Տնաշենի

[Շինարար]

Օսկարի ներկայացված ոչ մի ֆիլմ չեմ նայել, Օսկարն էլ չեմ նայել բնականաբար: Ոչ էլ ինձ թվում ա, թե մշակութային կյանքից հետ եմ մնացել:

[Շինարար]

Social distancing-ը անում եմ ինձ սոցիալական ցանցերից կտրելով: Ոչ ֆեյսբուք, ոչ թվիթեր աշխատելու եմ էլ չմտնել, եթե չստացվի, կջնջվեմ: Ֆեյսբուքում հատկապես սաղ դասախոս են գլխիսէ լվացվիր, տանից ֆաքինգ դուրս մի գա, խի՞ ֆաքինգ, մեկ ուզում էի բոլոր նման շրջանակա ունեցողներից անֆրենդ անեմ, էն էլ լիքը ընկերներ կան, դու չես ուզւոմ՝ մի դուրս գա, իմ դուրս գալուն խի ես այ մարդ հայհոյում: Հետո որ մտնում են պաշտոնատար անձանց էջերը սկում՝ այ ապուշ սենց նենց, սաղ հրաշալի գիտեն նման իրավիճակում ոնց վարվել, մենակ նախարարներն են «այ ապուշ»-ներ: Ու մենակ Հայաստանում չի էս վիճակը: Ամեն տեղ: Սոցիալական ցանցրից դուրս էլ՝ մամուլը շատ վատ ա լուսաբանում: Չգիտես խի՝ ակադեմիական շրջանակների ամենասիրած թիրախը մամուլն ա: Էս վիճակում՝ ամենակարևոր գործերից մեկը հենց մամուլն ա անում, իհարկե Հրապարակի կարգի արտաքնոցները նախ և առաջ մամուլ չեն: Մի խոսքով՝ կներեք անհոդաբաշխ խոսքիս համար: Ասելս էն ա՝ եթե պետք լինեմ, ինձ փնտրեք ակումբում:

[Շինարար]

Մի քիչ պատմեմ:

Մեր ամբիոնի վարիչը, որ նաև ժամանակին իմ գիտական ղեկավարն էր, ոնց որ ձեռքերը լվացած լինի: Ոչ մի բան չի անում կամ եթե անում ա՝ տեղյակ չենք: Ասենք կուրսերից մեկի ղեկավարը սաղ օրը բզբզում ա ծրագրերը, ուսանողների հետ փորձնական պարապունքներ ա անցկացնում, իր կուրսի դասախոսների համար, որոնցից մեկը ես եմ, առանձին վիդեոկոնֆերանս ա անում ու նաև ծրագրում ա, որ մենք առանձին փորձնական պարապունք անենք: Մնացած կուրսերի ղեկավարը ամբիոնի վարիչն ա, ոչ մի լուր: Տնաշեն, առաջինը դու պիտի բզբզաս, մեզ հետ մշտական կապ հաստատես, քննարկես, խելք խելքի տանք: Միանձնյա որոշում ես, որ հնարավոր չի առանց խորհրդակցելու որ ինչ: Մեկը ես հստակ պատկերացում ունեմ՝ իր ղեկավարած դասընթացում իմ դասերը ոնց պիտի վարեմ: Կարող ա իմ պատկերացման մեջ սխալներ կան, բայց որ ինքը չի քննարկում, ես չեմ կարող ինձ առաջ գցել:

Էդ նույն կերպ կյանքս կերան թեզիս ընթացքում, մարդիկ ինձ ասում են, որ վատ ղեկավար լինեին, թեզդ վարի կտայիր, եթե հաջող պաշտպանել ես, ուրեմն չես կարող բողոքել: Չէ, ախպեր, իմ նյարդային համակարգի ամրության ու նաև իրավիճակիս ինչ-որ չափով անելանելիության պատճառով երեսս պնդացրած աշխատել եմ, թե չէ հաստատ երկրորդ տարվա վերջերում կդադարեցնեի հետները աշխատանքը՝ հնարավոր չի, դու չես կարող, դու վերլուծական մտածողություն չունես, էն ինչ գրում ես թեզի նման չի, քննողները սա չեն ընդունի: Գրողը տանի, դեռ երկրորդ տարվա կեսերն ա, ինչ քննողներ, թողեք աշխատեմ: Մի խոսքով, հիմա հանգիստ եմ տանում, բայց պետք ա չմոռանամ ինչ պայմաններում եմ աշխատել: Հա ասում եմ լավ մարդիկ են և այլն, բայց պետք չի մոռանալ նաև թերությունները: Հիմա մտավախություն ունեմ, որ վերջին պահին տեսնի ճար չկա, պիտի դասերը վարվեն, մի աբսուրդ բան մոգոնի, ասի՝ սենց են վարում ու վերջ:

Էստեղ իմ անենահին ընկերներիցս մեկը ******ացի մի տղա ա, լավ ու վատի հարց չի, երևի ուղղակի տարբեր ենք, բայց քանի գնում համոզվում եմ, որ նման մարդու հետ ես չեմ կարող ընկերություն անել: Մարդը եվրոպացի ա՝ իր անձնական տարածքի խիստ հոգածությամբ, պոլիտկոռեկտ և այլն, գիտի, կամ իրան թվում ա, թե գիտի՝ երբ ինչ ասի, ոնց ասի: Թվիթերում ստատուսներ ա գրում, թե ոնց ա պետք վերջ տալ սպիտակ պատրիարքատին և այլն: Երբ որ սպիտակ հետերոսեքսուալ տղամարդը մի քիչ շատ ա էդ թեմայից խոսում, մոտս տպավորություն ա, որ դա սպիտակ պատրիարքատի վերահաստատում ա, ոչ թե վերջ տալ: Մի քիչ հովանավորչության հոտ չի՞ գալիս էս ամենից, մենք սպիտակ տղամարդիկս սովորեցնում ենք շրջապատին թե ինչ վատ ա սպիտակ պատրիարքատը: Երբ որ աշխատանքի ինտերվյուի կլինես ու քո և ոչ եվրոպացի կնոջ միջև ընտրության արդյունքում դու կընտրվես և ի նպաստ այդ կնոջ կհրաժարվես այդ աշխատանքից, կխոսենք: Թվիթերում բոլորս էլ կարող ենք գրել: Վրաս մեղք չվերցնեմ, գուցե և մի երկու անգամ արել ա նման բան, բայց ես տեղյակ չեմ:

Հիմա ինչու ենք մենք տարբեր: Ուրեմն էս մարդը դողում ա իր անձնական տարածքի վրա, ես իր ընկերն եմ, գիտեմ, ուշադիր եմ: Դեպքեր կա՝ ուղեղս չնայած չի մտնում: Երբ վերջին օրերն էին, ես իրենից երկու օր առաջ թեզս մուտք արեցի, որովհետև պիտի դաս տայի շատ ու օրենքի հետ կապված նրբություններ կար, էդքան կարայի աշխատեմ, մենակ եթե թեզս մուտք եմ արել: Կարևոր չի: Թեզս տպել եմ, օֆֆիսում դասավորում եմ, ինքը կատաղած աշխատում ա, մեր մյուս ընկերը բա՝ Տիրանը տես թեզը մուտք ա անում, հուհու և այլն, բա՝ սորրի այ եմ բիզի: Ոչ մի հաջողության մաղթում, ոչ մի վայրկյան աչքը թեքել: Հա դե հեչ էլ: Ջանդ սաղ:

Շատ բաներ որ էդպես տարօրինակ եմ համարել չպատմեմ կետ առ կետ: Վերջերս տեղափոխվում էր իմ նոր օֆիս, բայց դեռ բանալի չուներ, պիտի իրերը բերեր, ասաց՝ մինչև ե՞րբ ես էստեղ լինելու: Ասացի՝ էս ա գնում եմ, բայց կարող եմ դուռը բաց թողել, դու օգտագործիր, ժամը ութին հսկիչները կփակեն իրանք: Վայ չէ բան: Դե չէ չէ: Հաջորդ օրը ինձ տաք ու հով լինելով ինձ ասում ա՝ կարո՞ղ եմ խնդրել որ երբ օֆիսից դուրս ես գալիս, դուռը բանալիով փակես, որովհետև ուսանողների անձնական տվյալներով գրավորներ կան մոտս: Նախ ոչ մեկի դարդը չի կտրել մտնի ուսանողների գրավորները քո սեղանին նայի: Երկրորդ՝ դիր գրապահարանը և բանալիով փակիր: Երրորդ՝ դեռ նոր ես էս օֆիսում, ի՞նչ գիտես ես դուռը փակում եմ, թե չէ: Ասում եմ՝ բայց խի՞ ես նման բան ինձ խնդրում, ես դուռը միշտ փակում եմ: Բա դե որ երեկ ասիր՝ վեջդ չի կարաս բաց թողնես: Ասում եմ՝ երեկ ասի, որովհետև քեզ պետք էր, ասում ա՝ դե էդպես պետք չէր, ես համենայն դեպս քեզ խնդրում եմ: Գրողի տանի: Հիշո՞ւմ եք՝ սովետի ժամանակ Երևանցի մի ընտանիք Մոսկվայից հյուր էր ունեցել, արձակուրդ էին վերցրել, պարտք արել, որ հյուրերին լավ ժամանակ ապահովեն, դրանք վայելել էին ու գնացել ԿաԳեԲե: Հետո մամուլում հրապարակվել էր՝ Հայկական հյուրասիրություն և ռուսական անշնորհակալություն վերնագրով: Մի խոսքով, մարդկանց փորձում ես օգնել, քո դեմ ա դուրս գալիս:

Մի քանի օր առաջ բոլոր օֆիսցիներին խնդրեց, որ կլինի՞ էսինչ ժամից էնինչ ժամը օֆիսում չլինենք՝ մի ժամ, ինտերվուի եմ սկայպով: Իհարկե կլինի: Ես ինքս ինձ թույլ չէի տա նման բան խնդրել, ինքս իմ սկայպով ինտերվյուները տանից եմ վարել ու բոլորն էլ հասկանում են, որ կարիերայի նման փուլում դու երևի անձնական միայն քո օֆիս չես ունենա, ոչ մի կերպ դա ոչ պրոֆեսիոնալ չի դիտվում: Հիմա հատկապես էս կորոնավիրուսի համաճարակի դեպքում առավել ևս: Բայց խնդիր չեմ տեսնում, ինչևէ: Ինտերվյուից հետո գալիս եմ օֆիս, տեսնեմ սեղանս դասավորած: Գրողը տանի նենց չի որ կեղտոտ էր, մի քանի թուղթ, երկու երեք գիրք, բայց խառնիխուռն են դրված: Նորից, եթե ինտերվյուրի ես, բոլորը հասկանում են, որ թերևս օֆիսում այլ մարդիկ կան, ակադեմիական շրջանակներում տարածված ա խառնիխուռն սեղան ունենալը: Կամ կարող էիր ինձ խնդրել, ես մի քիչ կարգի գուցե բերեի: Կարող էիր կարգի բերելուց առաջ ինձ հարցնել, կարելի՞ ա: Նման անհրավեր ներխուժում ուրիշի անձնական տարածք, ուղղակի որովհետև Տիրանը ընկերական տղա ա, բաց, ազատ շփման մեջ, կարելի ա ուրե՞մն: Վեջս չէր լինի, եթե իր նման զգուշավոր մարդու կողմից չլիներ: Մի խոսքով, գուցե ես եմ սխալ մտածում, բայց մենք շատ տարբեր ենք մտածում:

Աշխարհը իր կորոնավիրուսով ես սենց մանրուքներով: Նենց չի որ քունս կորցրել եմ, ջղայնացած եմ կամ եսիմինչ, բայց ուղղակի երևի մի քիչ շատ ժամանակ ունեմ ինչ-ինչ բաներ վերլուծելու, վերագնահատելու: Ու ես հստակ գիտակցում եմ՝ իմ պարզությունը, հասարակությունը, ընկերականությունը շատ հաճախ ա իմ դեմ դուրս գալիս՝ սկսած նրանից որ ցանկացած լուրջ դեմքով, կաստյում-գալստուկով մեկը սկսում ա ենթադրել թե ինքը ավելի խելացի ա, ակադեմիապես, ինչ էլ բառ հնարեցի, ավելի խորագիտակ ա ու կարող ա ինձ սովորացնել, բացատրել, վերջացրած սենց մանրուքներով ու էն փաստով որ չնայած ինձ վարձել են որպես մշտական աշխատող դեռ նորմալ առանձին օֆիսի հարց չեն լուծել ինձ համար:

Ոչինչ փորձաշրջանս անցնի, կլուծեք, կստիպեմ, որ լուծեք:

[Շինարար]

Գիտեք ամենաշատը ինչն ա ինձ վտանգավոր թվում: Բնական ա բոլոր բռնատիրությունները վախի վրա են հիմնված` արտաքին թշնամու` Ամերիկան կլինի, Աստված կլինի, թե ինչ-որ վիրուս: Չեմ ասում` հիմա միանշանակ դրան ենք գնում, բայց էս իրավիճակը ցույց ա տալիս աշխարհի ամենաազատ երկրների բնակիչներին անգամ ինչ հեշտ ա կառավարել, որքան հեղհեղուկ ա մեր ազատությունը: Մենք բոլորս էլ ենթարկվում ենք նոր համակարգին շատ հեշտությամբ: Ես էլ եմ ենթարկվում, որովհետև չգիտեմ, թե ճիշտը որն ա, բայց ամենավտանգավորը էն ա, թե ինչ հեշտությամբ եմ մարդիկ վերածվում գործիքի նոր համակարգի ձեռքին: Օնլայն բոլոր տեսակի ստատուսները` տանը մնացեք, քունածը տանը մնացեք, կներեք բառացի թարգմանում եմ էն ինչ շատերիս ֆեյսբուքյան ընկերների գլխավոր նկարների տակն ա գրած, ով տանը չի մնում, նպաստում ա, որ մահանան իրենց շրջապատի տարեցները, մուննաթ, սպառնալիք, հոգեբանական շանտաժ և այլն, և այլն: Էլի եմ ասում` ես ինքս չգիտեմ, որն ա ճիշտը: Ինքս հետևում եմ վերևից եկող ցուցումներին, բայց ոնց կարող եմ ուրիշներին թելադրել, թե ինչ անել ու ամենաստոր միջոցը հոգեբանական շանտաժն ա: Չեմ ուզում որևէ մեկին անձնապես նեղացնել, բայց այլ ժամանակներում այլ հանգամանքներում էլ մարդիկ հանուն ասենք կոմունիզմի, պայծառ ապագայի մատնություններ էին անում: Գուցե իրոք ամենաճիշտը քունածը տանը մնալն ա, բայց դա համակարգի կողմից պիտի կարգավորվի ու վերահսկվի: Գոյություն ունեն իշխանություններ, բանակի յախշու պես շարքի կողքից քայլել ու լրացուցիչ զորքի վրա գոռալը որն ա: Դեռ մի օր իրար աչքերի մեջ պիտի նայենք: Ես չեմ մուննաթ գալու աջուձախ ու էս ընթացքում շատ բաներ եմ վերագնահատում ինձ համար, այդ թվում նաև իմ հարաբերությունները շրջապատի հետ: Կներեք գրառմանս մեջի հայհոյական բառապաշարի համար:

[Շինարար]

Էս ակումբը ոնց կա, տենց էլ մնում ա, ասում, խոսում, կատակում, իրար կծմծում, կռվում, խռովում, մի տան էրեխանց պես, մտածս օրվանից էդ ա:

Ուսանողներիս ստուգողականներն եմ ստուգում, դե էս անգամ արդեն իհարկե գրավոր չի, այլ հավաքած տեքստեր են ու պիտի օնլայն հետ ուղարկենք: Էն գործը որ մի տասնհինգ րոպեում պիտի անեի, ժամուկես ու ավել ա տևում, որովհետև ամեն զարդ ու զիբիլ փորձարկում եմ ֆիդբեքի համար, էլ նկար, էլ սլաք, էլ կարմիր, էլ կապույտ, էլ մանուշակագույն... Մեկ ա տենց մի անելու բան չկա, ինձ զբաղացնում եմ, համ էլ տեխնոլոգիապես ինքնակրթվում, լա՛նաթ քեզ չար սատանա, քիչ էր մնում ինքնակրտվում գրեի: Նենց չի որ ինչ-որ մեկը շնորհակալ ա լինելու, ոնց որ Հայաստանում էր, նենց էլ էստեղ, ինչքան շատ ես աշխատում, նախ չեն հավատում, որովհետև խի՞ պիտի քեզ կոտորելով աշխատես, տիպիկ ղեկավարության ու գործատուի մտածելակերպ, երկրորդն էլ՝ պահանջներն են միայն ավելանում: Առայժմ հավես ա: Ու չեմ նեղվում, որովհետև ներկայիս աշխատանքս, չնայած մշտական ա, ես էդպիսին չեմ դիտարկում, երկու տարի ու սուս փուս դուրս ծլկելու տարբերակներ եմ սկսելու որոնել: Կյանքը կարճ ա մի տեղում լճանալու համար, արդեն իսկ շատ երկար եմ էստեղ, բայց էս պահին ինձ համար երկնքից իջած հնարավորություն էր:

Ոնց որ վարժվինք հա՞ էս նոր կյանքին, առաջվա պես օրը երեսունհինգ անգամ կորոնավիրուսի ափդեյթներին չեմ հետևում, ընդամենը մի տասը-տասնհինգ անգամ, էս էլ կմարի:

[Շինարար]

Ուսանողներիս մի հսկա մասը ամերիկացի ա: Մի անգամ բանավոր քննությանը ուսանողին հարցնում ենք՝ միլիոնատեր լինես, ինչ կանես, ասում ա՝ ես միլիոնատեր եմ: Էսօր էլի պայմանական եղանակն եմ հետները պրակտիկա անում ու էդ դեպքը պատմեցի: Մի քիչ հետո մեկին հարցնում եմ՝ դասից հետո ինչ ես անելու: Շատ վեջս չի, ուղղակի դե արաբերեն եմ խոսացնում, բա՝ լողավազան կգնամ: Ասում եմ՝ խի՞ բաց են լողավազանները, բա՝ տանինը բաց ա:

[Շինարար]

Ձախակողմյան դիսկուրսին ամենամեծ վնաս տվողներից են ակադեմիայի` առնվազն հումանիտար ուղղվածության տափակ ու սահմանափակ ներկայացուցիչների մի ստվար հատված, ովքեր անսասան վստահություն ունեն իրենց խելացիության հանդեպ ու ուղղակի ասում են ձախակողմյան հնչեղություն ունեցող ուղղակի նախադասություններ ու կոչեր` առանց խորամուխ լինելու իրենց ասածի տխմարության մեջ: Դե դատարկության մեջ ինչ խորամուխ լինեն: Ես նման դատարկախոսներին մեղադրում եմ ձախակողմյան դիսկուրսի անհաջողությունների համար:

[Շինարար]

Ձախակողմյան դիսկուրսին ամենամեծ վնաս տվողներից են ակադեմիայի` առնվազն հումանիտար ուղղվածության տափակ ու սահմանափակ ներկայացուցիչների մի ստվար հատված, ովքեր անսասան վստահություն ունեն իրենց խելացիության հանդեպ ու ուղղակի ասում են ձախակողմյան հնչեղություն ունեցող ուղղակի նախադասություններ ու կոչեր` առանց խորամուխ լինելու իրենց ասածի տխմարության մեջ: Դե դատարկության մեջ ինչ խորամուխ լինեն: Ես նման դատարկախոսներին մեղադրում եմ ձախակողմյան դիսկուրսի անհաջողությունների համար:

Հնչողություն ունեցող նկատի ունեի, ինքնաուղղումն ա գործել:

[Շինարար]

Նախորդ անգամ ֆեյսբուքյան տենդենցների մասին, որ մեծամիտ գրառում արեցի, պարզվեց՝ իմ ակումբի ընկերներից մեկը իր վրա էր վերցրել, ես ընդհանրական էի գրել բայց հասկանում եմ, որ ինչքան ուզում ա ընդհանրական գրես, եթե կոնկրետ բաներ ես նշում, բնական ա, որ յուրաքանչյուրը ով այդ բաներից որևէ մեկը արել ա, իր վրա ա վերցնելու, ինչի համար ներողություն եմ խնդրում, բայց էլի եմ մեծ-մեծ խոսալու:

Հատուկ ընդգծեմ, որ դիտարկումներս մեծ մասամբ հիմնված են էստեղի ակադեմիական շրջանակների իմ շրջապատի ֆեյսբուքյան էջերի վրա, բայց բնական ա որ մեր հայաստանյան ֆեյսբուքն էլ զերծ չի դրանից: Հիմա մեծամիտ մասը:

Էս օրը մի ալբոմի շապիկ, օրը մի գրքի շապիկ շեյրելու պրակտիկան, հասկանում եմ, գալիս ա պարապությունից, բայց հետաքրքրիր ա, որ հատուկ տարածում և, ինչը ավելի կարևոր ա, հատուկ գունավորում ա գտնում ակադեմիական պսևդոինտելեկտուալ շրջանակներում՝ կրթադաստիարակչական՝ լուսավորենք մարդկանց որակյալ գրականությամբ, լուսավորենք մարդկանց որակյալ երաժշտությամբ, որովհետև մենք դոկտորներ ու պրոֆեսորներ ենք ու բնականաբար մեր լսած երաժշտությունը ամենաորակյալն ա, մեր կարդացած գրականությունը ամենաորակյալն ա, իսկ ֆեյսբուքյան մեր ընկերների զանգվածները խիստ կարիք ունեն լուսավորվելու: Այ պռճկվեք դուք հա: Չգիտեմ, ախր ակումբում էլ ենք կիսվում՝ ով ինչ ա կարդում, ինչ ա լսում, բայց ոչ թե զուտ կիսվում ենք, այլև արտահայտվում, ինչ ա նշանակում՝ ոչ մի մեկնաբանություն, միայն կիսվել: Եթե էդ ամենը հանգեցնում ա քննարկման, զրույցի, ոչ թե վերամբարձ կիսվելու ու անցնելու հաջորդին, իհարկե լրիվ այլ երանգ ա ստանում, որովհետև ինֆորմացիայի փոխանակման ա վերածվում, սա ես հասկանում եմ, ոչ թե մշակութային լուսավորչական աշխատանքի:

Ու էստեղ հիշեցի, որ ֆեյսբուքյան դոկտոր ընկերներ ունեմ, հենց պաշտպանեցին, ֆեյսբուքում մի բան են շեյր անում, տակը քոմենթ ես գրում, երբեք չեն պատասխանում, քննարկման մեջ չեն մտնում: Կարո՞ղ ա գիտես Մադոննան ես կամ Քիմ Քարդաշյանը, ֆեյսբուքյան ընկերներդ էլ քո ֆաներն են: Բնականաբար, եթե մեկը մի անգամ արհամարհեց իմ քոմենթը, երբեք երկրորդ անգամ չեմ քոմենթի իրանց, ընդհանրապես լավագույն դեպքում՝ անֆոլոու, իսկ հաճախ ուղղակի ջընջ:

[Շինարար]

Վերջնական համոզմամբ պնդում եմ, որ Հայաստանը խայտառակ վատ իշխանություններ ունի ներկայումս: Էս օրերին Փաշինյանի՝ կորոնավիրուսի դեմ պայքարի գլխավոր մունետիկի դերն ստանձած ֆեյսբուքյան էջըի ակտիվությունը, ծիծաղելի կլիներ, եթե իրականությանը չհամապատասխաներ, վերջնականապես հերքեց էն զոռով պահվող հույսի վերջին կայծերը: Այլ իրավիճակում կասեի ամենավատ, բայց քանի որ նախորդը կոռուպցիայի մեջ թաղված վատն էր, իսկ դրա նախորդը կոռուպցիայի ու արյան մեջ թաղված վատն էր, ուղղակի ասում եմ՝ խայտառակ վատ: Ոչ մի հույս չեմ կապում իրանց հետ, բացի էն, որ էլի գոնե չփչանան: Հնարավորինս աջ հայացքների տեր իշխանություն ա, որին բացարձակ չի հետաքրքրում աշխատավոր խավը, ու էստեղ ա իրանց ամենամեծ սխալը, որովհետև բնակչության մեծամասնությունը էդ աշխատավոր խավն ա: Աղքատ, ընչազուրկ մարդու համար ոչ մի տարբերություն չկա, թե իր հարստահարումը, ճնշումը կոռումպացված ճնշում ա, թե օրենքի շրջանակներում: Մի օր էլի կարող ա դուրս գան մարդիկ, ու էդ դեպքում դա էլ նախորդ անգամվա պես չի լինի, այլ զանգվածային անկարգությունների տեսքով: Ընդդիմությունում էլ տեսնում ենք թե ովքեր են, էդպիսի առիթի սպասող ուժերի պակաս չունենք: Ոնց ասել եմ, էլի մնում եմ էն համոզման, որ Հայաստանի ամենամեծ խնդիրը ոչ թե ոչ կոմպետենտ ու անճարակ իշխանություններն են էս պահին, այլ ոչ թե խայտառակ վատ, այլ սարսափելի ընդդիմությունը: Էն որ մարդու մոտ հույս էլ չի մնում, որ հա, հիմիկվաններն իրանց չարդարացրեցին, կամ էն, ինչ պետք էր սպասել իրանցից արեցին, հաջորդ անգամ իրենց չեն ընտրի: Այլ տարբերակ չկա:

[Շինարար]

Բլեքլայվսմեթըրի թեմայով օնլայն, հրապարակային տարածքներում ես հնարավորինս էլ չեմ խոսում, որովհետև ես ոչ միայն ինքս դրա միջով չեմ անցել, իմ կենսափորձը չի, այլ նաև այնպիսի տեղ եմ ծնվել, մեծացել, որ ինձ վրա դա որևէ կերպ չի անդրադարձել, չեմ տեսել: Մի խոսքով՝ ամաչում եմ խոսել մի բանից, ինչին անմասնակից եմ: Եթե հա մեզ մոտ ցույց լիներ, կգնայի կողքը ես էլ սուս-փուս կկանգնեի: Հետո ես չեմ ուզում քարոզել… Զրուցել, քննարկել՝ հա, քարոզել՝ չէ: Դրա համար էլ թվիթերից ջնջվեցի, աջուձախ քարոզիչ են: Բայց էս թեմայով զրուցել էլ մարդ չի ուզում, որովհետև ինչ-որ մեկի տառապանքը չի կարող ինձ համար իմաստասիրության նյութ դառնալ: Նույնիսկ քննարկումները, երբ վարվում են իրականում կամ ըստ իս անմասնակից մարդկանց կողմից, տհաճ են ինձ: Իոնեսկոյի Ռնգեղջյուրն են հիշեցնում՝ քանի եղջյուր ուներ ռնգեղջյուրը, սիլոգիզմ-ալոգիզմ: Ոմանց համար իմաստասիրության ու շաղակրատելու նյութ, ոմանց համար էսօր, երեկ ու վաղը, որի մեջ ապրում են:

Ասենք՝ եթե ես սարսափելի գլխացավեր ունենայի, չէի ուզենա կողքս էդ պահին քննարկում լիներ, մեկը ասեր՝ ատամի ցավն օրինակ ավելի ահավոր ա, մյուսը՝ երբեմն իմ գլուխն էլ ա ցավում, երրորդը՝ է չմրսացնեիր՝ չցավար, չորրորդը՝ օֆ աստված այնպես արա Շինարարի գլուխը չցավա, հինգերորդը՝ ինչո՞ւ միայն Շինարարի, թող ոչ ոքի գլուխը չցավա, հետո մեկն էլ՝ ինչ մի սաղդ իր գլխից եք խոսում, հո մենակ իր գլուխը չի ցավում, ինչո՞ւ չեք խոսում այլոց գլխացավերից, մեկն էլ՝ էնքան էլ մեծ ա գլուխը, մարդ հավեսով կչափալախեր, հաջորդը՝ գլխից կլինի, գլխի մեծությունից կլինի, է գլխարկ դիր, է էդքան մեծ գլխի հագով գլխարկ կլինի՞: Տափակ համեմատություն ա, բայց արդեն ես պատկերացնելիս ջղայնացա: Կարո՞ղ ես ձեռքդ թեկուզ գլխիս դնելով, ձեռքս բռնելով սրտացավություն ցույց տալ, մի դարման անել կարո՞ղ ես, չե՞ս կարող՝ ցավ ունեցող մարդու նյարդային համակարգը թույլ ա լինում, մի սղոցիր: Փոքր ժամանակ ես ուժեղ գլխացավեր ունեի, ծնողներս ձեռքները դնում էին ճակատիս, ցավը թուլանում էր: Բայց մազերս եթե մի քիչ երկար լիներ, չոլկես նույնիսկ անհրավեր էդ պահին ճակատիցս ներքև իջներ, նյարդերս քայքայվում էին, որովհետև այ մազ, չես կարողանում օգնես, ոտքի տակ մի ընկի:

Ու ակումբում էս թեմայի ակտիվացումը, ռասիստական անեկդոտների թեմայի առկայության շուրջ իմաստասիրությունները, կարաք՝ ի պատասխան ինձ կոպտեք, խոսքս մարդկանց մասին չի համենայն դեպս, այլ քննարկման, մի տեսակ ինձ համար տհաճ են դարձնում էս միջավայրը: Երևի իրականում ես եմ սխալը, երևի ես եմ հիմա բարբաջում, գուցե շատ անտակտ ձևով, ներող եղեք, բայց լիքը գրառումներից շշմել եմ, ես չէի սպասում էդ մարդկանցից էդպիսի մոտեցումներ: Բայց եթե էդքան իմ կարծիքով շատ խելացի մարդիկ լրիվ ուրիշ ձև են մտածում, հավանականությունը մեծ ա, որ ես եմ սխալը: Եթե քեզ թվում ա, որ շուրջ բոլորդ խելագարներ են, հավանականությունը մեծ ա, որ դու ինքդ ես խելքդ հետ տվել: Սիրուն աֆորիզմ ա, հաստատ ես նոր չհնարեցի, այլ ինչ-որ մեկը ասել ա մինչև հիմա: Բայց կապ չունի: Ինձ տհաճ ա: Ակումբային հանդիպմանն էլ դրա համար չմիացա: Մի տեսակ հիպոկրիտություն կլիներ էս պահին:

Մի տեսակ ձգող ուժ ունի ակումբը, մարդ ինչքան ասում ա՝ էլ չմտնեմ, գրողը տանի համարյա ութ հազար գրառում ունեմ: Ջնջվելու ֆունկցիա չկա, անկախ քեզնից մեկ էլ հա հետ ես գալիս՝ օրվա մեջ մի քանի անգամ: Նախանձում եմ էն մարդկանց, որ շատ ակտիվ են եղել ու էլ չեն մտնում, նույնիսկ Չուկն ա կարողանում չմտնել: Ես կուզեի ավելի սիրուն, ինձ համար, իմ կարծիքով սիրուն նկատի ունեմ, թե չէ գուցե էլի սիրուն ա, բայց ես էլ չեմ տեսնում, վերջին պատկեր ունենայի ակումբից:

[Շինարար]

Էսօր ընկերներիցս մեկի հետ վիդեչաթով խոսելիս ասացի, որ դրական փոփոխություն բերած որևէ հեղափոխություն չեմ հիշում, ու որ եկել եմ էն համոզման, որ հեղափոխությունը աղետ ա, որովհետև կոռումպացված կլինի, բռնատիրական կլինի՝ ունես ինչ-որ գործող համակարգ, որը հեղափոխությունը կազմաքանդում ա՝ փորձելով ամեն բան սկսել նոր զրոյական կետից։ Զրոյական կետից սկսելը արդեն իսկ մեծ մարտահրավեր ա, հեղափոխությամբ իշխանության եկած անպատրաստ, անփորձ ուժերն էլ, որքան էլ գաղափարական լինեն, եթե իրոք այդպիսիք են, ունակ չեն նույնիսկ առկա համակարգը գործի դնելու, ուր մնաց նոր գործընթացները հաջողությամբ ավարտելու։ Ընկերս բա՝ քո տնկիցը, ով սիրիահայ ա, ժամանակին ինձ նույն բանը ասել ա Սիրիայի վերաբերյալ։ Երևի շուտով ինձ համար բլոգ կբացեմ, որտեղ մտքովս անցածը կգրեմ, ոչ ոք չի գա ասի՝ դու սուս, գուցե ոչ ոք տեղը չիմանա էլ, ուղղակի էս գրառումը որոշեցի էստեղ անեմ՝ որպես հնարավորինս միայն իմ տարածք, ուր անհրավեր ներխուժումները ակումբի կանոնադրությամբ ա արգելված։

Ֆեյսբուքում երկու ֆեյք եմ հայտնաբերել ու կարդում՝ մեկը իշխանական՝ Ռեգինա Պրազյան, մյուսը ընդդիմադիր`Գագիկ Սողոմոնյան։ Եթե ասածներները ճիշտ են՝ երկու կողմն էլ որքան զզվելի են, եթե սուտ են՝ երկու կողմն էլ նույնքան զզվելի են էլի նման կեղտոտ արշավ կազմակերպելու համար միմյանց դեմ։ Մտքովս անցնում ա՝ երկուսի գրառումների հիման վրա դիստոպիական իրականություն պատկերող ինչ սերիալ կնկարվեր։ Իրականում ինչու դիսպտոպիական, երբ Հայաստանը փաստացի իրենից ներկայացնում ա էդ իրականությունը էսօր։

[Շինարար]

Առաջ ֆեյսում չէի գրում շատ, որովհետև մտածում էի, թե Հայաստանում չեմ՝ երկրի ներքին քաղաքական անցուդարձին չեմ տիրապետում։ Իմ կողմից հարգված մարդիկ էլ կային, որ դրսից խոսացողների հասցեին մեծ-մեծ էին արտահայտվում: Պատերազմից հետո վերանայեցի մոտեցումս, որովհետև․․․ Չեմ էլ ուզում բացատեմ, բայց ես էլ ՀՀ քաղաքացի եմ, ու բացարձակ ինձ չի հետաքրքրում, թե ով ոնց կտվայտվի իմ կարծիքից երկրի ներսում։

Հիմա էլ մի ուրիշ խնդիր ա ինձ խանգարում: Ֆեյսբուքը գրառումներս թարգմանում ա, ու լիքը բան, որ ուզում եմ ասեմ, չէի ուզի այլազգիները կարդան:

Սարսափած եմ բարոյական արժեքների բացարձակ անկմամբ ֆեյսբուքի հայալեզու տիրույթում ու հայ քաղաքական դաշտում, որի հիմնական դրսևորման տարածքը ֆեյսբուքն ա: Ֆեյքերով ու իրական պրոֆիլներով ինչ սարսափելի բաներ են գրում՝ հայհոյանքներ, սպանության ու բռնաբարության սպառնալիքներ՝ ուղղված ընտանիքների բոլոր անդամներին՝ ծնողներից մինչև մանկահասակ երեխաներ, ընտանիքներով ու գերդաստաններով մորթելու սպառնալիքներ։ Մյուս կողմից մարդկանց ինտիմ կյանքի մանրամասների հրապարակայնացնումներն են եղած բացը լրացնում՝ ով ում ինչ դիրքով ու ում հետ։ Սա անում են քաղաքական գործիչները, սա անում են «մշակութային» գործիչները ու սա անում են ֆեյքերի հետևին կագնած քաղաքական գործիչները՝ վարչապետի ընտանիքից թերևս սկսած ու ընդդիմության տրիբունում կանգնածներով վերջացրած։

Բա ասում էին Ադրբեջանի հետ պատերազմը քաղաքակրթությունների բախում ա։ Սա՞ էր էն քաղաքակրթությունը, որով ուզում էինք հաղթել, ու որին ուզում էինք Արևմուտքը օգնի՝ ընտանիքներ մորթել սպառնացնող, անչափահաս երեխաներ բռնաբարել սպառնացող «էլիտայով»՝ «գազազած ամբոխներ» ղեկավարող։ Էս ո՞ւր են տանում մեր երկիրը, սա ի՞նչ սարսափելի բարոյազրկում ա իրենց «էլիտա» հորջորջող շրջանակներում։ Ցանկացած այլ երկիր հավաքի այս ամբողջ ինֆորմացիան, գա Հայաստանը գրավի՝ Թուրքիա կլինի, Ռուսաստան կլինի, ու ասի՝ փրկեցի Հայաստանի ժողովրդին, հեշտ ու հանգիստ կհամոզի ամբողջ աշխարհին։ Առանց էն էլ ոչ մեկի աչքի լույսը չէինք։

Չգիտեմ՝ ինչ ա հնարավոր անել, բայց եթե մեր երկիրը իշխանություն ունենար՝ բռնաբարության ու մարդասպանության սպառնալիքներ գրող բոլոր օգտատերերը պիտի հիմա ազատության մեջ չլինեին։

[Շինարար]

Մի անուղեղ ֆեյսբուքում նկար ա դրել, թե ոնց ա Պաղեստինը Իսրայելի կողմից տասնամյակների ընթացքում կլանվում ու փոքրանում; Քննադատում ա Իսրայելին ու գրում, որ Հայաստանը չպիտի դառնա տարածաշրջանային Իսրայել ու իսլամաֆոբիան տեղ չունի Հայաստանում։ Ես զարմանում եմ՝ քննադատական մտածողության էդ աստիճա՞ն բացակայություն։ Ախր մարդ ինչքան անուղեղ պիտի լինի, որ ապրելով Հայաստանում, անցնելով նաև վերջին իրադարձությունների միջով՝ չհասկանա, որ մենք ենք Պաղեստինի վիճակում, որ հարևանների կողմից կլանվել ու կլանվում ենք։

Հայաստանում ակտիվիստները՝ բնապահպան կլինեն, գեյ ակտիվիստներ կլինեն, գենդերային խնդիրներով զբաղվողներ կլինեն, հաճախ մի ցավալի խնդիր ունեն՝ նորմալ հանրակրթության բացակայություն, որ կտար քննադատական մտածողության կարողություն։ Գնում են տարբեր սեմինարների ու անգիր անում, սերտում՝ առանց տեղայնացնելու, առանց կոնտեքստի մեջ տեղադրելու։ Միջազգային կազմակերպությունները իրենց ագենդան ունեն, որը Հայաստանյան իրականության հիմքի վրա չի կազմավորվել։ Հայ ակտիվիստները պիտի էդ ագենդան նաև հայկականացնեն, ոչ թե անգիր անեն։

Երբ Շուռնուխում գեյերին ծեծել էին, ակտիվ հետևում էի էդ էրեխեքի ինտերվյուներին։ Էն ժամանակ անբարոյականություն կլիներ իրենց մասին քննադատական ինչ-որ բան ասելը ու տեղին էլ չէր լինի, որովհետև նախ և առաջ դա իրենց ծեծի հետ կապ չուներ։ Մի այլ կարգի աչքի էր զարնում անգիր արած ֆրազներով խոսելը, որ երբեմն նախադասություն էլ չի դառնում։ Խելացի, պրպտող էրեխեք են, ովքեր պայքարում էին իրենց ազատությունների համար, սեմինարների էին մասնակցում իրենց կրթելու համար, բայց էդ ամենը էսպես ասած մարսելու հմտություն չունեին։ Թող ասածս վերամբարձ հնչի։ Ոչ մի սեմինար հիմնարար հանրակրթությանը, էլ չեմ ասում բարձրագույն կրթությանը չի փոխարինի։

Սա ահավոր տխուր երևույթ ա, որովհետև միջազգային կազմակերպությունների ագենդաները իրականում լայնախոհ, աչքաբաց ու ազատամիտ հասարակություն ունենալու համար կարևոր են՝ ազատություններ, հավասարություն և այլն։ Բայց իրենք եվրոպական առանցք ունեն, որտեղ, օրինակ, քրիստոնյա-մուսուլման հարաբերություններում մուսուլմանը մոտավորապես նույն իրավիճակում ա դիտվում, որքան սթրեյթ-գեյ հարաբերակցության մեջ գեյը։ Մենք քրիստոնյա աշխարհի կողմից մուսուլմանական աշխարհի դարավոր գաղութացման հետ ոչ մի կապ չունենք։ Իսլամաֆոբիան երվրոպական երևույթ ա, որտեղ մուսուլմանները իրենց գաղութացրած երկրներից «եկել են լցվել» ու հիմա էլ «խնդիրներ են ստեղծում»: Մենք էդ ամենի համար պատասխանատու չենք: Եթե մենք հայկական իրականությունում կոնտեքստուալացնում ենք եվրոպացիների պատասխանատվությունը Մերձավոր Արևելյան տարածաշրջանում խնդիրների համար Մերձավոր Արևելքի դերում մենք ենք, Եվրոպայի դերում՝ Մերձավոր Արևելքը: Ախր ինձ թվում ա սա էնքան պարզ պիտի լինի:

Ցավոք նման հիմար գաղափարներ տարածելով, թե հայ-թուրք, հայ-ադրբեջան կոնֆլիկտների պատասխանատվությունը մերն ա և այլն, իրանք նաև հասարակության աչքում ստվեր են գցում նաև էն դրական պայքարի վրա, որն իրենց նախնական ագենդան էր՝ լգբտ իրավունքներ, բնապահպանություն, գենդերային հավասարություն: Արդյունքում ուլտրաազգայնական ուժերը դա օգտագործում են ու ստացվում ա, որ հենց նույն իրավահավասարության շարժմանը գուցե ավելի շատ վնասում են, քան օգնում:

Վստահ եմ, որ հանրակրթությունը մտածված, լուրջ բարեփոխումների կարիք ունի, որը պետք ա անել առանց շտապողականության և հիմնավոր՝ առանց հեղափոխականության: էնպիսի կրթական համակարգ ա պետք, որ դպրոցն ավարտելուց հետո գեյ ակտիվիստը, կանանց իրավունքների պաշտպանը սեմինարների մասնակցելով, ոչ միայն կրթվի, այլև կրթի սեմինարավարներին, որ հետագայում երկրի ներսում իրենց գործունեությունը ծավալելիս հազար հատ խելոք բան ասելու հետ մի էնպիսի աչք ծակող անհեթեթություն դուրս չտան, որ աչքը ուղղելու փոխարեն, ունքն էլ չծռեն:

Գրականության ծրագրի էն ծնկի վրա կազմած փոփոխությունները, այսինքն էն ինչ հասանելի էր, խայտառակություն էին: Եվրոպական կրթական համակարգը էսօր կարևորում ա ընդլայնել գրական կանոնը, դուրս գալ եվրոպական նեղ շրջանակից: Թվում է, թե կրթված մարդիկ նորից առանց տեղայնացնելու, առանց կոնտեքստը հասկանալու փորձում են եվրոպականացնել մեր կրթությունը: Ախր բա մե՞րը: Մենք էլ որ չսովորենք, էլ ո՞վ պիտի սովորի: Համո Սահյանը հայոց լեզվի մասին ասում ա՝ ինչ ունենք էլ աշխարհում, որ այսքան մերը լինի: Լեզուն լեզու ա իր գրավոր մշակույթով: Մենք պիտի դպրոցում մերը անցնենք, գուցե զուգահեռ արտասահմանյան գրականության դասընթացով, որը նույնպես պիտի չկազմվի ինքնանպատակ՝ հիմնված Անտառեսի հրատարակած գրքերի վրա, այլ ինչ-որ տեսլականի հետևի: Գրականությունից եմ խոսում, որովհետև ես գրականության մասնագետ եմ, էստեղ կարող եմ մի խելքը գլխին բան էլ ես ասեմ: Եթե ասեմ, որ ամբողջական տեսլական ունեմ՝ գրականության դասընթացի, սուտ կլինի, որովհետև դա մի հոգու խելքի բան չէ, բայց շատ եմ ուզում ինչ-որ կերպ մասնակցություն ունենալ քննարկումներին: Թող լինի ակումբում էս մի առաջին գրառման միջոցով:

[Շինարար]

Ոնց որ մի ներքին կանխազգացմամբ թարգմանած լինեմ… Ոչինչ չէի փոխի հիմա...

Թարգմանություն՝ Շինարար-ի կողմից․ խնդրել էր իր անունից տեղադրել։

Ես այնտեղից եմ

(«Պաղեստին» ժողովածուից)

Ես այնտեղից եմ: Հիշողություններ ունեմ: Ծնվել եմ, ինչպես ծնվում են մարդիկ: Մայր ունեմ,
Տուն՝ շատ պատուհաններով: Եղբայրներ ունեմ: Ընկերներ: Եվ սառը պատուհանով բանտ ունեմ:
Ալիք ունեմ, որ ճանկել են որորները: Միայն իմ տեսարանն ունեմ: Ու այնքա՜ն խոտ ունեմ:

Լուսին ունեմ՝ խոսքի հեռուներում, իմ թռչնաբաժինն ու մշտակենդան ձիթենի ունեմ,
Քայլել եմ երկրի վրա, նախքան թրերն անցան մարմնի վրայով ու սեղան դարձրեցին այն:
Ես այնտեղից եմ: Երկինքը մորն եմ վերադարձնում, երբ երկինքը լալիս է մոր համար,
Ես էլ լալիս եմ, որ վերադարձող մի ամպ լինի՝ ինձ իմանա:

Ես սովորել եմ արյան դատարանին հարիր բոլոր խոսքերը, միայն որ հիմքը խախտեմ,
Սովորել և մասնատել եմ բոլոր խոսքերը, որ միայն մի բառ կազմեմ՝

Հայրենիք:

Մահմուդ Դերվիշ

Բնագիրն՝ էստեղ։
Անգլերեն թարգմանությունն՝ էստեղ։