Հայկական, գեղջկական Երաժշտություն

[Հարդ]

ոնց որ հայերեն չէր, հա?? (իսկ եթե հայերեն է, կարող ես տեքստը տեղադրել, որովհոտև մի բառ չհասկացա)

Այո, հայերեն ա: Տեքստը ձեռքիս տակ չկա, եթե ճարեմ ամբիոնից, կտեղադրեմ:

մի բան էլ ճշտեմ.... վերևի 2 երգերի վիդեոները ինչ-որ հեղինակային իրավունքով պաշտպանված են??? Ասեմ ինչի եմ հարցնում: Ձայնը ահավոր որակի ա: Մտքովս անցավ մի քիչ մաքրեմ, որակը բարձրացնեմ ու նոր տեղադրեմ: Ինչ կասեք?

Ինչ հեղինակային իրավունքների մասին ա խոսքը? Իսկ ձայնը դժվար կարողանաս դզել, վերջերս ինչքան հնարավոր ա մաքրել են:
Ամեն դեպքում, եթե ինչ որ բան հաջողվի, փորձիր այնպես անել, որ բնական ձայնը մնա:

[may]

Ղարաբաղի հորովել.

[Հարդ]

Օրորներ

Օրորը ժողովրդական երգաստեղծության հնագույն և կենսունակ ժանրերից է: Հայտնի է նաև նանա, լուրիկ, րուրիկ, այեր, հայրուր (հայ րուր՝ այ օրոր) և այլ անուններով: Օրորների հիմնական թեմատիկան մայրական սերն է դեպի սիրասուն զավակը.

Նանա, նանա, նանա օրսանգյուլ,
Պախրեն կուգա ծիծ կուտա,
Օրոր - օրոր, ա՜յ էրա,
Ջիգյար չունի, քիչ կուտա,

Ա՜յ էրա, ա՜յ էրա,
Մանտրատերև քեզ փաթթոց,
Լենատերև քեզ ծածկոց,
Ծառներ քեզի օրորոց:
-----------------------------------------
Երբ կը թըմմի քառսուն օրըդ,
Որ ճանաչես հորդ ու մորդ,
Ցորնով լցվի հորդ ու ձորըդ,
Նանիկ, Ավիկ, սիրուն բալիկ,
Նանիկ, նանիկ, նանիկ:

Թե երեսդ բանամ, աշես,
Դու դեռ քյոռփա և մատղաշ ես,
Կուլաս, իմ սիրտը կըմաշես,
Նանիկ, Ավիկ, սիրուն բալիկ,
Նանիկ, նանիկ, նանիկ:

Սիրող մայրը օրորներում գեղեցիկ համեմատություններ է անում՝ ընտրելով քնքուշ, փաղաքշական արտահայտություններ, բառեր՝ գառնուկ, փիսիկ, ծաղիկ, «ծառի թփերը ծածկոց» և այլն, որոնք նպաստում են օրորների պատկերավորությանը.

Նանիկ, գառնուկ ջան, նանիկ,
Գոգնոց թոկերս օրորոց,
Ծառի թփերը ծածկոց,
Մանդր թփերը փաթթոց:

Լուրիկ, գառնուկ ջան, լուրիկ,
Լուսնակ քե խաղցնի,
Արևը քե տաքցնի,
Վերինը գա քե ծիծ տա:

Ծառի տակը քուն դնեմ,
Ծառը վրեդ հով էնէ,
Ծառի ճղքեն կապ դնեմ,
Նանիկ, գառնուկ ջան, նանիկ:

Համեմատությունները, նաև զանազան հիշատակություններն ընդհանրապես, հարստացնում են օրորների բովանդակությունը: Համեմատություններում հիշատակվում են ոչ միայն ծաղիկների ու կենդանիների անուններ, այլ նաև քաղաքների ու գյուղերի, օգտագործվում են առածների (աղջիկը՝ դրսի պատն է, տղան՝ ներսի), ասույթներ (օջախի ծուխը վառ պահողը տղան է), արվում են անեծքներ ու օրհնանքներ, մաղթանքներ ու գովքեր՝ կապված նամկիկի ապագա կյանքի հետ.

Ծալիք ղումաշ իմ բալա,
Տռնի կյումաշ իմ բալա:

Օրինակում աղջիկը մոր համար տան մեջ թանկարժեք և անգնահատելի մետաքս է, իսկ տղան՝ դռանը կանգնած լուծ քաշող գոմեշ, այսինքն՝ աշխատասեր և ուժեղ:
Ստորև բերված քառյակն իր մեջ պարունակում է հավատալիքի տարրեր, չարքերի գոյությունը հավատացող մայրը պատրաստ է դրանց «դեմն առնել»՝ ապավինելով Աստվածամոր օգնությանը.

Օրոր, օրոր օրերուդ,
Թևս դեմ բերեմ չարերուդ,
Չարխափան չարերդ խափանի,
Աստվածամարն արևդ պահի:

Համեմատություններ անելիս, բնականաբար, իր զավակին անհունորեն սիրող մայրը չի կարողանում խուսափել չափազանցություններից.

Ոչ մարն է բերեր նման,
Ոչ արևն ու ոչ լուսընկան,
Քեզ եղնիկ սարին բերեր,
Ու շահան բալան սնուցեր:

Օրորների մեջ կան նաև այնպիսի երգեր, որոնց բովանդակությունը անմիջական կապ չունի երեխային քնեցնելու հետ: Դրանց մեծ մասի թեմատիկան պատմական է.

Նանա, բալիկս, նանա,
Չուր չքնես, չեմ խանա,
Լուրիկ, լուրիկ, լուրիկ:
Փախեր եկեր ենք Վանա,
Տաճկու ձեռքեն դիվանա,
Լուրիկ, լուրիկ, լուրիկ:
Բալաս, լուրիկ, լուրիկ, լուրիկ:

Թուրք թորգեց մեզ յան բուրիկ,
Կտրեց հայուն բյուր-բյուրիկ,
Թոփ տարավ քո քաջ խերիկ,
Հեսիր գնաց քո քուրիկ:

Ա՜խ, լուսավոր Եվրոպա,
Քյո խոսք ուր մնաց ապա,
Մեր շեն երկիր Արմենիա,
Հորի թորգիր խարաբա:

Շարունակելի...

[davidus]

Վիդեոները կարծում եմ հեղինակային իրավունքով պաշտպանված չեն, բայց կարող եմ առաջարկել այդ նույն երգերը քաշել այստեղից, որակը բարձրացնել ու նոր վիդեո պատրաստել, տեղադրել:

քաշեցի, բանից պարզվեց շատ ավելի դժվար էր մաքրելը, քան պատկերացնում էի, բայց "Անտունի"-ն արել եմ, բավականին հաջող ստացվել է....
2 օր չարչարվեցի ու արդյունքից գոհ եմ:

դե հիմա դուք էլ ինձ օգնեք, մի հատ գեղեցիկ նկար սարքեք (կան տեղը ասեք), որ դրանով վիդեոն սարքեմ:
Իմ մոտեցմամբ նկարի վրա պետք է տեղ թողվի Կոմիտասի և երգի անունը գրելու, ինչպես նաև կատարողի անունը:

[may]

քաշեցի, բանից պարզվեց շատ ավելի դժվար էր մաքրելը, քան պատկերացնում էի, բայց "Անտունի"-ն արել եմ, բավականին հաջող ստացվել է....
2 օր չարչարվեցի ու արդյունքից գոհ եմ:

դե հիմա դուք էլ ինձ օգնեք, մի հատ գեղեցիկ նկար սարքեք (կան տեղը ասեք), որ դրանով վիդեոն սարքեմ:
Իմ մոտեցմամբ նկարի վրա պետք է տեղ թողվի Կոմիտասի և երգի անունը գրելու, ինչպես նաև կատարողի անունը:

Կոմիտասի մի քանի նկարներ կան այստեղ

[davidus]

Կոմիտասի մի քանի նկարներ կան այստեղ

may ջան, իսկ մի քիչ ավելի մեծ չափսի նկարներ չկան?? սրանքոր ի քիչ էլ մեծացնեմ, լրիվ անորակ նկարներ են ստացվելու...

[davidus]

Եվ այսպես, ահա առաջին մշակածս կատարումը: Ցանկացած քննադատություն կողջունվի` հետագայում այդ թերությունները շտկելու համար: Առավել բարձր որակով լսելու(դիտելու) համար տեսահոլովակը դիտեք Youtube-ի կայքում և ընտրեք 720p տարբերակը:

Կոմիտաս - Անտունի
կատարում է Արմենակ Շահմուրադյանը


մշակածի և բնօրինակի միջև համեմատություն կարող եք անցկացնել` լսելով օրինակի համար սա... (այստեղ օգտագործված է բնօրինակը)

[may]

Կռունկ-ի տեքստն առաջին անգամ ամբողջությամբ այսօր կարդացի

Պանդուխտ առ կռունկ

Կռունկ, ուստի՞ կու գաս, ծառայ եմ ձայնիդ,
Կռունկ, մեր աշխարհէն խապրիկ մի չունի՞ս,
Մի՛ վազեր երամիդ` շուտով կը հասնիս.
Կռունկ, մեր աշխարհէն խապրիկ մի չունի՞ս,

Թողեր եմ ու եկեր իմ մըլքերս ու այգիս.
Քանի ու ա՛խ կ՚անեմ կու քաղուի հոգիս.
Կռունկ, պահ մի կացի՛ր, ձայնիկդ ի հոգիս.
Կռունկ, մեր աշխարհէն խապրիկ մի չունի՞ս:

Քեզ խապեր հարցնողին չես տանիր տալապ.
Ձայնիկդ անուշ կու գայ քան զջըրի տօլապ,
Կռունկ, Պաղտատ իջնուս կամ թե ի Հալապ,
Կռունկ, մեր աշխարհէն խապրիկ մը չունի՞ս։

Սըրտերնիս կամեցավ, ելանք, գընացանք,
Այս սուտ աստընւորիս տէրտէրն իմացանք,
Աղուհացկեր մարդկանց կարօտ մընացանք:
Կռունկ, մեր աշխարհէն խապրիկ մը չունի՞ս։

Աստընւորիս բաներն կամաց կամաց է.
Միթէ Աստուած լըսե, դըռնակըն բացցէ.
Ղարիպին սիրտն է սուգ, աչերն ի լաց է:
Կռունկ, մեր աշխարհէն խապրիկ մի չունի՞ս:

Աստուած, քեզնէ խնդրեմ մուրվէթ ու քէրէմ.
Ղարիպին սիրտն է խոց, ճիկէրն է վէրէմ.
Կերած հացն է լեղի ու ջուրն է հարամ:
Կռունկ, մեր աշխարհէն խապրիկ մի չունի՞ս:

Ոչ ըզլուր օրըն գիտեմ ոչ ըզկիրակին.
Զարկած է զիս շամփուրն, բըռնած կըրակին.
Այրիլըս չեմ հոգար, ձեզնէ կարօտ եմ.
Կռունկ, մեր աշխարհէն խապրիկ մի չունի՞ս:

Պաղտատու կու գաս, կ՚երթաս ի սէհրատ,
Թըղթիկ մի գըրեմ, տամ քեզ ամանաթ.
Աստուած թող վըկայ լինի քո վըրադ.
Տարեալ հասուսցես զայդ իմ սիրելեաց:

Գըրեր եմ մէջ թըղթիս, թէ հոս մընացի.
Օրիկ մի օրեր զաչերըս չըբացի.
Սիրելիք, ձեզանէ կարօտ մընացի.
Կռունկ, մեր աշխարհէն խապրիկ մի չունի՞ս:

Աշունն է մօտեցեր, գնալու ես թէտպիր,
Երամ ես ժողվեր հազարներ ու բիւր,
Ինձ պատասխան չտուիր, ելար, գնացիր,
Կռունկ, մեր աշխարհէն գնա՛, հեռացի՛ր:

[Հարդ]

Օրորներ

Օրորը ժողովրդական երգաստեղծության հնագույն և կենսունակ ժանրերից է: Հայտնի է նաև նանա, լուրիկ, րուրիկ, այեր, հայրուր (հայ րուր՝ այ օրոր) և այլ անուններով: Օրորների հիմնական թեմատիկան մայրական սերն է դեպի սիրասուն զավակը.

Նանա, նանա, նանա օրսանգյուլ,
Պախրեն կուգա ծիծ կուտա,
Օրոր - օրոր, ա՜յ էրա,
Ջիգյար չունի, քիչ կուտա,

Ա՜յ էրա, ա՜յ էրա,
Մանտրատերև քեզ փաթթոց,
Լենատերև քեզ ծածկոց,
Ծառներ քեզի օրորոց:
-----------------------------------------
Երբ կը թըմմի քառսուն օրըդ,
Որ ճանաչես հորդ ու մորդ,
Ցորնով լցվի հորդ ու ձորըդ,
Նանիկ, Ավիկ, սիրուն բալիկ,
Նանիկ, նանիկ, նանիկ:

Թե երեսդ բանամ, աշես,
Դու դեռ քյոռփա և մատղաշ ես,
Կուլաս, իմ սիրտը կըմաշես,
Նանիկ, Ավիկ, սիրուն բալիկ,
Նանիկ, նանիկ, նանիկ:

Սիրող մայրը օրորներում գեղեցիկ համեմատություններ է անում՝ ընտրելով քնքուշ, փաղաքշական արտահայտություններ, բառեր՝ գառնուկ, փիսիկ, ծաղիկ, «ծառի թփերը ծածկոց» և այլն, որոնք նպաստում են օրորների պատկերավորությանը.

Նանիկ, գառնուկ ջան, նանիկ,
Գոգնոց թոկերս օրորոց,
Ծառի թփերը ծածկոց,
Մանդր թփերը փաթթոց:

Լուրիկ, գառնուկ ջան, լուրիկ,
Լուսնակ քե խաղցնի,
Արևը քե տաքցնի,
Վերինը գա քե ծիծ տա:

Ծառի տակը քուն դնեմ,
Ծառը վրեդ հով էնէ,
Ծառի ճղքեն կապ դնեմ,
Նանիկ, գառնուկ ջան, նանիկ:

Համեմատությունները, նաև զանազան հիշատակություններն ընդհանրապես, հարստացնում են օրորների բովանդակությունը: Համեմատություններում հիշատակվում են ոչ միայն ծաղիկների ու կենդանիների անուններ, այլ նաև քաղաքների ու գյուղերի, օգտագործվում են առածների (աղջիկը՝ դրսի պատն է, տղան՝ ներսի), ասույթներ (օջախի ծուխը վառ պահողը տղան է), արվում են անեծքներ ու օրհնանքներ, մաղթանքներ ու գովքեր՝ կապված նամկիկի ապագա կյանքի հետ.

Ծալիք ղումաշ իմ բալա,
Տռնի կյումաշ իմ բալա:

Օրինակում աղջիկը մոր համար տան մեջ թանկարժեք և անգնահատելի մետաքս է, իսկ տղան՝ դռանը կանգնած լուծ քաշող գոմեշ, այսինքն՝ աշխատասեր և ուժեղ:
Ստորև բերված քառյակն իր մեջ պարունակում է հավատալիքի տարրեր, չարքերի գոյությունը հավատացող մայրը պատրաստ է դրանց «դեմն առնել»՝ ապավինելով Աստվածամոր օգնությանը.

Օրոր, օրոր օրերուդ,
Թևս դեմ բերեմ չարերուդ,
Չարխափան չարերդ խափանի,
Աստվածամարն արևդ պահի:

Համեմատություններ անելիս, բնականաբար, իր զավակին անհունորեն սիրող մայրը չի կարողանում խուսափել չափազանցություններից.

Ոչ մարն է բերեր նման,
Ոչ արևն ու ոչ լուսընկան,
Քեզ եղնիկ սարին բերեր,
Ու շահան բալան սնուցեր:

Օրորների մեջ կան նաև այնպիսի երգեր, որոնց բովանդակությունը անմիջական կապ չունի երեխային քնեցնելու հետ: Դրանց մեծ մասի թեմատիկան պատմական է.

Նանա, բալիկս, նանա,
Չուր չքնես, չեմ խանա,
Լուրիկ, լուրիկ, լուրիկ:
Փախեր եկեր ենք Վանա,
Տաճկու ձեռքեն դիվանա,
Լուրիկ, լուրիկ, լուրիկ:
Բալաս, լուրիկ, լուրիկ, լուրիկ:

Թուրք թորգեց մեզ յան բուրիկ,
Կտրեց հայուն բյուր-բյուրիկ,
Թոփ տարավ քո քաջ խերիկ,
Հեսիր գնաց քո քուրիկ:

Ա՜խ, լուսավոր Եվրոպա,
Քյո խոսք ուր մնաց ապա,
Մեր շեն երկիր Արմենիա,
Հորի թորգիր խարաբա:

Շարունակելի...

Շարունակություն (կներեք ուշացման համար)

Հասկանալի է, որ նման երգերը երգվել են տղա երեխաներին քնեցնելիս, որոնց հետ են կապել թե՛ ընտանիքի և թե՛ երկրի ու ժողովրդի ծանր ու լուրջ հոգսերի լուծումը:
Ստորև բերված երգն էլ կնոջ ողբերգական ճակատագրի տխուր նկարագրություն է. երգողը իր կյանքի պատմությունն անում է բանաստեղծական ներշնչանքով.

Դա շապիկն է այն մարդու քաջ,
Բալա ջան,
Որ քեզի հայր նա կոչվում էր,
Օրո՜ր, օրո՜ր, բալա ջան:
Արյունոտ էր, կարմիր ներկված,
Բալա ջան,
Արտասուքով ես լվացի,
Օրո՜ր, օրո՜ր, բալա ջան:
Դ՛եհ, մեծացիր, շուտ բոյ քաշիր,
Բալա ջան:
Չարի արյուն խմել սովորիր,
Օրո՜ր, օրո՜ր, բալա ջան:

Պատմական թեմատիկա շոշափող օրորներն աղերսվում են պատմական երգերին, ողբերին ու անտունիներին:
Օրորներում այլ թեմաների հանդես գալը բացատրվում է երկու կերպ. երեխային օրորելիս տնային բազմազան հոգսերից ազատ կինն ընկնում է հիշողությունների գիրկն ու երգով արտահայտում իրեն հուզող զգացմունքները. կամ՝ օրորի միջոցով նա կրած տառապանքների ու տանջանքների, կորցրած հարազատների համար ատելության ու վրեժխնդրության հեդեհ է բորբոքում, փոխանցում սերունդներին ողբերգական անցյալը, արթնացնում փոքրիկի սրտում հերոսական ոգի, ազգային արժանապատվության զգացում: Չէ, որ օրորները մանկան երաժշտական առաջին տպավորություններն են: Այդ ամենով հանդերձ, օրորների թեմատիկայում գերիշխողը երեխայի նկատմամբ տածած սիրո արտահայտումն է:
Օրորներն իբրև ժանր կենսունակ են այնպես, ինչպես սիրո երգերն ու ողբերը, հարսանեկան երգերը, քանի որ բոլորն էլ գեղարվեստորեն արտացոլում են կյանքի կայուն երևույթներ՝ ծնունդ, ամուսնություն, մահ:

[Tig]

.....
Ուրեմն, հնում, երբ ասենք գյուղացին գործ էր անում. օրինակ՝ գութանով հողի հետ էր աշխատում, քթի տակ սովորաբար մի երգ էր երգում, դա ժողովրդի ծոցից ելած երգ էր, որը փոխանցվում էր սերնդե սերունդ:
Տվյալ աշխատանքի ժամանակ մի երգ կա, ավարտվում է՝ «Գութան չլներ, աշխարհն ի՞նչ էր» նախադասությամբ… ամեն անգամ այդ խոսքերին հանդիպելով մարմնովս սարսուռ է անցնում:
Սրանք աշխարհի ամենապարզ երգերն են, ԲԱՅՑ, իմ կարծիքով սրանից էն կողմ երգ չկա... սրանք ոչ թե գրվել են պատվերով, ինչ որ մեկի կողմից, փող աշխատելու նպակաով, կամ թող լինի ինչ որ մեկի սրտից բխած, բայց նպատակով, որ այդ երգով նա դառնա ինչ որ բան (այսինքն անձնական շահ է հետապնդում այնուամենայնիվ), այլ սրանք կազմվել, կառուցվել, կատարելագործվել են աշխատանքի ժամանակ, առանց որևե շահի, թեկուզ մաքուր շահի:

Երբ նոր էինք կոնսերվատորիա ընդունվել, այդ երգերը լսելուց (դե հատուկ դասաժամ կա, որ մեզ համար միացնում են այդ երաժշտությունը) դեռ միայն քմծիծաղ էին մարդիկ տալիս, իսկ մի քանի ամիս հետ ոչ միայն սկսեցինք սիրել դա, այլ գրեթե ողջ կուրսով այդ դասից հետո էտ երգերն ենք քթի տակ երգելով գնում: Ինչքան մաքուր, ինչքան անկեղծ...

[Հարդ]

Էս երգի մեջ խորանալով մենք խորանում ենք գեղջուկ - հողագործի հոգեբանության մեջ: Սա պարզ ցույց ա տալիս, որ գեղջուկի աշխարհհայացքը սկսվում էր հողով, վերջանում գութանով: Այսինքն դա տենց էր, որովհետև էդ գութանն էր, որ իրան հաց էր պարգևում, իսկ էսօր մեր համար քրտինք թափելը, հողի հետ աշխատելն ու գութան գովելը շատ խորթ բաներ են:

Իսկ երգի երաժշտությունը լրիվ նկարագրում ա Հայկական լեռնային բնությունը:

Ի միջի այլոց, իմ դասախոսներից մեկն ինձ պատմեց, որ ժամանակին (երբ դեռ նոր էր ձևավորվում մինիմալիստական երաժշտությունը) մի հայտնի լեհ կոմպոզիտոր եկավ Հայաստան: Երբ իրան ցույց տվեցին գեղջկական երաժշտությունը, նա ուղղակի չհավատաց, որ սա գալիս ա անհայտ ժամանակներից: Քանի որ դա զուտ մինիմալիստական երաժշտություն էր իսկ մինիմալիզմը նոր նոր էր առաջավոր Եվրոպայում ձևավորվում:

[Tig]

Էս երգի մեջ խորանալով մենք խորանում ենք գեղջուկ - հողագործի հոգեբանության մեջ: Սա պարզ ցույց ա տալիս, որ գեղջուկի աշխարհհայացքը սկսվում էր հողով, վերջանում գութանով: Այսինքն դա տենց էր, որովհետև էդ գութանն էր, որ իրան հաց էր պարգևում, իսկ էսօր մեր համար քրտինք թափելը, հողի հետ աշխատելն ու գութան գովելը շատ խորթ բաներ են:

Իսկ երգի երաժշտությունը լրիվ նկարագրում ա Հայկական լեռնային բնությունը:

Ի միջի այլոց, իմ դասախոսներից մեկն ինձ պատմեց, որ ժամանակին (երբ դեռ նոր էր ձևավորվում մինիմալիստական երաժշտությունը) մի հայտնի լեհ կոմպոզիտոր եկավ Հայաստան: Երբ իրան ցույց տվեցին գեղջկական երաժշտությունը, նա ուղղակի չհավատաց, որ սա գալիս ա անհայտ ժամանակներից: Քանի որ դա զուտ մինիմալիստական երաժշտություն էր իսկ մինիմալիզմը նոր նոր էր առաջավոր Եվրոպայում ձևավորվում:

Այս երգի շատ ավելի հաջող ձայնագրություն: