Անուկապատում

[Ուլուանա]

Վերջին օրերին մեզ մոտ լավ առատ ձյուն է եկել։ Մենք էլ երեկ որոշեցինք նորից ձնեմարդ սարքել՝ էս անգամ հենց մեր տան դիմաց։ Եղանակը տաք էր ու պայծառ, ձյունն էլ ընտիր կպնում էր։ Մի խոսքով՝ իսկը ձնեմարդ սարքելու օր։ Արեգն ասում է, որ «ծյոծյա ձնեմարդ» է ստացվել, այլ կերպ ասած՝ ձնեկին։ Ի տարբերություն մի քանի գրառում վերևում ներկայացված իր խեղճուկրակ նախնու, մեր նոր ձնոն բավական պատկառելի տեսք ունի՝ շարֆով, կոճակներով ու նույնիսկ մազերով։ Էլի շատ մեծ չի։ Ավելի ճիշտ՝ ես չգիտեմ, թե միջին վիճակագրական ձնեմարդն ինչ բոյ է ունենում, քանի որ իրականում շատ չեմ տեսել, իսկ նկարներ նայելով մեծ մասամբ բոյի մասին պատկերացում չես կազմում։ Բայց կարծում եմ՝ գոնե միջին չափի ստացվել է. Արեգը վկա .

[Ուլուանա]

Մեր տան մոտակայքում մի լիճ կա, մեջը՝ բադեր, սագեր ու կարապներ։ Երբեմն ճայեր էլ են երամով գալիս, կարճ ժամանակ անց հեռանում։ Երբեմն էլ՝ աղավնիներ են այցելում լճափ։ Հավես տեղ է՝ համ բնության, համ կենդանիների առումով։ Տղայիս հաճախ ենք տանում էնտեղ, երկար նայում ենք լող տվող թռչուններին, երբեմն էլ կերակրում ենք։

Էդ թռչուններին հետևելն ահագին հետաքրքիր է։ Էնքան տարբեր են վարքով։ Բադիկներն, օրինակ, շատ հանգիստ են, պասիվ, սուսիկ–փուսիկ, անշառ, գլուխները կախ՝ իրենց գործին։ Նաև բավական վախկոտ են։ Հենց շարժում են նկատում դեպի լիճը, միանգամից լճի ափամերձ տարածքից ուղղվում են դեպի խորքերը։ Իսկ սագերը բադերի հակապատկերն են՝ ահավոր լաչառ, կռվարար ու շատ աներես։ Գլուխներն էլ անընդհատ էս կողմ–էն կողմ երկարելով՝ ֆռֆռում են. ամեն տեղ պիտի խցկվեն, խառնակչի պես մեկ սրան բզեն, մեկ՝ նրան։ Ղառ–ղառ ձայններն էլ միշտ գլուխները գցած։

Բադերն ու սագերը շատ են, իսկ կարապներն ընդամենը երկուսն են՝ երևի էգ ու որձ։ Միշտ միասին են, հազվադեպ են իրարից հեռու լինում։ Երկուսով հաճախ գնում են լճի խորքերը, հետո միասին էլ հայտնվում։ Ու իրենց էնպես են պահում, կարծես հստակ գիտակցում են, որ իրենք էդտեղ մյուսներից մի քանի գլուխ բարձր են (և ոչ միայն չափերով), կարծես վերևից են նայում բոլորին. իրենց «պալոժ» չի ինչ–որ ռամիկ սագերի ու բադերի հետ շփվելը։ Դե, ո՞վ ունի իրենց վեհաշուք ու նրբագեղ կեցվածքը, երկար պարանոցը։ Էստեղ եկող մարդկանցից ոմանք էլ հաճախ հենց միայն կարապներին են կերակրում՝ սագերին ու բադերին անտեսելով։ Չգիտեմ՝ էս թռչունների խելքն ինչքանով է հասնում, որ էդքանը գիտակցեն, բայց դե մտածում եմ՝ գուցե դա էլ է կարապներին իրենց մյուսներից վեր դասելու լրացուցիչ առիթ տվել, ի՞նչ իմանաս։ Ուտելիքի ակնկալիքով կարապները պատրաստ են քեզ վրաերթի ենթարկել։ Ես, իհարկե, վախենում եմ ամեն անգամ փորձել ոչինչ չանել՝ պարզելու համար՝ արդյոք իսկապես կբարձրանան վրաս, եթե անշարժ կանգնեմ ու չփորձեմ կանխել իրենց անսասան երթը դեպի ինձ, թե, այնուամենայնիվ, վերջին պահին կփոշմանեն։ Երբ հացի փշրանքները նետում ես, որ ուտեն, բոլոր թռչունները գցվում են նետված փշրանքի ուղղությամբ՝ որտեղ էլ որ այն լինի, մինչդեռ կարապները երբեք չեն բարեհաճում իրենցից մի քիչ այն կողմ ընկած փշրանքի համար իրենց նեղություն տալ. գերադասում են սպասել, որ հենց իրենց դիմաց գցես, նոր վերցնեն, ուտեն։

Մինչև էս կարապներին հանդիպելը ես երբեք ջրից դուրս՝ քայլող կարապ չէի տեսել։ Պարզվում է՝ ջրի վրա նրանց նրբագեղ սահքը ցամաքում վերածվում է ծանր ու խոշոր տուտուզների անճոռնի շորորանքի։









Իսկ ձմռանը, երբ լիճը գրեթե ամբողջությամբ սառցապատ է, մի փոքր տարածք, չգիտես ոնց, սառույցից զերծ է մնացել, կամ հատուկ մաքրել են, չգիտեմ, ու թռչունները վայելում են ջուրը։ Սառցապատ տարածքում էլ զբոսնում են։

[Ուլուանա]

2013–ն ավարտվեց, երկու ամիս էլ անցավ, իսկ ես դեռ տարիս չեմ ամփոփել...
Բայց դա էն բաներից է, որ թեկուզ ուշացումով, բայց պիտի արվի.

2013 թ. իմ ամենասիրած պահերը
տղայիս խոսել սկսելը
Այցելությունը էկոավան
Ռուբիի հետ անցկացրած շաբաթը
Հայաստանում ունեցած հանդիպումները


2013 թ. հիմնական տարվածություն(ներ)ս
բոհո (բոհեմական) ոճը

2013 թ. սիրածս կայքերը
mnmlist.com
zenhabits.com
pinterest.com


2013 թ. ինձ համար ամենահաճելի ու ամենաօգտակար բլոգը
mirtagroffman.livejournal.com

Էս բլոգի մասին ivy–ից եմ իմացել կարծեմ մի երկու տարի առաջ, որի համար շատ շնորհակալ եմ։ Էնքան բան եմ սովորել բլոգի հեղինակից. էնքան հաճախ եմ նրա գրառումները կարդալով՝ խաղաղվել, էդ պահին ինձ հուզող հարցերի պատասխաններ գտել։

2013թ. ինձ համար կարևոր բացահայտումները.
հում վարսակ (ivy–ի շնորհիվ եմ բացահայտել), որը դարձել է հիմնական նախաճաշս
քվիլինգ (quilling)՝ կտրտած թղթեր փաթաթելով զանազան իրեր ու դեկորացիաներ սարքելու արվեստը (շարունակում եմ զարմանալ, թե արվեստի ինչքան տեսակներ կան, որոնց մասին ես դեռ չգիտեմ, ու դեռ ինչքա՜ն տեսակներ եմ բացահայտելու)
նաև ինքս ինձ եմ բացահայտել շատ առումներով

2013 թ. ինչո՞վ եմ հպարտացել
ավելորդ գնումներից հնարավորինս զերծ մնալու ահռելի առաջընթացով (մինիմալիզմ)

Ո՞րն է 2012թ և 2013 թվականների դեկտեմբերների ամենամեծ տարբերությունը
2012–ին դեկտեմբերի վերջին Լոս Անջելեսում էի, 2013–ի դեկտեմբերի վերջին՝ Երևանում
2012–ի դեկտեմբերին դեռ հին բնակարանում էինք, իսկ 2013–ի դեկտեմբերին նոր՝ ավելի մեծ բնակարանում
Բայց ամենամեծ տարբերությունն ինձ համար այն էր, որ 2012–ի դեկտեմբերին տղաս դեռ հազիվ մի հիսուն բառ էր ասում, իսկ 2013–ի դեկտեմբերին արդեն համարյա նորմալ խոսում էր։

2013–ին ի՞նչ եմ արել առաջին անգամ
Գիշերն ընդհանրապես չեմ պառկել քնելու, որ պրոյեկտս անեմ–վերջացնեմ
Մուլտ եմ սարքել (որպես Motion Graphics առարկայի պրոյեկտ) (միայն թե չխնդրեք ցույց տալ )



2013–ին ումի՞ց եմ շնորհակալ և ինչի՞ համար
Բյուրին՝ առողջական հարցերում խորհրդակցության ու բազմիցս ինձ հանգստացնելու համար
Բարեկամին՝ մի բացառիկ զգացողության համար, որ ինձ պարգևեց՝ կոնկրետ երևույթ լրիվ իմ աչքերով տեսնելով ու մեկնաբանելով։ Մինչև էդ ինձ թվում էր՝ էդպիսի բան ուղղակի հնարավոր չի։ Ու դա երևի միայն ինքը կարող էր՝ իր չտեսնված խորաթափանցությամբ
Jarre–ին՝ ուղղակի ջերմության ու լիքը դրական լիցքերի համար
Chuk–ին մասնագիտական հարցերում խորհուրդների ու ցուցումների համար
ivy–ին՝ վերևում նշածս բացահայտումների համար
ամբողջ ընտանիքիս, հատկապես ամուսնուս՝ տարբեր հարցերում ինձ սատարելու համար


2014–ի մասին.

Ի՞նչ նոր բաներ կուզենայի անել ու ավարտել, որպեսզի 2015–ի հունվարին ուրախությամբ արձանագրեմ դրա մասին
քոլեջն ավարտել, բայց ամենայն հավանականությամբ էս տարի էլ չեմ հասցնի...
շատ նկարել ու ընդհանրապես ստեղծագործել տարբեր ոլորտներում
և այլն

Ինչ–որ բան, որ չէի ուզենա այլևս անել
նյարդայնանալ, անհանգստանալ, վախենալ, գործերս հետաձգել։


Մի երկու խոսք էլ` որպես ամփոփման «ամփոփում»

Հետաքրքիր ու ուսանելի տարի էր ինձ համար 2013–ը։ Ինձ թվում է՝ էդ տարում ես մի շատ կարևոր մոտեցում ձեռք բերեցի կյանքի նկատմամբ՝ սովորել ցանկացած իրավիճակից՝ նույնիսկ ամենատհաճներն ու ամենածանրերը դիտարկելով որպես անփոխարինելի ու օգտակար դաս, ինչպես նաև շնորհակալ լինել կյանքին ու էն մարդկանց, որոնց միջոցով էդ դասն ինձ մատուցվեց։ Էս մոտեցումն, իհարկե, նորություն չէր` որպես երևույթ, ուղղակի միայն անցած տարվա ընթացքում ինձ հաջողվեց այն տեսական ոլորտից տեղափոխել գործնական ոլորտ։ Չեմ կարող ասել, թե միշտ հաջողվել է, բայց շատ դեպքերում է հաջողվել։

Երևույթին դրականորեն նայելու սկզբունքը երևի գործեց նաև էն ժամանակ, երբ էս տարի առաջին անգամ Հայաստանից վերադառնալով՝ դեպրեսիայի մեջ չընկա. եթե մինչև հիմա վերադառնալով՝ կարծես ինձնից պոկում ու էնտեղ էի թողնում էնտեղ եղած հաճելին, թանկն ու հարազատը, ապա էս անգամ ես վերջիններիցս ստացած դրական լիցքերը հետս բերեցի էնտեղից՝ տաքուկ ու ապահով. ինձնից ոչինչ չպոկվեց ու չմնաց էնտեղ՝ խաթարելով իմ լիարժեքությունը։ Այլ կերպ ասած՝ Հայաստանով լցված վերադարձա, ոչ թե Հայաստանից դատարկված, ինչպես որ լինում էր նախորդ անգամները։

[Ուլուանա]

Քանի որ ես չեմ կարող սուտ խոսել (երևույթի նկատմամբ ունեցած հոգեբանական և ֆիզիկական ալերգիայի պատճառով, որից իրականում բուժվելու ցանկություն չունեմ), էն դեպքերում, երբ չեմ ուզում իրականությունը բացահայտել, երբեմն ինձ համար ավելի հեշտ է էնպես անել, որ իրականությունը փոխվի՝ համապատասխանելով ասածիս, քան ասել մի բան, որն իրականությանը չի համապատասխանում։ Իհարկե, շատ դեպքերում իրականությունը ասածիդ համապատասխանեցնելն ուղղակի քո ուժերից վեր է։ Նման դեպքերում ոչինչ չի մնում, քան ասել ճշմարտությունը, որքան էլ որ անցանկալի լինի, եթե, իհարկե, էն դեպքերից է, երբ լռելն էլ տարբերակ չի։
Եթե իմանայիք, թե հանուն սուտ չխոսելու ինչ հետաքրքիր հատկանիշներ ու կարողություններ կարելի է բացահայտել սեփական անձի մեջ...

[Ուլուանա]

Հիշում եմ՝ մի 15 տարի առաջ՝ Զատկի օրը, թղթե օրագրումս գրել էի, թե ինչ անհեթեթ է ինձ համար էս տոնը՝ հաշվի առնելով, որ էս գունավոր զիզի–բիզի ձվերը կապ չունեն Քրիստոսի կամ նրա հարության հետ։ Շատ տոներ կան, որ ահագին հեռացել են իրենց բուն իմաստից, բայց էս մեկը երևի էդ առումով ամենաշատ հեռացածներից է։

Զատիկի ՝ ինձ համար միակ հետաքրքիր բաղադրիչը հիմա այն է, որ տղաս մի քիչ զվարճանում է ներկած ձվիկներով, դրանք կռվեցնելով։ Բայց դե մենք առանց դրա էլ լիքը ուրիշ կրեատիվ բաներ ենք միասին անում, ձվեր ներկելն էդ ամենի մեջ առանձնապես մեծ բան չի, որ հանուն դրա ամեն տարի ձու ներկեմ։ Ես ոչ քրիստոնյա եմ, ոչ էլ ձու եմ ուտում (չհաշված, որ մեկ–մեկ կարող է ուտեմ բաներ, որոնք մի քիչ ձու են պարունակում), չնայած էս անգամ, երբ մայրս ու քրոջս ընտանիքն էլ մեզ մոտ են, տոնը նշեցինք՝ ձվերով ու մնացած բաներով։ Ես էլ խախտեցի համարյա երկու տարվա անձվակերությունս ու մի հատիկ ձու կերա, բայց հետո մտածեցի, որ չպիտի ուտեի։

Ինձ որ մնա՝ ո՛չ Զատիկ կնշեմ, ո՛չ Նոր տարի, ո՛չ էլ կերուխումի վրա հիմնված որևէ այլ տոն։ Ընդհանրապես ընդունված տոներն ինձ արդեն վաղուց սկսել են չհետաքրքրել։ Երևի պիտի տոնի խորհուրդն ինձ իսկապես իմաստալից ու կարևոր թվա, որ էդ տոնը նշելու ցանկություն ունենամ, իսկ էդպիսի տոնը դժվար թե սննդային կամ այլ առումներով հակասի իմ հայացքներին ու ապրելակերպին։ Նույնիսկ մտածում եմ՝ միգուցե ինքս ինչ–որ տոներ մոգոնեմ, որ ընտանիքով նշենք ։ Մյուս կողմից էլ դեռ վստահ չեմ, որ ընդհանրապես արժե ֆիքսված տոներ ունենալ։ Ծնունդներն ու մարտի ութը հերիք չե՞ն։ Կարելի է ուղղակի ինչ–որ բան տոնել ըստ տրամադրության, իրավիճակի։ Կարծում եմ՝ ավելի իմաստալից ու հաճելի կլինի։ Ի վերջո, տոնն ուրախության, հաճույքի հետ է ասոցիացվում, իսկ դրանք սովորաբար պատվերով չեն լինում։ Ինձ համար էս պարտադրված տոները նախ և առաջ հարկադիր աշխատանքի ու չհասցնելու տագնապների հետ են ասոցիացվում, իսկ որ իմաստն էլ չեմ տեսնում, ընդհանրապես որևէ մղիչ ուժ չկա նշելու։ Ու՞մ է պետք էդ ամբողջ իրարանցումը. մի փոր հացի համար արժե՞ էդքան տառապել։ Ես որ համարում եմ, որ չարժե։ Ես, իհարկե, միայն իմ մասին եմ ասում, իսկ թե ուրիշները ոնց են նշում կամ ոնց կնախընտրեին նշել՝ իրենց գործն է. ո՛չ մեղադրում եմ, ո՛չ էլ բողոքում, քանի դեռ ուրիշների ինչպես նշելն ինձ վրա անմիջականորեն չի անդրադառնում։

[Ուլուանա]

Դպրոցական տարիքում երգում էի։ Համ լավ ձայն ունեի (ասում են), համ լավ լսողություն ու մեր դասարանի երգողն էի. հանդեսների ու միջոցառումների ժամանակ միշտ ես էի մենակատար լինում։ Բայց ո՜նց չէի սիրում, երբ ինձ երգացնում էին, հատկապես հյուրերի ներկայությամբ։ Ես էլ աշխարհի ամաչկոտն էի, ու դա ինձ համար մի աննկարագրելի տառապանք էր։ Ոչ թե բուն երգելու պրոցեսը, այլ էն, որ պիտի մի խումբ մարդիկ, ականջները սրած ու աչքներն ինձ հառած, լսեին ու մտքներում էլ գնահատեին։ Էդ զգացողություններս հիշելով՝ կարծում եմ՝ ես իմ երեխաներին էդպես չեմ երգացնի, եթե իրենք իրենց հոժար կամքով չերգեն։ Իսկ տանը, երբ մենք մերոնցով էինք լինում, ու մամաս խնդրում էր երգել, պարտադիր փակում էի տան բոլոր դռները, որ ձայնս մեր տան պատերից դուրս չսողոսկի, հարևանները հանկարծ չլսեն։
Եղբայրս էլ էր լավ երգում, մեր ձայներն էլ շատ համահունչ էին, ու տանը հաճախ հավեսի համար միասին երգում էինք։

Չգիտեմ՝ ոնց ստացվեց, որ երգելը կամաց–կամաց դուրս մնաց իմ կյանքից. երևի մի կողմից հյուրերի համար պատվերով երգելու տարիքս անցավ, մյուս կողմից՝ այլ հետաքրքրություններ առաջ եկան, ու երգելը մղվեց հետին պլան, ու ձայնս աստիճանաբար «նստեց», ինչպես ասում են։ Հետո որ փորձում էլ էի երգել, զգում էի, որ նախկին հզոր ձայնիցս բան չի մնացել։ Մի կողմից ափսոսում էի, իհարկե, մյուս կողմից էլ մի տեսակ թեթևացում կար. էդպիսի խղճուկ ձայնով ինձ էլ ոչ ոք չէր ստիպի երգել։ Նոր ծանոթներս ոչ էլ իմանում էին, որ ես երբևէ լավ երգել եմ։ Դպրոցից հետո այլևս ոչ մի միջավայրի «երգողը» չեմ եղել, թեև մեկ–մեկ կարոտում եմ երբեմնի ձայնս ու մտածում եմ, որ հիմա որոշ միջավայրերում գուցե երգեի, եթե միայն կարողանայի։

Եթե սարսափելի ամաչկոտ չլինեի, չի բացառվում, որ երգն ընտրած լինեի որպես մասնագիտություն։ Էդ տարբերակը դպրոցական տարիքում պարբերաբար դիտարկում էի, բայց ի վերջո բարդույթները հաղթեցին։ Մամաս էլ դեռ վաղ մանկությունիցս ինքն իր համար որոշել էր, որ ես ծնված եմ երգչուհի դառնալու համար։ Ինքը մինչև հիմա էլ էդ համոզմանն է ու ոչ մի կերպ չի հաշտվում էն մտքի հետ, որ ես էդպես էլ երգչուհի չդարձա։ Ասեմ ավելին. հույսը դեռ լրիվ չի էլ կորցրել, չնայած նրան, որ իրականում նման հեռանկարի նշույլ անգամ չկա ու տարիներով չի եղել։ Ու ամեն անգամ էդ թեման շոշափելիս էնպես է խոսում, կարծես ես դա իրեն պարտք եմ մնացել։ Այ էդպես էլ ապրում եմ տարիներով՝ երգչուհի չդառնալու մեղսալի բեռն ուսերիս ։

Տղայիս ծնվելուց հետո սկզբում շատ քիչ էի երգում իր համար։ Մի կողմից գիտակցում էի, որ պետք է, մյուս կողմից՝ մի տեսակ երգելս չէր գալիս. ոնց որ ինքս իմ երգելուց հուշտ լինեի։ Հետո տեսա՝ ամուսինս իմ փոխարեն երգում է իր միջակ լսողությամբ, այսինքն՝ երբեմն ոչ ճիշտ։ Իսկ ես կարդացել եմ, որ երբ երեխաների համար կանոնավոր կերպով երգում է ոչ այնքան լավ երաժշտական լսողությամբ մեկը, երեխայի լսողությունն ըստ այդմ էլ զարգանում է, այսինքն՝ վատ երաժշտական լսողություն է ձևավորվում։ Ու որոշեցի, որ հանուն դրա կսկսեմ երգել, թեկուզև ցածր ձայնով։ Հիմա բացի օրվա ընթացքում տղայիս հետ մանկական երգեր երգելուց, նաև հստակ ավանդույթ է դարձել քնեցնելիս իր համար երգելս։ Օրորոցայինի համար համապատասխան մի չորս–հինգ հայերեն երգ կա, որ միշտ երգում եմ, մինչև քնում է։ Ու զգում եմ, որ համ երգելու հավեսս է գնալով աճում, համ ձայնս է ահագին բացվել։ Մեկ–մեկ նույնիսկ էնքան եմ տարվում, որ մոռանում եմ, որ օրորոցային եմ երգում, ու ցանկալի է ցածր երգել ։ Մեկ–մեկ էլ տղայիս քնելուց հետո էլ դեռ շարունակում եմ իմ հավեսի համար երգել։

Բայց չէ, ինչ՝ ինչ, երգչուհի ես էս կյանքում հաստատ չեմ դառնալու ։

Առաջին դասարան. Այբբենարանի հանդեսին երգ եմ երգում.

[Ուլուանա]

Սովորաբար համարվում է, որ մարդիկ ամենաանհոգը լինում են մանկության տարիներին, իսկ հետո քիչ–քիչ սկսում են բախվել կյանքի դժվարություններին, խնդիրներին, հոգսերը գնալով շատանում են, ու մանկության անհոգությունից այլևս հետք չի մնում։ Իմ դեպքում ճիշտ հակառակն է եղել (Բենջամին Բաթոնի ականջը կանչի)։ Ես, կարելի է ասել, ծնվել եմ աշխարհի դարդերն ուսերիս։ Երբեք չեմ հանդիպել ինձ նման դարդոտած երեխայի ու հուսով եմ՝ չեմ էլ հանդիպի։ Իմ ամենադժբախտ, ամենադարդոտած տարիքը եղել է վաղ մանկության շրջանը, թեև ինձ հետ ոչ մի սարսափելի դեպք չի պատահել իրականում, որի մասին հնարավոր լիներ արձանագրել որպես փաստ։ Ինձ շրջապատող մարդիկ ու հատկապես երեխաներն ինձնից էնքան տարբեր էին, որ ինձ լրիվ այլմոլորակային էի զգում, ու մտածում էի, որ ես նորմալ չեմ, ինձ հետ մի բան էն չի։ Ինձ մի քանի տարեկանում էնպիսի հարցեր էին հուզում ու լրջորեն անհանգստացնում, որ հիմա երբ հիշում եմ, ինքս ինձ խղճում եմ էդ տարիքում։ Շուրջս կատարվող ցանկացած գործողություն, իմ միջով էր անցնում, կարծես անմիջականորեն ինձ հետ էր կատարվում, ինձ էր խոցում։ Ցանկացած անարդարությունից, թեկուզ աննշան, աշխարհը գլխիս մթնում էր, ու ինձ ահավոր դժբախտ էի զգում։ Ու երբ տեսնում էի շուրջս տիրող անհոգությունը, սխալ տեղում հայտնված ինչ–որ աննորմալ արարած էի ինձ զգում ու անհույս երազում ուրիշների նման նորմալ լինել՝ ուրախ ու անհոգ։

Ինձ հուզող հարցերից մեկն էլ մահն էր։ Ցածր դասարանի աշակերտ էի, երբ էդ հարցն ինձ սկսեց լրջորեն անհանգստացնել։ Մեկ էլ հանկարծ ինչ–որ բան ինձ հիշեցնում էր, որ աշխարհում մահ կա, որ մի օր, կապ չունի՝ երբ, ես, իմ բոլոր հարազատները, իմ ճանաչած բոլոր մարդիկ այլևս չենք լինելու, ու էդ մտքից ընկնում էի խոր ու երկարատև տրտմության մեջ։ Նայում էի շուրջս, ասենք, բակում խաղալիս, ու մտածում. «Ո՞նց են մարդիկ էսպես անհոգ խաղում, ապրում, երբ էս ամենը, միևնույն է, մի օր վերջանալու է, ինչի՞ համար է էս ամենը, եթե հետո չի լինելու»։ Ու կյանքն էնքան մռայլ ու անիմաստ էր թվում։ Պատահում էր՝ էդ հոգեվիճակը օրեր էր տևում, մինչև ինչ–որ բան ստիպում էր ժամանակավորապես մոռանալ էդ անտանելի իրականության մասին, բայց ընդամենը մինչև հաջորդ «նոպան»։ Մահվան գաղափարը՝ որպես ամեն ինչի վերջ, ոչ մի կերպ չէի կարողանում ընդունել, համակերպվել դրա հետ։ Ինչ–որ բան սարսափելի սխալ էր թվում։ Էդպես չպիտի լիներ։ Միայն հետո պիտի իմանայի, որ իրականում էդպես չի։

Տարիների ընթացքում, իհարկե, ահագին փոխվեցի՝ ինքս ինձ վերագտնելով ու ճանաչելով, մի քիչ էլ ուրիշներին նմանվելով։ Չեմ կարող ասել, թե հիմա ավելի անտարբեր եմ շուրջս կատարվող անարդարությունների նկատմամբ, պարզապես հիմա ես դրանք այլ կերպ եմ ընկալում ու մեկնաբանում։ Իմ հոգսերն էլ տարիների հետ, բնականաբար, ոչ միայն չեն պակասել, այլև ավելացել են ու ամենայն հավանականությամբ շարունակելու են ավելանալ, բայց դրանով հանդերձ՝ ես հիմա անհամեմատ ավելի անհոգ եմ ինձ զգում, քան առաջ ու հատկապես՝ մի քանի տարեկանում։ Հիմա ինձ բոլորովին էլ «ոչ էս աշխարհից» չեմ զգում։ Ճիշտ է, շատերի համար հիմա էլ եմ էդպիսին, բայց ես հո գիտեմ, որ էս աշխարհից եմ։ Ճիշտ է, ես էդպես էլ չիմացա, թե որն է էն անհոգ մանկությունը, որի մասին ճանաչածս համարյա բոլոր մարդիկ երանությամբ ու նոստալգիայով խոսում են, բայց դա արդեն էնքան էլ կարևոր չի։

[Ուլուանա]

Ո՜նց եմ զզվում վերջնաժամկետներից (դեդլայն)։ Բայց դրանք էլ որ չեն լինում, սկսում եմ ինքս ինձնից զզվել, որովհետև անգյալանում եմ անթույլատրելիության աստիճանի։ Բա հիմա ո՞նց անենք, որ ոչ մի բանից ու ոչ մեկից չզզվենք ։

[Ուլուանա]

Որևէ գրառում անելիս հաճախ պատկերացնում եմ տարբեր մարդկանց ռեակցիաները գրառումս կարդալիս։ Երբեմն կոնկրետ մարդկանց ռեակցիաներն էնքան «ուժեղ» եմ պատկերացնում իրենց տեսանկյունից, որ ենթադրածս ռեակցիայի հիման վրա սկսում եմ գրածիցս համապատասխանաբար հաճույք ստանալ կամ ներվայնանալ։ Մարդիկ կան, որոնց հայացքով նայելիս ինչ էլ գրած լինեմ, ներվայնացնող է թվում։ Էդպիսի պահերին է, որ մտածում եմ՝ իսկ արդյոք պե՞տք է էս ամեն ինչը։ Որ գրելս ընդհանրապես ինձ պետք է՝ կասկած չունեմ, խոսքը հրապարակավ գրելու մասին է։ Վերջերս սրա մասին շատ եմ մտածում...

[Ուլուանա]

Կյանքում ամենակարևոր բաներից մեկը սիրված ու գնահատված լինելն է։ Մեզ հաճախ թվում է, որ դիմացինը գիտի, որ իրեն սիրում ու գնահատում ենք, ու կարիք չկա անընդհատ դրա մասին նորից ասելու։ Բայց իրականում դա էն բաներից է, որ մշտապես «թարմացման» կարիք ունի։ Դու կարող ես մտածել, որ դրա կարիքը չկա, իսկ իրականում էդ մի քանի ծեծված բառերը կարող են ուղղակիորեն լուսավորել մարդու օրը, ամեն անգամ կարծես առաջին անգամ։ Ու, ցավոք, էնքան քիչ են էն մարդիկ, ովքեր երբեք չեն «թերանում» «ակնհայտը» ասելուց, հիշեցնելուց։

Շնորհակալ եմ։ Շատ։

[Ուլուանա]

Փիլիսոփայելս եկել էր, ասեցի՝ մեջս չպահեմ ։

Ալտրուիզմի (այլասիրություն) մասին քննարկումների հաճախ եմ հանդիպել, որոնցում կասկածի տակ է դրվում ալտրուիզմի գոյությունը կամ այն հարցը՝ արդյոք ալտրուիզմի դրդապատճառներն իրականում եսասիրական չեն, ու, ի վերջո, արդյոք ցանկացած բարի գործ, որ անում ենք, իրականում մեզ համար չենք անում, քանի որ դրանից մեզ լավ ենք զգում, մեծանում է սեփական նշանակալիության գիտակցումը և այլն։ Ակումբում էլ, ի դեպ, թեմա կա դրա վերաբերյալ։ Էնտեղ գրառում չունեմ, որովհետև թեմայի հարցադրումներն ինձ էլ էին մի քիչ շփոթության մեջ գցել, ունեցածս պատկերացումները մի քիչ խարխլել... Ու թեև ընդհանուր առմամբ ես հավատում եմ, որ կյանքը գլոբալ առումով արդար է, բարին էլ ոչ միայն կա, այլև գերակշռում է չարին, բայց ալտրուիզմի մասին հակասական մտքերը, միևնույն է, շարունակում էին պարբերաբար այցելել։

Միայն վերջերս պայծառացման պես մի բան ունեցա, ու էդ հարցն ինձ համար կարծես իր վերջնական լուծումը գտավ։ Պայծառացում ասելով՝ նկատի չունեմ ինչ–որ գերբնական բան, պարզապես էս անգամ, երբ էդ հարցն ինչ–ինչ պատճառով էլի այցելեց ինձ, մի տեսակ հանգիստ ու բնական ձևով միանգամից եկավ նաև պատասխանը, էնպես, կարծես ինքը վաղուց արդեն կար ներսումս, ու սպասում էր հարցի հերթական այցելությանը, որպեսզի երկու ծայրերը հարմարավետ միաձուլվեին իրար։

Ալտրուիզմն, ըստ իս, հերոսություն չի, ոչ էլ անձնազոհություն, այլ բնական ցանկություն ու պահանջ է էն մարդու համար, ով սիրում է... ինքն իրեն, կամ ուրիշներին։ Ամբողջ հարցն այն է, որ տարբերություն չկա. իրեն ու ուրիշներին որպես մեկ ամբողջություն տեսնելն է կարևորը, ու դա մեծ մասամբ լինում է ենթագիտակցաբար։ Երբ մարդ սիրում է ինքն իրեն, չի կարող չսիրել ուրիշներին, և հակառակը՝ չի կարող ուրիշներին սիրել, բայց ինքն իրեն չսիրել։ Իսկ եսասիրությունն, իմ ընկալմամբ, իրականում կապ չունի սիրո հետ։ Նույնիսկ հակառակը. դա մարդու՝ ինքն իրենից ու աշխարհից պաշտպանվելու պահանջի դրսևորում է։ Ու էս ամենից ելնելով՝ սիրող մարդը որևէ մեկին լավություն անելիս պարզապես բարիք է գործում՝ առանց հատուկ հասցեատիրոջ, առանց կոնկրետ խորանալու, թե ինչի համար է դա անում. այլ կերպ ասած՝ սիրող մարդու համար չեն տարանջատվում ու չեն բախվում իր ու ուրիշների շահերը. դրանք ակամա ընկալվում են որպես մեկ ամբողջություն։

Հա, ալտրուիզմ կա, հաստատ ։

[Ուլուանա]

Տարբեր առիթներով պատմել եմ, որ փոքր ժամանակվանից ահավոր անջատված եմ եղել։ Հիմա դեռ մի քիչ դզվել եմ։ Անջատվածությանս ամենաակնառու դրսևորումները լինում էին էն ժամանակ, երբ դրսից տուն գալուց հետո մտնում էի ննջասենյակ՝ շորերս փոխելու։ Եթե ինձ «չխանգարեին», ժամերով էնտեղից դուրս չէի գա. շորերս հանել–հագնելու ընթացքում անընդհատ շեղվում–տարվում էի զանազան մտքերով ու էդպես երկար նստած կամ պառկած անջատվում։ Մամաս էլ միշտ ջղայնանում էր. հագնվելուս ընթացքում բազմիցս գալիս–գնում, շտապեցնում էր, նախատում, որ ես դեռ «տկլոր» եմ։

Մի 10–12 տարեկան կլինեի, ննջասենյակում փոխվելու ընթացքում աչքս ընկավ հատակին ընկած մի փոշեգնդի, նայեցի, նայեցի՝ աչքերս շաղվելու աստիճանի, ու մտածեցի. ես էս պահը պիտի շատ հստակ մտապահեմ ու տասնյակ տարիներ հետո հիշեմ, թե ոնց էի հենց էս պահին նայում էս փոշեգնդին ու մտածում, որ պիտի մտապահեմ էդ պահը... Տասնյակ տարիների հեռավորությունից ես պիտի կինոյի պես տեսնեմ ու զգամ էս տեսարանը։ Ու մտածեցի՝ տեսնես՝ ինչպիսին կլինեմ էն ժամանակ, երբ հիշեմ էս պահը, ինչո՞վ կտարբերվեմ հիմիկվանից, ի՞նչ պայմաններում ապրելիս կլինեմ...

Վերջերս հիշել էի. հստակ մտաբերեցի էդ պահը, օրվա ժամը, իմ դիրքը մեր ննջասենյակում, փոշեգունդը հատակին, ու թե ոնց էի նայում դրան ու մտածում։ Ոնց որ երեկ լիներ. մի կողմից կարծես հեչ չեմ փոխվել (հիմա էլ եմ երբեմն հագնվելիս (ու ոչ միայն) նույն ձևով մտքերով տարվում ու ժամանակի զգացողությունը կորցնում), մյուս կողմից էնքան բան է փոխվել. շատ առումներով լրիվ ուրիշ մարդ եմ դարձել, լրիվ ուրիշ տեղ ու ուրիշ պայմաններում եմ ապրում, ու ամենակարևորը՝ լրիվ ուրիշ հոգեվիճակում եմ, ու դա հրաշալի է։ Ճիշտ է, դեռ հեռու եմ լրիվ իմ ուզած լավը լինելուց, բայց հաստատ շատ ավելի լավն եմ ու լավ եմ, քան էն ժամանակ։

[Ուլուանա]

Համեմատաբար վերջերս բացահայտածս արվեստի այս տեսակը՝ քվիլլինգը, շատ եմ հավանում։ Նոր տարվա նախօրյակին մի տոնածառ էի սարքել քվիլլինգի սկզբունքով։ Բայց մտքիս կար մի քիչ ավելի ծավալուն մի բան էլ անել, ու վերջերս որոշեցի փորձել։

Էս կոլաժի վրա ահագին երկար ժամանակ եմ ծախսել։ Ասեմ ավելին. կյանքումս դեռ ոչ մի ստեղծագործական աշխատանքի վրա էսքան ժամանակ ծախսած չկայի, տո նույնիսկ դրա կեսի չափ ծախսած չկայի։ Հիմնական ժամանակը ծախսվել է զուտ մեխանիկական աշխատանքի վրա, ու ընդհանուր պրոցեսն էնքան երկար տևեց (ամոթ էլ է ասելը, բայց համարյա մի ամիս՝ ճիշտ է, տեղ–տեղ՝ երկարատև ընդմիջումներով), որ արդեն վրան նայելիս այլևս անընդունակ էի այն ընկալելու ու գնահատելու գեղագիտական տեսանկյունից։ Աչքերս մի տեսակ «մազոլ» էին եղել։ Արդեն էնքան էր զահլաս գնացել, որ համարյա փոշմանել էի ընդհանրապես էդ աշխատանքը նախաձեռնելու համար։ Մի պահ նույնիսկ մտածեցի՝ կիսատ թողնեմ, պրծնեմ էդ գլխացավանքից։ Բայց էդքան ծախսածս ժամանակն ափսոսացի ու որոշեցի ամեն դեպքում ավարտին հասցնել՝ ինչ էլ որ ստացվելու լինի։ Վերջերում, երբ արդեն կտրտրել–փաթաթելու տաղտկալի գործընթացը հետևում էր մնացել, ու «կլորակներին» վերջնական դասավորություն տալու պահը եկավ, հավեսս միանգամից վերադարձավ։ Մի ահագին ժամանակ էլ շրջանակը ձևավորելու վրա գնաց։
Չգիտեմ՝ ոնց է ստացվել, բայց սա է.

[Ուլուանա]

Էնքան բան ունեմ գրելու... Ափսոս, ամեն ինչ հնարավոր չի գրել։

Զարմանահրաշ բան է էս կյանքը։ Ամեն օր, ամեն քայլափոխի ավելի ու ավելի եմ համոզվում դրանում։
Երբ ճիշտ ժամանակին ստանում ես քեզ հուզող հարցերի պատասխանները, որպես կանոն, լրիվ անսպասելի տեղերից, հաճախ նաև անսպասելի պահերի, ու նոր միայն հասկանում, որ հենց դա էր ճիշտ ժամանակը, ուրիշ պահի չէր կարող լինել։ Երբ բոլորովին անսպասելի իրականանում է մանկությանդ ամենախելառ ու ամենաանհնար երազանքներից մեկը, ընդ որում՝ շատ ավելի սիրուն ու հետաքրքիր ձևով, քան երբևէ կհամարձակվեիր երազել։ Երբ ինչ–որ հարցում մտքերդ խառնված են լինում, երբ թվում է՝ ինչ–որ կարևոր բան սասանվել է մեջդ ու չգիտես՝ ոնց վերականգնել ու նորոգել, և նորոգումը գալիս է ամենաանհավանական տեղից ու վերականգնում կորցրածդ հավասարակշռությունը։ Երբ էնտեղ, որտեղ կարծում էիր՝ տվողը դու պիտի լինես, իրականում ավելի շատ ստանում ես, ու հերթական անգամ համոզվում, որ երբեք չգիտես՝ որտեղ ինչ կգտնես։
Երբ նայում ես աներևույթ թագավորությանդ ու հասկանում, որ իրականում աննկարագրելիորեն հարուստ ես, ուղղակի մեկ–մեկ մոռանում ես դրա մասին։

Շնորհակալ եմ։

[Ուլուանա]

Երբեմն մի քիչ տխուր է գիտակցելը, որ այն, ինչ քեզ ամենալավն է հաջողվում անել, այն միակ բանը, որ քո կոչումն ու տարերքն ես համարում, որի մեջ գտնվելիս, ինչքան էլ ծանր լինի, քեզ լիարժեք ու ճիշտ ես զգում, ուղղակի չի կարող մասնագիտություն կամ աշխատանք լինել։ Հոբբի բառն էլ մի քիչ նսեմացնող է։ Մինչդեռ մնացած ամեն ինչը դրա համեմատ անլուրջ ու խղճուկ հոբբի է թվում...Մյուս կողմից գուցե ամբողջ իմաստն ու հմայքն էլ հենց դրա մեջ է։ Ի վերջո, դա այն աներևույթ թագավորության բաղադրիչներից է, որ միայն քոնն է ու իր բնույթից ելնելով՝ պարզապես չի կարող երևութական լինել։ Ու էդպես երևի ճիշտ է։

* * *
Կյանքում երևի ամենաշատը սարսափում եմ անվերադարձ հրաժեշտներից ու բաժանումներից/հարաբերությունների խզումներից։ Ինձ հետ նման բան դեռ չի պատահել։ Կամ... համարյա չի պատահել։ Բայց միշտ սարսափել եմ դրա մտքից։ Ինձ մոտիկից ճանաչող մարդիկ գիտեն, որ ես ընդհանրապես կամուրջներ չեմ այրում, ինչ էլ որ լինի. ուղղակի ի վիճակի չեմ։ Գուցե թույլ եմ դրա համար, չգիտեմ։ Բայց «անդարձի» հենց միայն գիտակցումը, որ հաճախ ենթադրում է լիքը չասված ու չպարզաբանված բաներ, ինձ կարող է խելագարության հասցնել։ Էն միտքը, որ ինձ համար կարևոր որևէ մեկը հանկարծ կարող է ինձ բլոք անել, սև ցուցակ գցել կամ ուղղակի չպատասխանել նամակներիս ու հաղորդագրություններիս, ամենամեծ սարսափներից մեկն է ինձ համար։