսանիքը մեր գյուղում.
Հարսանիքի նախորդ օրը կատարում են մսացու մորթելու արարողությունը։ Ներկա են լինում հիմնականում տղամարդիկ և երեխաները։ Եթե մորթվող կենդանին շատ մեծ կամ շատ ուժեղ չէ կամ փեսացուն վստահ է իր ուժերի վրա, կենդանուն բաց են թողնում, իսկ փեսան պետք է կարողանա «հաղթել» նրան և պահել, մինչև մորթողները մոտենան ու կապկպեն։
Հարսանիքի օրը մեր գյուղում հարսին հիմնականում ոչ թե հայրական տնից են հանում, այլ մոտ ազգականներից մեկի։ Դրանից առաջ (հիմնականում նախորդ օրը) այդ տանը տեղի է ունենում գլուխլվայի արարողությունը։ Հարսանիքի օրը այդ տանը գտնվող աղջիկները (հարսի ազգականուհիներն ու ընկերուհիները) ծաղկըվոր (ծաղկավոր) են կոչվում։
Հարսի հետևից գնալիս փեսայի կողմի ջահելները նաև մի զարդարված աքլոր են տանում։ Հետո այն ազգականը, որի տնից հանում են հարսին, մի հավ է տալիս երիտասարդներին, սակայն շատ ավելի խրախուսելի է, եթե ազապներին հաջողվում է այդ հավը նախապես «գողանալ»։ Հետո ևծ հավը, և´ աքլորը մնում են երիտասարդներին։
Ի դեպ՝ հարսանեկան թափորը աշխատում է փեսայի տուն վերադառնալ ոչ այն ճանապարհով, որով գնացել էին հարսի հետևից։
Մեր գյուղում մի ավանդույթ էլ կար (չգիտեմ՝ այլ տեղերում ինչքանով է տարածված), որը շատ եմ սիրում, բայց արդեն կամաց-կամաց վերանում է։ Հարսանիքի հաջորդ օրը ևս մեկ՝ ավելի փոքրաթիվ մարդկանցով քեֆ է, որին խրախուսվում է հիմնականում երիտասարդների և իրենց երիտասարդ զգացողների ներկայությունը։ Կենտրոնական դերում «բոխչան» է, որի մեջ ինչ ասես լինում է՝ ամենաանհավանական համադրություններով բրդուճներ (օրինակ՝ լավաշ ու նարնջի կեղև), հետաքրքիր ու զվարճալի զգեստներ, միսը վրայից հանված ոսկոր... Մեկ այլ տոպրակի մեջ թղթի վրա «փորձություններ» են գրված. ով ինչ թուղթ հանի, պարտավոր է առաջադրանքը կատարել, ասենք՝ բոխչային հանել ձեռքն ընկած առաջին բրդուճը և ուտելով պարել... Կան նաև հատուկ առաջադրանքներ հարսի ու փեսայի համար՝ միմյանց նմանակել, հարսը փեսայի, փեսան՝ հարսի նման պարել և այլն։

Ես մի բանում համոզված եմ. հարցը ամենևին ավանդույթները չեն, այլ մեր հարաբերությունները այն մարդկաց հետ, ովքեր, ըստ այդ ավանդույթների, պիտի մաս կազմեն հարսանեկան արարողությանը։ Եթե, օրինակ, ազգականներիդ մեծ մասին տանել չես կարողանում, բնականաբար չես էլ ուզենա, որ նրանք քո հարսանիքին ներկա գտնվեն...

Լիքը բան է փոխվել էս գրառումիցս հետո, երևի նույնիսկ գրելուս ժամանակ արդեն շատ բան էդպես չէր
Հազար տարվա ընդմիջումից հետո գյուղում հարսանիքի էի։ Հիմա հարսանիքը մեզ մոտ էլ են ռեստորանում անում, որ տնեցիք շատ չչարչարվեն (իբր պակասում է չարչարանքն, էլի)։ Հարսի հետևից գնում են մեքենաներով, մեքենաներով էլ գալիս են։ Հարսին էլ իրենց տնից են հանում արդեն։

Էս անգամ, ի երջանկություն ինձ, մի քիչ կոտրվեց էս մոդեռնացվածությունը։
Քանի որ հարսնացուի տատը մի քանի ամիս առաջ էր մահացել, հայրը խնդրել էր, որ իր տանը երաժիշտները չնվագեն, դրա փոխարեն դեմ չէր եղել, որ հենց փողոց դուրս գանք, նվագն էլ լինի, պարելն էլ։

Հարսանիքի «մաղարի» (հարսին բերողները) դիմաց մի քանի տեղ երեխաները շղթաներով, լարերով կամ մեքենաներով փակել էին, իսկ գյուղի նեղ փողոցը փակելու համար լայնակի կանգնեցված մի մեքենան լրիվ բավական է։ Մեքենաների վրա հիմնականում օղի է լինում, բաժակներ, երբեմն՝ նաև ուրիշ ուտելիք, և մինչև քավորը մի բաժակ չխմի՝ ճանապարհը չեն բացում

Էդպես առանց մեքենաները նստելու, պարելով հասանք մինչև կենտրոնական փողոցը, էդտեղ մեծերից մեկը սադրեց, թե՝ կդիմանա՞ք ոտքով մինչև տուն։ Բնականաբար դիմացանք։ Իսկական, գյուղավարի, պարելով գնացել եմ հարսանեկան թափորի դիմացի փեսայի հարազատ քույրերի՝ մորաքրոջս աղջիկների հետ, գյուղավարի ձայնս գլուխս եմ գցել, որպես «մաղըրվոր» նվեր ստացածս գաթան պարեցնելով՝ հասել եմ գյուղի մի ծայրից մյուսը

Հաստատ կյանքիս ամենահավես, ամենահիշվող օրերից մեկն է լինելո մորաքրոջս տղայի հարսանիքը

Ի դեպ, էդ զարդարված ու փաթեթավորված գաթաների տակ թղթերի վրա գրություններ են լինում, որոնք, իբր, գուշակություն են այն նվեր ստաած չամուսնացած երիտասարդների համար։ Պարզունակ, շաբլոն բաներ են, բայց էնքան հուզիչ բան կա ինձ համար էդ սովորույթի մեջ։

Իմ գաթան քիչ առաջ բացեցի. յուղոտված, թափանցիկ դարձած թղթիս վրա գրված էր.
«Սերը նման է կարմրուկի, որքան ուշ է գալիս, այնքան վտանգավոր է»։

Քանի որ չամուսնացածների մեջ ամենամեծերի եռյակում էի, իսկ գաթաները բաժանվում են պատահականության սկզբունքով, ապա պարզապես հրաժարվում եմ հավատալ, որ սա ուղղակի համընկնում էր

[Նաիրուհի]

Կյանքիս ամենաթանկ նկարներից մեկը, որ ջնջվել էր աշխատանքային նեթբուքիս միջից, ու մտածում էի՝ ոչ մի տեղ չի պահպանվել։

2011 թ. նոյեմբերի 21-ին Վահագն Չախալյանին նվիրված հավաք-քննարկման օրն առաջին ու վերջին անգամ տեսա Լևոն Խեչոյանին, էդ օրն իմացա, որ ջավախքցի է։ Համալսարանից կարդացել էի ու սիրում էի, բայց ոչ մտածում էի, որ մի օր կհանդիպեմ իրականում, ոչ էլ նույնիսկ երազում էի այդ մասին։

Բայց շնորհակալ եմ կյանքին, որ եղավ այդ օրը, երբ ոչ միայն տեսա նրան, այլև լսեցի։

Չէ, իհարկե էդ մի օրը բավական չէր նրան ճանաչելու համար, բայց բնածին երկչոտությունս թույլ չտվեց փնտրել նրան, փորձել մտերմություն ստեղծել։ Գիտեմ, զգում եմ, որ եթե ցանկանայի՝ կստացվեր, բայց չարեցի, իսկ հիմա չափազանց ուշ է։

Ու մեկ է՝ մի տեսակ ուրախ եմ, որ էսօր ընկերուհուս համակարգչի խորքերում պահպանվել էին այդ միջոառման օրվա բոլոր լուսանկարները։

Ջավախքի հողը դեռ ամբողջովին չի ամլացել։

[Նաիրուհի]

Տհաճ է հարազատ ընկալած մարդուց նենց ցաված լինելը, որ իր գրած ամեն բառին կամ ամեն անգամ իր գոյության մասին հիշեցնող ցանկացած բանի ի պատասխան ուզենաս մենակ մի բան գրել՝ ռադ եղիր։
Ու մի կերպ զսպում ես քեզ, որ մեջդ կուտակվածը քեզ ու կողքիններիդ չխեղդի։

Ո՞նց անեմ, որ ընդհանրապես մոռանամ իրեն ճանաչած լինելս։ Հաշվեմ, որ ինքը երբևէ չի եղել, ես իրեն ինձ էդքան մոտ չեմ թողել, ևս մեկ անգամ ամենազզվելի կերպով չեմ սխալվել մարդուն մարդ համարելով։

Տհաճը ոչ թե էն է, որ մի անգամ էլ երեխայի նման ոգևորվեցի գտածովս, որն իրականում գոյություն չուներ, այլ էն, որ էլի հիշեցի, որ տենց մեկը եղել է կյանքումս։ Յախք։