Իրանի իսլամական հեղափոխություն. պատճառները, ընթացքը և հետևանքները

[Ambrosine]

Աստ ջան, էդ նավթադոլլարները չեն հասնում գլխավոր տիրոջը՝Իրանի ժողովրդին:

Էն ժամանակ մենակ բանակին էր հասնում, հիմա գոնե տնտեսությանը հասնում ա:

Սրանից հետևում է, որ Իրանի պատմության մեջ առաջադիմական քայլ է տեղի ունեցել: Կամ էլ դու հետադիմական քայլն ես գովերգում

Միգուցե Հիտլերի՞ն էլ արդարացնենք՝ պնդելով, որ ընդամենը տասնմեկ տարի է իշխել երրորդ ռեյխը:

1981-1983թթ. Իրանյան բանտերում հազարներով սպանված ժողովրդի մոտ կեսը դեռևս միջնակարգ դպրոցի աշակերտա էղել: Նենց որ կանայք չէին, դպրոցական տարիքի աղջիկներ էին:

Անշուշտ, Խոմեյնին սթափ ու պայծառ առաջնորդա էղել:

Heil Խոմեյնի! Sieg heil!
Չէ, բայց լուրջ: Ի՞նչ լավ բան կարելի է տեսնել աշխարհում ամենահետադիմական քաղաքական քայլի մեջ:

Ժող, դուք քաղաքականությունից ո՞նց եք, թե՞ մենակ բարոյական-առաջադեմ քայլերն եք գովերգու՞մ
Էդ ժամանակ Իրանին այլ ելք չէր մնում, ի՞նչ լեզվով ասեմ: Չկար այլ ուժ, որը դուրս կգար շահի դեմ: Ոնց-որ ասեք՝ մեր անկախությունը պետք չէր, էս չի՞ մեր երկիրը: Իսկ ես կասեմ, որ իմ երկրի անկախությունը իմ համար թիվ մեկ արժեքն ա:

[Leo Negri]

Ժող, դուք քաղաքականությունից ո՞նց եք, թե՞ մենակ բարոյական-առաջադեմ քայլերն եք գովերգու՞մ

Բավականին լավ: Խոմեյնիի ռեժիմը իսլամական ֆունդամենտալիստական ռեժիմ էր: Իսլամական ֆունդամենտալիստական ռեժիմներին ես խիստ դեմ եմ, ու չեմ համարում դրանք որևէ կերպ արդարացված:

Էդ ժամանակ Իրանին այլ ելք չէր մնում, ի՞նչ լեզվով ասեմ:

Այլ ելք միշտ կա: Մի հատ հետաքրքրվի, քանի շահի հակառակորդա Խոմեյնին վարի տվել սեփական իշխանության առաջին տարիներին:

Իսկ ես կասեմ, որ իմ երկրի անկախությունը իմ համար թիվ մեկ արժեքն ա:

Քո երկրի բանտերում դպրոցականներ չեն մեռել հանուն անկախության: Ու քեզ առանց գլխաշորի փողոց դուրս գալու համար չեն քարկոծի` հանուն քո անկախության:

[Ambrosine]

Բավականին լավ: Խոմեյնիի ռեժիմը իսլամական ֆունդամենտալիստական ռեժիմ էր: Իսլամական ֆունդամենտալիստական ռեժիմներին ես խիստ դեմ եմ, ու չեմ համարում դրանք որևէ կերպ արդարացված:

Դե լավ ա, որ բավականին լավ, որովհետև առաջադիմական բլա բլա... կթողնենք մի կողմ ու գործնական քննարկում կլինի:

Այլ ելք միշտ կա: Մի հատ հետաքրքրվի, քանի շահի հակառակորդա Խոմեյնին վարի տվել սեփական իշխանության առաջին տարիներին:

Քո երկրի բանտերում դպրոցականներ չեն մեռել հանուն անկախության:

Ըհը... տես, իր կառավարման տարիներին, իսկ այդ ինչու՞ շահը չկարողացավ Խոմեյնուն վարի տալ: Չլինի՞ ժողովրդի վստահությունն ու համակրանքն էր վայելում Ով էլ լինի իշխանության գլուխ, ամեն ինչ անելու է՝ թույլ չտալու համար, որ նոր ուժ ի հայտ գա: Դա էլ հո քո համար նորություն չէ:
Իմ երկրի բանտերում հիմա էլ հերոսներ են նստած, հետո՞: Դա ոչնչով չի նսեմացնում իմ երկրի անկախությունը:

[Rhayader]

Փաստորեն, ցանկացած բան կարելի է արդարացնել «այլ ելք չկար»-ո՞վ: Փաստորեն, քաղաքականության մաս լինելն ամեն ինչ արդարացնու՞մ է: Եթե ես Եղեռնի օրը Թուրքիայի ժողովրդին իրենց երկրի ներքին քաղաքական ու էթնիկ դրությունը կայունացրած «մեծ հաղթանակի» արթիվ շնորհավորեմ ու պատմեմ, թե ինչ հիանալի քաղաքական քայլ էր, թե ինչ բարի ինտերվյուներ էր տալիս Թալեաթ փաշան, թեման քննադատողներին նույն հարցը կտա՞ս:
Ինչքան էլ սիրես իսլամը, իսլամիստների արածը չի կարելի արդարացնել: Նորտոնը սիրում է կրկնել, որ քաղաքականությունն անբարոյականություն է: Չգիտեմ, արդյո՞ք միշտ է դա այդպես, բայց Իրանում տեղի ունեցածն ու տեղի ունեցողը հաստան անառակություն էր: Կրոնն, ըստ շատերի, սրբություն է: Փաստորեն, կրոնական հեղափոխությունը սրբազան անառակություն է:
Եկեք հեռու մնանք անառակներից:
Միայն Նեդայի արյունն ինձ բավական է, որ ես անիծեմ իրանի իսլամական հեղափոխությունն ամենասարսափելի անեծքով, որը կարելի է արտասանել:

[Leo Negri]

կթողնենք մի կողմ ու գործնական քննարկում կլինի:

Դու Խոմեյնի կարդացել ես?

տես, իր կառավարման տարիներին, իսկ այդ ինչու՞ շահը չկարողացավ Խոմեյնուն վարի տալ:

Ըստ երևույթի սկզբից թերագնահատեց, իսկ հետո ուշ էր, Խոմեյնին հեռու էր: Խոմեյնին Իրանա վերադարձել մենակ նրանից հետո, երբ շահը լքեց Իրանը: Ահագին քաջ մարդա էղել` ժողովրդի սերը վկա:

Չլինի՞ ժողովրդի վստահությունն ու համակրանքն էր վայելում

Ժողովուրդը հաճախա համակրում արյունարբու պսիխոպատների, նամանավանդ երբ վերջիններս կարողանում են նենց անել, որ ժողովուրդը իրեն ընտրյալ զգա: Ադոլֆ Հիթլերի փառահեղ իշխանության գալը վկա:

Ով էլ լինի իշխանության գլուխ, ամեն ինչ անելու է՝ թույլ չտալու համար, որ նոր ուժ ի հայտ գա:

Ահամ` բանտերում էրեխեքի սպանելով, ինչպես անում էր Խոմեյնին:

Դա էլ հո քո համար նորություն չէ:

Օբաման անշուշտ հակառակորդներին մորթեց սրտները կերավ` օրինակ վերցնելով Իդի Ամինից: Կամ էլ Խոմեյնիի նման սաղ հանրապետական ծնողներին էրեխեքով խրկեց բանտերը, որտեղ վերջիններիս սկսին մեթոդիկ կախել:

Իմ երկրի բանտերում հիմա էլ հերոսներ են նստած, հետո՞:

Հաշվի քանի հերոսա անչափահաս:
Իրանցից քանիսին են տարեկան կախում:
Կարաս վստահ լինես` Խոմեյնին լիներ Հայաստանի ղեկավարը` շատ ավելի քիչ հերոս բանտերում կնստեր: Մի պարզ պատճառով - ինչի նստացնել, եթե կարելիա կախել?
Իսկ դե մենք խոսում ենք Իրանի ու Խոմեյնիի մասին, ոչ թե Հայաստանի: Հայաստանը ու Իրանը անհամեմատելի են միայն էն պարզ պատճառով, որ Հայաստանում բարեբախտաբար իսլամական ֆունդամենտալիստական ռեժիմ չի:

Դա ոչնչով չի նսեմացնում իմ երկրի անկախությունը:

Կրկնեմ` քո անկախության անմիջական հետևանք չի դառնա քեզ գնդակահարելը կիրակի եկեղեցի առանց գլխաշորի մտնելու պատճառով:
Բարի էղի հանրագիտարանում կարդա ֆունդամենտալիզմը ինչա:

[Norton]

Նորտոնը սիրում է կրկնել, որ քաղաքականությունն անբարոյականություն է:

Հնարավոր է նշել եմ, բայց չեմ հիշում, որ սիրեմ կրկնել
պարզ ա, որ քաղաքականությունն ու վեհ բարոյական արժանիքները չեն կարող գոյատևել կողք կողքի: Կա շահ, շահերի բախում, որին և ածանցվում են մնացածը:

[Ambrosine]

Փաստորեն, ցանկացած բան կարելի է արդարացնել «այլ ելք չկար»-ո՞վ: Փաստորեն, քաղաքականության մաս լինելն ամեն ինչ արդարացնու՞մ է: Եթե ես Եղեռնի օրը Թուրքիայի ժողովրդին իրենց երկրի ներքին քաղաքական ու էթնիկ դրությունը կայունացրած «մեծ հաղթանակի» արթիվ շնորհավորեմ ու պատմեմ, թե ինչ հիանալի քաղաքական քայլ էր, թե ինչ բարի ինտերվյուներ էր տալիս Թալեաթ փաշան, թեման քննադատողներին նույն հարցը կտա՞ս:
Ինչքան էլ սիրես իսլամը, իսլամիստների արածը չի կարելի արդարացնել: Նորտոնը սիրում է կրկնել, որ քաղաքականությունն անբարոյականություն է: Չգիտեմ, արդյո՞ք միշտ է դա այդպես, բայց Իրանում տեղի ունեցածն ու տեղի ունեցողը հաստան անառակություն էր: Կրոնն, ըստ շատերի, սրբություն է: Փաստորեն, կրոնական հեղափոխությունը սրբազան անառակություն է:
Եկեք հեռու մնանք անառակներից:
Միայն Նեդայի արյունն ինձ բավական է, որ ես անիծեմ իրանի իսլամական հեղափոխությունն ամենասարսափելի անեծքով, որը կարելի է արտասանել:

Դու միշտ ես էսպես ագրեսիվ արտահայտվում էն ամենի մասին, ինչը չես սիրու՞մ: Ես իսլամը չեմ սիրում, բայց միջից լավը հաստատ պետք է պեղել: Հետաքրքիր աշխարհայացք է: Թուրքերի համար ճիշտ էր Ցեղասպանությունը, իրենք հենց դրան էլ ձգտում էին, ի՞նչ կա էդտեղ թաքցնելու: Էդ մենք էինք անուղեղ, որ չհասկացանք իրենց մտքինը: Նորթոնը ինչ-որ տեղ ճիշտ է ասում. քաղաքականության մեջ նպատակը արդարացնում է միջոցները: Էսպես ասեմ՝ Ցեղասպանությունը մեր համար է ոճրագործություն, բայց թուրքերի համար չտեսնված քաղաքական քայլ է: Նույնը այսօրվա օրինակով բերեմ. մեր նպատակը Արցախի և Ադրբեջանի սահմանը անառիկ պահելն է, այդ նպատակին հասնում ենք ցավոք սրտի բազմաթիվ երիտասարդների արյան գնով: Դա աններելի է մարդու անքակտելի իրավունքների տեսանկյունից, բայց ընդունելի՝ զինվորական հաշվարկներով պետական անվտանգության համար: Հիմա դու որոշի...

[Ambrosine]

Դու Խոմեյնի կարդացել ես?

Ամբողջական աշխատությունները ոչ, միայն այն, ինչ կապ ունի քաղաքականության հետ:

Ժողովուրդը հաճախա համակրում արյունարբու պսիխոպատների, նամանավանդ երբ վերջիններս կարողանում են նենց անել, որ ժողովուրդը իրեն ընտրյալ զգա: Ադոլֆ Հիթլերի փառահեղ իշխանության գալը վկա:

ՀԻտլերը ուրիշ թեմայա... ինքը մի սխալ ա գործել. ԽՍՀՄ-ի վրա հարձակվելն էր:

Օբաման անշուշտ հակառակորդներին մորթեց սրտները կերավ` օրինակ վերցնելով Իդի Ամինից: Կամ էլ Խոմեյնիի նման ել սաղ հանրապետական ծնողներին էրեխեքով խրկեց բանտերը, որտեղ վերջիններիս սկսին մեթոդիկ կախել:

Հաշվի քանի հերոսա անչափահաս:
Իրանցից քանիսին են տարեկան կախում:
Կարաս վստահ լինես` Խոմեյնին լիներ Հայաստանի ղեկավարը` շատ ավելի քիչ հերոս բանտերում կնստեր: Մի պարզ պատճառով - ինչի նստացնել, եթե կարելիա կախել?
Իսկ դե մենք խոսում ենք Իրանի ու Խոմեյնիի մասին, ոչ թե Հայաստանի: Հայաստանը ու Իրանը անհամեմատելի են միայն էն պարզ պատճառով, որ Հայաստանում բարեբախտաբար իսլամական ֆունդամենտալիստական ռեժիմ չի:

էէէ, ծայրահեղացնում ես. էնտեղ էդպես է ընդունված, էստեղ ընդունված չի: Ինչ-որ մեկը չի գալիս ու կարգեր հորինում իրենից, ուրեմն իրեն հավատարիմ սոցիալական շերտեր կան:
նույնն էլ կարող եմ հարցնել՝ անչափահասներից քանիսն էին հերոս:

Կրկնեմ` քո անկախության անմիջական հետևանք չի դառնա քեզ գնդակահարելը կիրակի եկեղեցի առանց գլծաշորի մտնելու պատճառով:
Բարի էղի հանրագիտարանում կարդա ֆունդամենտալիզմը ինչա:

Ես շատ լավ գիտեմ ֆունդամենտալիզմը ինչ ա:
Իմ եկեղեցին կամաց-կամաց ա ոտքի կանգնում: 70 տարի չի կարողացել բառ ասի, հիմա զարթոնք ա ապրում: Մի քիչ թող անցնի, տեսնենք, թե ոնց է փորձելու իր կամքը թելադրել:

[Leo Negri]

Հետաքրքիր աշխարհայացք է

Ղուրան կարդա տես էդ աշխարհայացքը ինչա խորհուրդ տալիս անել բոլոր անհավատների հետ:

Թուրքերի համար ճիշտ էր Ցեղասպանությունը,

Յուրաքանչյուր գենոցիդ սխալա` անկախ իրականացնողների լավ մտադրություններից:
Չտեսնված քաղաքական քայլ չի, չէ:

[Ambrosine]

Ղուրան կարդա տես էդ աշխարհայացքը ինչա խորհուրդ տալիս անել բոլոր անհավատների հետ:

Դա առաջ էր ու պարտադրված քայլ: Երբ որ մի ազգ կամ պետություն է կայանում, սկսում է անհանդուրժողականությունից, քո ասած՝ ֆունդամենտալիզմից և այլնից: Արաբներն էլ բացառություն չէին: Բա մի գաղափար պետք էր չէ՞, որ էդ ժողովրդին համախմբեր: Փաստորեն իսլամն էր, որ իրենց համապատասխան էր:

Յուրաքանչյուր գենոցիդ սխալա` անկախ իրականացնողների լավ մտադրություններից:
Չտեսնված քաղաքական քայլ չի, չէ:

Նյետ!! Թուրքերի համար դա կենսական անհրաժեշտության քայլ էր: Անհրաժեշտ էր երկրի տնտեսությունը կենտրոնացնել թուրքերի ձեռքը, իսկ հայերը շատ էին ու հարուստ: Ցեղասպանությունից հետո էլ անցան ունևորության հարկին: Կարճ ասած՝ այս մասին ուրիշ թեմայում:

[Leo Negri]

Ամբողջական աշխատությունները ոչ, միայն այն, ինչ կապ ունի քաղաքականության հետ:

Փոխեմ հարցը` հենց ինչ ես կարդացել Խոմեյնիից?

ՀԻտլերը ուրիշ թեմայա... ինքը մի սխալ ա գործել. ԽՍՀՄ-ի վրա հարձակվելն էր:

Է բա:
Հրեաների ու մի շարք այլ մարդկային խմբերի վարի տալը ով գիտի չտեսնված քաղաքական քայլա էղել, չէ?

էէէ, ծայրահեղացնում ես. էնտեղ էդպես է ընդունված, էստեղ ընդունված չի

Իրանում ընդունվածը զարհուրելիա ու վատ Իրանի համար` անկախ կառուցած դպրոցներից, որոնցից մեկի բակում, Թեհրանում, մի անգամ խոմեյնիականները չորս հատ դասատու են գնդակահարել աշակերտների դեմ` քաղաքական հայացքների պատճառով:

Ես շատ լավ գիտեմ ֆունդամենտալիզմը ինչ ա:

Չի էրևում:

Իմ եկեղեցին կամաց-կամաց ա ոտքի կանգնում: 70 տարի չի կարողացել բառ ասի, հիմա զարթոնք ա ապրում: Մի քիչ թող անցնի, տեսնենք, թե ոնց է փորձելու իր կամքը թելադրել:

Բարեբախտաբար քո եկեղեցին երբեք չի սկսի անհավատներին գազենվագեններ քցել` անկախ զարթոնք ապրելուց:

[Rhayader]

Դու միշտ ես էսպես ագրեսիվ արտահայտվում էն ամենի մասին, ինչը չես սիրու՞մ: Ես իսլամը չեմ սիրում, բայց միջից լավը հաստատ պետք է պեղել: Հետաքրքիր աշխարհայացք է: Թուրքերի համար ճիշտ էր Ցեղասպանությունը, իրենք հենց դրան էլ ձգտում էին, ի՞նչ կա էդտեղ թաքցնելու: Էդ մենք էինք անուղեղ, որ չհասկացանք իրենց մտքինը: Նորթոնը ինչ-որ տեղ ճիշտ է ասում. քաղաքականության մեջ նպատակը արդարացնում է միջոցները: Էսպես ասեմ՝ Ցեղասպանությունը մեր համար է ոճրագործություն, բայց թուրքերի համար չտեսնված քաղաքական քայլ է: Նույնը այսօրվա օրինակով բերեմ. մեր նպատակը Արցախի և Ադրբեջանի սահմանը անառիկ պահելն է, այդ նպատակին հասնում ենք ցավոք սրտի բազմաթիվ երիտասարդների արյան գնով: Դա աններելի է մարդու անքակտելի իրավունքների տեսանկյունից, բայց ընդունելի՝ զինվորական հաշվարկներով պետական անվտանգության համար: Հիմա դու որոշի...

Հիմա իմ աբսուրդոմետրերը սբոյ կտան: Փաստորեն, շահի համար, նամանավանդ ընդհանուրի շահի համար, կարելի է երեխաներ կախել, ազատամիտներին վերացնել ու կախել, աղջիկներին բռնաբարել ու կախել: Աստղ, դու Նեդայի մահվան կադրերը նայե՞լ ես: Գտի ու նայի, ու դրանից հետո մի հատ էլ կրկնի, որ դա արդարացված ա, եթե երկրի շահերից ա բխում:
Եթե կարողացար կրկնել... ուրեմն էլ ասելու բան չկա:
Խրյուստերն ինձ են անուն կպցնում ու ինչ ասես չեն վերագրում, չարիք անվանելով: Ո՞վ է այս ամենն անում, բարիք է, փառք ու պատիվ նրան: Իսկ ես չարիք եմ: Բռավո: Ուրեմն այսպես, ես նախընտրում եմ իմ նման չարիք լինել, քան թե խոմեյնիի, հիտլերի ու թալեաթի կարգի բարիք:

[Leo Negri]

Դա առաջ էր ու պարտադրված քայլ: Երբ որ մի ազգ կամ պետություն է կայանում, սկսում է անհանդուրժողականությունից, քո ասած՝ ֆունդամենտալիզմից և այլնից: Արաբներն էլ բացառություն չէին: Բա մի գաղափար պետք էր չէ՞, որ էդ ժողովրդին համախմբեր: Փաստորեն իսլամն էր, որ իրենց համապատասխան էր:

Մինչև հիմա շարիաթի համաձայն Ալլահից ուրացող էրեխուն պետքա սպանել` անկախ տարիքից: Երկրներում, որտեղ շարիաթա, էս օրենքնելա պահպանվում:

Նյետ!! Թուրքերի համար դա կենսական անհրաժեշտության քայլ էր: Անհրաժեշտ էր երկրի տնտեսությունը կենտրոնացնել թուրքերի ձեռքը, իսկ հայերը շատ էին ու հարուստ: Ցեղասպանությունից հետո էլ անցան ունևորության հարկին: Կարճ ասած՝ այս մասին ուրիշ թեմայում:

Կրկնեմ` երբ սկսում են հղի կնոջ փորից էրեխուն հանել ու մոր դեմը կրակը քցել` դա շատ շատ վատա, անկախ մտադրություններից, որոնք դրան բերեցին:
Ու ես խորապես թքած ունեմ` ինչի էին ուզում հասնեին թուրքերը` հայերին վարի տալով:

[Ambrosine]

Դու Խոմեյնի կարդացել ես?

Ամբողջական աշխատությունները ոչ, միայն այն, ինչ կապ ունի քաղաքականության հետ:

Ժողովուրդը հաճախա համակրում արյունարբու պսիխոպատների, նամանավանդ երբ վերջիններս կարողանում են նենց անել, որ ժողովուրդը իրեն ընտրյալ զգա: Ադոլֆ Հիթլերի փառահեղ իշխանության գալը վկա:

ՀԻտլերը ուրիշ թեմայա... ինքը մի սխալ ա գործել. ԽՍՀՄ-ի վրա հարձակվելն էր:

Օբաման անշուշտ հակառակորդներին մորթեց սրտները կերավ` օրինակ վերցնելով Իդի Ամինից: Կամ էլ Խոմեյնիի նման ել սաղ հանրապետական ծնողներին էրեխեքով խրկեց բանտերը, որտեղ վերջիններիս սկսին մեթոդիկ կախել:

Հաշվի քանի հերոսա անչափահաս:
Իրանցից քանիսին են տարեկան կախում:
Կարաս վստահ լինես` Խոմեյնին լիներ Հայաստանի ղեկավարը` շատ ավելի քիչ հերոս բանտերում կնստեր: Մի պարզ պատճառով - ինչի նստացնել, եթե կարելիա կախել?
Իսկ դե մենք խոսում ենք Իրանի ու Խոմեյնիի մասին, ոչ թե Հայաստանի: Հայաստանը ու Իրանը անհամեմատելի են միայն էն պարզ պատճառով, որ Հայաստանում բարեբախտաբար իսլամական ֆունդամենտալիստական ռեժիմ չի:

էէէ, ծայրահեղացնում ես. էնտեղ էդպես է ընդունված, էստեղ ընդունված չի: Ինչ-որ մեկը չի գալիս ու կարգեր հորինում իրենից, ուրեմն իրեն հավատարիմ սոցիալական շերտեր կան:
նույնն էլ կարող եմ հարցնել՝ անչափահասներից քանիսն էին հերոս:

Կրկնեմ` քո անկախության անմիջական հետևանք չի դառնա քեզ գնդակահարելը կիրակի եկեղեցի առանց գլծաշորի մտնելու պատճառով:
Բարի էղի հանրագիտարանում կարդա ֆունդամենտալիզմը ինչա:

Ես շատ լավ գիտեմ ֆունդամենտալիզմը ինչ ա:
Իմ եկեղեցին կամաց-կամաց ա ոտքի կանգնում: 70 տարի չի կարողացել բառ ասի, հիմա զարթոնք ա ապրում: Մի քիչ թող անցնի, տեսնենք, թե ոնց է փորձելու իր կամքը թելադրել:

[Leo Negri]

Աստղ, դու Նեդայի մահվան կադրերը նայե՞լ ես:

Նեդան լավա պրծել` հերոսական մահը լավ մահա:
Խոմեյնիի վախտով շատ ավելի ջահել աղջիկների էին բռնաբարում հետո գլխից խփում:
Իհարկե ըստ Աստղի էդ սաղ արվելա Իրանի ժողովրդի բարգավաճման համար: