Իմ աստղազարդ թախիծը

[KiLa]

Ու՞ր ես Երևան...

Ի՛մ, երբեմնի երազների ու երազանքների քաղաք...
Որոնումների, փնտրտումների, սիրելու ու սիրվելու, ինքնամոռացության աստիճան սիրահարվելու քաղաք...
Ու՞ր ես... Որտե՞ղ ես... Ու՞ր է այն հավատը, որը երբեք մենակ չէր թողնում քո քաղաքացիներին: Ու՞ր է այն սերը...
Մարդը մահանում է, շնչահեղձ է լինում, ջղաձգման նոպայի մեջ գալարվում ու թավալ է տալիս, ափ շպրտված ձկնիկի նման անօգնական բերանը բաց ու խուփ է անում... հայացքով հայցում է շրջապատի օգնությունը, աչքերով աղերսում է անց ու դարձ անող մարդկանց, որ օգնեն, բայց...
Որովհետև մի ոչ սովորական օր, մի ոչ սովորական ժամի, քո լքված ու խուլ արվարձաններից մեկում ծնվեց Անտերությունը:
Չգիտեմ որտեղից սնվեց, չգիտեմ ինչպես զորացավ, բայց ծնունդից ոչ շատ անց նա սողեսող հասավ ,,քռչի շուկա՛՛ու դարձավ վաճառվող ապրանք: Եվ վճառվեց...
Բոլորը գնեցին: Գնեցին որովհետև շատ էժան էր, որվհետև ուրիշ բան գնելու համար չկար բավարար քանակի գումար, որովհետև մի բան պե՞տք է գնեյին, թե՞ ոչ, որովհետև շատերը ,,մոդայի զոհերն՛՛ էին, իսկ Անտերությունը դարձավ այդ ,,մոդան՛՛... Որովհետև Անտերությունը նաև վարագ էր...
Հիմա Անտերությունն է վխտում քո ճոխ փողոցներով, այգիներով, տերով ու անտեր հրապարակներով... հիվանդանոցներում, դատարաններում, թատրոններում... ամենուր, ամենուր, ամենուր: Առանց բացառության...
Իսկ մարդը մեռավ գոհության ու թեթևության ժպիտը դեմքին քարացած, որը ծնվեց վերջին ակնթարթին, վերջին պահին, երբ եկավ այս Անտերությունը ընդմիշտ լքելու գիտակցումը, երբ հասկացավ, որ այլևս պետք չէ հայցել այդքան պետք օգնությունը...
Ու՞ր ես Երևան և ո՞վ է քո տերը...

[KiLa]

Ես կրկին քեզ մոտ եմ... ես վերադարձա: Շատ կուզեմ, որ էլ ստիպված չլինեմ լքել քեզ: Թեկուզ և շատ կարճ ժամանակով: Որովհետև առանց քեզ ես ես չեմ: Ես կորցնում եմ ինձ, կորցնում եմ սիրել-սիրվելու, տխրել ուրախանալու, գոհ կամ դժգոհ լինելու ունակությունը: Այսինքն կարելի է ասել դադարում եմ զգալ, կամ որ ավելի ճիշտ է, դադարում եմ լինել: Այնպես որ, իմ ,,Աստղազարդ թախիծ՛՛, դու ես իմ լինելու գրավականը, իմ կյանքի էներգիայի աղբյուրը, իմ ԳՈՅԱՊԱՅՄԱՆԸ... Եվ ես նորից պետք է սերտեմ քո այբուբենը, պետք է սովորեմ նորից վերծանել քո ,,նիշերն ու խազերը՛՛...

[KiLa]

........
Չեմ սիրել պլանավորել անելիքս ու երբեք չեմ էլ պլանավորել: Միակ բանը, որ անում եմ նախորոք պայմանավորված, դա կիրակնօրյա հաճախումներն են եկեղեցի ու պատարագի լսումներն են, որը չանելու դեպքում, ուղակի չգիտեմ թե ինձ հետ ինչ է կատարվում:
Երբեք աչքի չեմ ընկել ավելորդ սնահավատությամբ, բայց այս դեպքը այլ է: Ես ամբողջ շաբաթվա հավաքված չարը, որ ներսից ծվեն ծվեն է անում մարդու հոգին`, չեզոքացնում ու վռնդում եմ իմ ներսից: Եվ սա արդեն այնքան շոշափելի բնույթ է ստացել, որ կարծես նույնիսկ տեսնում եմ այդ ամբողջ պրոցեսը: Չգիտեմ ինչու? գրեցի դրա մասին...չգիտեմ...

[KiLa]

Երեկ նայում էի շանս ու մտածում... Մտածում էի կյանքում իրենց տեղը զոռով հաստատած երևույթների մասին: Թե այս կամ այն վատ, բոլորովին ոչ մեկի օգուտ չբերող երևույթը, ինչու՞ է սովորույթ դարձել: ինչպե՞ս է կարողացել իր տեղը հաստատել կյանքում, և դա այն դեպքում երբ շատ լավ բաներ, որոնք շատ են պետք մարդուն ու հասարակությանը, նույնիսկ կողմնակի աջակցության ու օգնության պայմաններում ոչնչանում են, նույնիսկ ամենապարզ պայմաններում չեն կարողանում գոյատևել... Ինչու՞... Երևի այն պարզ պատճառով, որ բնությունն ինքը, վատ ու անպետք բաներին օժտել է ինքնապաշտպանության մեծ պոտենցիալով, գոյատևման զարմանալի ունակությամբ: Ինչպես օրինակ մոլախոտը... դե արի ու ոչնչացրու այդ բուսատեսակը, որը ոչ մեկին պետք չէ, որը նույնիսկ անասունները չեն ուտում...
Եվ դրա միակ բացատրությունը ինձ թվում է պայմանավորված է երկրի վրա ստեղծված ամեն ինչի ապրելու պարզ իրավունքով: Աստծո ստեղծած ամեն ոք ունի այդ ապրելու իրավունքը: եվ եթե ինչ որ մի բանի չլինելը պայմանականորեն կարող է դուր գալ շատերին, ապա այն պետք է օժտված լինի այդ շատերին հակադրվելու համար անհրաժեշտ ուժով: Երևի սա է պատճառը, որ վատ ու անպետք բաների դեմ պայքարելը դժվար է, իսկ շատ ժամանակ նույնիսկ անօգուտ...
Չէ, սխալ չհասկանաք, շունս ոչ մի կապ չունի այս ամենի հետ: Այդ անմեղ կենդանին ապրում է իր գոյությունը ամբողջովին մեզ նվիրած ու դժվար թե մարդ արարածը կամենար աշխարհը տեսնել առանց շան: Ողակի մտածում էի նրա ներկայությամբ: Ու այս տարօրինակ մտքերից հետո, անմիջապես այցելեց մի ուրիշ հետքրքիր միտք, արդեն կապված ժան ու մարդու հետ.
սկսեցի մտածել, թե որքան նման է այսօրվա մեր կյանքը նույն այդ շների կյանքին: Այսինքն հոգնակի չխոսեմ, գուցե դրանով վիրավորեմ որոշ մարդկանց, որոնք երբեք էլ չեն կարծում թե իրենց կյանքը նման է շան կյանքին: Բայց իմ կյանքը շատ է նման այս անմեղ կենդանու կյանքին: Մտքծում եմ, որ ես էլ այսօր ճիշտ նրա նման, մի փորեհացի համար ,,պոչ եմ խաղացնում՛՛ կամ ,,հաչում՛՛, մեկին ատամ եմ ցույց տալիս, իսկ մեկ ուրիշի ,,ձեռքերն ու ոտքերն եմ լիզում՛՛: Պետք է՝ ,,պոչս ցից եմ անում ու զիլ հաչում՛՛, պետք է՝, ,,նույն պոչս ետևս եմ տանում՛՛ ու դողդողալով ներում հայցում...
Չե՞ք կարծում, որ եթե ոչ բոլորս, ապա գոնե մարդկանց մի զգալի մասը այսօր ապրում է հենց այդպես: Սարսափելի է, հասկանու՞մ եք... Մեր ու շների միջև ընկած այդ հսկայական անդունդը, գենետիկական այդ հսկա անջրպետը, և վերջ ի վերջո բանականության առկայությունը մի՞թե պետք է թույլ տար որ մեր ,,կյանքն ու կենցաղը՛՛ այդքան նմանվեին իրար: Եվ սա դեռ ամբողջը չէ... Կա էլ վատթարը, որի մասին իրոք որ չեմ ուզում խոսել.. Կա այն ,,շնություն՛՛ կոչվածը... Թյու՜... Ավելի լավ է լռեմ... Ավելի լավ է, էլ չնայեմ շանս, թե չէ այդ անմեղ կենդանին կարող տուժել...Կարող եմ նրա դեմ չարանալ ու... զրկել այդ օրահացից:

[KiLa]

Շուրջս կուլ չգնացող դառնություն է: Դեղձի կորիզի նման. անտանելի տտիպ ու դառը: Ամենուր, ամենուր, ամենուր... Որտեղ լինում ես զգում ես այդ դառնությունը: Այնպես, որ քիչ է մնում դեմքդ ծռմռես: Եվ դա դեռ քիչ է, սարսափելի շատ ցավ, վիշտ, կսկիծ... Ու՞ր փախչեմ, ու՞ր գնամ... Ներսս այրվում է, ներսս կրակ է, բոց... հրդեհ է, որն սպառնում է լափլիզել սիրտս ու հոգիս: Ի՞նչ անեմ, ու՞ր փախնեմ, գլուխս ո՞ր ,,ծակը՛՛ մտցնեմ աստված իմ... Այսքան շատ ցա՞վ...
,,Շան որդին՛՛ գերազանցել է ինքն իրեն, իսկական ,,բարձր մակարդակի՛՛ է կատարել իր աշխատանքը: Շատ է ջանացել... ու լցրել է աշխարհը սրբապղծությամբ, շնությամբ, անխղճությամբ, անաստվածությամբ, խաբեությամբ ու ստով: Ամեն քայլափոխի տեսնում ես սրանց զոհերին. ծեծված, ոտնահարված, բռնաբարված, ազատազրկված, դժբախտացած ու... որ ամենավատն է՝ հանձնավծ ու հուսալքված: Պատրաստ նորից ու նորից ծեծվելու, ոտնահարվելու, ազատազրկվելու, բռնաբարվելու ու... շարունակելու իրենց՝ ոչնչից, ոչ մի բանով չտարբերվող գոյությունը:
Տուր, ,,շուն շան որդի՛՛, տուր ինձ քո եղունգների տակ հավաքված ,,մոռացումի թույնը՛՛... Սուր-սուր եղունգներովդ քորիր դեռ չփակված վերքերս ու մաղթիր ինձ ,,բարի գիշեր՛՛... Գթա ինձ, դարձիր իմ վերջին դայակը, բուժքույրը, գթության քույրը, իմ փրկիչը: Փրկիր ինձ հենց քո տված ցավից, խնդրում եմ... մաղթիր ինձ ,,բարի գիշեր՛՛...

[KiLa]

********* *******
Ահավոր է... ուր մի գնա նույն ,,անկեղծությունն՛՛ ու նույն ,,սրտամոտ՛՛ վերաբերմունքն է: Էս ի՞նչ լավն ենք, ի՞նչ բարի ենք, օրինակելի... մի խոսքով՝ կատարյալ: Ոչ մի երկրում այսքան ,,սրտացավություն՛՛ ու այսքան ,,մտահոգվածություն՛՛ դեպի սովորական քաղաքացին՝ չկա, գոյություն չունի: Մենք միակն ենք... Չգիտեմ միայն թե դրա համար ու՞մ հայտնեմ շնորհակալությունս, ու՞մ հետ կիսեմ իմ անսահման ,,գոհությունս՛՛, որ սիրտս ,,ուրախությունից՛՛ հանկարծ չպայթի: Ախար այսքան ,,լավը՛՛ լինելն էլ բանի նման չէ:
Մտնում ես շուկա ու տեսնում, թե ինչպե՞ս են քեզ բոլորովին անծանոթ մարդիք, ,,անկեղծորեն՛՛ ցանկանում, որ քեզ ավելի լավ միրգը ավելի էժան գնով վաճառեն: Ինչու՞: Որովհետև... Դե արի ու մի վիրավորվիր: Մարդիք քեզ ,,լավություն՛՛ են ուզում անել, իսկ դու հարցնում ես. ,,ինչու՞ ՛՛:
Միայն շուկան չէ: Բոլոր բնագավառներում այս նույն ,,սրտացավ՛՛ ու ,,հարազատավարի՛՛ վերաբերմունքն է: Բոլորը ուզում են ,,լավություն՛՛ անել, ուզում են ,,օնել" քեզ: Բժիշկը տեսնելով քո ,,ծայրահեղ բարդ՛՛ վիճակը, խորհուրդ է տալիս անհապաղ վիրահատել ձեր այս կամ այն օրգանը, չմոռանալով նշել, որ ինքը ցանկանում է քեզ ,,լավություն՛՛ անել: Նույն կերպ իր ,,լավությունն՛՛ է առաջարկում քեզ հարկային տեսուչը, ,,լուսի ու գազի մարդը՛՛, ոստիկանը, անշարժ գույքի գործակալը, ,,ժեկի պետը՛՛ և էլի շատ շատերը...

[KiLa]

Հեռախոսի զանգը արդեն որերրորդ անգամ է հնչում, իսկ ես նույնիսկ տեղիցս էլ չեմ շարժվում...
Միևնույնն է: Ով է զանգում, ինչու է զանգում, ինչի համար է զանգում...
Ամենացավալին կյանքում, երբ մարդ դադարում է սպասել: Երբ նա դադարում է հուսալ, դադարում է հավատալ, տխրել ու ուրախանալ... Այսինքն ասել է, թե դադարում է ապրել: Հետաքրքիր չէ՞ արդյոք: Պարզվում է մեր կյանքը միայն սպասում է, հավատ և հույս: Ուրիշ ոչինչ չկա: Դրա համար էլ երբ սրսնք դադարում են գոյություն ունենալ, մարդը դադարում է ապրել:
Ուրեմն կյանքում ավելի կարևոր է սպասել քան հանդիպելը, ավելի լավ է հավատալ քան տեսնելը, հուսալ՝ քան հասնելը... հակառակ դեպքում՝, շատ արագ համակում է մարդուն ձանձրույթն ու տանում նրան դեպի վերոնշյալ ,,միևնույնը՛՛: Ու մարդ նորից սկսում է... չ՝ապրել:
Վատ երազ եմ տեսել... վատ մարդկանց եմ լսել... վատ տեղեր եմ հասել... իսկ թե ավելի կարճ՝ ուղեղս եմ վնասել... մարդիք ինձ մի լսեք, կարդացեք ու անցեք...

[KiLa]

Հոգնել եմ... Շա՜տ եմ հոգնել... Այնքան եմ հոգնել, որ նույնիսկ չգիտեմ, թե այսքան հնարավոր է հոգնել...
Ձեռքերս մնացել են կախված: Ոտքերս նվում են, մինչև անգամ քայլելու մասին մտածելիս: Աչքերս փակ վիճակում էլ են արտասվում, ուր մնաց թե բացվեյին: Իսկ սիրտս, այս սիրտս, որ իր տրոփյունով բազում անգամներ է վկայել ինձ ի՛մ առայժմ մեռած չլինելս, հիմա հուսահատ ու ընկճված ,,ընդհատակ՛՛ է անցել: Ու ես երկար եմ ականջ դնում, որ լսեմ գոնե նրա խուլ թակոցները, բայց իզուր: Հոգնել է...
Ուզում եմ պատրաստվել վերջին ճակատամարտին, վերջին բախմանը, որտեղ ես վերջ ի վերջո կգտնեմ իմ երկար սպսած հանգիստը, բայց...
ուժ չկա... հոգնել եմ: Ու չգիտեմ դեռ ինչքա՞ն պիտի այսպես ուժահատ ընկած մնամ գոյության ու չգոյության սահմանի վրա...

[KiLa]

Երբեմն նախանձում եմ, շա՜տ եմ նախանձում նրանց, ովքեր կարողանում են չմտածել... կամ...ուղակի չեն կարողանում մտածել:
Անհամաեմատ ավելի հեշտ են ապրում... շա՜տ հեշտ են ապրում: Ասելիքս կհասկանան նրանք, ովքեր իրոք հոգնել են իրենց անօգուտ այս ու այն պատին զարկելուց, անիմաստ միջոցառումներ ձեռնարկելուց ու զուր տեղը ,,ճակատով պատին հարվածելուց՛՛... Այո՜... Նրանք շատ լավ կհասկանան: Բայց ...
Տեսնում եմ կարծես ,,նրանց՛՛, այն մյուսների դեմքերը. սուտ տագնապով ու անհահգստությամբ լի, զարմացական, դժգոհ... ,,Նրանք դեմ են: Ինչպե՞ս կարելի է չմտածել, այդպես չի լինի: Չէ՞ որ մենք մարդ ենք, բանական էակ ենք...
Չեն հոգնել, չեն տքնել, չեն ստեղծել... հետևաբար և չեն հիասթափվել: Հենց նրանց եմ նախանձում... Շա՜տ եմ նախանձում...

[KiLa]

Ես չար չեմ... հավատացեք, որ հենց այնպես չեմ ասում... իրոք չար չեմ ու ինքս եմ համոզվել դրանում:
Երբ ինչ որ բան չես ընդունում, չես հավատում, բնականաբար զայրույթով ու չարությամբ ես լցվում նրանց հանդեպ, ովքեր հավատում են...
Իսկ ես չեմ չարանում: Հաստատ չեմ չարանում, բայց...
Այ օրինակ, կորցրել եմ հավատս, հույսս, թե երբևէ ինչ որ բան պետք է դեպի լավը գնա: Չեմ հավատում այն ,,պայծառ ապագային՛՛, չեմ հավատում մեր երկրի զարգացմանը, տրված խոստումներին, մեր ժողովրդի կենսամակարդակի բարձրացմանը, չեմ հավատում թե ,,ձախ՛՛ թե աջ ,,էսեռներին՛՛, ոչ Սերժին, ոչ Ռոբերտին, ոչ Լևոնին... և վերջ ի վերջո չեմ հավատում, որ մեր հայ մարդը, մի գեղեցիկ օր հարգելու է իր երկիրը, իր ժողովրդին, իր երկրի օրենքներն ու կարգ-կանոնը: Բայց բոլորովին չարությամբ չեմ լցվում նրանց հանդեպ, ովքեր հավատում են և լցված են անսահման հավատով, որ մոտ ապագայում ամեն ինչ իր տեղն է ընկնելու:
Չեմ չարանում, բայց անարդար կլինի չասելը, որ սիրտս կտոր-կտոր է լինում, լացս գալիս է, մեղավորության զգացողության պես մի բան եմ ունենում, որը անընդհատ ճնշում է ինձ: Ինչու՞... Թվում է ես էլ իմ մեղքի բաժինը ունեմ նրանց խաբված լինելու մեջ...

[KiLa]

Արդյո՞ք մեզ բավական է երկու աչքը...
Բավարարում է այն մեզ ամեն ինչ տեսնելու համար: Շատերի կարծիքով՝ այո: Ես էլ էի այդպես մտածում:
Բայց վերջերս, չգիտեմ ինչու, սկսեցի մտածել երրորդ աչքի մասին: Եվ գիտեք ինչու՞...
Որովհետև երկու աչքով մենք կարողանում ենք տեսնել ամեն-ամեն ինչ, բայց ոչ ինքներս մեզ:
Մարդուն՝, ինքն իրեն տեսնելու ու ճանաչելու համար, անհրաժեշտ է երրորդ աչք...
Եվ իմ խնդրանքն է աստծուն, որ նա հնարավորինս շատերին շնորհի այդ երրորդ աչքը...

[KiLa]

Պարգև՞, թե՞...

Ծանր է օդը, ծանր է լույսը... Ծանր է անգամ այն փոքրիկ շողը, որն առավոտյան, վարագույրի ետևից թափանցում է իմ ննջասենյակ ու ավետում առավոտը...
Ծանր է նաև այդ առավոտը, որն ճանկռելով ստիպում է ինձ, դժկամորեն դեն նետել վրայիցս վերմակը, ու նստելով անկողնուս փնտրել գուլպաներս: Ծանր է ջուրը, որով ամեն առավոտ շփում եմ երեսս ու խաբում ինձ, թե արդեն լվացվել եմ: Շատ ավելի ծանր է առավոտին հաջորդող օրը, նրա հոգնած աղմուկը, ալարկոտ եռ ու զեռը, մարդկանց խռոված քայլերը, որոնք բոլորն կարծես տանելիս լինեն կառափնարան...Ծանր են մարդկանց ոչինչ չասող հայացքները, որոնցից ոչ մեկ կարծես չի գնահատում ևս մեկ օր ապրելու իր հնարավորությունը: Ծանր է...
Շատերի կարծիքով, մեզ տրված կյանքը պարգև է: Նույնիսկ այս ծանր քայլող մարդկանց զգալի մասն է այդպես մտածում, կամ այդպես են ասում... Չգիտեմ...Բայց ծանր է նաև այդ ,,պարգևը՛՛: Ու երևի դրանից է, որ շատ հաճախ հոգնեցնում է: Այնպես է հոգնեցնում, որ ոմանք ինքնակամ հրաժարվում են այդ պարգևից, դեն են շպրտում, ազատվում ծանրությունից...Մի մասն էլ ցանկանում է, բայց վախենում է՝, մտածելով, որ իր այդ քայլով կվիրավորի ,,Նրան", ով տվել է մեզ այդ ,,պարգևը՛՛: ՆԱ մեզ չի ների... Սա է պատճառը, որ շատերը չկարողանալով քարշ տալ այդ պարգևը, միևնույնն է, դեն չեն շպրտում:
Բայց ես չեմ ուզել այդ պարգևը, ես չեմ խնդրել այն իմ վզով փաթաթել ու դեռ հետևել, որ դեն չնետեմ: Անարդար չէ՞...
Գուցե բոլորովին էլ պարգև չի, պատիժ է, որն իրոք դեն նետելու իրավունք չունես: Որովհետև այն քո պատիժն է, քո մեղքի քավությունը... Եվ դու պարտավոր ես տանել այնքան ժամանակ, որքան որոշված է: Հասկացա՞ք...
Պարգևը չի կարող պատժի հատկանիշներ ունենալ, հակառակ դեպքում դա պարգև չի: Հասկացա՞ք... Եվ հենց այստեղ, այս հարցի մեջ էլ թաքնված է ողջ ,,ծանրության կենտրոնը՛՛...
Ծանր է օդը... ջուրը... հացը... կյանքը...

[KiLa]

Հիշողության սարսափներ...

Դժվարանում եմ նորից ետ նայել... վերհիշել...
Չէ, սխալ չհասկանաս: Ես այդքան էլ հիմար չեմ, որ ինձ շարունակ տանջեմ այն հարցով՝, թե ինչու՞ հենց ինձ հետ, կամ ինչու՞ նորից ես... Բոլորովին: Պետք է պատահեր և պատահեց: Այդպես էր նախանշված...
Ու չկան այստեղ մեղավորներ, չկան իրական պատճառներ, դրդապատճառներ և այլն... Փաստը այն է, որ ես նորից գտնվում եմ մի տեղում, ուր արդեն եղել եմ... նույնիսկ մի քանի անգամ.
Նորից տանջանք, նորից տառապանք, նորից փախչելու փորձ, նորից պատիժ, բազուն վերքեր, վիրավորանքներ, հուսալքություն, նորից կործանման սպառնալիք, վերջի անխուսափելիություն ու... նորից, փրկությու՞ն, ներու՞մ, հու՞յս, շարունակությու՞ն... չգիտեմ...
Նորից ընդմիջում, դադար, հարաբերական անդորր, սպասում... Այս անգամ էլ կարծես փրկվեցի: Բայց ինչու՞: Որ նորից իմ շուրջը նայելով տեսնեմ այն՝ ինչը հասցրել էր ինձ անէության... Ու հետո նորից կրկնվի այն ինչ, ինչ եղավ... Եթե այդպես է, ապա ինչի՞ս էր պետք այս փրկությունը... Չգիտեմ:
Դադար է, լուռ է, անդորր, սպասում...և վախ այդ սպասման մեջ: Որովհետև չգիտեմ թե ինչի՞ եմ սպասում, ի՞նչ է լինելու:
Խնդրում եմ տեր իմ աստված, միայն ոչ այն ինչ արդեն եղել է...

[KiLa]

Հեռուստացույց չեմ նայում, բոյկոտել եմ: Արդեն կորցրել եմ հույսս թե սրանք երբևէ կկարողանան մի կարգին հաղորդում հեռարձակել:
Բոլորը ձևական, շինծու, անտաղանդ, տափակ... Բա էդ մեկը մեկին հաջորդող ,,փսիխոթրիլեր՛՛ սերիալները, որոնք նայելիս, ամենակայուն ներվեր ունեցող մարդը անգամ դուրս է գալիս համբերությունից: Թաքուն խոստովանեմ, որ դրանք դիտելը ինձ համար ամենամեծ տանջանքն է:
Եթե գերի ընկնեմ ու թշնամուն պետք լինի տեղեկություն իմանալ ինձանից, ես կդիմանամ ամեն տեսակ կտտանքների ու տանջանքների, բայց այ, եթե ստիպեն ինձ դիտել մեր սերիալներից որևէ մեկը, այդ ժամանակ. ներիր ինձ իմ թանկ հայրենիք, հազիվ թե մի երկու ժամ ձգեմ... Դե լավ, սա ուրիշ թեմա է, ու սրա մասին չէր, որ ուզում էի պատմել: Կինս միացրել էր հեռուստացույցը, և ես խոհանոցից մի բան լսեցի, որը շատ տխրեցրեց ինձ ու մտատանջությունների մեջ գցեց: Ասում եմ էլի, պետք չէ հեռուստացույց դիտել, որտեղից ինչ որ մեկը, խոսում էր մեր հայ ժողովրդի պատմության ու մշակույթի մասին: Ընդ որում խոսում էր հպարտ ու ինքն իրենից շատ գոհ: Այն կեցվածքով, որով հաճախ մեր ազգի ,,քաջ զավակներից՛՛ ոմանք հայտարարում են. ,,մենք որ թատրոն էինք նայում, մնացածները ծառերի վրա էին...՛՛, կամ ,, մեր ծովից ծով Հայաստանը...՛՛... Այս մեկն էլ, խոսում էր մեր ազգի մի այնպիսի հատկանիշից, որը սկզբից բարկացրեց, բայց հետո, ինձ գցեց խորը դեպրեսիայիմեջ: Վկայում էր, որ մեր հայ ժողովուրդը բոլոր դարերում, իր պատմության բոլոր ժամանակաշրջաններում, առաջնայինն է համարել ուսումը, արվեստը, գիտությունը... ինչպես նաև մեծ հարգանքով ու ակնածանքով է վերաբերվել իր ուսյալ զավակներին, իր ,,ուսումնական՛՛ մարդկանց: Որ հայը միշտ, թե զենքից և թե հարստությունից բարձր է դասել հոգևոր գանձը, հոգևոր հարստությունը... Առը հա քեզ... Ճիշտ նշանակետին...
Սուտ է, չեմ հավատում: Որքան էլ ցավալի է, ես չեմ հանդիպել պատմական մի դարաշրջանի, երբ Հայաստանում ուսյալ ու խելացի մարդիք հարգվեյին ըստ արժանավույնս: Այդ կողմից մենք այն բացառիկ ժողովուրդներից ենք, որ երբեք փողն ու իշխանությունը չենք փոխել գիտության ու հոգևոր գանձերի հետ: Անհատներ եղել են միշտ և նրանք կան այսօր էլ, բայց ամբողջ հասարակության մասշտաբով՝, երբեք:
Թե հույները, թե հռոմեացիք, չնշեմ բոլորին, ունեցել են պատմական գոնե մի լայն շրջան, որտեղ փիլիսոփաները, գիտնականները կամ ուսյալ մարդիք վայելել են թե մեծերի և թե հասարակ ժողովրդի հարգանքը: Շատ դեպքերում նրանք դրամական հանգանակություն են ստացել թագավորի, կամ պետության կողմից: Նայենք մեր Մոսես Խորենացուն. Միայն նրա Սմբատ Բագրատունուն ուղղված տողերից, պարզ երևում է, որ այն ժամանակ էլ չի գնահատվել խելացի ու գրագետ մարդը, ինչպես նաև նրա ներկայացրած գիտությունը:
Ցավալի է, բայց փաստ. Միշտ էլ հայը հարգել է դիմացինին նրա ունեցած հարստությամբ: Եվ միշտ էլ, ինչպես այսօր, գրագետ, թեկուզ գիտնական մեկը, որը զուրկ է եղել դրամական միջոցներից, հասարակության լայն խավերի կողմից դիտվել է, որպես. ,,կարդացած հիմար՛՛, ,,գրագետ էշ՛՛, ,,յանը տարած՛՛, ,,խփո՛՛ ու էլի նման որակավորումների... Շուրջներդ նայեք. մի ,,հաջողակ՛՛ օլիգարխ, այսօր հազար գիտնականի հարգանք է վայելում, իսկ այդ գիտնականը, որը չի կարողանում գոնե իր ընտանիքի պարզ կարիքները հոգալ, ստիպված սողում է այդ օլիգարխի ոտքերի տակ: Ահա դարավոր ճշմարտությունը, ահա մեր ազգի վերաբերմունքը իր համար ճգնող ու իրեն աշխարհին ներկայացնող մարդկանց նկատմամբ: Մի ամաչեք, ձայնով լացեք, գոռացեք, արտասվեք... Որովհետև հենց այստեղ է թաքնված մեր մեծ դժբախտությունը. մեր բիշտը, մեր ցավը, մեր հոգսը, մեր բռնաբարված երազը, մեր աղավաղված պատմությունը, տրորված ինքնասիրությունը, կոտրված ինքնությունը, խարխլված հայրենասիրությունը, խռոված հավատը, անարձագանք երկինքը, պարտված հոգին, կաղացող խիղճը, ինչպես նաև օտար ափերի զրնգուն կանչը... Ոռնացեք...

[KiLa]

,,Ես գործ ունեմ Մարդու,
Ոչ թե ամեն տեսակ
Նրա արարքի հետ...՛՛ Պ. Սևակ

Աստված իմ, այսպես իրոք կարելի է խելագարվել... Այսքան իրար նման ու իրարից տարբեր...
Չգիտեմ ինչ անենք, չգիտեմ, ոնց անենք...
Ընկեր, բարեկամ, մերձավո՜ր... եթե դուք ամեն մեկդ յուրովի եք խելագարվում, ապա մարդ աստծո, ինչու՞ դրա իրավունքը մենք էլ չունենք...
Թողեք մենք էլ ,,մեր յուղով տապակվենք էլի՛՛, չի՞ լինի ինչ է...