Հավատու՞մ եք մոգության/կախարդության գոյությանը

[Ֆրեյա]

Միջին վիճակագրական սովորական մարդուն եթե հարցնեք, արդյոք հավատում է աշխարհում մոգերի, կախարդների գոյությանը, հավանաբար՝ կպատասխանի, որ ոչ։ Այդ ամենը համարվում է հեքիաթների, ֆենտեզիի կատեգորիա։

Ընդ որում, չեմ ուզում, որ հիպնոզ, հոգեբանական ազդեցություն, տելեպատիա եւ նման տեսակի այլ կարողությունները դասենք մոգությանը։ Եկեք դեռևս հեռու թողնենք դրանք առանձին թեմայի համար։

Մոգություն/կախարդանք ասելով ես հասկանում գործողությունը, որի ժամանակ մարդը (կամ մարդ համարվող որևէ էակ ) կարողանում է .
1. Նյութեղեն առարկաների, իրերի, նյութի եւ նյութի մասնիկների վրա ազդել առանց ֆիզիկական կոնտակտի եւ ֆիզիկապես գործողություն/աշխատանք կատարելու,

2. Կարողանում է նյութերի վրա ներգործել եւ իրականացնել որակական կամ քանակական փոփոխություններ (օրինակ, ջրից գինի սարքել, քարից՝ ոսկի, տրանսֆորմացիա...)

3. Կարողանում են հաղթահարել գրավիտացիան, հատել ժամանակ եւ տարածություն

4. Մնացածը, ինչի մասին գրվել ու ասվել է միֆերում, լեգենդներում, պատմության մեջ, կրոնական աղբյուրներում

Դասակարգումս ահավոր տապոռային ա, գիտեմ, բայց եթե հիմա սկսեմ թվարկել բոլոր կախարդական երևույթները նշվածս աղբյուրներից, կարող ա մի քանի տասնյակ տարիների գիտահետազոտական աշխատանք պահանջվի

Մասնավորապես ինձ մի հարց ա հուզում. եթե այս նշածս ավելի շուտ հեքիաթային–առասպելային բնույթի երևույթները գոյութոյւն չունեն, որտեղից են առաջացել այդքան հեքիաթները, լեգենդները.... ինչ–որ մեկի մտքով ուղղակի անցել է, ֆանտազիայի արդյունք է՞՞՞

Եթե կախարդներ, վհուկներ ու այլ զիբիլ չկա, ապա ինչու է եկեղեցին մի քանի դար շարունակ փնտրել ու կոտորել վհուկներին (ведьма)... Վարկածներ շատ կան, դրանցից ոչ պակաս հեքիաթային եւս մեկն էլ՝ Դեն Բրաունի վարկածը (գուցե դա էլ հեքիաթ չի՝ ինչ իմանաս...)

Եթե կախարդանք, մոգություն չունի, ապա ինչու գոյություն ունեն տարբեր տեսակի գաղտնի կազմակերպություններ, օրդերներ, տելեպատների ու մեդիումների միավորումներ, սեկտաներ.... որոնք րիտուալներ են պրակտիկայում իրականացնում։ Եթե պրակտիկ փորձը ոչինչ չի տալիս, ապա ինչու են դրանք շարունակում գոյություն ունենալ... Չէ որ, եթե իրականում ոչինչ էլ տեղի չունենար, մարդիկ անիմաստ տեղը ժամանակ չէին ծախսի... Կցրվեին տներով... Այսինքն՝ չէին էլ հավաքվի

[Leo Negri]

Ընդ որում, չեմ ուզում, որ հիպնոզ, հոգեբանական ազդեցություն, տելեպատիա եւ նման տեսակի այլ կարողությունները դասենք մոգությանը։ Եկեք դեռևս հեռու թողնենք դրանք առանձին թեմայի համար։

Այսինքն էս սաղ դարերով դասվելա մոգությանը, մեկ էլ էկավ Ֆրեյան ու ասեց, որ տենց չի ուզում:

1. Նյութեղեն առարկաների, իրերի, նյութի եւ նյութի մասնիկների վրա ազդել առանց ֆիզիկական կոնտակտի եւ ֆիզիկապես գործողություն/աշխատանք կատարելու,

2. Կարողանում է նյութերի վրա ներգործել եւ իրականացնել որակական կամ քանակական փոփոխություններ (օրինակ, ջրից գինի սարքել, քարից՝ ոսկի, տրանսֆորմացիա...)

3. Կարողանում են հաղթահարել գրավիտացիան, հատել ժամանակ եւ տարածություն

4. Մնացածը, ինչի մասին գրվել ու ասվել է միֆերում, լեգենդներում, պատմության մեջ, կրոնական աղբյուրներում

Քիչմ հարրիփոթերային դասակարգումա, հիմնված ֆիլմերի ու հեքիաթների վրա, չես կարծում?

[Hayazn]

Հեքիաթները շատ անգամ իրականության պատում են բայց քանի որ հնարավոր չէ պարզաբանել թե այդ հեքիաթները որտեղից են եկել մենք ուղղակի այն վերագրում ենք վերջին անգամ այն պատմողին , բայց իրականում նրանք շատ հին են երևի ավելի հին քան մեր երկիր մոլորակը : Բոլորս հիշում ենք այն հեքիաթը երբ չար արքայադուստրը կախարդական փայտիկի օգնությամբ պատի վրաի հայելուն հրամայում է ցուցադրել իրեն թէ ով է ամենագեղեցիկը աշխարհում : Հիմա մի քիչ ընկեք երևակայության գիրկը և պատկերացրեք , որ կախարդական փայտիկը « հեռահար կառավարման վահանակն է » իսկ պատի վրայի հայելին « պատից կախովի հեռուստացույցը » իսկ թէ « ով է ամենա գեղեցիկը աշխարհում » բնականաբար այստեղ խոսքը գնում է « միս արմենիա » -ի մասին : Սրանից կարելի է հետևություն անել , որ մեզանից առաջ եղել է քաղաքակրթություն բայց թէ որտեղ , սա արդեն վիճելի հարց է , հնարավոր երկու վարկած կարող եմ առաջարկել առաջինը այն , որ նրանք ապրել են հենց այս նույն մոլորակի վրա , համշխարհաին ջրհեղեղից առաջ և երկրորդ նրանք ապրել կամ գուցե և ապրում են այսօր մեկ այլ « մեզ անհայտ » մոլորակի վրա և պարբերաբար այցելելով մեզ բերում են նման տեղեկություններ : Ինչ վերաբերում է մոգերի կամ վհուկների ունակությանը որ նրանք կարողանում են ազդել ձգողական դաշտի վրա ես նույնիսկ չէմ կասկածում , որովհետև կարծիք կա « իհարկե առանց ապացույցների » , որ եգիպտական բուրգերը կառուցող ստրուկները 2.5 տոննանոց քարերը տեղափոխել են միայն մեկ ձեռքով բռնած , սա նշանակում է որ քարը չի հպվել գետնին այլ այն եղել է օդի մեջ , գետնից բարձր և դրա համար էլ ճանապարհների հետքերը չկան ուրեմն այդ քարերը բարձրացվել են ձգողական դաշտի ուժեղացման շնորհիվ : Ինչ վերաբերում է այն խեղճ խաբվածներին , որ անդամ են դառնում զանազան սեկտերին կամ աղանդներին , դա նրանք անում են , ոչ թէ նրա համար որ այնտեղ հրաշքներ են տեղի ունենում այլ նրա համար , որ նման մի ակնկալիքով գնացել են և ընկել են կրակը իսկ աղանդի « ջանասեր քարոզիչները » լվացել են նրանց ուղեղը և նրանց կապել իրենց աղանդին , որպեսզի իրենք մնան « բիզնես » - ի մեջ :

[Ապե Ջան]

Ոչ չեմ հավատում, տենց բան չկա:

[tikopx]

ԱՅՈ հավատում եմ ու կհավատամ

[matakarar.am]

ես ել չեմ հավատում

[Ֆրեյա]

.............. Ինչ վերաբերում է այն խեղճ խաբվածներին , որ անդամ են դառնում զանազան սեկտերին կամ աղանդներին , դա նրանք անում են , ոչ թէ նրա համար որ այնտեղ հրաշքներ են տեղի ունենում այլ նրա համար , որ նման մի ակնկալիքով գնացել են և ընկել են կրակը իսկ աղանդի « ջանասեր քարոզիչները » լվացել են նրանց ուղեղը և նրանց կապել իրենց աղանդին , որպեսզի իրենք մնան « բիզնես » - ի մեջ :

Ահա, սա բավականին տարածված վարկած է.. այսինքն, ենթադրվում է, որ հին, հետամնաց մարիկ ականատես են եղել զարգացած ցիվիլիզացիայի ներկայացուցիչների ու նրանց տեխնիկական միջոցները ընդունել են կախարդանքի տեղ...
Բայց կան բաներ, որ տեխնիկայով էլ հնարավոր չի.. օրինակ, կերպարնափոխվելը։ Օրինակ, սա հիպնոզով շատ հեշտ բացատրվում է։ Ասում են, հնարավոր է մարդուն հիպնոզացնել եւ նրան համոզել, որ ինքն իրականում ուրիշ կերպարանքով մարդու է տեսնում։

Կամ, ասենք, մտքի միջոցով առարկաներ տեղաշարժելը... Ասում են՝ ժամանակին երկրի վրա ռասաներ են ապրել, որ երրորդ աչքի էներգիայով քարեր են տեղափոխել՝ բուրգերը կառուցելու համար

[Leo Negri]

Գիտես՞ տենց մեթոդ կա վերլուծության՝ աբստրակցիա, երբ մոդելը պարզացնելու համար դուրս ես թողնում ազդեցություն թողող որոշ պարամետրեր, որ կարողանաս երևույթը ուսումնասիրել...
Էս դեպքում կոնկրետ, հա՛, եկա ու ասացի որ տենց եմ ուզում, էլի հարցեր կան՞

Աբստրակցիայի մասին խորհուրդ կտամ պատմես մոգության ֆենոմենը ուսումնասիրող անթրոպոլոգներին` որոնցից ոչ մեկի աշխատանքները կարդացած չլինելով, ու ծանոթ չլինելով քննարկվող հարցին, մոգությունը գերադասում ես սահմանափակել հեքիաթներում նկարագրված հրաշքներով` վերջիններս ընդունելով բառացիորեն, ու մատը մատին չխփելով հեքիաթների սիմվոլիզմը հասկանալու համար:
Մոգությունը ուսումնասիրվումա մոգություն նկարագրող իրական աղբյուրների /հունաեգիպական պապիրուսներ, տիբեթական տանտրաներ, միջնադարյան գրիմուարներ, ժամանակակից հետազոտող աշխատանքներ, այս կամ այն ավանդույթին պատկանող մարդկանց աշխատություններ ու նման մարդկանց հետ զրույցներ և այլն/ հիման վրա, ոչ թե հեքիաթների: Աբստրակցիան այստեղ չի օգնում` ընդհակառակը, խանգառումա /այդպես օրինակ եթե ուսումնասիրել Ջորդանո Բրունոյի մոգության մասին գրքերը /որոնք հեչ հեքիաթային չեն/ անկախ այդ գրքերին ծնունդ տված ավանդույթների` շատ քիչ բան հնարավոր կլինի հասկանալ/: Երբեմն իրական աղբյուրների նկարագրածը կարող է համընկնել հեքիաթների հետ /օրինակ իռլանդական որոշ լեգենդներում նկարագրվումա ներքին ջերմություն արտադրելու արվեստը, սկանդինավյան սագաներում արջի կերպարանափոխությունը կապվածա բերզերքների կուլտի հետ, որոշ հետազոտողներ չինական մարդ-աղվեսների մասին հեքիաթները կապում են ռեգիոնալ շամանական կուլտերի հետ ու այդպես շարունակ/, բայց որպես կանոն հեքիաթներում դրանք ուրճացրած բնույթ են կրում /հերոսները հեքիաթներում մի զարկով հազարներ են վարի տալիս, գեղեցկուհիները կատարյալ են, չարիքը անհաղթահարելի ու այդպես շարունակ/:

Հա, կարծում եմ ու ուզածս հենց դա է, որ հասկանանք, թե հեքիաթներում, միֆերում, լեգենդներում ու նույն Հարրի Փոթթերում տեղ գտած կախարդանքի օրինակները որտեղից են սկզիբ առնում։

Հեքիաթներում, միֆերում, լեգենդներում կախարդանքի օրինակները սկիզբ են առնում մարդկային ուղեղում: Տես Ջոզեֆ Քեմփբել կամ Մարիա Լուիզա ֆոն Ֆրանց, էրկուսն էլ շատ հայտնի են կախարդական հեքիաթների ու լեգենդների հետազոտություններով:

Դե դու էլի պետք ա մեջ ընկնեիր ու ցույց տայիր քո՝ Սկանդինավագերմանական դիցաբանության մանրամասնագույն գիտելիքները.... Եթե քեզ ցույց տալու համար սրա–նրա գրառումներում բառերից ավելի քիչ կախվեիր, կարծում եմ, որ բողոքող չէր լինի...

Ուղղակի զարմանալի թվաց նման անարգանքը ուրիշ մարդկանց ավանդույթների ու հավատալիքների հանդեպ` նամանավանդ քսանմեկերորդ դարում: Նման անարգանքը ժամանակին սկսվեց վհուկներին զիբիլ անվանելուց, ավարտվեց մասսայական հիսթերիկ խարույկներով:
Գիտելիքը մանրամասնագույն չի, յուրաքանչյուր խելքը գլխին դիցաբանական աղբյուրում նկարագրվածա, թե ումից էր Օդինը վհուկություն սովորում:

[Skeptic]

Աբստրակցիայի մասին խորհուրդ կտամ պատմես մոգության ֆենոմենը ուսումնասիրող անթրոպոլոգներին` որոնցից ոչ մեկի աշխատանքները կարդացած չլինելով, ու ծանոթ չլինելով քննարկվող հարցին, մոգությունը գերադասում ես սահմանափակել հեքիաթներում նկարագրված հրաշքներով` վերջիններս ընդունելով բառացիորեն, ու մատը մատին չխփելով հեքիաթների սիմվոլիզմը հասկանալու համար:
Մոգությունը ուսումնասիրվումա մոգություն նկարագրող իրական աղբյուրների /հունաեգիպական պապիրուսներ, տիբեթական տանտրաներ, միջնադարյան գրիմուարներ, ժամանակակից հետազոտող աշխատանքներ, այս կամ այն ավանդույթին պատկանող մարդկանց աշխատություններ ու նման մարդկանց հետ զրույցներ և այլն/ հիման վրա, ոչ թե հեքիաթների: Աբստրակցիան այստեղ չի օգնում` ընդհակառակը, խանգառումա /այդպես օրինակ եթե ուսումնասիրել Ջորդանո Բրունոյի մոգության մասին գրքերը /որոնք հեչ հեքիաթային չեն/ անկախ այդ գրքերին ծնունդ տված ավանդույթների` շատ քիչ բան հնարավոր կլինի հասկանալ/: Երբեմն իրական աղբյուրների նկարագրածը կարող է համընկնել հեքիաթների հետ /օրինակ իռլանդական որոշ լեգենդներում նկարագրվումա ներքին ջերմություն արտադրելու արվեստը, սկանդինավյան սագաներում արջի կերպարանափոխությունը կապվածա բերզերքների կուլտի հետ, որոշ հետազոտողներ չինական մարդ-աղվեսների մասին հեքիաթները կապում են ռեգիոնալ շամանական կուլտերի հետ ու այդպես շարունակ/, բայց որպես կանոն հեքիաթներում դրանք ուրճացրած բնույթ են կրում /հերոսները հեքիաթներում մի զարկով հազարներ են վարի տալիս, գեղեցկուհիները կատարյալ են, չարիքը անհաղթահարելի ու այդպես շարունակ/:



Հեքիաթներում, միֆերում, լեգենդներում կախարդանքի օրինակները սկիզբ են առնում մարդկային ուղեղում: Տես Ջոզեֆ Քեմփբել կամ Մարիա Լուիզա ֆոն Ֆրանց, էրկուսն էլ շատ հայտնի են կախարդական հեքիաթների ու լեգենդների հետազոտություններով:



Ուղղակի զարմանալի թվաց նման անարգանքը ուրիշ մարդկանց ավանդույթների ու հավատալիքների հանդեպ` նամանավանդ քսանմեկերորդ դարում: Նման անարգանքը ժամանակին սկսվեց վհուկներին զիբիլ անվանելուց, ավարտվեց մասսայական հիսթերիկ խարույկներով:
Գիտելիքը մանրամասնագույն չի, յուրաքանչյուր խելքը գլխին դիցաբանական աղբյուրում նկարագրվածա, թե ումից էր Օդինը վհուկություն սովորում:

Համոզված եմ, որ դու ինձանից ավելի շատ գիրք ես կարդացել, հատկապես՝ էս թեմայի վերաբերյալ: Խորհուրդ կտայի կարդալ նաեւ Ջեյմս Ջորջ Ֆրեյզերի «Ոսկե ճյուղը», եթե չես կարդացել:
Ես գնալով համոզվում եմ, որ կարդացվածության ու մատերիալիստական աշխարհայացքի միջեւ կոռելյացիա եթե նույնիսկ կա, ապա այն շատ ուժեղ չէ: Մարդու աշխարհայացքի ձեւավորման վրա լիքը գործոններ են ազդում, էդ թվում գենետիկականը: Օրինակ՝ փոքր ժամանակ ես հավատացյալ քրիստոնյա էի /եթե, իհարկե, փոքր տարիքի էրեխան կարող ա ընբռնել այս կամ այն կրոնը կամ հավատքը/, դեռահասության տարիներին մի փոքր ժամանակահատված տարվեցի էզոթերիկայով, իսկ հիմա համոզված աթեիստ եմ: Ու չնայած մոգությանն ու կախարդությանը ահավոր մեծ սկեպտիցիզմով ու արհամարհանքով եմ վերաբերվում, բայց չեմ կրկնի սխալս ու չեմ անհատականացնի վերաբերմունքս: Իսկ Ջորդանո Բրունոյին իսկապես հարգում եմ՝ անկախ այն բանից, որ նա միստիցիզմային աշխարհայացքի կողմնակից էր

[Ֆրեյա]

Քիչմ հարրիփոթերային դասակարգումա, հիմնված ֆիլմերի ու հեքիաթների վրա, չես կարծում?

Հա, կարծում եմ ու ուզածս հենց դա է, որ հասկանանք, թե հեքիաթներում, միֆերում, լեգենդներում ու նույն Հարրի Փոթթերում տեղ գտած կախարդանքի օրինակները որտեղից են սկզիբ առնում։
Իսկ Հարրի Փոթթերի մագիան ստեղից–էնտեղից վերցված ա, համարյա բոլորը հիմնված ա ուրիշ հեքիաթներում ու լեգենդներում հիշատակված կախարդական երևույթների ու կենդանիների վրա։ Ռոուլինգը, այսպես ասած, հավաքել, մի տեղ է խտացրել տարբեր երկրների լեգենդների հերոսներին։
Գիտես՞ տենց մեթոդ կա վերլուծության՝ աբստրակցիա, երբ մոդելը պարզացնելու համար դուրս ես թողնում ազդեցություն թողող որոշ պարամետրեր, որ կարողանաս երևույթը ուսումնասիրել...

[Սլիմ]

Միջին վիճակագրական սովորական մարդուն եթե հարցնեք, արդյոք հավատում է աշխարհում մոգերի, կախարդների գոյությանը, հավանաբար՝ կպատասխանի, որ ոչ։ Այդ ամենը համարվում է հեքիաթների, ֆենտեզիի կատեգորիա։

Եթե կախարդներ, վհուկներ ու այլ զիբիլ չկա, ապա ինչու է եկեղեցին մի քանի դար շարունակ փնտրել ու կոտորել վհուկներին (ведьма)... Վարկածներ շատ կան, դրանցից ոչ պակաս հեքիաթային եւս մեկն էլ՝ Դեն Բրաունի վարկածը (գուցե դա էլ հեքիաթ չի՝ ինչ իմանաս...)

Եթե կախարդանք, մոգություն չունի, ապա ինչու գոյություն ունեն տարբեր տեսակի գաղտնի կազմակերպություններ, օրդերներ, տելեպատների ու մեդիումների միավորումներ, սեկտաներ.... որոնք րիտուալներ են պրակտիկայում իրականացնում։ Եթե պրակտիկ փորձը ոչինչ չի տալիս, ապա ինչու են դրանք շարունակում գոյություն ունենալ... Չէ որ, եթե իրականում ոչինչ էլ տեղի չունենար, մարդիկ անիմաստ տեղը ժամանակ չէին ծախսի... Կցրվեին տներով... Այսինքն՝ չէին էլ հավաքվի

Ես ժամանակին հետաքրքրվում էի նմանատիպ երևույթներով, հետո հասկացա մի բան ինչքան հավատաս , այնքան էլ դա կազդի քո վրա, միանշանակ հնարավոր է ազդել մարդկանց վար, կոպիտ ասած զոմբիացնել, ինձ թվումա ես էտպիսի մի դեպքի ներկա եմ եղել

[Leo Negri]

կոպիտ ասած զոմբիացնել

Ի դեպ, Հարվարդյան էթնոբոտանիկ Ուեյդ Դեվիսը իր հետազոտությունների ընթացքում եկելա եզրակացության, որ դասական վուդուիստական զոմբիներին սև մոգերը /վուդույում նման մոգերը կոչվում են բոկոռ, ի տարբերություն հունգանների ու մամբոների, որոնք ավելի կազմակերպված կրոնական վուդույի քրմերն ու քրմուհիներն են/ ստանում են մարդուն թունավորելով /ինչից զոհը կոմայի մեջա ընկնում/, հետո հակաթույն ու թմրանյութեր են տալիս, որոնք մարդուց սարքում են նախկին անձնավորության կաղապարը` լիովին ենթակա մոգի կամքին: Դեվիսի հետազոտությունները հետագայում քննադատվել են ուրիշ գիտնականների կողմից, գլխավորապես զոմբիացման փոշու բաղադրատոմսի հիման վրա` Դեվիսը սխալվում եր, պնդելով, որ գլխավոր թունավոր նյութը այստեղ տետրոդոտոքսինն է:

Ինչևէ, գլխավոր պրոցեդուրան նկարագրվածա ճիշտ - մարդուն տրվումա կոմայի մեջ քցող անհայտ ծագման թույն, հետո հակաթույն, հետո հալուցինոգեններ ու այլ նյութեր, որոնք ստիպում են մարդուն կորցնել հիշողությունը ու ենթարկվել բոկոռին: Կողքից նման մարդիկ իրոք քայլող ու աշխատանք անող դիակներ են հիշացնում` այստեղից էլ զոմբիների մասին հեքիաթները: Իրականությունը, ինչպես և շատ այլ դեպքերում, հեքիաթից շատ ավելի վախենալույա:

[Moonwalker]

Միջին վիճակագրական սովորական մարդուն եթե հարցնեք, արդյոք հավատում է աշխարհում մոգերի, կախարդների գոյությանը, հավանաբար՝ կպատասխանի, որ ոչ։ Այդ ամենը համարվում է հեքիաթների, ֆենտեզիի կատեգորիա։

Ճիշտն ասած ես հավատում եմ, որ կա թե՛ մոգություն և թե՛ կախարդություն: Բայց էն մարդիկ, ովքեր իրականում «օժտված են» էդ դիվային հատկություններով, խիստ փոքրաքանակ են: Իսկ այսպես կոչված, «պայծառատեսները», «ոգեկանչները», «մոմ թափողները», «վախ չափողները», «թուղթ ու գիր անողները», «գիրկապ քանդողները», «թալիսմաններով զորացնողները», «նետ արձակողները», «մաղ պտտողները», «եղունգ նայողները», «սուրճի բաժակի մրուրով գուշակողները», «խաղաքարտերով բախտ բացողները» և այլոք սովորական խաբեբաներ են: Նույն խաբեության ժանրից են այսպես կոչված «Երազահանները», «Բախտագուշակության աղյուսակները», «Ոսկե բարեկամը», «Սողոմոնի գրերը», «Երկնքի յոթ բանալիները (նետեր)» ու էլ չասեմ տխրահռչակ «Եփրեմվերդին»:
Ուղղակի պիտի հեռու մնալ ամեն տեսակ էդ տիպի երևույթներից: Փորձեցի գտնել աստվածաշնչյան մեջբերումներ գուշակության վերաբերյալ:
* «Ձեր մեջ թող չգտնվի այնպիսի մեկը, որ զբաղվի դյութությամբ, գուշակությամբ, կախարդությամբ կամ էլ վհուկ ու սուտ մարգարե լինի, մեռելահարցությամբ զբաղվի, որովհետև Տիրոջ համար գարշելի է նա, ով այդպիսի բաներով է զբաղվում» (Բ. Օրինաց 18. 10-12):
* «Երբ ձեզ ասեն թե՝ վհուկներին ու նշանագետներին հարցրեք», դուք պատասխանեք. «Մի՞թե ժողովուրդը իր Աստծուն պետք է չհարցնի. կենդանիների համար մեռածների՞ն պիտի հարցնի» (Եսայի 8.19)
* «Վախկոտների, անհավատների, պիղծերի, մարդասպանների, կախարդների, կռապաշտների ու բոլոր ստախոսների բաժինը կրակով ու ծծումբով վառված լճի մեջ պիտի լինի, որ է երկրորդ մահը» (Հայտնություն 21.8):

Մի քանի մեջբերում էլ հոգևոր հայրերից.
* Կյուրեղ Երուսաղեմցի. «Բազում գայլեր են շրջում գառների հանդերձներով, խաբելով միամիտներին: Մեզ պետք են հոգևոր շնորհներ ու զգաստ միտք, որ գայլին, այսինքն` սատանային, հրեշտակ չհամարենք ու նրա կողմից կորստյան չմատնվենք»:
* Կիպրիանոս եպիսկոպոս (նախկինում հայտնի կախարդ, որը դարձի եկավ Տիրոջ Խաչի զորությունը ճանաչելով). «Եթե Խաչի նշանը սատանայի դեմ այդչափ զորություն ունի, ապա Խաչյալը որչա՜փ ևս առավել»:
* Գրիգոր Տաթևացի. «Սատանայի հպարտությունն է, որ ուզեց աստվածանալ, և այժմ էլ ջանում է բոլոր մարդկանց զանազան կախարդություններով մոլորեցնելով երկրպագվել»:
«Աստղագետներից ոմանք պնդում են, թե մոլորակներից այս կամ մյուսի տակ ծնվողները բարի կամ չար են լինում, ըստ նրանց ազդեցության, որը սուտ է, քանի որ բազում անգամներ տեսնում ենք՝ մեկ աստղի տակ, նույն պահի ծնվածներից մեկը բարի է լինում, մյուսը՝ չար»:
* Վարդան Այգեկցի. «Կախարդները միավորված են սատանայի հետ։ Անհնար է, որ կախարդը կարողանա չնչին իսկ կախարդություն անել առանց սատանայի ու նրա շնչի»։

Իմ կարծիքով կախարդության ու մոգության արմատը մեկն է՝ ճշմարտության թշնամին ու ստի հայրը՝ սատանան:Իսկ ոմանք նույնիսկ չեն էլ հավատում սատանայի գոյությանը, որն ամենամեծ մոլորությունն է ու սկիզբը բոլոր չարիքների։ Այդ պատճառով Պողոս առաքյալը հույժ ծանոթ լինելով դիվային այդ զորություններին՝ զգուշացնում է. «Չլինի թե զրկանք կրենք սատանայից» (Բ. Կորնթ. 2.11):

[Ֆրեյա]

Լավ էլի... ինչ կարիք կա միջնադարյան պրիմիտիվ մտքերի.... Որ խոսեմ, թեման վերածվելու է Մատերիալիզմ/աթեիզմ ընդդեմ կրոնի...

Էդպես էլ ոչ ոք նորմալ իր կարծիքով չկիսվեց...
Խոսքս պրիմիտիվ ֆոկուսների մասին չի, այլ այն անբացատրելի երևույթների, որոնք ինչ-որ չափով կարելի է կախարդանք անվանել...

[Moonwalker]

Էդպես էլ ոչ ոք նորմալ իր կարծիքով չկիսվեց...
Խոսքս պրիմիտիվ ֆոկուսների մասին չի, այլ այն անբացատրելի երևույթների, որոնք ինչ-որ չափով կարելի է կախարդանք անվանել.

Կներես, բայց ոնց հասկանում եմ իմ ու քո պատկերացումները կախարդանքի մասին նույնիսկ աղերսներ չունեն՝ դատելով քո առաջին գրառման դասակարգումից: Ասենք գրածդ առաջին կետից հետևում է, որ մարդ-մագնիսները կախարդնե՞ր են
Ըստ էության կախարդություն/մոգությունը ընդգրկում է փիլիսոփայաթեոսոֆյականոտ ուսմունքների մի մեծ շարք ներառյալ ասենք ալքիմիան ու դրուիդիզմը, շամանիզմն ու վուդուն, կաբալան ու թեուրգիան, աստղագուշակությունն ու էզոթերիզմը: Էս շարքը շատ ընդարձակ է ու շատ անորոշ: Այդ ուսմունները կարող են ունենալ թե մեծ ու ցնցող, թե աննշան ու ֆոկուս թվացող դրսևորումներ:
Ես հավատում եմ, որ մարդը կարող է օրինակ հայացքով ժայռ պայթեցնել (դա կարող է լինել ինչպես աստվածային շնորհի այնպես էլ դիվային ազդեցության շնորհիվ), չէ որ Տերն ասում է. «Ճշմարիտ ասում եմ ձեզ` եթե մանանեխի հատի չափ հավատք ունենաք, կասեք լեռանը` շարժվիր եւ ծովն ընկիր, լեռը կընկնի ծովը»: Այնպես որ մարդը կարող է ամեն ինչ, այլ հարց է մարդու ուժի աղբյուրը որտեղից է գալիս: Ու ցավալի է, որ մեզնից ոչ մեկը չունի էդ մանանեխի չափ հավատքը: