Մեծ Եղեռն. հայացքների շրջադարձ, կամ ինչքանո՞վ կարելի է արդարացնել ցեղասպանությունը

[Տրիբուն]

Տրիբուն ջան, հայերը լինեին նույնը ինչ մայաներն ու ինկերը, թուրքերն էլ պրոբլեմ չէին ունենա, ոնց որ անգլիախոս ու իսպանախոս ամերիկացիները: Եթե մայաներն ու ինկերը չեն պայքարում իրենց իրավունքների համար, դա իրենց թուլությունն ա ու ազգային գիտակցության ցածր մակարդակը: Թուրքերն էլ գիտեին թե կոնկիստադորների նման կկոտորեն հայերին ու մի քանի տարի հետո ոչ մեկը դրա մասին չի հիշի: Բայց անցել ա 100 տարի ու դեռ հայերը շարունակում են աշխարհից պահանջել, որ ճանաչեն էս ոճրագործությունը:
Նույնիսկ հույների ու ասորիների կոտորածը էնպիսի պրոբլեմ չի թրքերի համար ինչքան որ հայերինը: Հույները մի ամբողջ պոնտոս են կորցրել, բայց դա նրանց համար էնքան ցավալի չի, ինչքան հայերի համար Արևմտյան Հայաստանի կորուստը: Հայերը, կոպիտ ասած կոտոշավորի նման իրենց հույսը չեն կորցնում, շարունակում են իրենցը պնդել ու չեն հանգստանա մինչև չհասնեն իրենց ուզածին: Այ սա Թուրքիայի համար իրոք մեծ պրոբլեմ ա, դրա համար էլ հատուկ նախարարություն են բացում, հայկական սփյուռքին դիմագրավելու համար:
Մի խոսքով, եթե թալեաթը հիմա կենդանի լիներ կփոշմաներ իրա արածի համար, քանի որ էսօր իրա արածը ոսկորի պես խրվել ա թուրքիայի կոկորդին, չնայած մեռնելու պահին էլ ա երևի փոշմանել իրա արածի համար

Արիացի ջան, պայմանականորեն հետդ կհամաձայնվեմ որ Զվարթնոցը Չեչեն Իցայից լավն ա, Անին էլ` Մաչու-Պիկչուից, ու ինկերն ու մայաները տավար են, իսկ մենք` գաղափարապես հզոր ազգ: Բայց էն որ հայերի համար Արևմտյան Հայաստանի կորուստը ցավալի ա, իսկ հույների համար Տրապիզոնի ու Պոլիսի կուրստը ցավալի չի, արի ասենք, մի քիչ չափազանցացնում ես: Դու ինչ գիտես հույների համար ցավալի ա, թե՞ չէ: Արի հայկական եսակենտրոնությամբ չտառապենք, յանիմ սաղ աշխարհը մեր կողքերն ա պտտվում, թուրքերն էլ դարդ ու ցավը թողած մենակ մտածում են, թե էս հայերից ոնց պրծնե, Թալեթան էլ գերեզմանի մեջ քոռ փոշման շուռ ու մուռ ա գալիս: Թուրքերն ու հույները էսօր իրար հետ ավելի շատ ու ավելի լուրջ պրոբլեմներ ունեն, քան թուրքերի համար ցեղսպանության ճանաչել-չճանաչելն ա - Կիպրոսի հարցից սկսած, սահմանային ջրերորվ ու կղզիներով վերջացրած: Հույների կոտորածն էլ ամեն տարի Հունաստանում նշվում ա նույն կերպ, ոնց որ մեր մոտ ապրիլի քսանչորսը: Մեր ու իրանց տարբերությունը նրանում ա, որ իրանք կարացել են ներկա Հունաստանի տարածքում քչից շատից նորմալ երկիր սրաքեն, իսկ մենք մեզ հասածի վրա սարքել ենք բեշպարմակ: Հույները կարան հիմա թուրքերի հետ համարյա հավասար-հավասարի պես դուխով խոսան ու հաթաթա տան, իսկ մենք մեր հույսը դրել ենք ԱՄՆ կոնգրեսի վրա: Դրա համար էլ հույները փաթթած ունեն, թե քանի երկիր կճանաչի հունական ցեղասպանությունը ու տենց հարց չեն էլ բարձրացնում, էլ կոմպլեքս չունեն, իսկ մենք ավանակի պես թռչկոտում ենք, երբ իմանում ենք, որ մի հատ էլ ամերիկացի կոնգրեսական վերջին րոպեին մտավ նիստերի դահլիճ ու ստորագրեց ճանաչող փաստաթղթի տակ: Թուրքիայի պրոբլեմը եղբայր, հայերը չեն, այլ ԱՄՆ-Եվրոպայի ձեռի «ճանաչում եմ-չեմ ճանաչում» խաղը:

[Արիացի]

Արիացի ջան, պայմանականորեն հետդ կհամաձայնվեմ որ Զվարթնոցը Չեչեն Իցայից լավն ա, Անին էլ` Մաչու-Պիկչուից, ու ինկերն ու մայաները տավար են, իսկ մենք` գաղափարապես հզոր ազգ: Բայց էն որ հայերի համար Արևմտյան Հայաստանի կորուստը ցավալի ա, իսկ հույների համար Տրապիզոնի ու Պոլիսի կուրստը ցավալի չի, արի ասենք, մի քիչ չափազանցացնում ես: Դու ինչ գիտես հույների համար ցավալի ա, թե՞ չէ: Արի հայկական եսակենտրոնությամբ չտառապենք, յանիմ սաղ աշխարհը մեր կողքերն ա պտտվում, թուրքերն էլ դարդ ու ցավը թողած մենակ մտածում են, թե էս հայերից ոնց պրծնե, Թալեթան էլ գերեզմանի մեջ քոռ փոշման շուռ ու մուռ ա գալիս: Թուրքերն ու հույները էսօր իրար հետ ավելի շատ ու ավելի լուրջ պրոբլեմներ ունեն, քան թուրքերի համար ցեղսպանության ճանաչել-չճանաչելն ա - Կիպրոսի հարցից սկսած, սահմանային ջրերորվ ու կղզիներով վերջացրած: Հույների կոտորածն էլ ամեն տարի Հունաստանում նշվում ա նույն կերպ, ոնց որ մեր մոտ ապրիլի քսանչորսը: Մեր ու իրանց տարբերությունը նրանում ա, որ իրանք կարացել են ներկա Հունաստանի տարածքում քչից շատից նորմալ երկիր սրաքեն, իսկ մենք մեզ հասածի վրա սարքել ենք բեշպարմակ: Հույները կարան հիմա թուրքերի հետ համարյա հավասար-հավասարի պես դուխով խոսան ու հաթաթա տան, իսկ մենք մեր հույսը դրել ենք ԱՄՆ կոնգրեսի վրա: Դրա համար էլ հույները փաթթած ունեն, թե քանի երկիր կճանաչի հունական ցեղասպանությունը ու տենց հարց չեն էլ բարձրացնում, էլ կոմպլեքս չունեն, իսկ մենք ավանակի պես թռչկոտում ենք, երբ իմանում ենք, որ մի հատ էլ ամերիկացի կոնգրեսական վերջին րոպեին մտավ նիստերի դահլիճ ու ստորագրեց ճանաչող փաստաթղթի տակ: Թուրքիայի պրոբլեմը եղբայր, հայերը չեն, այլ ԱՄՆ-Եվրոպայի ձեռի «ճանաչում եմ-չեմ ճանաչում» խաղը:

Տրիբուն ջան, չեմ ասում հույների համար ցավալի չի, բայց կարամ ասեմ, որ իրանք էնքան չեն ցավում էդ ամեն ինչի համար, ինչքան որ մենք Արևմտյան Հայաստանի կորստի համար: Սա պարծենալու բան չի, այլ ուղղակի փաստի արձանագրում: Վերջերս մի հույնի գրածն էի կարդում, ասում ա պրոբլեմը էն ա, որ հույները բաժանված են երկու խմբի՝ հելեններ ու պոնտոսի հույներ ու հելենները նույնիսկ որոշակի վերապահությամբ են վերաբերվում պոնտոսի հույներին ու ոչ մի բան չեն անում պոնտոսի հույների ցեղասպանության միջազգային ճանաչման համար: Եթե Հունաստանի համար ցավալի լիներ իր եղբայրների ցեղասպանության փաստը, ապա մենակ էդ ցեղասպանության ճանաչման պահանջով Թուրքիայի ոտքը ընդմիշտ կկտրեր եվրոմիությունից, մանավանդ, որ ինչպես դու ես ասում կարում ա Թուրքիայի հետ հավասարը հավասարի պես խոսալ: Իսկ Հունաստանում հույների կոտորածը հաստատ նույն կերպ չի նշվում, ոնց որ մեզ մոտ: Վերջերս մի հույնի հետ էի խոսում, ասում եմ հույների ցեղասպանության պաշտոնական օր կա՞, որ նշվի համազգային ձևով: Ի՞նչ պատասխանի որ լավ լինի. ասում ա կարծեմ տենց մի բան կա, բայց թե երբ ա չեմ հիշում: Հիմա ես չեմ պատկերացնում մի հայ, ով չի իմանում ապրիլի 24-ի մասին: Ու սենց լիքը շփումները թույլ ա տալիս ինձ եզրակացնել, որ հույները ընդհանուր հաշվով չեն էլ մտածում ու չեն էլ ցավում պոնտոսի իրենց եղբայրների կոտորածի մասին: Պատճառն էլ հաստատ էն չի, որ հույները նորմալ երկիր ունեն (վերջին իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ Հունաստանը էնքան էլ "նորմալ" չի), Իսրայելն էլ շատ լավ երկիր ա, բայց հրեաների համար հոլոքոստը միշտ էլ հիշվել ա ու միշտ էլ նշվել ա: Հարցը ընդամենը եղբայրական համազգային ցավի զգացումն ա, որը ինչպես ասեցի հույների մոտ էդքան էլ արտահայտված չի: Արդյունքում էլ հույների ցեղասպանության միջազգային ճանաչման ընդամենը մեկ դեպք ա՝ այս տարի Շվեդիայի կողմից:
Ցեղասպանության միջազգային ճանաչումն էլ հաստատ պակաս լուրջ հարց չի, ինչպես ասենք Կիպրոսի խնդիրն ա: Եթե դա էդքան լուրջ չլիներ, թուրքերը վաղուց ճանաչած կլինեն: Իսկ թուրքերը էսօր հատուկ պետական կառույցներ են հիմնում, որ հայկական սփյուռքին դիմակայեն: