Անուկապատում

[Ուլուանա]

Աշնանը բացի սիրուն գունավորված տերևներից, մեկ էլ խաշամը ոտքերով խշխշացնելն եմ շատ սիրում: Որ դուրս ենք գալիս զբոսնելու, երեխաներիս հավասար ես էլ եմ, չորացած տերևների շարանների ու կույտերի մեջ մտած, հավեսով վազում, թռչկոտում էդ տերևների մեջ:

Էն օրը Արեգին դպրոցից բերելիս դպրոցի տարածքում` դարպասների մոտակայքում, ահագին գայթակղիչ խաշամի շարաններ տեսանք, մտանք մեջը, սկսեցինք ոգևորված խշխշացնել, մեկ էլ մի քիչ հետո Արեգն ասում է.
- Մամա, ինչի՞ են մարդիկ մեզ նենց նայում, ոնց որ գժեր լինենք:

Առաջին ռեակցիաս ծիծաղի փռթկոցն էր: Փաստորեն, ես իրենից ավելի ինքնամոռաց էի տրվել էդ զբաղմունքին, որ ուրիշների հայացքները չէի նկատել:
- Դե, որովհետև իրանք չգիտեն, թե ինչքան հավես ա սենց խշխշացնելը,- պատասխանեցի,- թե չէ` մեզ գժի տեղ դնելու փոխարեն իրանք էլ մեզ նման կխշխշացնեին: Խեղճ մարդիկ, չգիտեն` ինչ հաճույքից են զրկված:

Հետո շարունակեցինք «գժավարի» խշխշացնել չորացած տերևները:

[Ուլուանա]

Առանձնասենյակ երբեք չեմ ունեցել` ոչ երեխա ժամանակ, ոչ էլ չափահաս: Ամուսնանալուց հետո, երբ առանձնասենյակ ունենալն արդեն ժամանակավրեպ էր, ինչ-որ պահից սկսած` երազում էի արվեստանոց ունենալու մասին: Մեր նախորդ տանը ես ու ամուսին մի համատեղ աշխատասենյակ ունեինք: Հաշվի առնելով, որ դրանից առաջ ունեցած մեր բնակարանում իսկի դա չկար, ահագին գոհ էի: Ճիշտ է, էդ սենյակի հետ կապված լիքը անհարմարություններ կային, բայց էլի ուրախ էի, որ գոնե ինչ-որ անկյուն ունեմ, որտեղ կարող եմ ստեղծագործել: Էդ սենյակում անտանելի նեղվածք էր. սենյակի մոտ 1/3-ը միաժամանակ նաև որպես պահեստ էր ծառայում մեր տան համար, սենյակը դուռ չուներ, մի կողմից մուտք ուներ դեպի հյուրասենյակ, մյուս կողմից` դեպի խոհանոց: Այլ կերպ ասած` լրիվ проходной двор: Իմ աշխատասեղանը դրված էր դեպի հյուրասենյակ մուտքի հենց կողքին, ու անցնող-գնացողը միշտ ձեռքին եղած ցանկացած իր, որ չգիտեր` էդ պահին ուր դներ, ձեռքի հետ դնում էր հենց իմ սեղանին, ինչի հետևանքով սեղանիս վրա մշտապես զանազան ու զարմանազան մանր-մունր իրերի կույտ էր գոյանում:

Ճիշտ է, ինձ կարծես վիճակված չի դուռ ունեցող արվեստանոց ունենալ, քանի որ ներկայիս տան աշխատասենյակը, որը նույնպես իմ ու ամուսնուս համատեղ «նստավայրն» է, էլի դուռ չունի, բայց գոնե ինչ-որ չափով առանձնացած է տան մնացած մասից, այսինքն` ի տարբերություն նախորդի, «ոտքի տակ» չի, ինչը լուրջ առավելություն է: Տան էս անկյունը, որ ես արվեստանոց եմ կոչում, կարծես իմ փոքրիկ դրախտը լինի: Սենյակը կարելի է միջին չափի համարել, որի մեծ մասն իմ տարածքն է, քանի որ արվեստի, ձեռագործի պարագաներն ահագին տեղ են զբաղեցնում, իսկ ամուսինս էդքան տարածքի կարիք չունի: Ճիշտ է, սեղանի վրա էլի մեծ մասամբ քաոս է տիրում, բայց հիմա այն ամբողջությամբ ի՛մ ստեղծած քաոսն է, ոչ թե ուրիշների լցրած պատահական իրերից գոյացածը, իսկ իմ քաոսը միանգամայն կառավարելի է ինձ համար: Սեղանիս վրա կարող են միաժամանակ ամենատարբեր բնույթի, չափի ու ձևի իրեր, նյութեր, գործիքներ լցրած լինել, բայց ես միշտ գիտեմ, թե ինչ կա, ու թե որն ինչի համար է էդտեղ:

Մի ժամանակ շատ էի նեղվում էս քաոսային վիճակից, անընդհատ փորձում էի շուրջս հավաք պահել, ու, մեկ է, չէր հաջողվում: Հետո հասկացա, որ իմ ստեղծագործական նախընտրությունները հաշվի առնելով` հավաք պահելը պարզապես անհնար է. ըստ էության, արվեստանոցս իսկապես հավաքված, կոկիկ տեսք կարող է ունենալ միմիայն պարապ վիճակում լինելիս, այսինքն` երբ ես ոչ մի ստեղծագործական պրոյեկտի վրա չեմ աշխատում: Իհարկե, լինում են նաև էդպիսի շրջաններ, բայց` հազվադեպ ու կարճատև: Իսկ գործող վիճակում թափթփված տեսքն ուղղակի անխուսափելի է Համ էլ ինչքան շատ եմ ուրիշների արվեստանոցների նկարներ տեսնում, էնքան ավելի լավ եմ զգում ինձ, որ ես, այնուամենայնիվ, ամենաթափթփվածը չեմ:

Էս էլ արվեստանոցս` հարաբերականորեն հավաք վիճակում: Աշխատասեղանս էստեղ բավական թեթև է (հա, սա համեմատաբար թեթև` հավաք վիճակներից է), քանի որ էս պահին ինտենսիվ աշխատանք չի կատարվում դրա վրա, թեև միաժամանակ մի քանի կիսատ պրոյեկտներ կան, որ ընթացքի մեջ են: Կուզենայի տեսնել նաև ստեղծագործող, արվեստագետ ընկերներիս արվեստանոցները կամ տան/սենյակի էն անկյունը, որն իրենց արվեստանոցն են համարում:

[Ուլուանա]

Երբեմն տպավորություն է, որ պիտի ներողություն խնդրես նրա համար, որ էս ամենից հետո կյանքի իմաստը չես կորցրել, որ դեպրեսված կամ կատաղած ու ատելությամբ լցված չես, որ գիշերները գոնե մի քիչ քնում ես, որ անընդհատ լալահառաչ գրառումներ չես անում ու վերջապես` որ դիմանում ես, գրողը տանի, ոչ թե անընդհատ գոռում` դիմանալու չի: Դե, դիմանալը հիմա հեչ հարգի չի:

Ոմանց թվում է, թե ինչքան շատ մաղձ թափեն, էնքան հայրենասեր են, ինչքան շատ լալահառաչ գրառումներ անեն, էնքան ավելի կարեկից են, իսկ ով էդ ամենը չի անում, դեռ մի բան էլ հանդգնում է ինչ-որ բաներով ուրախանալ, ուրեմն անհայրենիք, էգոիստ ու անկարեկից է: Ու ոչինչ, որ մարդիկ կան` իրենց հայրենասիրությունն ու կարեկցանքը գործով են ցույց տալիս և դրա մասին հրապարակավ գոռգոռալու կարիք չունեն, որ ցավն ու մտահոգությունը լուռ են ապրում` առանց հրապարակավ լացուկուծ դնելու ու նեգատիվ տարածելու, միաժամանակ կարողանում են իրենց շուրջը եղած դրականն էլ նկատել ու դրանից սնուցվել, հետևաբար դիմանում են ու շարունակում են ապրել ու ապրեցնել:

Էնքան լավ կլիներ, որ չդիմացողները դիմացողներին չմեղադրեին զուտ դիմանալու կամ ինչ-որ դրական բանի տրամադրություն ունենալու համար: Ու մեկ էլ մի պահ պատկերացրեք, թե ինչ կլիներ, եթե բոլորը չդիմանային:

[Ուլուանա]

Էսօր Ֆեյսբուքի ընկերներիցս մեկի գրառման տակ ներկայով ապրել չկարողանալու մասին խոսակցություն եղավ մի պահ, ես էլ էդ թեմայով բան հիշեցի, մտածեցի` գրեմ:
Ամռանը երկու օրով հանգստավայր էինք գնացել մեր նահանգում: Էն նավակներից քշեցինք, որ ոտնակներով են վարում: Քանի որ հինգ հոգով էինք` մեր ընտանիքը, մեկ էլ մամաս, իսկ նավակում չորս հոգուց ավել չէր թույլատրվում, չէինք կարող բոլորս մի նավակում լինել, Վազգենը երեխաների հետ մի նավակով էր, ես ու մամաս` ուրիշ: Վարելու ընթացքում մամաս անընդհատ անհանգստանում էր. մեկ` նավակը ծուռ ա գնում, ղեկը պետք ա անընդհատ մեջտեղում պահել, որ ուղիղ գնա, մեկ` դանդաղ ենք գնում, հետ ենք մնում, ու անընդհատ նման մտահոգություններ, լարված վիճակներ: Ասում եմ` մամ, մենք պլան չենք կատարում, ոչ ոք հետևներիցս չի ընկել, ոչ ոքի հետ չենք մրցում, ծուռն ու ուղիղն էլ հեչ կարևոր չի էս դեպքում, ուղղակի թուլացի ու վայելի. նայի լճի ալիքներին, զգա, թե ինչ հանգստացնող ա շուրջբոլորդ էդ ալիքները տեսնելը, վայելի ընթացքը, սա հաճույք ա, գործ չի, պարտականություն չի, թող մի քիչ էլ ծուռ գնա, թող մի քիչ էլ դանդաղ գնանք, լիքը ժամանակ կա, հաստատ կարող ենք անհրաժեշտ ժամին տեղում լինել, դա հաստատ խնդիր չի: Բայց մամաս ոչ մի կերպ չէր կարողանում պարզապես թուլանալ ու վայելել պահը:

Ու էդտեղ մտածեցի, որ սա իրականում լուրջ խնդիր է ու միայն մամայիս չի, որ հատուկ է: էս մոտեցումն ընդհանուր առմամբ բնորոշ է հայերիս, հատկապես մեր ծնողների, իրենց ծնողների սերնդին, չգիտեմ` մինչև որ սերունդ է էդպես հասնում: Մեր սերնդում էլ կա (ի վերջո, մենք մեր ծնողների դաստիարակած սերունդն ենք, չէինք կարող զերծ մնալ դրանից), բայց, իմ կարծիքով, մեր սերնդում ու հատկապես մեզնից հետո եկած սերնդում բավական պակասել է ու գնալով պակասում է բարեբախտաբար: Ես ինքս ահագին աշխատել եմ ինձ վրա, որ կարողանամ ձերբազատվել էդ մոտեցումից ու սովորեմ վայելել պահը, վայելել ներկան, ապրել ներկայում: Մենք ուղղակի չգիտենք թուլանալ ու հաճույք ստանալ ներկա պահից, վայելել բուն պրոցեսը, մենք նույնիսկ հաճույքի համար նախատեսված զբաղմունքը միշտ վերածում ենք ծանր պարտականության, լարված աշխատանքի` մշտապես փորձելով ինչ-որ չափանիշների ու մեր կամ ուրիշների սահմանած պահանջներին բավարարել` մեզ կոտորելով, լարվելով, տանջահար լինելով, ու արդյունքում ոչ մի հաճույք էլ չենք ստանում, կամ` եթե ստանում էլ ենք, տանջանքն ու լարված վիճակը հաճախ գերակշռող են լինում: Եվ հանուն ինչի՞ է էդ ամենն արվում. միշտ հանուն ավելի լավ հետոյի, բայց էդ ավելի լավ «հետոն» էդպես էլ երբեք չի գալիս. մենք մեր պահվածքով ցանկացած պոտենցիալ դրական «հետո» դարձնում ենք նույն տանջալից հիման, իսկ քանի դեռ հիման տանջալից է ու հաճույքից զուրկ, հետոն երբեք էլ ավելի լավը չի լինելու: Կյանքն ամեն պահի ապացուցում ու վերահաստատում է էս պարզ ճշմարտությունը:

Հ.Գ. Հուսով եմ` ընթերցողներիս մեջ չեն լինի մարդիկ, որ գրածս կմեկնաբանեն որպես ապագայի մասին ընդհանրապես չմտածելու կոչ:

[Ուլուանա]

Վերջերս ինձ համար բացահայտել եմ ձմեռային զբոսանքի գրավչությունը: Նախկինում երբեք մտքովս չէր անցնի, որ ձմռանը կարելի է հաճույքի համար զբոսնել, չէի պատկերացնում, թե ընդհանրապես ոնց կարելի է ձմռանը տնից դուրս գալ առանց անհրաժեշտության: Բայց հիմա ձմեռային սառն օդը շնչելն էնքան հաճելի է, որ ոչ մի ամառային զբոսանքի հետ չի համեմատվի: Խոսքն, իհարկե, սառնամանիքին զբոսնելու մասին չէ, այլ` երբ ջերմաստիճանը զրոյից բարձր է: Չնայած վերջերս զրոյից մի քիչ ցածրի ժամանակ էլ եմ հաճույքով զբոսնել:

Իսկ հատուկ զբոսնելու դուրս գալն էլ մեզ նվեր մնաց նախորդ տարվա կարանտինից, երբ ուրիշ ոչ մի տեղ չէինք գնում, և մաքուր օդ շնչելու ու գոնե մի քիչ շարժվելու, քայլելու համար սովորություն դարձրինք ամեն օր 20-30 րոպե մեր տան շրջակայքում ընտանիքով զբոսնելը: Ու չնայած հետո խստացումները հանվեցին, մեր ամենօրյա զբոսանքները մնացին: Հատկապես դիմակը հանելուց հետո սառն օդը կրկնակի հաճույք է թվում, մի տեսակ սկսում ես ավելի շատ գնահատել լիաթոք շնչելու հնարավորությունը:

[Ուլուանա]

Ամառվանից սկսել եմ իսպաներեն սովորել Duolingo ծրագրով: Ամենօրյա ռեժիմիս անբաժան մասն է դարձել որոշակի ժամանակ իսպաներենին տրամադրելը: Տրամադրածս ժամանակն օրվա մեջ շատ չի, բայց խիստ կանոնավոր է: Իսպաներեն սովորելու ցանկություն վաղուց եմ ունեցել` դեռևս ուսանողական տարիներից, ու միշտ մտածել եմ, որ մի օր անպայման կսովորեմ: Իսկ վերջերս մի քանի պատճառ կար դա վերջապես նախաձեռնելու համար: Նախ էնպես էր ստացվել, որ կյանքիս էդ շրջանում ես աննախադեպ մոտիվացված էի զգում ինձ: Բացի դրանից, մտածում էի` ուղեղս մի քիչ մարզելու ու հիշողությունս լավ մարզավիճակում պահելու համար արժե ինչ-որ նոր բան սովորել, իսկ լեզու սովորելն էդ առումով արդյունավետ է համարվում: Եվ, վերջապես, իսպաներենն ինձ դուր է գալիս, ինչո՞ւ մի լրացուցիչ լեզու չիմանամ, հատկապես որ նաև երկրորդ ամենագործածական լեզուն է անգլերենից հետո:

Պիտի խոստովանեմ, որ իմ իմացած մյուս չորս լեզուներից (հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն, գերմաներեն) իսպաներենը շատ ավելի հեշտ է: Իհարկե, դեռ շատ սովորելու բան ունեմ, դեռ չեմ հասել ամենաբարդ մասերին, ու գիտեմ, որ, ինչպես ցանկացած լեզվում, իսպաներենում էլ կան որոշակի մարտահրավերներ, բայց դե լեզվի բարդության աստիճանի մասին ընդհանուր պատկերացում կազմելու համար բոլորովին էլ պարտադիր չէ հասնել ինչ-որ բարձր մակարդակի. սովորաբար հենց սկզբից էլ ընդհանուր պատկերը երևում է, հատկապես երբ արդեն մի քանի` իրարից ահագին տարբեր օտար լեզուներ գիտես ու կարող ես համեմատել:

Նկատել եմ, որ իսպաներենն ինձ ծանոթ բոլոր լեզուներից ամենատրամաբանականն ու ամենահստակն է: Առայժմ որևէ «անհեթեթության» կամ անտրամաբանական բանի չեմ հանդիպել. ամեն ինչ միանգամայն ճիշտ ու տրամաբանական է թվում, թեև ենթադրում եմ, որ անհեթեթություններ էլ դեռ կլինեն, ի վերջո, բնական լեզու է, թեև, իմ կարծիքով, իր հստակությամբ ու տրամաբանականությամբ ահագին մոտ է արհեստականին:

Էսպես որ նայում եմ, իսպաներեն սովորելիս ուղեղս իմ ուզած չափով չի մարզվում: Մտածում եմ` արդեն վաղուց կիսամեռ գերմաներենս էլ վերակենդանացնել ու զարգացնել: Այ, գերմաներենի հետ ուղեղի մարզանքի առումով լուրջ հույսեր եմ կապում. համոզված եմ` նա ինձ չի հիասթափեցնի : Բայց առայժմ գերմաներենին հերթ չի հասնում: