Մեծ Եղեռն. հայացքների շրջադարձ, կամ ինչքանո՞վ կարելի է արդարացնել ցեղասպանությունը

[Rhayader]

Կարծում եմ, շատերդ լսած կլինեք, որ թուրք փաստաբան Բենդալ Ջալիլ Էզմանը դիմել է Անկարայի դատական մարմիններին, պահանջելով ընդունել 1915-1921 թ.թ.հայերի Մեծ Եղեռնն ու հեռացնել Թալեաթ փաշայի բոլոր հասարակական արձանները՝ որպես հանցագործի ու եղեռնի նախաձեռնիչի: Այս մասին առավել մանրամասն կարող եք կարդալ այստեղ: Ընդհանրապես, թեև վերջին տարիներին Թուրքիայում ակտիվացել են Եղեռնի ընդունման կողմնակիցները, սա առաջին դեպքն է, որ Մեծ Եղեռնի ընդունումը դիտարկվում է ոչ թե որպես պատմական-քաղաքական, այլ դատական բնույթի հարց:
Դրան զուգահեռ Հայաստանում կարելի է լսել Մեծ Եղեռնի իրականացումն արդարացնող կարծիքներ: Օրինակ՝ որ Եղեռնն արդարացված էր, քանի որ քաղաքականորեն ձեռնտու քայլ էր, իսկ քաղաքականության մեջ նպատակն արդարացնում է միջոցները: Ո՞վ, որտե՞ղ: Հենց «Դար» ակումբում, միջազգային քաղաքականության բաժնի Իրանի իսլամական հեղափոխություն. պատճառները, ընթացքը և հետևանքները թեմայում:
Ստորև հետևում է կոնկրետ մեջբերումը:

Փաստորեն, ցանկացած բան կարելի է արդարացնել «այլ ելք չկար»-ո՞վ: Փաստորեն, քաղաքականության մաս լինելն ամեն ինչ արդարացնու՞մ է: Եթե ես Եղեռնի օրը Թուրքիայի ժողովրդին իրենց երկրի ներքին քաղաքական ու էթնիկ դրությունը կայունացրած «մեծ հաղթանակի» արթիվ շնորհավորեմ ու պատմեմ, թե ինչ հիանալի քաղաքական քայլ էր, թե ինչ բարի ինտերվյուներ էր տալիս Թալեաթ փաշան, թեման քննադատողներին նույն հարցը կտա՞ս:
...

...
Թուրքերի համար ճիշտ էր Ցեղասպանությունը, իրենք հենց դրան էլ ձգտում էին, ի՞նչ կա էդտեղ թաքցնելու: Էդ մենք էինք անուղեղ, որ չհասկացանք իրենց մտքինը: Նորթոնը ինչ-որ տեղ ճիշտ է ասում. քաղաքականության մեջ նպատակը արդարացնում է միջոցները: Էսպես ասեմ՝ Ցեղասպանությունը մեր համար է ոճրագործություն, բայց թուրքերի համար չտեսնված քաղաքական քայլ է:
...

Թեման բացում եմ, որովհետև ինձ հետաքրքիր է. արդյո՞ք այս տեսանկյունը մեծ տարածում ունի: Ի՞նչ դրույթներ կամ պնդումներ կարող են բերել նրա ջատագովները, ինչպե՞ս կարող են իրենց տեսանկյունը պաշտպանել միլիոնավոր սպանվածների, տեղահանվածների, բռնաբարվածների, հաշմվածների հիշատակի բարոյական բեռից: Ու վերջապես՝ արդյո՞ք կան մարդիկ, ովքեր հավատում են, որ նպատակն իսկապես արդարացնում է բոլոր մեթոդները: Նույնիսկ ցեղասպանությունը որպես մեթոդ օգտագործելը:
Որովհետև ցեղասպանությունը որպես «չտեսնված քաղաքական քայլ» որակելն, իմ կարծիքով, նշանակում է թքել մեր կորցրած երեխաների երեսին, մեր սպանվածների արյան մեջ: Ներելը կարող եմ հասկանալ, ներողամտությունը մեծահոգություն է: Բայց արդարացնելը նշանակում է պատրաստ լինել ուրիշի նկատմամբ նույնն անել, միայն թե լինի նպատակ, որը դա կարդարացնի, ու արժանի լինել կրկին եղեռնի ենթարկվելու:

[Rhayader]

Եվս մի նմանատիպ ռեակցիա նույն թեմայից.

Կուզեի?ք Իրանի նման հզոր երկրում ապրեի?ք:
Leo Negri,Rhayader ախպեր դուք էս մոլորակից չե?ք, ավելի լավ ա Թալեաթ լինել քան ոչխարի պես սատկել, հենա Մոսկվայում դրին անմեղ մարդկանց վարի տվին, բայց իրանց երկրի շահերի համար արեցին ու մի օր դրանք իրանց նպատակին հասնելու են, իրանք չանեն իրանց են անելու էս ա այս աշխարհի օրենքը ուզում ես խաղաղություն պետք է պատերազմես ու ոնց կարողանում ես պետք է երկիրդ հզորացնես հիմա Իսլամ կլինի դե Բուդիզմ կապ չունի կարևորը նպատակի իրականացնում ա, եթե արյուն թափելով պետք է հզորանաս, որ քո արյունը չթափեն ուրեմն պետք է անես:
Աստղի հետ միանշանակ համաձայն եմ, ցեղասպանությունը թուրքերի համար չտեսնված քաղաքականություն էր, իսկ մեր համար լաց ու կոծ, թող կռվեին չմռնեին, ով ա? տեսել մի 10 հոգի զինվածներ մի հազար հոգու դնեն մոռթեն տենց բան չի լինում, դե թող հիմա խելքի գանք ու հզորանանք, էտ ոնց ա պատահում Հրեաները դարձան աշխարհում ամենահզորներից մեկը իսկ մեր հեչ վեջն էլ չի կամ թող մեկը համարձակվի Ճապոնիայի վրա մատ թափ տա կբռնեն կլացացնեն, խելացի ազգը իր սխալների վրա է սովորում ու հույսը իր վրա է դնում կարճ ասած թող կռվեին չմեռնեին, լավ է կանգնած մեռնել քան չոքած ապրել:

[Բիձա]

Gayl-ի խոսքերից Նայել գրառումը
Կուզեի?ք Իրանի նման հզոր երկրում ապրեի?ք:
Leo Negri,Rhayader ախպեր դուք էս մոլորակից չե?ք, ավելի լավ ա Թալեաթ լինել քան ոչխարի պես սատկել, հենա Մոսկվայում դրին անմեղ մարդկանց վարի տվին, բայց իրանց երկրի շահերի համար արեցին ու մի օր դրանք իրանց նպատակին հասնելու են, իրանք չանեն իրանց են անելու էս ա այս աշխարհի օրենքը ուզում ես խաղաղություն պետք է պատերազմես ու ոնց կարողանում ես պետք է երկիրդ հզորացնես հիմա Իսլամ կլինի դե Բուդիզմ կապ չունի կարևորը նպատակի իրականացնում ա, եթե արյուն թափելով պետք է հզորանաս, որ քո արյունը չթափեն ուրեմն պետք է անես:
Աստղի հետ միանշանակ համաձայն եմ, ցեղասպանությունը թուրքերի համար չտեսնված քաղաքականություն էր, իսկ մեր համար լաց ու կոծ, թող կռվեին չմռնեին, ով ա? տեսել մի 10 հոգի զինվածներ մի հազար հոգու դնեն մոռթեն տենց բան չի լինում, դե թող հիմա խելքի գանք ու հզորանանք, էտ ոնց ա պատահում Հրեաները դարձան աշխարհում ամենահզորներից մեկը իսկ մեր հեչ վեջն էլ չի կամ թող մեկը համարձակվի Ճապոնիայի վրա մատ թափ տա կբռնեն կլացացնեն, խելացի ազգը իր սխալների վրա է սովորում ու հույսը իր վրա է դնում կարճ ասած թող կռվեին չմեռնեին, լավ է կանգնած մեռնել քան չոքած ապրել:

Հայերի կոտորվելը խոտակերություն էր, բայց դա չի նշանակում, որ թուրքերի կողմից էլ գենոցիդ սարքելն էր տղամարդկություն, կամ առավել ևս "չտեսնված քաղաքականություն": Ոչ, տականքություն էր, ստորություն, վայրենություն: Թող արտաքսեին երկրից, բայց անզեն հլու հնազանգ ժողովուրդ կոտորելը որևէ փայլունություն չունի իր մեջ:
Աստղ դու շփոթել ես պետությունը- պետության դեմ պատերազմելու արդարացի տրամաբանությունը պետություն-հպատակ հարաբերությունների հետ:
Քո տրամաբնությամբ հենց հիմիկվա մեր ներքաղաքական դրությունը փայլուն լուծում է - իշխանությունը անզեն մարդկանց է կոտորել - փայլուն քաղաքականություն է ՞ :
Անզեն ժողովրդին կոտորելը ոչ մի արդարացում չունի: Ինչպես նաև արդարացում չունի մեր եղեռնին չդիմադրելը /հիմա էլ -մեր իսկ իշխանություններին չդիմադրելը/ : Կոտորածները սկսեցին ապրիլին ու հանգիստ, մի օր մի գյուղ, հաջորդ օրը հարևան գյուղը, հաջորդ օրը մյուսը կոտորեցին մի քանի ամիս: Արդյունքում ես կարծում եմ, որ մեր անվրդով կոտորվելն ավելի մեծ աբսուրդ էր, քան թուրքերի կոտորելու գնալու արյունալի քայլը:
Նույնը կրկնվեց դարասկզբին ադրբեջանում, հետո էլ 88-91 թվերին սումգայիթից սկսած բաքու շահումյանով վերջացրած: Մենք մինչև վերջին րոպե հիմար-հիմար սպասել ենք, չենք դիմադրել ու մորթվել ենք: Ի միջիայլոց մորթվել-վառվելը ամենանվաստացուցիչ մահն է- անասունին են մորթում:
Այսօր էլ, ծայրահեղությունների մեջ ենք: Դաշնակները եղեռնը սարքել են դուքան, ընդիմությունը շառ-փորձանքից հեռու- գործը բարդել է սփյուռքի վրա: Իշխանություններն էլ իրենց պահում են անլեզու հայվանի պես: Ով ասես մեր հաշվին թուրքերի հետ բազար է անում- մենք խուլ ու համրի պես սպասում ենք:
Սպասում ենք, մինչև որ ներքին աբսուրդները մեզ ուտեն, վերջանանք: Ու մենք էլ, աշխարհն էլ ազատվի մեզանից::

[Tig]

Միանշանակ աբսուրդ է ցեղասպանությունը թուրքերի կողմից փայլուն քաղաքական քայլ որակելը: Նույնիսկ եթե սառը դատենք, ապա նրանց կողմից դա զուտ մարդու ամենագազանային բնազդներին տրվելու արդյունք է, ոչ թե մտածված քայլ… Նույնիսկ այսօր ենք համոզվում, որ թուրքը չի ազատվել իր այդ բնազդներից ու նման ձևով շարունակում է «առաջ» գնալ… Ինչևէ մի օր դա իր դեմն է գալու…
Ինչ վերաբերվում է մեզ, թե ինչու մենք ոչխարի նման կոտորվեցինք… Իմ կարծիքով դա մեր մեջ նախորոք «սրսկված» մտածելակերպ էր, հայ հասարակության մեծամասնությունը աղանդավորի նման «առաջ» էր գնում այն գաղափարի հետևից, որ «լավ է մեռնել թշնամու ձեռքով, քան թե զենք վերցնել ու «մեղք գործել»…»: Քանի որ նրանց ոչ մեկը չէր բացատրել, որ զենք վերցնելուց առավել մեծ մեղք է, երբ թույլ ես տալիս մորթեն քո երեխային, քո մերձավորին ու չես պաշտպանվում… Չեն բացատրել որ առավել մեծ մեղք է ապրել ոչ թե հանուն քո ազգի, պետության հողի, այլ հանուն «հավատի», ավելի ճիշտ կրոնի… Ու հիմա էլ դա դեռ շատ շատ խորը նստածա մեր մեջ… Այ նունիսկ ես էս տողերը գրելուց, մի տեսակ կաշկանդվում եմ՝ ու մտքովս անցնումա՝ «բա մեր քրիստոնեությունը»… Բայց տրամաբանությունս չի թողնում որ այդ միտքը հաղթի… Դրա համար էլ մենք այսօր չունենք պետական մտածելակերպ: Մենք այսօր որբի պես նայում ենք ռուսաստանների, ամերինակեր ու եվրոպաների ձեռքին ու խոսքին… Ինչպես հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանն է ճիշտ բնորոշել՝ մենք էս 1700 տարիյա «կռվում» ու մեռնում ենք ոչ թե հանուն մեր հողի, այլ հանուն հավատի… Ժամանակն է վերաձևել մեր արժեհամակարգը ու ամեն ինչ իրա տեղը կընկնի… Ու դա պիտի սկսվի դպրոցներից: Ցավոք սրտի, մեր կրթական համակարգը օր օրի ավելի են ոչնչացնում… /պատկերացնում եք, երեխեքից ամեն մի քննության համար 20000 դրամ են հավաքում… ինչա թե մի կոտրած 3 դնեն… Մենք ենք մեղավոր որ տալիս ենք էդ փողը…/ Էս ո՞ւր ենք գնում սենց…

[Արիացի]

Թուրքերը էդ ցեղասպանության պատճառով նենց ք*քի մեջ են ընկել, որ մինչև հիմա դրա տակից դուրս չեն գալիս: Ու դեռ երկար ժամանակ էլ դուրս չեն գա: Իհարկե, սկզբում դա իրանց համար օգտակար քայլ էր, քանի որ դրա շնորհիվ հնարավորություն ստացան ստեղծել ազգային պետություն: Կարծեմ Աթաթուրքն էր, որ նայելով Զմյուռնիայի այրվող հայկական թաղամասին ասել ա. "Ձեր առաջ հառնում է նոր ազգային Թուրքիա պետությունը" (կամ սրա նման մի բան, կոնկրետ չեմ հիշում): Բայց ինչպես տեսնում ենք, դա ժամանակավոր հաջողություն էր՝ հայերը իսպառ չվերացան ու մինչև հիմա էլ էդ ցեղասպանության մասին խոսում են ու թուրքերի վրա ճնշում գործադրում: Ու որ մտածում եմ, երևի իրենց համար ավելի լավ կլիներ էդ տարածքները կորցնել ու հանգիստ խաղաղ ապրել իրենց ավելի փոքր երկրում, քան թե նման հանցագործություն անել ու մինչև հիմա դրա բեռի տակ սահմանափակվել, մանավանդ որ էդ տարածքները հիմա փաստացի իրենցը չեն ու վաղ թե ուշ կորցնելու են:
Ինչ վերաբերվում է արդարացնել կամ չարդարացնելուն, ապա բարոյական տեսանկյունից այն ոչ մի ձև չի կարելի արդարացնել, բայց դե բարոյական տեսանկյունից քաղաքականությունը հենց ինքը անբարոյական մի խաղ ա…

[Rhayader]

Ինչ վերաբերվում է արդարացնել կամ չարդարացնելուն, ապա բարոյական տեսանկյունից այն ոչ մի ձև չի կարելի արդարացնել, բայց դե բարոյական տեսանկյունից քաղաքականությունը հենց ինքը անբարոյական մի խաղ ա…

Իսկ միգուցե քաղաքական գործիչներն են մեզ այդպես համոզել, որ արդարացնեն իրենց անբարոյականությունները այո, քաղաքականության մեջ շահի ու խղճի մեջ ընտրելիս հաճախ է հաղթում շահը, բայց միջոցների ընտրության հարցում էլ սահմանափակումներ կան: Ոչ թե նրա համար, որ այդ միջոցները ձեռնտու չեն, այլ պարզապես որովհետև դա անմարդկային է: Այսպես կոչված «քաղաքական տաբու»:

[Տրիբուն]

Թուրքերը էդ ցեղասպանության պատճառով նենց ք*քի մեջ են ընկել, որ մինչև հիմա դրա տակից դուրս չեն գալիս: Ու դեռ երկար ժամանակ էլ դուրս չեն գա: Իհարկե, սկզբում դա իրանց համար օգտակար քայլ էր, քանի որ դրա շնորհիվ հնարավորություն ստացան ստեղծել ազգային պետություն: Կարծեմ Աթաթուրքն էր, որ նայելով Զմյուռնիայի այրվող հայկական թաղամասին ասել ա. "Ձեր առաջ հառնում է նոր ազգային Թուրքիա պետությունը" (կամ սրա նման մի բան, կոնկրետ չեմ հիշում): Բայց ինչպես տեսնում ենք, դա ժամանակավոր հաջողություն էր՝ հայերը իսպառ չվերացան ու մինչև հիմա էլ էդ ցեղասպանության մասին խոսում են ու թուրքերի վրա ճնշում գործադրում: Ու որ մտածում եմ, երևի իրենց համար ավելի լավ կլիներ էդ տարածքները կորցնել ու հանգիստ խաղաղ ապրել իրենց ավելի փոքր երկրում, քան թե նման հանցագործություն անել ու մինչև հիմա դրա բեռի տակ սահմանափակվել, մանավանդ որ էդ տարածքները հիմա փաստացի իրենցը չեն ու վաղ թե ուշ կորցնելու են:
Ինչ վերաբերվում է արդարացնել կամ չարդարացնելուն, ապա բարոյական տեսանկյունից այն ոչ մի ձև չի կարելի արդարացնել, բայց դե բարոյական տեսանկյունից քաղաքականությունը հենց ինքը անբարոյական մի խաղ ա…

Արիացի ջան, թուրքերը նույնքան ք.քի մեջ են, որքան անգլիախոս, իսպանախոս ու պորտուգալախոս ամերիկացիներն են ք.քի մեջ ամերիկայի բնիկնեին բնաջնջելուց հետո: Թուրքերը իրենց համար վերջնականապես լուծել են պետություն ունենալու խնդիրը: Է հետո ինչ որ մի քանի ռեզերվացիայում ու ջունգլիներում մի քանի չբնաջնջված մայա ու ինկ ա մնացել: Այ տենց մի քանի չբնաջնջված հայ էլ մնացել ա հայոց լեռների հյուսիսային էս մի կտորի վրա, ու հույսը դրել ա նրա վրա, որ կարող ա մի օր հրաշք լինի ու Թուրքիան աշխարհի երեսից վերանա, մեր հողերն էլ արծաթե սկուտեղի վրա կմատուցվի մեզ: Եթե թուրքերի հետ մի բան էլ լինի, մի թեթև կլինի քրդերի պատճառով ու մեզ դրանից ոչ տաք ոչ սառը: Իսկ հայոց երկրում, ներսի մի քանի թուրքից ոչ մի բանով չտարբերվող ղզլբաշի պատճառով, մի քանի տարուց մարդ չի մնալու ապրելու:

Թեմայի հետ կապված - ցեղասպանություն անելը, ու ընդհանրապես սպանությունը, մարդկայի մեծագույ ոճիրներից մեկն ա, ու ոչ մի կերպ չի կարող արդարացվել: Թուրքերի նանը նեդենք բոլորս, քնաի որ վայրենի ու անմարդկային արարածներ էին նրանք, ովքեր մեզ` թուրքահպատակ հարիֆներիս կտեցին ու վերջում էլ անասունի պես մորթեցին: Ցեղասպանությունից առաջին հերթին պետք ա ոչ թե ողբ սարքել, ու երեխաների մեջ մանկուց զոհի կոմպլեքս դաստիարակել, այլ պետք ա դասեր քաղել.
1. Չի կարելի ոչխար լինել ու վստահել որևէ արտքին ուժի (եվրոպացի կամ ռուս քրիստոնյա եղբայրների) որ վերջին պահին կհասնի ու մեզ կփրկի:
2. Չի կարելի նստել ու սպասել, որ ինչ-որ արտաքին գեոքաղաքական կամ ներքին բարոյական ուժերի ազդեցության տակ Թուրքիայի պես մեծ, վայրենի ու անտաշ պետությունը մի օր փուլ կգա:
3. Հայ ազգի գոյատևման միակ գրավականը ներկա Հայաստանի Հանրապետությունն ա ներառյալ Ղարաբաղը, իրա բնակչությամբ, հզոր տնտեսությամբ, նորմալ իշխանություններով, կայուն ինստիտուտներով, ենթակառուցվածքներով:
4. Մեր պետությունը մենք պիտի սարքենք, ու սարքելու ընթացքում փաթեթավորած պիտի ունենանք համ թուրքերին, համ էլ մնացյալ աշխարհին:

Վերջում, եթե սենց դարերով գոյատևած ազգը քսան տարվա ընթացքում չի կարողանում իրա ներսում, ինքը իրանով մի հատ պարզ հարց լուծի - նորմալ իշխանություններ ունենա, ուրեմն գոյատևելու իրավունք չունի, ու ստեղ թուրքերը ոչ մի մեղավորթյուն չունեն: Մի քսան տարի էլ սենց, ու Ցեղասպանության ճանաչում պահանջող հայ Հայաստանում էլ չի մնալու: Վերջին քսան տարում Հայաստանից գաղթել ա համարյա նույնքան մարդ, ինչքան կոտորվել ա Ցեղասպանության ժամանակ: Անկեղծ ասած, ում ա պետք Ցեղասպանության ճանաչումը, եթե պահանջատիրություն ներկայացնող երկիրը երկրի նման չի, որ կարանա տեր կանգնի իրա ներկայացրած պահանջներին: Ասենք որ մի երեսուն տարուց Թուրքերը ճանաչեն Ցեղասպանությունը ու ՀՀ-ում մի միլիոն հայ մնացած լինի մշտական ապրող, ում տանձին ա էլ ճանաչել են, թե՞ չեն ճանաչել:

[Արիացի]

Արիացի ջան, թուրքերը նույնքան ք.քի մեջ են, որքան անգլիախոս, իսպանախոս ու պորտուգալախոս ամերիկացիներն են ք.քի մեջ ամերիկայի բնիկնեին բնաջնջելուց հետո: Թուրքերը իրենց համար վերջնականապես լուծել են պետություն ունենալու խնդիրը: Է հետո ինչ որ մի քանի ռեզերվացիայում ու ջունգլիներում մի քանի չբնաջնջված մայա ու ինկ ա մնացել: Այ տենց մի քանի չբնաջնջված հայ էլ մնացել ա հայոց լեռների հյուսիսային էս մի կտորի վրա, ու հույսը դրել ա նրա վրա, որ կարող ա մի օր հրաշք լինի ու Թուրքիան աշխարհի երեսից վերանա, մեր հողերն էլ արծաթե սկուտեղի վրա կմատուցվի մեզ: Եթե թուրքերի հետ մի բան էլ լինի, մի թեթև կլինի քրդերի պատճառով ու մեզ դրանից ոչ տաք ոչ սառը: Իսկ հայոց երկրում, ներսի մի քանի թուրքից ոչ մի բանով չտարբերվող ղզլբաշի պատճառով, մի քանի տարուց մարդ չի մնալու ապրելու:

Տրիբուն ջան, հայերը լինեին նույնը ինչ մայաներն ու ինկերը, թուրքերն էլ պրոբլեմ չէին ունենա, ոնց որ անգլիախոս ու իսպանախոս ամերիկացիները: Եթե մայաներն ու ինկերը չեն պայքարում իրենց իրավունքների համար, դա իրենց թուլությունն ա ու ազգային գիտակցության ցածր մակարդակը: Թուրքերն էլ գիտեին թե կոնկիստադորների նման կկոտորեն հայերին ու մի քանի տարի հետո ոչ մեկը դրա մասին չի հիշի: Բայց անցել ա 100 տարի ու դեռ հայերը շարունակում են աշխարհից պահանջել, որ ճանաչեն էս ոճրագործությունը:
Նույնիսկ հույների ու ասորիների կոտորածը էնպիսի պրոբլեմ չի թրքերի համար ինչքան որ հայերինը: Հույները մի ամբողջ պոնտոս են կորցրել, բայց դա նրանց համար էնքան ցավալի չի, ինչքան հայերի համար Արևմտյան Հայաստանի կորուստը: Հայերը, կոպիտ ասած կոտոշավորի նման իրենց հույսը չեն կորցնում, շարունակում են իրենցը պնդել ու չեն հանգստանա մինչև չհասնեն իրենց ուզածին: Այ սա Թուրքիայի համար իրոք մեծ պրոբլեմ ա, դրա համար էլ հատուկ նախարարություն են բացում, հայկական սփյուռքին դիմագրավելու համար:
Մի խոսքով, եթե թալեաթը հիմա կենդանի լիներ կփոշմաներ իրա արածի համար, քանի որ էսօր իրա արածը ոսկորի պես խրվել ա թուրքիայի կոկորդին, չնայած մեռնելու պահին էլ ա երևի փոշմանել իրա արածի համար

[Ֆրեյա]

Էլի ծանր թեմա ստացվեց...

Այս թեման մի ուրիշ հարցի հետ է կապված։ Մեր հայերի մեջ նստած է հետևյալ մտածելակերպը. ուժեղ ա, անում ա, լավ ա անում, կարա՞ս՝ դու էլ արա, դու էլ իրա տեղը լինեիր նույնը կանեիր։
Ու էս մտածելակերպը վերաբերվում ա կյանքում ամեն ինչի՝ սկսած շուստրիավատ ըլնելուց, շարնակած պետական փող գողանալով, բիզնեսի համար մարդ սպանելով, ՄԱՐՏԻ 1–ի իրադարձություններով, վերջացրած՝ Եղեռնով։
Էն աստիճան ենք "փչացել", որ արդեն թուրքի կողմից ենք նայում, ասում ենք՝ հա դե իրան ձեռ էր տալիս, արեց, ինչ կա որ՝ հայերը կարողանային, կանեին... ՏՂԱ են թուրքերը, ՀԱԼԱԼ Ա իրանց... օրինակ, հաճախ լսում եմ, ՀԱԼԱԼ ա էս կամ էն օլիգարխին, որ կարողացել ա մադկանց արյունով իր մաֆիան կառուցել ու գլխավորել այն։

Գիտեք ինչ փոխվեց 45թ.ից հետո՞ Մարդիկ հասկացան, որ վատ, ահավոր, անմարդկային բաներ անել չի կարելի... Տեսան, թե ինչ ահավոր բաների ա բերում ու հասկացան, որ ավելի ճիշտ ա բոլորով ՝ հրեաներիով, նեգրերով, եւրոպացիենրով ու չինացիներով կառուցել նորմալ աշխարհ, որտեղ բոլորը իրար հետ հանգիստ յոլա են գնում։ Ավելի ճիշտ ա իրար հետ համագործակցել ու միասին բարգավաճել, քան իրար հետ մշտական պատերազմների ու սպանությունների մեջ լինել։

ՀԱՅԵՐ !!!! Ուղղակի կոչ եմ անում, հասկացեք, թույլին ճնշող ուժեղն ա վատը, քըխը, ոչ թե թույլն ա վատը։ Ուժեղի ուժը հենց նրա մեջ ա, որ իր ուժը լավ գործի համար ա օգտագործում։

[Agni]

Ժողովուրդ լավ էլի, հիմա էլ փորձենք հասկանալ Թուրքիայի տեսանկյունը, մի հատ էլ
չընդունե՞նք նրանց տեսակետը...
Բնականաբար ինձ համար դաժանությունն ու կեղտոտ ոճրագործությունը ոչ մի բացատրություն չունի...Միշտ դեմ եմ եղել "Նպատակն արդարացնում է միջոցները" կարգախոսին: Անմեղ մարդկանց կյանքը ոնց կարելիա հավասարակշռել նպատակին հասնելու հետ: Վերջերս Թուրքիայում մեծացած մի ռուս երիտասարդի հետ էի խոսում, ով մեծացել էր այս հարցի շուրջ թուրքական դաստիարակությամբ ու լրիվ այլ տեսանկյունից էր նայում: Մի բան ասեց, որ կիսատ մնաց ինձ համար.« Այդ ամնեի մեղավորը ռուսներն էին… >>Քննարկումն այնքան թեժ էր, որ կողքից ձայններս էլ բարձրացել էր ու տաբու դրեցին իր հետ այդ թեման քննարկելու, որովհետև իրար չէինք հասկանում: Թուրքիայի արդարացումները ընդամենը ռացիոնալիզացիա է:

[Տրիբուն]

Տրիբուն ջան, հայերը լինեին նույնը ինչ մայաներն ու ինկերը, թուրքերն էլ պրոբլեմ չէին ունենա, ոնց որ անգլիախոս ու իսպանախոս ամերիկացիները: Եթե մայաներն ու ինկերը չեն պայքարում իրենց իրավունքների համար, դա իրենց թուլությունն ա ու ազգային գիտակցության ցածր մակարդակը: Թուրքերն էլ գիտեին թե կոնկիստադորների նման կկոտորեն հայերին ու մի քանի տարի հետո ոչ մեկը դրա մասին չի հիշի: Բայց անցել ա 100 տարի ու դեռ հայերը շարունակում են աշխարհից պահանջել, որ ճանաչեն էս ոճրագործությունը:
Նույնիսկ հույների ու ասորիների կոտորածը էնպիսի պրոբլեմ չի թրքերի համար ինչքան որ հայերինը: Հույները մի ամբողջ պոնտոս են կորցրել, բայց դա նրանց համար էնքան ցավալի չի, ինչքան հայերի համար Արևմտյան Հայաստանի կորուստը: Հայերը, կոպիտ ասած կոտոշավորի նման իրենց հույսը չեն կորցնում, շարունակում են իրենցը պնդել ու չեն հանգստանա մինչև չհասնեն իրենց ուզածին: Այ սա Թուրքիայի համար իրոք մեծ պրոբլեմ ա, դրա համար էլ հատուկ նախարարություն են բացում, հայկական սփյուռքին դիմագրավելու համար:
Մի խոսքով, եթե թալեաթը հիմա կենդանի լիներ կփոշմաներ իրա արածի համար, քանի որ էսօր իրա արածը ոսկորի պես խրվել ա թուրքիայի կոկորդին, չնայած մեռնելու պահին էլ ա երևի փոշմանել իրա արածի համար

Արիացի ջան, պայմանականորեն հետդ կհամաձայնվեմ որ Զվարթնոցը Չեչեն Իցայից լավն ա, Անին էլ` Մաչու-Պիկչուից, ու ինկերն ու մայաները տավար են, իսկ մենք` գաղափարապես հզոր ազգ: Բայց էն որ հայերի համար Արևմտյան Հայաստանի կորուստը ցավալի ա, իսկ հույների համար Տրապիզոնի ու Պոլիսի կուրստը ցավալի չի, արի ասենք, մի քիչ չափազանցացնում ես: Դու ինչ գիտես հույների համար ցավալի ա, թե՞ չէ: Արի հայկական եսակենտրոնությամբ չտառապենք, յանիմ սաղ աշխարհը մեր կողքերն ա պտտվում, թուրքերն էլ դարդ ու ցավը թողած մենակ մտածում են, թե էս հայերից ոնց պրծնե, Թալեթան էլ գերեզմանի մեջ քոռ փոշման շուռ ու մուռ ա գալիս: Թուրքերն ու հույները էսօր իրար հետ ավելի շատ ու ավելի լուրջ պրոբլեմներ ունեն, քան թուրքերի համար ցեղսպանության ճանաչել-չճանաչելն ա - Կիպրոսի հարցից սկսած, սահմանային ջրերորվ ու կղզիներով վերջացրած: Հույների կոտորածն էլ ամեն տարի Հունաստանում նշվում ա նույն կերպ, ոնց որ մեր մոտ ապրիլի քսանչորսը: Մեր ու իրանց տարբերությունը նրանում ա, որ իրանք կարացել են ներկա Հունաստանի տարածքում քչից շատից նորմալ երկիր սրաքեն, իսկ մենք մեզ հասածի վրա սարքել ենք բեշպարմակ: Հույները կարան հիմա թուրքերի հետ համարյա հավասար-հավասարի պես դուխով խոսան ու հաթաթա տան, իսկ մենք մեր հույսը դրել ենք ԱՄՆ կոնգրեսի վրա: Դրա համար էլ հույները փաթթած ունեն, թե քանի երկիր կճանաչի հունական ցեղասպանությունը ու տենց հարց չեն էլ բարձրացնում, էլ կոմպլեքս չունեն, իսկ մենք ավանակի պես թռչկոտում ենք, երբ իմանում ենք, որ մի հատ էլ ամերիկացի կոնգրեսական վերջին րոպեին մտավ նիստերի դահլիճ ու ստորագրեց ճանաչող փաստաթղթի տակ: Թուրքիայի պրոբլեմը եղբայր, հայերը չեն, այլ ԱՄՆ-Եվրոպայի ձեռի «ճանաչում եմ-չեմ ճանաչում» խաղը:

[Gayl]

Հայերի կոտորվելը խոտակերություն էր, բայց դա չի նշանակում, որ թուրքերի կողմից էլ գենոցիդ սարքելն էր տղամարդկություն, կամ առավել ևս "չտեսնված քաղաքականություն": Ոչ, տականքություն էր, ստորություն, վայրենություն: Թող արտաքսեին երկրից, բայց անզեն հլու հնազանգ ժողովուրդ կոտորելը որևէ փայլունություն չունի իր մեջ:
Աստղ դու շփոթել ես պետությունը- պետության դեմ պատերազմելու արդարացի տրամաբանությունը պետություն-հպատակ հարաբերությունների հետ:
Քո տրամաբնությամբ հենց հիմիկվա մեր ներքաղաքական դրությունը փայլուն լուծում է - իշխանությունը անզեն մարդկանց է կոտորել - փայլուն քաղաքականություն է ՞ :
Անզեն ժողովրդին կոտորելը ոչ մի արդարացում չունի: Ինչպես նաև արդարացում չունի մեր եղեռնին չդիմադրելը /հիմա էլ -մեր իսկ իշխանություններին չդիմադրելը/ : Կոտորածները սկսեցին ապրիլին ու հանգիստ, մի օր մի գյուղ, հաջորդ օրը հարևան գյուղը, հաջորդ օրը մյուսը կոտորեցին մի քանի ամիս: Արդյունքում ես կարծում եմ, որ մեր անվրդով կոտորվելն ավելի մեծ աբսուրդ էր, քան թուրքերի կոտորելու գնալու արյունալի քայլը:
Նույնը կրկնվեց դարասկզբին ադրբեջանում, հետո էլ 88-91 թվերին սումգայիթից սկսած բաքու շահումյանով վերջացրած: Մենք մինչև վերջին րոպե հիմար-հիմար սպասել ենք, չենք դիմադրել ու մորթվել ենք: Ի միջիայլոց մորթվել-վառվելը ամենանվաստացուցիչ մահն է- անասունին են մորթում:
Այսօր էլ, ծայրահեղությունների մեջ ենք: Դաշնակները եղեռնը սարքել են դուքան, ընդիմությունը շառ-փորձանքից հեռու- գործը բարդել է սփյուռքի վրա: Իշխանություններն էլ իրենց պահում են անլեզու հայվանի պես: Ով ասես մեր հաշվին թուրքերի հետ բազար է անում- մենք խուլ ու համրի պես սպասում ենք:
Սպասում ենք, մինչև որ ներքին աբսուրդները մեզ ուտեն, վերջանանք: Ու մենք էլ, աշխարհն էլ ազատվի մեզանից::

Բիձա դու դրել բացատրում ես թե ինչ բտ ություն են արել մեր նկատմամբ, իսկ ովա՞ ասում որ հակառակն ա, խոսքս միայն թուրքերի մասին ա, նրանք սպանեցին կոտորոցեին, ունեին նպատակ հասան այդ նպատակին հենց քաղաքական առումով ի դեպ նաև մարսեցին, բա այստեղ ինչ կա հակառակվելու կարող ա ասում եմ լավ են արել սպանել են, չէ միայն ասել եմ դա թուրքերի համար այդպես է, այ եթե հայերը չթողնեին որ դրանք մարսեին հակառակը կասեի, բայց դե տեսնում ենք ինչ իրավիճակա:

[Gayl]

Մի խոսքով, եթե թալեաթը հիմա կենդանի լիներ կփոշմաներ իրա արածի համար, քանի որ էսօր իրա արածը ոսկորի պես խրվել ա թուրքիայի կոկորդին, չնայած մեռնելու պահին էլ ա երևի փոշմանել իրա արածի համար

Արիացի այլ երկրներ, իրենց շահերի համար օգտագործում են ցեղասպանությունը ու երբ իրենք իրենց հարցերը կլուծեն էտ թուրքերի կոկորդներին մնացած ոսկորը կշպրտեն հայերի գլխին:

[Արիացի]

Արիացի ջան, պայմանականորեն հետդ կհամաձայնվեմ որ Զվարթնոցը Չեչեն Իցայից լավն ա, Անին էլ` Մաչու-Պիկչուից, ու ինկերն ու մայաները տավար են, իսկ մենք` գաղափարապես հզոր ազգ: Բայց էն որ հայերի համար Արևմտյան Հայաստանի կորուստը ցավալի ա, իսկ հույների համար Տրապիզոնի ու Պոլիսի կուրստը ցավալի չի, արի ասենք, մի քիչ չափազանցացնում ես: Դու ինչ գիտես հույների համար ցավալի ա, թե՞ չէ: Արի հայկական եսակենտրոնությամբ չտառապենք, յանիմ սաղ աշխարհը մեր կողքերն ա պտտվում, թուրքերն էլ դարդ ու ցավը թողած մենակ մտածում են, թե էս հայերից ոնց պրծնե, Թալեթան էլ գերեզմանի մեջ քոռ փոշման շուռ ու մուռ ա գալիս: Թուրքերն ու հույները էսօր իրար հետ ավելի շատ ու ավելի լուրջ պրոբլեմներ ունեն, քան թուրքերի համար ցեղսպանության ճանաչել-չճանաչելն ա - Կիպրոսի հարցից սկսած, սահմանային ջրերորվ ու կղզիներով վերջացրած: Հույների կոտորածն էլ ամեն տարի Հունաստանում նշվում ա նույն կերպ, ոնց որ մեր մոտ ապրիլի քսանչորսը: Մեր ու իրանց տարբերությունը նրանում ա, որ իրանք կարացել են ներկա Հունաստանի տարածքում քչից շատից նորմալ երկիր սրաքեն, իսկ մենք մեզ հասածի վրա սարքել ենք բեշպարմակ: Հույները կարան հիմա թուրքերի հետ համարյա հավասար-հավասարի պես դուխով խոսան ու հաթաթա տան, իսկ մենք մեր հույսը դրել ենք ԱՄՆ կոնգրեսի վրա: Դրա համար էլ հույները փաթթած ունեն, թե քանի երկիր կճանաչի հունական ցեղասպանությունը ու տենց հարց չեն էլ բարձրացնում, էլ կոմպլեքս չունեն, իսկ մենք ավանակի պես թռչկոտում ենք, երբ իմանում ենք, որ մի հատ էլ ամերիկացի կոնգրեսական վերջին րոպեին մտավ նիստերի դահլիճ ու ստորագրեց ճանաչող փաստաթղթի տակ: Թուրքիայի պրոբլեմը եղբայր, հայերը չեն, այլ ԱՄՆ-Եվրոպայի ձեռի «ճանաչում եմ-չեմ ճանաչում» խաղը:

Տրիբուն ջան, չեմ ասում հույների համար ցավալի չի, բայց կարամ ասեմ, որ իրանք էնքան չեն ցավում էդ ամեն ինչի համար, ինչքան որ մենք Արևմտյան Հայաստանի կորստի համար: Սա պարծենալու բան չի, այլ ուղղակի փաստի արձանագրում: Վերջերս մի հույնի գրածն էի կարդում, ասում ա պրոբլեմը էն ա, որ հույները բաժանված են երկու խմբի՝ հելեններ ու պոնտոսի հույներ ու հելենները նույնիսկ որոշակի վերապահությամբ են վերաբերվում պոնտոսի հույներին ու ոչ մի բան չեն անում պոնտոսի հույների ցեղասպանության միջազգային ճանաչման համար: Եթե Հունաստանի համար ցավալի լիներ իր եղբայրների ցեղասպանության փաստը, ապա մենակ էդ ցեղասպանության ճանաչման պահանջով Թուրքիայի ոտքը ընդմիշտ կկտրեր եվրոմիությունից, մանավանդ, որ ինչպես դու ես ասում կարում ա Թուրքիայի հետ հավասարը հավասարի պես խոսալ: Իսկ Հունաստանում հույների կոտորածը հաստատ նույն կերպ չի նշվում, ոնց որ մեզ մոտ: Վերջերս մի հույնի հետ էի խոսում, ասում եմ հույների ցեղասպանության պաշտոնական օր կա՞, որ նշվի համազգային ձևով: Ի՞նչ պատասխանի որ լավ լինի. ասում ա կարծեմ տենց մի բան կա, բայց թե երբ ա չեմ հիշում: Հիմա ես չեմ պատկերացնում մի հայ, ով չի իմանում ապրիլի 24-ի մասին: Ու սենց լիքը շփումները թույլ ա տալիս ինձ եզրակացնել, որ հույները ընդհանուր հաշվով չեն էլ մտածում ու չեն էլ ցավում պոնտոսի իրենց եղբայրների կոտորածի մասին: Պատճառն էլ հաստատ էն չի, որ հույները նորմալ երկիր ունեն (վերջին իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ Հունաստանը էնքան էլ "նորմալ" չի), Իսրայելն էլ շատ լավ երկիր ա, բայց հրեաների համար հոլոքոստը միշտ էլ հիշվել ա ու միշտ էլ նշվել ա: Հարցը ընդամենը եղբայրական համազգային ցավի զգացումն ա, որը ինչպես ասեցի հույների մոտ էդքան էլ արտահայտված չի: Արդյունքում էլ հույների ցեղասպանության միջազգային ճանաչման ընդամենը մեկ դեպք ա՝ այս տարի Շվեդիայի կողմից:
Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումն էլ հաստատ պակաս լուրջ հարց չի, ինչպես ասենք Կիպրոսի խնդիրն ա: Եթե դա էդքան լուրջ չլիներ, թուրքերը վաղուց ճանաչած կլինեն: Իսկ թուրքերը էսօր հատուկ պետական կառույցներ են հիմնում, որ հայկական սփյուռքին դիմակայեն:

[davidus]

Բիձա դու դրել բացատրում ես թե ինչ բտ ություն են արել մեր նկատմամբ, իսկ ովա՞ ասում որ հակառակն ա, խոսքս միայն թուրքերի մասին ա, նրանք սպանեցին կոտորոցեին, ունեին նպատակ հասան այդ նպատակին հենց քաղաքական առումով ի դեպ նաև մարսեցին, բա այստեղ ինչ կա հակառակվելու կարող ա ասում եմ լավ են արել սպանել են, չէ միայն ասել եմ դա թուրքերի համար այդպես է, այ եթե հայերը չթողնեին որ դրանք մարսեին հակառակը կասեի, բայց դե տեսնում ենք ինչ իրավիճակա:

ապեր, բա էս մարդիկ էլ ասում են, որ նույնիսկ ամենանվիրական նպատակին հասնելու համար չպիտի դնես 1.5 մլն մարդ կոտորես.... հիմա ինչ, ճիշտ են արել?