Մեծ Եղեռն. հայացքների շրջադարձ, կամ ինչքանո՞վ կարելի է արդարացնել ցեղասպանությունը

[Ambrosine]

Վա՜յ Էս ինչ գլուխգործոց թեմայա... մանավանդ, որ ամեն մեկը փորձում է մյուսի խոսքերը իր մտահորիզոնի կողմից ներկայացնել:

Կարծում եմ, շատերդ լսած կլինեք, որ թուրք փաստաբան Բենդալ Ջալիլ Էզմանը դիմել է Անկարայի դատական մարմիններին, պահանջելով ընդունել 1915-1921 թ.թ.հայերի Մեծ Եղեռնն ու հեռացնել Թալեաթ փաշայի բոլոր հասարակական արձանները՝ որպես հանցագործի ու եղեռնի նախաձեռնիչի: Այս մասին առավել մանրամասն կարող եք կարդալ այստեղ: Ընդհանրապես, թեև վերջին տարիներին Թուրքիայում ակտիվացել են Եղեռնի ընդունման կողմնակիցները, սա առաջին դեպքն է, որ Մեծ Եղեռնի ընդունումը դիտարկվում է ոչ թե որպես պատմական-քաղաքական, այլ դատական բնույթի հարց:
Դրան զուգահեռ Հայաստանում կարելի է լսել Մեծ Եղեռնի իրականացումն արդարացնող կարծիքներ: Օրինակ՝ որ Եղեռնն արդարացված էր, քանի որ քաղաքականորեն ձեռնտու քայլ էր, իսկ քաղաքականության մեջ նպատակն արդարացնում է միջոցները: Ո՞վ, որտե՞ղ: Հենց «Դար» ակումբում, միջազգային քաղաքականության բաժնի Իրանի իսլամական հեղափոխություն. պատճառները, ընթացքը և հետևանքները թեմայում:
Ստորև հետևում է կոնկրետ մեջբերումը:


Թեման բացում եմ, որովհետև ինձ հետաքրքիր է. արդյո՞ք այս տեսանկյունը մեծ տարածում ունի: Ի՞նչ դրույթներ կամ պնդումներ կարող են բերել նրա ջատագովները, ինչպե՞ս կարող են իրենց տեսանկյունը պաշտպանել միլիոնավոր սպանվածների, տեղահանվածների, բռնաբարվածների, հաշմվածների հիշատակի բարոյական բեռից: Ու վերջապես՝ արդյո՞ք կան մարդիկ, ովքեր հավատում են, որ նպատակն իսկապես արդարացնում է բոլոր մեթոդները: Նույնիսկ ցեղասպանությունը որպես մեթոդ օգտագործելը:
Որովհետև ցեղասպանությունը որպես «չտեսնված քաղաքական քայլ» որակելն, իմ կարծիքով, նշանակում է թքել մեր կորցրած երեխաների երեսին, մեր սպանվածների արյան մեջ: Ներելը կարող եմ հասկանալ, ներողամտությունը մեծահոգություն է: Բայց արդարացնելը նշանակում է պատրաստ լինել ուրիշի նկատմամբ նույնն անել, միայն թե լինի նպատակ, որը դա կարդարացնի, ու արժանի լինել կրկին եղեռնի ենթարկվելու:

Մի պատմաբան դիմել է, դուք էլ բոլոր հայերով ուրախությունից թռչկոտու՞մ եք: Իսկ չես փորձե՞լ մտածել, որ դա ավելի վատ է, որովհետև հենց դրանով էլ մեղքը կգցեն մի խումբ մարդկանց վրա, դատ կանեն, դիակները կդատեն /թեև արդեն դատել են/ ու վերջ... պետությունը մեղավոր չէ, բլա բլա բլա: Դու իմ գրառման մեջ տեսա՞ր գրած, որ ես արդարացրել եմ գենոցիդը: Տեսա՞ր: Թե Վանգա տատիի հետ խորհրդակցելուց հետո որոշեցիր, որ ես արդարացնում եմ:

Հայերի կոտորվելը խոտակերություն էր, բայց դա չի նշանակում, որ թուրքերի կողմից էլ գենոցիդ սարքելն էր տղամարդկություն, կամ առավել ևս "չտեսնված քաղաքականություն": Ոչ, տականքություն էր, ստորություն, վայրենություն: Թող արտաքսեին երկրից, բայց անզեն հլու հնազանգ ժողովուրդ կոտորելը որևէ փայլունություն չունի իր մեջ:
Աստղ դու շփոթել ես պետությունը- պետության դեմ պատերազմելու արդարացի տրամաբանությունը պետություն-հպատակ հարաբերությունների հետ:
Քո տրամաբնությամբ հենց հիմիկվա մեր ներքաղաքական դրությունը փայլուն լուծում է - իշխանությունը անզեն մարդկանց է կոտորել - փայլուն քաղաքականություն է ՞ :
Անզեն ժողովրդին կոտորելը ոչ մի արդարացում չունի: Ինչպես նաև արդարացում չունի մեր եղեռնին չդիմադրելը /հիմա էլ -մեր իսկ իշխանություններին չդիմադրելը/ : Կոտորածները սկսեցին ապրիլին ու հանգիստ, մի օր մի գյուղ, հաջորդ օրը հարևան գյուղը, հաջորդ օրը մյուսը կոտորեցին մի քանի ամիս: Արդյունքում ես կարծում եմ, որ մեր անվրդով կոտորվելն ավելի մեծ աբսուրդ էր, քան թուրքերի կոտորելու գնալու արյունալի քայլը:
Նույնը կրկնվեց դարասկզբին ադրբեջանում, հետո էլ 88-91 թվերին սումգայիթից սկսած բաքու շահումյանով վերջացրած: Մենք մինչև վերջին րոպե հիմար-հիմար սպասել ենք, չենք դիմադրել ու մորթվել ենք: Ի միջիայլոց մորթվել-վառվելը ամենանվաստացուցիչ մահն է- անասունին են մորթում:
Այսօր էլ, ծայրահեղությունների մեջ ենք: Դաշնակները եղեռնը սարքել են դուքան, ընդիմությունը շառ-փորձանքից հեռու- գործը բարդել է սփյուռքի վրա: Իշխանություններն էլ իրենց պահում են անլեզու հայվանի պես: Ով ասես մեր հաշվին թուրքերի հետ բազար է անում- մենք խուլ ու համրի պես սպասում ենք:
Սպասում ենք, մինչև որ ներքին աբսուրդները մեզ ուտեն, վերջանանք: Ու մենք էլ, աշխարհն էլ ազատվի մեզանից::

Բիձա, դու էլ վռազ մի խառնվի իրար Երբ որ մեր երկրում իշխանությունը կոտորած արեց, ես ասեցի՝ լավ արե՞ց Ես չեմ ասու՞մ, որ ժողովուրդն ա մեղավոր, որ մեր վիճակը էսպիսին ա: Չեմ ասու՞մ: Բայց դրանով հանդերձ կարո՞ղ ա չեմ ընդունում, որ իշխանության համար դա էր ելքը, դա էր ճիշտը:

Ու ընդհանրապես, այսուհետ փորձեք Ցեղասպանությունն ու Թուրքիայի հետ կապված ամեն ինչը չդիտարկել միայն հայկական մեկնաբանությունների ներքո: Ցեղասպանությունից նենց եք խոսում, էնպիսի լուրջ դեմքով գրառումներ եք անում, կարծես թե ամեն ինչ գիտեք դրա մասին: Շատերդ մենակ էն գիտեք, որ թուրքերը կոտորել են 1.5 մլն հայ... բա հետո՞: Չեն հետաքրքրու՞մ պատճառները: Կամ ինչի՞ եք կարծում, որ թուրքերը, թողած իրենց առաջնային խնդիրները, ամբողջ օրը մտածում են, թե ինչպես ազատվեն հայերի խնդրից: Էդ մենակ դուք եք մտածում, որ հայերի խնդիրը թուրքերի համար ինչ-որ պրոբլեմ է: Ամենևին... անգամ Եվրամիություն մտնելու համար դա չի խնդիր: Թուրքիան միայն իր պետության իմիջի մասին է մտածում, որ չի ընդունում Ցեղասպանությունը, մեկ էլ մոտ 17 մլրդ-ի /կարծեմ լիրա/, որ կարող է հայերին տա, բայց ոչ թե ՀՀ-ին:

Դուք ՀՀ քաղաքացիներ եք, ու կարծում եմ՝ այն դարաշրջանը չի, որ ձեզ պետությունը պիտի ամեն հարցի շուրջ ուղղություն տա: Լավագույն պետությունը չէ, իհարկե, որին արժանի էինք, բայց, ինչպես տեսնում եմ, սա էլ է մեզ շատ: Դուք ինքներդ պիտի գիտակցեք, թե մեզ համար ինչն է առաջնային, ինչը՝ երկրորդական: Այսօրվա պայմաններում Ցեղասպանության ճանաչումը չի կարող առաջնային լինել: Դժվա՞ր է հասկանալը: Սփյուռքը որ չհասկանալով ամեն անգամ ՀՀ-ին դժվար դրության մեջ է դնում, պողոսնուբարական գիծ է առաջ տանում, ճի՞շտ եք համարում: Էս երկիրը ճղվում է մեջտեղից, որ Արցախի հարցը լուծի, բոլոր միջոցները էդտեղ է ուղղում, իսկ Սփյուռքը, փոխանակ բոլոր հնարավոր ատյաններում ամեն պատահած յանկիի ու սպագետիի խնդրի՝ ճանաչեք մեր Ցեղասպանությունը, օ՜, խնդրում եմ, արդար դատեք պատմությունը... բլա բլա բլա, թող էդ հսկայական միջոցները ներդնի՝ նույն ատյաններում Արցախի հարցը լուծելու համար: Ի՞նչ է, մտածում եք՝ Թուրքիան տարածքներ է ձեզ տալու՞, չլինի՞ արդեն Վանում ու Մուշում առանձնատների հատակագծեր էլ ունեք: Բա ասեք, մենք էլ արդեն Սև ծովի ափի ամառանոցի մասին մտածենք... Դաժե Չարենցի տունը, որ 100 դոլարով էլ տալիս են թուրքերը, հայերը դեռ չեն գնել: Հա, ձեր կարծիքով Լիոնի, Հռոմի, Մոսկվայի... հայերը պիտի գան ու Անատոլիայի գյուղերում ապրե՞ն: Ինչի՞ մասին է խոսքը: Մի կտոր երկիր ա, 2 ճակատով պատերազմում է: Սփյուռքը չի հասկանում, որ Թուրքիայի հետ հարաբերությունները կարգավորելով փոքրացնում ենք Ադրբեջանի հետ պատերազմի հնարավորությունը, իրեն պետք էլ չի հասկանալ, մեկ է Հայաստանում չի, ինքը չի զոհելու իր զավակին, բայց դուք... մի՞թե կարծում եք 630 հազարանոց բանակի դեմ հաղթանակ եք տանելու: Ռուսաստանը մի կողմ, ՀՀ-ն ի վիճակի՞ է պատերազմելու մինչև ատամները ամերիկյան նորագույն զենքով զինված, ԱՄՆ-ից հետո բանակի թվով ՆԱՏՕ-ի կազմում 2-րդը հանդիսացող թուրքական բանակի դեմ: Պատասխանել այս հարցին պետք չէ, չէ՞:
Ուրեմն մի քիչ սթափ եղեք, հա՞: Եթե մարդաբանները անգամ կարծում են, որ հայը գառան տեսքով է, իսկ թուրքը՝ գիշատիչի, ես չեմ համաձայնում, չեմ էլ պատրաստվում սա հիմք ընդունել: Ես իմ անկախ երկրի ազատ քաղաքացին եմ, ոչ մի բարդույթ չունեմ մնացած ազգերի հանդեպ, կգործեմ իմ պետության շահերից ելնելով: Եթե հիմա պետք չէ Ցեղասպանության հարցի արծարծումը, կլռեմ, հենց գա պահը, կխոսեմ: Բայց ամեն անգամ չեմ պատրաստվում այդ հարցը դրոշ սարքեմ՝ դրանով էլ արժեզրկելով այն: Մարդկության հանդեպ իրականացրած ոճիրների մասին օրենքները հետադարձ ուժ ունեն, եթե իհարկե այս հարցը երբևէ դատարան մտնի, էնպես որ ժամանակի խնդիր էլ չկա, որ շտապեմ: