Գիշերային

[Հայկօ]

Ժամանակին՝ շատ վաղուց, մի փոքրիկ պատմվածք եմ կարդացել, հիմա ո՛չ վերնագիրն եմ հիշում, ո՛չ հեղինակին, ո՛չ էլ որևէ ուրիշ մանրամասնություն. միայն սյուժեն է մեջս տպավորվել, այն էլ՝ չափազանց աղոտ գծերով: Շնորհակալ կլինեմ, եթե հուշեք հեղինակի անունն ու վերնագիրը: Իսկ մինչ այդ...

...Ասում էին, որ «Տաու-4» մոլորակի վրա կարելի էր գտնել աշխարհի բոլոր վայելքները: Ասում էին, որ եթե, այնուամենայնիվ, այս անհասկանալի Տիեզերքում ինչ-որ տեղ Դրախտը կա, ապա դա կարող է լինել միայն «Տաու-4»-ը: Ասում էին, որ մոլորակի վրա մարդիկ հասնում էին երանության գերագույն աստիճանին: «Տաու-4» այցելած սակավաթիվ երջանիկները պատմում էին ամենազարմանալի զգացողությունների, աննկարագրելի հաճույքների, աներևակայելի զգացողությունների մասին: Եվ շուտով գալու էր հաճույքների մոլորակում լինելու իր հերթը: Մարդկանց այնտեղ ուղարկում էին խստագույն ժամանակակարգով, միայն ու միայն լավագույններից լավագույններին՝ որպես խրախուսանք երկար տարիների անթերի աշխատանքի համար, միայն մեկ օրով և միայն մեկ անգամ: Տիեզերանավ բարձանալիս զգում էր, թե կրծքի մեջ ինչպես է թպրտում սիրտը: Քանի՜ տասնամյակ էր տքնաջան աշխատել, ինչքա՜ն ժամանակ չէր ունեցել արձակուրդ, ինչքա՜ն էր հոգնել, նյարդայնացել, լարվել: Աննկատ չմնաց, փաստորեն. իրեն էլ արժանացրեցին «Տաու-4» այցելելու պատվին: Ի՞նչ է լինելու մոլորակի վրա: Վերադարձողներից և ոչ մեկը չէր կարողանում հստակ բացատրել, թե ինչ է տեսել ու ապրել այնտեղ: Կցկտուր պատմում էին էկզոտիկ սաֆարիի մասին, հրաշք պալատներն ու ճոխ սեղաններն էին հիշում, մի անգամ մեկը նույնիսկ ակնարկել էր իրեն սպասող շքեղագույն կանանց մասին: Սակայն հիմնականում բոլորը հրաժարվում էին այդ մասին խոսելուց: Խոսքը փոխում էին, երկիմաստ ժպտում էին ու լռում: Հիմա ինքն էլ էր անհանգիստ: Չէր համբերում տեսնել դրախտ-մոլորակը, ճաշակել դրա վայելքները:

Տիեզերանավը փափուկ վայրէջք կատարեց: Նա մոտեցավ ելքի դռանը, դուրս եկավ: Կանաչ, անծայրածիր դաշտի կենտրոնում էր: Մի քանի քայլ առաջ գնաց. տիեզերանավն անաղմուկ պոկվեց գետնից ու շուտով անհետացավ կապույտ երկնքում: Նա զարմացած չորս կողմը նայեց. մի՞թե այս դաշտն է վայելքների դրախտը: Խոտը թաց էր. կարծես թե նոր էր անձրև եկել: Նա լիաթոք շնչեց անձրևի բույրով հագեցած օդը, կռացավ, ձեռքը տարավ խոտերի վրայով, մատների վրա զգաց կաթիլների սառնությունը: Ապա հանեց կոշիկներն ու սկսեց բոբիկ ոտքերով քայլել փափուկ խոտի վրայով: Երկար քայլեց. արևն արդեն մայր էր մտնում՝ յասամանագույն ներկելով երկինքն ու ամպերը, երբ հեռվում ինչ-որ կառույց երևաց: Շուտով հասկացավ, որ փոքրիկ, փայտե միհարկանի տնակ էր: Ներսում լույս էր վառվում: Մարդը մտավ ներս ու տեսավ, որ կոկիկ, համեստ սենյակում է: Սենյակի խորքում՝ բուխարիի մեջ, մեղմ բոցկլտում էր կրակը՝ թույլ լուսավորելով ողջ տնակը: Մոտեցավ կրակի առջև դրված մեծ բազկաթոռին, նստեց, մեկնեց ոտքերը: Հենվեց բազկաթոռի փափուկ արմնկակալին, կողքի անշուք սեղանիկի վրայից վերցրեց կոնյակով լի բաժակը, կում արեց: Կրակը ճարճատում ու պարում էր: Պատուհանից երևում էր, թե ինչպես է արևի ափսեն անհետանում հորիզոնի հետևում: Շուտով լրիվ մթնեց: Նա ավելի հարմար տեղավորվեց բազկաթոռի մեջ, ձգվեց, փակեց աչքերն ու... քնեց՝ առանց երազների, խորը ու հանգիստ:

Երբ արթնացավ, արդեն ցերեկ էր: Դուրս եկավ տնակից, տեսավ, որ տիեզերանավն արդեն իրեն է սպասում, ու քայլերն ուղղեց դեպի մուտքի դուռը: Եվ երբ իր խցիկի պատուհանից նայում էր հեռացող «Տաու-4» մոլորակին, հասկացավ, թե ինչու այստեղից վերադարձածները դժկամությամբ էին խոսում այդ մեկ օրվա մասին: Չէ՞ որ Դրախտը թափանցում էր մարդու գիտակցության ամենախորքերը, երևան հանում նրա ամենախենթ ֆանտազիաները, արձագանքում նրա երևակայության երբևէ ստեղծած ամենահամարձակ պատկերներին, գտնում մարդու ամենաանկեղծ ցանկությունն ու իրականացնում այն:




Քնել եմ ուզում...

[Հայկօ]

Մեքենայի հողմապակու վրա սարդ էր ծվարել: Հենց «Զբաղված է» կարմիր լույսի տակ, դրսից: Տաքսու վարորդն անտեղյակ էր, որ իր կողքին ութսուն կիլոմետր ժամ արագությամբ քաղաքով մեկ սլանում է իր ութոտնի պահապան հրեշտակը: «Ղսմաթ ա», ղըս-մաթ: Անձրևի տոննայանոց կաթիլների տակ, ցրտի ու քամու ու մթության մեջ: Խեղճ հրեշտակը դողում էր. առանց տաքսու նրա գոյությունն անիմաստ էր, կդառնար մի սովորական հոդվածոտանի միջատ, իսկ տաքսու վրա հրեշտակ էր, ամենասովորական, թրջված ու սառած հրեշտակ: Գուցե ճանճերը սարդին Գաբրիել են կոչում, չգիտեմ. ինձ համար ուղղակի կծկված, փոքրիկ սնահավատություն էր:

«Չի խանգարու՞մ»: Տաքսու վարորդն է հարցնում իր միացրած երաժշտության մասին: Շնորհակալություն, որ հարցեցիր: «Չէ, լավ ա, նորմալ ա»: Հիմա ինչու՞ ասեմ, որ ես ուրիշ բան կգերադասեի լսել, հետո էլ պահանջեմ, որ անջատի: Մարդուն դուր է գալիս, իր իրավունքն է, մանավանդ որ իր երգ լսելը ինձ ոչ մի վնաս չի տալիս: Ու ոչ ոքի էլ վնաս չի տալիս, ինձ թվում է, եթե, իհարկե, ականջի բնածին ճողվածք կամ առանձնապես ծանր շիզոֆրենիա չունեն: Ոնց որ մեկը փողոցում թռնի վրաս ու սկսի հիստերիկանալ, որ ջինսս հանեմ, որովհետև կապույտ գույնն իր աչքերը ցավեցնում է: Բա չես ասի՞՝ «Ս մեծատառ, ս փոքրատառ»: Կասես, էն էլ ոնց: Չնայած՝ եթե խնդրողը սիրուն աղջիկ լինի ու խնդրի ոչ փողոցի մեջտեղում, կհանեմ: Եթե ժպտալով խնդրի:

«Русское радио: все будет хорошо», խզզում է ձայնը: Ավելի կհամապատասխաներ՝ «Русское радио: будем!»: Անու՜շ, ընկեր Նաջարյան:

[Հայկօ]

Կաթոլիկ եղեկեցին ժողով է գումարում: Հոգևորականները հավաքվում են ու սկսում են մտածել, թե ինչպես հարմարվեն ժամանակակից աշխարհին, ինչպես բարձր պահեն եկեղեցու վարկը առաջադեմ մարդկանց մոտ: Որոշում են, որ բավական է արդեն՝ ինչ քննադատեցինք ու դատապարտեցինք սեքսը. հարկավոր է հրապարակավ ընդունել ու հաշտվել գոնե այդ մի մեղքի հետ: Եվ ի նշան այդ հաշտեցման՝ հարկավոր է, որ եկեղեցու բարձրաստիճան ներկայացուցիչներից մեկը սեքսով զբաղվի, և այդ մասին իմանան լայն զանգվածները: Մի խոսքով՝ դիմում են իրենց կարկառուն, ամենահարգված ու սիրված կարդինալին՝ մի իննսունամյա ծերուկի: Խնդրում են, աղաչում են, որ բիձուկը սեքսով զբաղվի, հանուն Եկեղեցու, հանուն հավատի պահպանության: Կարդինալը երկար չեմուչումից հետո, ի վերջո, համոզվում է, սակայն ասում է, որ երեք պայման ունի: «Ասացեք, գերապատիվ տեր, ձեր խոսքը օրենք է», ուրախանում են հոգևորականները: «Առաջին. այդ կինը պիտի համր լինի»: «Ինչու՞», զարմանում են մյուսները: «Քանի որ այդ պիղծ գործողության ժամանակ սատանան է տիրում մարդու մարմնին և ստիպում է անպարկեշտ խոսքեր ասել. ես չեմ կարող հանդուրժել նման սրբապղծություն »: «Հարկավ, իհա՜րկե», հավաստացնում են կարդինալին մյուսները: «Երկրորդ. այդ կինը պիտի խուլ լինի»: «Ինչու՞», հարց են տալիս: «Քանզի սատանան է տիրանում մարդու մարմնին այդ եղկելի գործողության ժամանակ և ստիպում է նրան կեղծ ու զազրելի բառեր ասել. ես չեմ ցանկանում, որ ինչ-որ մեկը լսի, թե ինչպես եմ ես արտասանում այդ դիվական խոսքերը»: «Անշուշտ, անշուշտ», իսկույն համաձայնվում են ժողովի մասնակիցները: «Իսկ երրո՞րդը, գերապատիվ տեր»: «Երրորդը... Երրորդն էլ ուզում եմ, որ մեծ ծծեր ունենա»:

Տենց բաներ:

[Հայկօ]

Տաքսի №2: Գլխավոր դերերում՝ Ստանդարտ Հայ Տաքսիստ Հ. Վ. Տ. Ձ. (Հիսունհիգից Վաթսուն Տարեկան Ձյաձ): Երկրորդ պլանի դերերում՝ ես: Ձյաձը՝ կարճաթև վերնաշապիկով, ժամանակից շուտ սպիտակած, կիսաճաղատ, կնճռոտ, կարիճ դեմքով, սիգարետը բերանին: Ես՝ բարակ բաճկոնով, դեռ չսպիտակած ու չճաղատացած, կնճիռազուրկ, black_night դեմքով, սիգարետը բերանիս:
- Ազատ ե՞ս:
- Նստի:
Գնում ենք:
- Լավ ցուրտ ա էսօր բայց:
- Հա, սառնոտ ա մի տեսակ:
Եվ այլն, և այլն. ստանդարտ տաքսիստի հետ ստանդարտ (ոմն հրաշալի անձնավորություն կասեր՝ միջին վիճակագրական) խոսակցություն:
- Համերգի էի՞ր,- ձյաձն է հարցնում:
- Ըհըն:
- Դիփ Փարփլն է՞ր:
- Ըհըն...
Ինչ-որ տարօրինակ բան կա այս ամեն ինչի մեջ:
- Բլեքմորը չկար, չէ՞:
- Չէ, չկար...
Ձյա՞ձ, բայց մալաձե՜ց, ձյաձ...
- Հլը սպասի. քեզ դուր կգա:- Ձյաձը ձեռքը երկարացնում է դեպի «Play» կոճակը: Երևի առաջին անգամն է, որ ինչ-որ լավ բան եմ ակնկալում լսել տաքսու բարձրախոսներից: There once was a woman, strange kind of woman, the kind that gets written down in history... Օհո՛:
- Գիթառիստը Ստիվ Մորսն էր, չէ՞:
- Հա, բա էլ ո՞վ: Քարուքանդ արեց էսօր, սպանեց, շատ լավ էր նվագում:
Ձայնը բարձրացնում ա: Բարձրացրու, ձյաձ, բարձրացրու: I want you, I need you, I gotta be near you, I spent my money as I took my turn...
- Ամենալավ գիթառիստներից ա: Ինքը, Սթիվ Վեյը, Հենդրիքսը. իրանցից էն կողմ իմ համար գիթառիստ չկա: Ես շատ էի ուզում, բայց չգնացի: Տղես գնաց: Գիլանը գոնե կարացա՞վ երգի: Մեծ ա դե արդեն:
- Հա, կարգին երգեց, մալաձեց: Լավ դիմացավ, ձենն էլ էր ընտիր...
- Մեր վախտվա խմբերն են, է՜: Փարփլը, Զեփը, Բլեք Սաբաթը (Օզզի՜ն...), Նիրվանան, Մետալիկան, Ռոլինգ Սթոունզը, Ջեթրո Թալը, Յուրայա Հիփը... Ո՞ր մեկին ասես: Ջեթրո Թալին գնացի, իրանց շատ եմ սիրում, միշտ սիրել եմ: Յուրայա Հիփը՝ չէ, չգնացի, ափսոս: Ո՜նց էինք լսում էն ժամանակ, փնտրում, դողում պլաստինկաների վրա...
- Հա դե, էն վախտ ուրիշ էր: Յոթանասունականներ-ութանասունականներ, իննսունականների սկիզբ մաքսիմում...
- Բա հեչ ի՞նչ երգեցին:
- Դե…- Փորձում եմ մի քանի բան թվել, ինչ հիշում եմ:- Ես Wasted Sunsets-ն էի շատ ուզում, չերգեցին, ափսոս:
- Բա Child in Time-ը՞:
- Չէ, էդ էլ չերգեցին: Դե էդ շատ բարդ երգ ա, կարող ա ուղղակի չձգեր: Երևի, էլի:
Ձյաձը գլխով է անում:
- «Չիքընֆուտ» լսել ե՞ս: Ջո Սատրիանիի խումբն ա, գիտես, չէ՞, իրան:
- Հա ո՞նց չգիտեմ:
- Ինքն ա ստեղծել: Ինքն ու Սեմի Հագարը: Չեդ Սմիթն էլ բառաբանշիկն ա:
- Հագարը՞... Հագարը ընտիր երգիչ ա... Վան Հալենից չէ՞ր:
- Հա՜ հա: Հլը դնեմ լսի: 2009 թվի ալբոմ ա, նենց գորձեր կան մեջը՜... Բա հլը էս մե՛կը լսի:
Իսկականից՝ շատ լավն է: Բարձրաձայն արտահայտում եմ իմ հիացմունքը:
- Լավն ա, չէ՞: Բա հլը էս մեկը լսի:- Ձյաձը «родственная душа» ա գտել, վայելում ա:- Այ սենց սաղ օրը ռոք լսելով էլ քշում եմ: Օրական մի երկու հարյուր կիլոմետր սենց գնում եմ: Սաղ ունեմ՝ դիսկերով, ալբոմներով, տարիներով հավաքած-դասավորած, անգիր արած: Ժողովուրդը գոնե լավն է՞ր:
- Հա՜, կարգին աշխույժ մասսա էր հավաքվել: Էն իսկական ռոք-համերգներից էր՝ բեմ թռնող աղջիկներով, ջղայն ախռաննիկներով, ղժժոց-ճվոցով, լացուկոծով-բանով: Ինձ թվում ա՝ իրանք էլ չէին սպասում, որ մեր մոտ տենց լավ կանցնի: Շատ լավ էր արձագանքում ժողովուրդը ամեն ինչին:
- Է՜հ, ոնց չեկա...
- Քո տարիքի լիքը մարդ կար, ձյաձ: Դահլիճի երևի կեսը տարիքով մարդիկ էին:
- Բա մեր խմբերն էին, է՜, մեր ջահել վախտվա խմբերը... Ջահել էինք, ջահել... Հլը լսի՝ հեսա ինչ սոլո ա մտնում Սատրիանին: Գիթառը լացացնում ա: Նենց Dream Theater-ոտ ա մի տեսակ, չէ՞:
Գնում են, գլորվում ենք գիշերային Երևանի մեջ, ձյաձը կատարյալ գիտելիքներ է ցուցաբերում այն բոլոր բնագավառներում, որոնք այսպես թե այնպես առնչվում են ռոքի աշխարհին՝ ստիպելով ինձ ամաչել սեփական անտեղյակությունից, մեկուկես ժամանոց համերգից ստացած տպավորություններս ավելի են ընդգծվում ու հղկվում այս քսան րոպեանոց ճանապարհի ընթացքում: Անուններ, թվեր,վերնագրեր, հի՜ն հիշողություններ... Ինձ լավ եմ զգում. լավ օրվա լավ ավարտ:
- Դու հեսա իջնելու ես, սպասի էս մի երգը թռնենք, երկրորդը դնեմ լսի: Լսի հլը, լսի՛:
Հասանք:
- Մերսի, ձյաձ ջան: Սենց իրար հետ կարելի էր Մեղրի էլ գնալ, բայց դե ստեղ պիտի իջնեմ: Հաճելի էր շատ. բարի գիշեր:
- Բարի գիշեր, ախպեր ջան:
Լավն են մեր քաղաքի տաքսիստները:


Հ.Գ. Օպերա, «Սանտա Ֆե»-ի դիմացի մայթ, «Օպերա» տաքսիների կայանատեղի, էն ձիու գլխով պարսկական մեքենաներից, մուգ շագանակագույն, վարորդը՝ միջինից ցածր հասակի, բավականին ճաղատ ու ճմրթված, հայ տարիքով տղամարդ: Ձյաձը գիշերները չի սիրում քշել, գնում է տուն՝ քնելու, աշխատում է մինչև ժամը իննը-ինն անց կես: Իմ բախտից՝ էդ օրը որոշել էր երկար մնալ: Բարևեք ձյաձին:

[Հայկօ]

Աշխարհը լի է հրաշքներով, զարմանալի երևույթներով ու հետաքրքիր մանրուքներով. պետք է ընդամենը կարողանալ դրանք տեսնել: Խնդրեմ՝ հեռավոր 2004 թվականին «Հաբբլ» աստղադիտակը, ի թիվս այլոց, նկարեց նաև Ծիր Կաթինի եզրին մոտ գտնվող V838 Մոնոսերոտիս փոփոխական աստղը: Ինչպիսի՜ տիեզերական գովազդ Մոզիլլա Ֆայրֆոքսի համար.

Ապա «Կասսինի» տիեզերական ապարատը Նասայի լաբորատորիաներ փոխանցեց Սատուրնի արբանյակ Միմասի խիստ հետաքրքիր լուսանկարները: Հերիք չէ՝ այս երկնային մարմինը ջրի երկու կաթիլի պես նման է «Աստղային պատերազմների» միջի Մահվան Աստղին, նաև դրա ջերմային լուսանկարները բացահայտում են ոչ այլինչ, եթե ոչ... բերանը բաց Պակման: Փախեք, փրկվեք, Մահվան Աստղը գալիս է մեզ կուլ տալու.

Վերջերս էլ Վանկուվերի երկնքում հայտնաբերել են ինը կիլոմետր բարձրության վրա հանգիստ ճախրող Վարպետ Յոդային: Ըստ երևույթին՝ Կանադան ընտրել է Ուժի լուսավոր կողմը, եթե մեծն Յոդան որոշել է իր ներկայությամբ պատվել այդ երկիրը: Հետաքրքիր է՝ ի՞նչ էր ընտրել Իսլանդիան իր հրաբուխով:

[Հայկօ]

Ցանկացած բան, որ դու անում, գրում կամ ասում ես, և որը քիչ թե շատ հավանության ու գնահատանքի է արժանանում ուրիշների կողմից, ստրկացնում է քեզ: Այն վերածվում է մի յուրատեսակ չափանշի, ինչ-որ ինքնակոչ որակի ստանդարտի, որից ցածր բան անելը, գրելը կամ ասելը դառնում է «անընդունելի», «ոչ պատվաբեր» կամ «անհարիր»: Անսիրտ գրաքննադատի նման՝ այն արգելում է ցանկացած ազատ միտք, կաղապարում է խոսքդ, կաշկանդում է արարքներդ և դառնում է քո տերը, քո պատկերը, քեզ ստեղծողը: Դու դառնում ես այն, ինչ քեզնից ակնկալում են, ոչ թե այն, ինչ կաս:

Այդպես, ձգտելով դեպի լավը, դու անգիտակցաբար քար առ քար շարում ես քո սեփական բանտի պատերը:

[Հայկօ]

Կադր №1.

Տոնավաճառի չաղլիկ վաճառողուհին բարձրաձայն մտածում է.
- Էս փայլուն «Գուչիի» գրած թուղթը կպցնեմ կոշիկի վրա՜, կոշիկը դառնա Գուչի կոշիկ... - Իր այդ հանկարծակի պայծառացումը դուրը շատ է եկել. - Ախչի՜: Հլը արի նայի՝ ինչ եմ մտածել: Վայ քո՛քդ չորանա, Անո, խայտառա՛կ ենք մենք, խայտառա՛կ:


Կադր №2.

Ապակյա մեծ ցուցափեղկի հետևում սիրունիկ, երիտասարդ վաճառողուհին ինչ-որ շորի կտորով հետապնդում էր չգիտես ինչպես ներսում հայտնված գիշերային հսկայական թիթեռին: Աղջիկը ակնհայտորեն սարսափում էր գիշերվա թագուհուց, իսկ թիթեռը... հասարակ թիթեռ էր, թռնում էր ու անընդհատ բախվում ապակուն: Մի կես րոպե դրսից նայեցի աղջկան, հետո, երբ ինձ նայեց, ժպտացի (իբր՝ շատ լավ հասկանում եմ քեզ էլ, թիթեռի որսի բոլոր նրբություններն ու դժվարություններն էլ): Մի պահ խառնվեց իրար, հետո ինքն էլ ժպտաց, ուսերը թոթվեց (իբր՝ մեր գործն էլ սա է, թիթեռ ենք հալածում առավոտից երեկո) ու հայացքը փախցրեց: Այդ ընթացքում գիշերվա թագուհին թռավ-գնաց. վաճառողուհին ազատվեց այդ մի դաժան ու ծանր գործից, ես սիգարետ կպցրեցի, իսկ թիթեռի կյանքը մի օրով էլ երկարեց: Բարի գիշեր թիթեռին ու մեզ: