Պոեմներ և բալլադներ

[KiLa]

ԳԱՐՈՒՆՆ Ո?ՒՐ ԳՆԱՐ
,,նվեր գարնան առաջին օրվան"

Գարունն էր գալիս, գարունն էր փթթում,
Ձնհալի թացով աչքերը թարթում
Ու քնից ելնող գեղեցկուհու պես
Երկնքի առաջ իրեն էր զարթում...

Հոգին էր ծաղկում, հոգին թևածում,
Թաց հողի մեջ էլ գարուն էր տեսնում,
Աղբը քանդրտող սոված շան նման
Նույնիսկ աղբի մեջ գարուն էր փնտրում...

Գարունն էր շեմին, գարունն էր հուրում,
Երանգներ փորձում, գույներ էր թերթում,
Ոնց բարուրի մեջ բացվող երեխա
Անմեղ ժպտում ու կաթով էր բուրում:

Հավերժականն էր գարունը երգում,
Սիրող սրտերը այդ երգով լցնում...
Ոտնահարվածին հոգի էր տալիս
Աղքատի դուռը նորից բաց անում...

Որ նորից վառվի աղքատի լույսը,
Նորց բոցկլտա էն մարած հույսը,
Որ նա բռնկված նոր ջանք կորովով
Թող անի կյանքից իր տված խույսը...

Լրիվ անտեղյակ մարդու ցավերին,
Անտեղյակ նաև չար-չար խաղերին,
Տարածվում էր նա երկրի վրա,
Որ զարթոնք բերի, որ ծաղկի, խնդա...

...Բայց դևին մեկ է գարուն-ձմեռը,
Երբ կամենում է ձգում է թելը,
Ու խամաճիկը զոլերով փայլուն
Խաղում է իր ժանտ, անիծված դերը...
******************
***********************
,,Գարուն ա ձուն ա արել..."
Ձյանը արյուն է հեղվել,
Արյունը աչքերն են բռնել,
Աչքերը ,,գահին" են չռվել...
*****************
******************

Էն մի հին դևին, որ քիչ չէր լափել,
Էս նորի ,,թիքեն" շատ էր դուր եկել,
Նոր պատառի է իր աչքը տնկել,
Նորից ,,աթոռի" մոլուցքով տարվել:

Երկու դևի մեջ կռիվ է ընկել,
Ավարը նորից հալալ չի կիսվել,
Մեկինը քիչ է մեկինը շատ է,
Էն մեկելից էլ բաժին չի հասել...

Ու ձիգ են տվել մատի թելերը,
Տակին խաղում են խամաճիկները,
Վայ-վույ են անում, ,,երեսը պոկում"
Թե. ,,Չէ, շատ լավն է մեր խելոք դևը...":

,,Վայ առանց նրան ո?նց պիտի անենք...
Գնանք դե ասա էն գետը լցվենք...
Ախ առանց նրա արև դուրս չի գա,
Մեր ցավը ինչո?վ պիտի դարմանենք":

,,Վայ-վույ, վաշ-վիշ ես, դու միշտ դժգոհ ես",
,,Ինչի?ց ես խաբար, դու բան չգիտես",
,,Հեյ, բա էրեկը, մոռացաք ի?նչ է...",
,,Իմ ու քո պինչ է, էսօր ոչինչ է...":

Հարայ են տվել, զորք են հավաքել,
Թշնամու նման դեմ դիրքավորվել.
Մեկի բեմն է ,,Անկախությունը",
Մյուսին` մնաց ,,ԻՐ-պետությունը":

Անտեր ժողովուրդ, ախար ի?նչ անի,
Սոված շան նման ո?ր կողմը կանգնի,
Ով լավ շվացնում, իր մոտ է կանչում,
Քաղցած աչքերով նրան է նայում...

...Էն ջահել տղուն հազարը ասին.
,,Ախ դու ի?նչ ունես դևերի կռվին,
Ախար քեզ ինչ, թե ո?վ պիտի դաղի,
Քոնը դաղվելն է, դու ջանդ յուղի":

,,Մի գնա բալա, քեզ օգուտ չկա,
Քեզ համար էնտեղ ոչ մի բան չկա,
Իշխողն իշխողի կարիքը ունի,
Քյասիբ անճարի հեչ պետքը չունի:

Գարուն ա գալի, մի կերպ դեռ կապրենք,
Աստվածը մեծ ա, մի ճար կգտնենք,
Դրանք երկուսն էլ նույն նկարից են
Մեր հալի հետ էլ ոչ մի կապ չունեն...":

Թե. ,,Չէ, հերիք է, այսպես չի լինի,
Դա մեզ բոլորիս կաշվեհան կանի,
Սրան պիտի և ավարտ ունենա,
Եթե ոչ այսօր, բա էլ ե?րբ գնա...":
*********************

,,Անկախությունը" հավաքեց իր շուրջ
Համ բողոքողին համ խեղճ ապրողին.
Հենց այսօր արդեն ոտնահարվածին,
Վաղվա օրվանից հուսալքվածին:

Հաց են բաժանում, օղի են տալիս...
Փորձված ձև է, հնուց է գալիս,
Հացը կապում է մարդկանց սրտերը,
Միաձուլում է նրանց մտքերը:

Վրան են խփել, Ճամբար են կապել,
Քոչարի պարում երգեր են ասում.
,,Չէ, լավն է մեր տեղացի դևը,
Թող չքվի գնա էն չար սև դևը...":

...Խեղճ անճար մարդիք, նրանք էլ գիտեն,
Ճամբար զարկելով ու պար բռնելով,
Երգեր ասելով, կոչեր գոչելով
Կարող են դևին վախի մեջ բռնել...

,,Խելքի աշեցեք..."
**********************

Մյուսը խմբեց ,,մանեկեններին" ,
Ուղեղը հատած ,,շնակերպերին",
Կես փորահացի մուրացիկներին,
Ուրիշի վաստակ յուրացնողներին...

Էս ողորմելի ,,ցեղախմբակը"
Թող ների իմ այս չար ,,հերյուրանքը",
Բայց թեկուզ հեռու ազգականի պես
Ես նրանց համար ցավում եմ կարծես:

Քաղցած վիճակի անհեթեթությամբ,
Հատված ուղեղի ոչ իմացությամբ,
Քանդեցին կապը ,,մենապետության"
Ու մասնակցեցին ոճրագործության...

,,Նա" անելիքը միշտ լավ է խորհում,
Միշտ մի քանի քայլ առաջ է լինում.
Ինչպե?ս գիտենար վերը նշվածը
Թե, ի?նչ է վճռել ,,նշանակվածը":
********************

...Ու այդ առավոտ գարունն էր բացվում,
Օրը անտեղյակ քաղաք էր մտնում...
Բայց դևին մեկ է գարուն թե աշուն
Թե ,,գործին" պետք է`, կթափվի արյուն:

Անկախ քնած էր ,,Անկախությունը",
Չգիտեր ի?նչ է դաժանությունը,
Ու արշալույսին, հենց արևի հետ
,,Ճամբար" ներխուժեց Խուժանությունը...

Ես սուտ չեմ խոսի, այնտեղ չեմ եղել,
Բայց փաստը մեկն է, եղել են զոհեր,
Առանց կրակոց մարդիք են մեռել
Սրան ինչպե?ս ես կարող եմ կոչել:

Թաթար խուժանի մոլեգնած շնչով,
Իրենց ունեցած ու միակ ,,ճշտով",
Ցավ ու մահ սփռող այդ մահակներով
Ո?նց են հարվածել, ինչպիսի? ուժով:

Ո?նց է հաջողվում էդ չար ու չարքին
Իր մաղձը քսել մարդկանց սրտերին,
Իր թույնով այնպես հաճել տխմարին,
Որ սա մահ ցանկա իր իսկ նմանին:

Գլուխ փշրել, ոտքեր են կոտրել,
Վիզ ուս են ջարդել, մարդ խեղանդամել...
Էն ջահել տղուն ու...մի քանիսին
Այնպես են զարկել, որ չեն էլ զարթնել:

Վայ խեղճ ծնողներ, վայ խեղճ սնողներ,
Ահռելի վշտին ո?նց եք դիմացել,
Ո?նց եք ողբ ասել, ո?ւմ եք անիծել,
Ձեր պահած որդուն ո?ւմից եք ուզել:

Բա մեր էս խաղաղ երկնքի տակին
Ո?ւմ կռվին էր, որ նրանք զոհվեցին,
Ո?ւմ ձեռքով հասավ նրանց վախճանը,
Ի?նչ ազգից էր այդ զարկող հայվանը:

Վախ ջահել տղա_ հոր սիրտը քար ա,
Վայ սիրու բալա_ մոր սիրտը յարա,
Կյանքիդ զարթոնքին այդ ի?նչ արեցիր
Քո սրիած յարը անտեր կմնա...
********************
***********************

...Դևի կռիվը այսպես է լինում,
Իրենց ոչ մեկին ,,գրող" չի կպնում,
Իրենք կռվում են մարդիք են մեռնում,
Թե իրենք կուշտ են մարդիք զկռտում...

Գարունը չգիտեր թե ինչպե?ս աներ,
Ումի?ց բողոքեր ու ի?նչ պահանջեր,
Շիվար հյուրի պես մեխվել էր տեղում
Ու չգիտեր, թե ո?ր կողմը կանգներ:

Նրան սպասող ծառ ու ծաղիկներ,
Երկար սպասած ձագ ու ծիտիկներ,
Գարունը նրանց ի?նչ պատասխան տար,
Ինչպե?ս թողներ ու նորից ետ դառնար:

Բացվեց արյունետ այդ առավոտը,
Գարնան օդի մեջ խառնվեց բոթը,
Արյուն էր բուրում նույնիսկ հենց օդը
Գուժում վրեժի ցասումի հոտը:

Ինքներդ դատեք, ինքներդ խորհեք,
Ձեր կողքին եթե այսպես բան տեսնեք,
Չե?ք դառնա արդյոք դուք էլ մի ,,ղաչաղ",
Չե?ք ասի արդյոք . ,,Մեռի այ..............":

Դե ինչ տիրակալ, արեցիր գործդ,
Կանխեցիր քո դեմ էդ ,,մահափորձը",
Քաջ գիտենալով, թե ո?ւր է տանում,
Վառեցիր մարդկանց զայրութի բոցը:

Հիմա կդառնա մարդը խուլիգան,
Զոհը`, մահապարտ ու ծարավ արյան,
Հիմա կդառնա ժողովը ,,խուժան",
Նրանց պատժե'լը գործ նույնիսկ արժան:

Ու պետք է հիմա մի բան մոգոնել,
Այնպես գոռալ ու այնպես բղավել,
Որ խուլ խլանա այդ առավոտը,
Ցվրվի նրա նենգադավ հոտը:

Ու հիմա պետք է էլ ավել ,,խուժան",
Թող լինեն զոհեր մի քիչ ,,անարժան"...
Պետք է սպանեն, պետք է թալանեն,
Միայն նախորդը շղարշով պատեն...

...Դե արի գարուն, արի ու հույս բեր,
Խեղճ մարդու հոգին մի թողնի ավեր,
Արի ու ասա սգացողներին,
Որ գարնան համար տվեցինք զոհեր:

Դե արի գարուն, սփոփ խոսքդ ասա,
Մի թող, որ մարդը վշտից քարանա,
Մի թող, որ սիրտը սգից սրանա,
Հոգին մահանա ու անէանա...

09-12.03.09

[Mark Pauler]

ԳԱՐՈՒՆՆ Ո?ՒՐ ԳՆԱՐ
,,նվեր գարնան առաջին օրվան"


Էն մի հին դևին, որ քիչ չէր լափել,
Էս նորի ,,թիքեն" շատ էր դուր եկել,
Նոր պատառի է իր աչքը տնկել,
Նորից ,,աթոռի" մոլուցքով տարվել:

Երկու դևի մեջ կռիվ է ընկել,
Ավարը նորից հալալ չի կիսվել,
Մեկինը քիչ է մեկինը շատ է,
Էն մեկելից էլ բաժին չի հասել...

՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜
Անտեր ժողովուրդ, ախար ի?նչ անի,
Սոված շան նման ո?ր կողմը կանգնի,
Ով լավ շվացնում, իր մոտ է կանչում,
Քաղցած աչքերով նրան է նայում...

...Էն ջահել տղուն հազարը ասին.
,,Ախ դու ի?նչ ունես դևերի կռվին,
Ախար քեզ ինչ, թե ո?վ պիտի դաղի,
Քոնը դաղվելն է, դու ջանդ յուղի":

,,Մի գնա բալա, քեզ օգուտ չկա,
Քեզ համար էնտեղ ոչ մի բան չկա,
Իշխողն իշխողի կարիքը ունի,
Քյասիբ անճարի հեչ պետքը չունի:

՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜
Մյուսը խմբեց ,,մանեկեններին" ,
Ուղեղը հատած ,,շնակերպերին",
Կես փորահացի մուրացիկներին,
Ուրիշի վաստակ յուրացնողներին...

՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜՜
Թաթար խուժանի մոլեգնած շնչով,
Իրենց ունեցած ու միակ ,,ճշտով",
Ցավ ու մահ սփռող այդ մահակներով
Ո?նց են հարվածել, ինչպիսի? ուժով:


***********************

Ու հիմա պետք է էլ ավել ,,խուժան",
Թող լինեն զոհեր մի քիչ ,,անարժան"...
Պետք է սպանեն, պետք է թալանեն,
Միայն նախորդը շղարշով պատեն...

09-12.03.09

Նշում եմ դուրս եկած քառատողերը:
Լավն են: Զգացվում ա որ սրտից բխող զայրույթի խոսք ա…
"Երկու դևեր" - իդեալական բառակապակցություն ես գրել

[Մարկիզ]

Հզոր ա…

(

[KiLa]

[QUOTE=Մարկիզ;1948022]Հզոր ա…

ՄԻ ՈՒՐԻՇ ՍԱՔՈ

Գիշեր է խավար, խավարի մեջ լույս…

Ամպրոպը զարկեց, ամպերն են գոռում,
Փայլեց կայծակը, երկինքն է ճայթում,
Երկինքն է պայթում, երկինքն է ճեղքվում
Ու ցաված աչքից արցունքն է մաղվում:

Մութ գիշերվա մեջ երկինքն է լալիս,
Արցունքն օդի մեջ հեղեղ է տալիս,
Էն մեղավորից հույսը կտրելով
Անզոր գոռոցը գլխիս է տալիս:

Ու արցունքի հետ էս թաց խավարում
Տխուր հևալով քամին է թևում,
Լացող մանկան պես փեշիցս կախված
Ինձ ձիգ անելով իր հետ է տանում:

Ախ չլինի? թե էս ,,ծեծված” քամին
Ինձ էն ,,սահմանի” բերանն է տանում…
Նորից ,,վարագույրն” պատռել է ուզում,
Խիստ հույժ գաղտնիքը մատնել է ուզում:

Որբ ու անտեր է էս տխուր քամին,
Սիրտս չի զորում մերժել որբուկին.
Դուք ինձ դատավոր որոտ ու կայծակ,
Ինչ էնտեղ տեսա կասեմ համարձակ…

Ու բմբուլի պես թեթև ու սահուն
Տրվում է հոգիս էս լացկան քամուն,
Թևում նրա հետ, բարձրանում է վեր,
Տեսնում է պես-պես նոր հորիզոններ:

Օվկիանն է տեսնում անծիր ու անտակ,
Օվկիանից ծաղկող ոսկե արեգակ,
Արևի ներսում կյանքը դյութական
Այգի է կարծես մի եդեմական…

Հակառակ կողմում`, ամոթ օվկիանին,
,,Գետինն” է մտնում նույն կլոր ոսկին,
Հակառակ կողմում կրակ է արճիճ,
Ծծումբ է բուրում անգամ մոր կաթից…

_ Թող արա քամի, թող ես հեռանամ,
Իմ մենաստանում ծվարեմ մնամ,
Իմ ,,թլոշ” լեզուն չունի լսարան,
Թող ,,որջս” դառնամ ,,վեր ընկնեմ” մնամ:
*******************************

Գիշեր է խավար, խավարի մեջ հույս…

_ Երկինքը էլի երկունքի մեջ է,
Հերթական անգամ խոր ցավի մեջ է,
Ու պիտի երկնի, նա պիտի ծնի
,,Լույսի” գալուստը պիտի ավետի:

_ Խեղճ կրակ մարդիք, ախ անճար մարդիք,
Իզուր հուսացող ու խաբված մարդիք,
Երկինքը երբեք երկունքի մեջ չէ
Ձեր հիմար հույսն է, որ միշտ երկնում է:
*****************

Գիշեր է, մութ է,
Մթի մեջ անհույս լույսի արահետ…


Երկինքը նորից գոռգոռի մեջ է,
Անձրևը հեղեղ, տարերքի մեջ է,
Կայծակն է զարկում, ամպն է որոտում,
Իրենց բողոքը լսող են փնտրում:

Բակեր ու մայթեր տխուր լիզելով
Շրջում է քամին խուլ հառաչելով,
Չի գտնում մեկին, որ փեշից կախվի,
Չար երեխու պես թնկթնկա, լացի:

Դատարկ է շուրջը, քնած են մարդիք.
Սակայն ո?ւմ քունն է չի տանում իսկի…

Չարքերի քունը միայն չի տանում,
Իրենց թաքստոցից մեջտեղ են ելնում,
Ելնում են որսի ահեղ մոլուցքով
Խեղված հոգիներ որսալու հույսով:

Սողում է մեկը հոգոց-տնքոցով,
Վազում է մեկը մռունչ-ոռնոցով,
Մյուսը` թրչում կռինչ-ծղրտոցով,
Հաջորդը սուրում վայրի գոռոցով:

Չարքեր են, դևեր, չար ու սանձարցակ,
Տեսքով տգեղ են, բնույթով այլանդակ,
Բայց գիտեն դեպի որ կողմը գնան
Կանչում է շահը և որսը էժան…
****** *****
*************

Չարքերը իրենց ժողովն են անում,
Իրենց հավաքի ուժն են գումարում,
Երբեմն իրար վրա գռմռում,
Բայց գործի համար լուռ միաբանում.

_ Ծնունդից մինչ մահ ընկած հատվածը,
Աշխարհի համար այդ կյանք կոչվածը,
Մեզ է պատկանում ու մեզ ենթարկվում,
Ամեն ինչ իր հին հունով է գնում:

Բոլորս ունենք այստեղ ներդրում,
Շահն էլ բոլորիս—հավասար կիսում,
Բայց ունենք մենք դեռ երկար ճանապարհ,
Անելու գործեր անթիվ անհամար.

Հին ,,պատգամներից” բան չի մնացել,
Մի վերջին հարված ու փշրված է,
ՍԻՐՈՒՑ մի փշուր չպիտի մնա
Աշխարհից պիտի իսպառ վերանա:

Ծնունդ ու մահն էլ եկեք ենթարկենք,
Մենք դրա ղեկն էլ մեր ձեռքը առնենք,
Թե չէ հոգիներ առնել ծախելով
Լիարժեք տերեր լինել չենք կարող:

Մենք պիտի ասենք թե ով երբ ծնվի,
Որքան նա ապրի ու երբ դադարի,
Թե չէ ,,ծերուկը” շատ է ծերացել
Հասարակ հարցեր կարող չէ լուծել…

…Ծափահարում են, դոփում ոտքերով
Ու չար կոկորդի ամբողջ լարերով
Գոռում են, ոռնում բոլորն դիվաձայն.
_ Պիտի աշխատենք… Անցավ միաձայն…
******** ********
*****************

Երկինքը նորից երկունքի մեջ է,
Փրկությունն էլի երկնքի մեջ է,
Գոյության դաժան այս պայքարի մեջ
Պատճառը նորից տմարդի մեջ է…

Հոգնել է քամին ու քարշ է գալիս,
Մեկ շնկշնկում է ու մեկ էլ լալիս,
Շուրջը ծավալված էս մեծ քաոսում
Ախ չկա մեկը, որ կախվի փեշից:

Ելնում են նորից մարդ ու տմարդի
Իրար խառնված երկնքի ցավից,
Ու վայնասունով մի անիրական
Ժողով են անում ,,տիեզերական”.

_ Ախար երկինքը երկունքի մեջ է,
Մեր փրկությունը ճիշտ վճռի մեջ է,
Թե ծնվի հանկարծ էդ ,,չսպասվածը”
Հարամ կլինի մեր կերած հացը:

Եկեք ծնունդը նրա խաթարենք,
Եկեք մի շտապ միջոց ձեռք առնենք,
Եկեք մահ վճռենք նրան միաձայն,
Եկեք չլինենք այսօր տարաձայն…

Վայնահաչոց է, սուլոց ու ճիչ է,
Զառանցանք անմիտ ու կլանչոց է,
Հիվանդ խռխռոց ու բարբաջանք է
Եվ նաև ափսոս, խուլ հառաչանք է…


Խլացնում են երեկ արվածը,
Զրկում անբիոնից այսօր տուժածը,
Չկա ճանապարհ վաղվա եկողին
Չեն ուզում լսել լույս ավետողին:

Չեն ուզում մանուկը լույս աշխարհ դուրս գա,
Չեն ուզում մահը իր ոտքով հյուր գա,
Չեն ուզում ծնվի, չեն ուզում մեռնի…
Ուզում` ամեն ինչ իրենց ենթարկվի:

…Այս տեսակ ժողով որտե?ղ են անում,
Այս տեսակ ժողով ովքե?ր են անում…

Չեն թողնում սերը սրտին տիրանա,
Չեն թողնում խեղճը մի քիչ զորանա:
Ծնունդը չորացնում խելոք են վարվում,
Սփռում են մահը բարեգործ դառնում:

Այլասերություն- դե …կարելի է…
Արվամոլություն- այո, իհարկե…
Գռեհիկ տառփանք, վավաշոտություն…
Թյու, թվարկելիս լեզուդ է այրվում…

…Խեղճ կրակ մարդիք, ախ անճար մարդիք,
Իզուր հուսացող ու խաբված մարդիք…
***** ******
*******************

Գիշեր է, մութ է…
Ոչ մի արահետ լույսը չի գտնում…
Քամին իր վերջին ճիգերն է անում,
Նորից մոռացված հեքիաթն է պատմում:

Ականջը կախած այդ հին հեքիաթին
Տրվում է մեկը խելառ ընթացքին,
Թողնում է ,,Սոդոմ- Գոմորն” այս փախչում
Հայացքը հառած ,,օվկիանի ոսկուն”.

_ Վեր կաց տեղիցդ, քնիցդ զարթնիր,
Թքիր, հեռացիր, ,,այնտեղ” շտապիր,
Թե չէ, ապրածդ կարծես նամշում է,
Միտք ու ուղեղդ կարծես խաշվում է:

Օրեր շարունակ ականջ ես կախում
Փուչիկից դատարկ ու տխմար խոսքին,
Մասնակից լինում չար ու անբարո
Մարդ ու մարդուկի բամբասանքներին:


Երկերեսության ի?նչ օրինակներ,
Շողոքորթության ի?նչ հետևանքներ,
Ինչքա?ն նենգություն ու ինչքա?ն դավեր,
Անսուրբ, տմարդի ինչպիսի? Խաղեր:

Համեստ շղարշով քողարկված լրբեր,
Խոնարհ աչք ունքով ինչքա?ն պոռնիկներ,
Շքեղ, շիկ տիկնանց ճոխ կերպարանքով
Ի?նչ լկտի կանայք, ի?նչ էժան հարճեր:

Սրբապիղծ, ծախու, շան պես անամոթ,
Անխաչ, անհավատ , նաև ճահճահոտ,
Բյուր հազարավոր վայ-վայրենիներ,
Իրենց մարդ կարծող շնամարդուկներ:

Խփվում է հոգիդ բետոնե պատին,
Քսվում է այս շոգ ու տապ ասֆալտին,
Թափառ է անում, ճամփա չի գտնում
Արցունքն է շողում նրա չորսը դին…

Եթե չես ուզում նրան կործանել
Պետք է փախուստի ճանապարհ գտնել,
Պետք է այստեղից շուտ-փութ հեռանալ,
Թեկուզ և ընդմիշտ հար անէանալ…”:

Թողնում է ,,Սոդոմ-Գոմորն” այս փախչում,
Հայացքը մեխած ,,օվկիանի ոսկուն”…

Տագնապ են զարկում զանգերը բոլոր,
Ոռնում են նրանք շփոթ գլխիկոր,
Հարայ են տալիս ու կանչում իրար.
_ Բռնեցեք, փախավ Սաքոն խելագար…

19.01.09

[KiLa]

Երկու կաթ մեղր

Երկու կաթ մեղր իրար խառնվեն
Հետո ախար ո?նց նրանց բաժանես,
Ոնց էլ բաժանես պիտի շիրոտվես,
Ձեռքերդ իզուր պիտի կեղտոտես…

*******************
****************************
Այն երկրորդ հարկից լվացք է փռված,
Հենց նոր են փռել, կաթում է դեռ թաց.
Հրուշն է այդ լվացք անողը
Լավ գիտի նրան ,,ցածի” ապրողը:

,,Ցածի” ապրողն էլ այսօր ,,թառսի պես”
Երկու փալաս է արևին տվել.
Մարուշն է փալաս-փուլուսի տերը
Լավ գիտի նրան ,,վերի” տան տերը:

Հարևան կանանց կասկած աչքերը
Ասում են արդեն հետին դեպքերը,
Մեկը սպասում է ուրախ ,,թամաշու”,
Մյուսը վախով իր տունն է քաշվում:

Մի ամպ է եկել թառել այդ շենքին,
,,Մռթնած” նայում է փռված լվացքին.
,,Գոնե երկու կաթ անձրև լիներ
Գուցե ,,վերինը” լվացքն հավաքեր…”:

****************
***********************
Շատ անհաշտ են այդ երկու ,,լրբերը”,
Այդ ,,ծամը կտրած” չար կնիկները,
Թե որ կռվելու առիթ չունենան
Հաստատ գիշերը ,,ինսուլտ” կունենան:

Ասենք առանձին առիթ էլ պետք չէ.
,,Դու թարս նայեցիր…”, ,,ինձնից խոսեցիր”,
,,Կեղտ ու զիբիլդ գլխիս թափեցիր”,
Իմ ինադույին տանդ մեջ քայլեցիր…”…

Ու, կպնում են իրար երկու լրբերը,
Եկեք, բաժանեք, ո?վ են տերերը,
Հասեք այ մարդիք, այ հարևաններ
Իրար կսպանեն էս լաչառները:

,,Տո լիրբ անզգամ, քոսոտ անտեր շուն,
Ո?նց ա էդ մարդդ քո ծոցը քնում,
Ախ մարդ չի է նա, հայվան ա, հայվան,
Թե չէ քո ձեռքը ո?վ կդիմանա…”:

,,Էդ ինձ ես ասում այ խուժան անտեր,
Ում հետ ասես, որ դու քարշ չես եկել,
Էդ դեբիլ մարդուդ վզով մնացիր
Քեզ էլ արդեն տան կնիկ կարծեցի?ր…”:

Տո էլ հեր ու մեր, էլ քուր ու ախպեր,
Որդի ամուսին, քավոր սանահեր…
Ոչ մեկին առանց ,,պարգև” չեն թողնում,
Բոլորին արդար բաժին են հանում:

Խփում են իրար ու ճանկռոտում,
Իրար վրա թքում, իրար հայհոյում…
Չի համարձակվում մեկը մոտենա,
Թե չէ երկուսից մի լավ կստանա:

Եվ սա էր ահա նրանց առօրյան,
Ու սրանից դուրս չկար ոչ մի բան,
Գիշերը ամբողջ դա էին մտածում
Ու առավոտից ,,իրար պրծնում”:

************
********************
Ծեր տատիկների բարի խորհրդով
Ու պատկառազդու հանձնարարությամբ,
Այցելել էին նրանց երկուսին
Մի քանի կանայք հարգանքի արժան.

,,Լսեք, ամոթ է, եկեք բարիշեք,
Ամեն փոքր բան կռիվ մի սարգեք,
Ախար ամուսին ու որդի ունեք,
Նրանց պատիվը գետնով մի տվեք:

Կարող են նրանք թշնամի դառնալ,
Կարող են նրանք իրար ,,ուշունց տալ”…
Նրանց կռիվը ձերի նման չէ
Նրանց կռիվը մի քիչ ուրիշ է”:

Բայց ի?նչ ես ասում, ինչի? սպասում,
Վրա են տալիս ու խոսքդ կիսում.
,,Ես էդ լրբի հետ ուրիշ ձև չունեմ,
Ես դրան պիտի թաղից վտարեմ…”:

Նուն տատիկների հաստատ կարծիքով
Սա վերջ կունենա միայն փորձանքով.
,,Բայղուշի նման էնքան կկռան
Մինչև փորձանքը կանեն դեմ դռան”
******************

****************************
Ամառ երեկո, նոր զովն է ընկել,
Բոլորը տանից փողոց են թափվել,
Շրջում են, խաղում, խոսք-զրույց անում,
Հանգիստ երեկոն ուրախ վայելում…

Ու հանկարծ մի պահ բզզոցը լռեց,
Խոսքը շուրթերի վրա հենց սառեց,
Լսվեց Մարուշի ,,շեփորակոչը”,
Իր`, արդեն փորձած, հին մարտակոչը.

,,Էս ո?ր եթիմն ա լվացքը փռել,
Էս ո?ր անտերը լվացք չի քամել…
Բա դու կնի?կ ես տո խուժան անտեր,
Տան կնիկը բա ըտենց բան կանե?ր…”:


Խառնվում են տղա թե ջահել,
Իրար ձայն տալիս թե մեծ թե ահել.
,,Տղերք ըսկսվավ…”, ,,տղերք շուտ արեք…”,
,,Եկեք ձեր աչքով ամեն ինչ տեսեք…”:

Նամուս ունեցող խելոք մայրերը,
Կամ էլ թասիբով մեր տատիկները,
Կանչում են իրենց հարսն ու աղջկան.
,,Շուտ, վերև անցեք, մի նայեք դրանց…”:

Մի քիչ ավելի սրտոդ հարսները,
Քիչ ահելները, ջահել տղերքը,
Ուրախ ,,թամաշու” սպասողի պես
Շուտ գրավում են իրենց տեղերը:

Երկար չեն սպասում ,,վերինի” ձայնին,
,,Մարտն” ընդունելու ազդանշանին,
Սա էլ իր մարտի շեփորն է լարում
Ի լուր ամենքի կոկորդն է պատռում.

,,Եթիմը դուես, այ հերդ թաղած,
Անտերը դու ես, այ մերդ մեռած…
Բա դու կնի?կ ես, այ ծալդ պակաս,
Բա դու մա?րդ ունես, այ աբուռ թափած…”:

Այսպես դեպքերը գնում զարգանում
Ու տանից սրանք փողոց են ելնում,
Ոնց երկու գազան , կատաղած շներ
Վրա են պրծնում ու ,,կոկորդ կռծում”:
Խփում են նորից ու ճանկռոտում,
Իրար վրա թքում, իրար հայհոյում,
Շորոր են պատռում, ,,ամոթ” են բացում,
Ու իրար գլխից մազեր պոկոտում:

Չի համարձակվում մեկը մոտենա
Թե չէ, երկուսից էլ կստանա,
Թե չէ երկուսն էլ իրար կթողնեն
Ու մեջ ընկածին վրա կպրծնեն:

…Ո?վ էր քեզ ասել, այ անբախտ Հապետ,
Որ դու այդ օրը գործից շուտ գաս ետ,
Էդ ,,թուղթ ու գիրը” քեզ ո?վ էր արել,
Դու մեկի հավին ,,քշա” չէիր արել…

Մազերը թափած, դեմքը ճանկռոտած,
Խալաթը պատռած, կոճակները բաց,
Ոտքերը բոբիկ, արյունակալած
Վազում է նա իր ,,մարդուն” ընդառաջ.


,,Տո սպանեցին, անաստված հասի,
Տղամարդ ես դու, թե ցամքած մաքի,
Գլխարկդ վեր դիր ու լաչակ կապի
Ինձ սպանեցին քո հեչ պետքը չի…”:

Մրջյուն չտրորած Հապետը բարի,
Գալիս է կանգնում տեսքով անարի.
,,Երկուսիդ էլ վերջ… երկուսիդ ամոթ,
Շան ծիծ եք կերել դարձել անամոթ…”:

Ասա այ Հապետ, ինքդ որ գիտես,
,,Շան ծիծ” կերածին էդպես բան կասես,
Ձայնը գլուխը գցում, գոռգոռում,
Բերանից ինչեր ասես չի թափվում:

Սա էլ իր ,,մարդուն” ամոթանք տալիս,
Նրան է կանչում ու հետն էլ լալիս.
,,Գլուխդ մեռնի, հլա դուրս արի,
Մարդ կին իրար հետ տվին ինձ քարին…”:

…Ինչպես միշտ ճիշտ են մեր տատիկները,
Իզուր չեն անցել նրանց տարիները,
Տղամարդու կռիվը այսպես չի լինում,
Նրանց կռիվը քիչ բարդ է դառնում…

Խոսքը դեմ խոսքին, բերան բերանին,
Ու էս ,,ցածինի” անուս վայրենին`,
Իրեն տղամարդ ենթադրելով,
Զարկում է ,,փռում” էն խեղճ Հապետին:

Չէ, այստեղ արդեն մեջտեղ են մտնում
Մի քանի սրտոդ, լուրջ տղամարդիք…
,,Ամոթ” են ասում զարկող հայվանին
Ու տուն են տանում խեղճ զարկվողին:


***************
********************

Բզզոց չէ արդեն, դժժում է ,,թաղը”.
,,Արա տեսար չէ…”, ,,Խփեց հայվանը…”,
,,Վայ անամոթներ…”, ,,Ես դա գիտեյի…”,
,,Լրբերի մեկը, գրողը ձեզ տանի…”:

Ու ևս մի պահ…, դժժոցը սառեց,
Ամեն ինչ մի պահ քարացավ, լռեց,
Ու սարսափազդու այդ լռության մեջ
Արդեն ,,բայաթու” շեփորը հնչեց.

,,Վայ, աման , հասեք, այ բարի մարդիք,
Տեսեք ինչ բերին իմ դժբախտ գլխին,
Բժիշկ կանչեցեք, հասեք, օգնեցեք,
Փրկեք Հապետիս աստված սիրեք…”:

Լալիս է ,,լաչառը”, ,,երեսը պոկում”,
Աղաչանք անում,բոլորին խնդրում…
Բոլորը կանգնած իրար են նայում
Ու կասկածանքով սրան վերաբերում…

Էլ բշիշկ պետք չէր, չկար Հպետը,
Գտավ կնկանից ,,փրկվելու” ձևը,
Էն ,,ցածինինն” էլ պիտի հասկանար
Ու Հապետի հետ ընկներ ճանապարհ…

*********************
Երկու կաթ մեղր եթե խառնվեն,
Չէ, փորձ մի արա նրանց բաժանել,
Ոնց էլ բաժանես պիտի շիրոտվես,
Ձեռքերդ իզուր պտի կեղտոտես…


19.20.09

[KiLa]

Ժամանակի դատը

Ես`, ոչ պանծալի զավակն իմ դարի,
Զավակն այս ամոթ, պիղծ ժամանակի,
Սերունդների մոտ եկած ու եկող
Իմ ,,ժամանակին” կանչում եմ դատի…

Թող դատը լինի ազատ, դռնբաց,
Թող որ մասնակցեն, ովքեր ունեն հարց,
Ովքեր տուժել են այդ ,,ժամանակից”
Եվ ունեն վերքեր առայժմ դեռ թաց:

Ում հրապուրել սակայն չի տիրել,
Գայթակղել է` հետո հեռացել,
Ով բռնկվել է նրա հրայրքից
Բայց հետո ցավոք երազխաբ եղել:

Ովքեր կարծում են, թե իրենք զոհն են
Խաբուսիկ փայլող այդ ,,ժամանակի”,
Ովքեր կարծում են, որ պերճանքն այդ չար
Վարվեց իրենց հետ անարդարացի…

Հրավերք ունեն և ատենակալներն,
Ովքեր լավ գիտեն գործի անունը,
Գիտեն, որ պետք է լինեն անկաշառ
Ու չմոռանան արյունի գույնը:

Ու չեմ կասկածում, որ նրանք երբեք,
Թեկուզ ,,հավերժի” ակնկալիքով,
Կասկած կհայտնեն մածունի գույնին
Կամ էլ ծարավը կառնեն ,,սև” թանով:

Հրավիրել եմ ես նաև դատավոր,
Որից որ ոչինչ ասել չեմ կարող,
Սրանց ուղին միշտ էլ դժվար է եղել,
Ժամանակն այստեղ միշտ է անկարող:

Ինչ խոսք կա նաև պետ մեղադրող,
Ես մեղադրող լինել չեմ կարող,
Ավելի լավ է ես լինեմ պաշտպան
Հիմա մեղադրել շատերն են կարող:

Լրիվ պատրաստ է դատական կազմը,
Եվ գրավեցինք մեր տեղն դահլիճում,
Իսկ դատավորին` տեսանք ոտնկայս,
Ի ցույց թե նրան որքան ենք հարգում:


…Փոքրիկ ծանոթացումն մեզ չէր խանգարի,
Եվ պարտքս է իմ ձեզ տեղեկացնել,
Որ թե անցյալում, թե մեր օրերում
Մարդը հրաշքի սահմանն է անցել:

Փոխակերպումը հեքիաթների մեջ
Մեզ իրականում սուտ է թվացել,
Աղքատ ու տկլոր, մերկ մուրացկանը
Երբեք էլ կախարդ կամ չարք չի դարձել:

Բայց մյուս կողմից երևույթը այս
Հասու է մարդուն շատ հնուց ի վեր,
Ու նա կարող է մի ակնթարթում
Բարի ծառայից դառնալ մի չար տեր…

Հետևություններ չեմ ուզում անել,
Ու չեմ էլ դատի, լա?վ է սա, թե?, վատ,
Բայց որ հրաշքը առկա է կյանքում
Պիտի գրանցենք ոնց հաստատված փաստ:

…Եվ մի թռուցիկ բարևից հետո
Մեր դատավորը անցավ իր գործին…
Ու մինչ այդ կլոր գլուխը նրա
Հանկարծ ու դարձավ մի քառակուսի:

Իսկ մինչ այդ ժպտուն աչքերը նրա
Դարձան ապակե, լրիվ անկենդան,
Ու ձայնն էլ նրա, որ երգեցիկ էր
Խոսեց հեգնանքով և արդեն դաժան:

_ Այսօր լսում ենք չլսված մի գործ,
Պիտի պատժենք մենք մեր ,,ժամանակը”,
Բողոք նրանից շատ ու շատ ունենք
Ու պիտի ճշտենք այսօր այդ ցանկը:

Խոսքը պաշտպանին հիմա ես կտամ,
Թող ներկայացնի ամբաստանյալին.
Խնդրեմ, խոսեցեք, սակայն կարճ կապեք,
Շատերն են սպասում այսօրվա վճռին:

_ Թույլ տվեք հիմա, Ձերդ Ազնվություն,
Ես ներկայացնեմ իմ պաշտպանյալին,
Մեծարգո մեղադրող, ատենակալներ,
Ծանոթացնեմ ձեզ ամբաստանյալին:




_ Ամուրի է նա, նախկինում չդատված,
Ու ոչ ոք չունի հիմա խնամքին,
Գրավիչ է շատ ու հրապուրող,
Դժվար է կանգնել դեմ այդ հրայրքին:

Նպատակները ազնիվ են եղել,
Ցանկացել է նա լինել հաջողված,
Բայց բախտի անիվն չարով է ընկել
Ու տեսել է նա իրեն ձախողված…

Ասում են իբր դաժան է եղել,
Եղել է անխիղճ, եղել անողոք,
Հաշվի չի առել ոչ մի հանգամանք
Ոչ աղերս, ոչ լաց ու ոչ էլ բողոք:

Բայց իբրև պաշտպան ես պիտի ասեմ.
Լավ ժամանակներ չեն եղել երբեք,
Իսկ թե վառվել է թացը չորի հետ
,,Ժամանակի” մեղքն այստեղ մի փնտրեք:

Խնդրում եմ ձեզնից, եղեք անաչառ,
Բայց նաև սրտի ձայնին ունկնդրեք,
Օրենքը երբեմն շատ է անզգա,
Ձեր շնչով այնտեղ քիչ հոգի դրեք:

Հաշվի առնելով վերը նշվածը
Հարգանքով վարվեք մեղադրյալին,
Ինչ էլ, որ լինի, ախար նա մերն է
Ու մեր հետ նրա ողջ անցած ուղին…


շարունակելի

[KiLa]

Ժամանակի դատը
շարունակությունը


_ Դատական նիստը համարենք բացված
Ու ըստ այդ ցանկի անցնենք մեր գործին…
Մարդկանց մի փոքրիկ, նվազ զանգված
Ներկայացնում է բողոքն առաջին:

Սիրտը ձեր մտքին, աջն աստվածաշնչին
Բոլորի առջև հիմա երդվեք,
Որ պիտի խոսեք միայն ճշմարիտն
Ու դատարանին խաբել չփորձեք:

_ Երդվում ենք խղճով, նաև սուրբ գրքով,
Որ ճիշտն ենք միայն ներկայացնելու,
Եվ ճշմարիտից ոչ մի քայլ հեռու
Եղելությունը չենք ծռմռելու.

Հենց ,,սրա” օրոք ու ,,սրա” մեղքով
Նահանջ է ապրել մեր սուրբ Մայրենին,
Եվ այն ներմուծված ժառգոնը տխմար
Ծաղրել է նրան կրկին ու կրկին:

Խոսել են տգեղ, խոսել են բռի,
Խզբզելով մեր լսողությունը,
Գրել են թերի, գրել են անկիրթ
Ճմրթելով մեր տեսողությունը:

,,Ընկեր”, ,,պարոն”-ը գլուխը կախեց
Մի լափ-լպստած ,,արայի” դիմաց,
Նա` դիմելաձև հռչակեց իրեն,
Առաջիններին ետևը գցած:

,,Արա էս ի?նչ ա, արա էս ո?վ ա”,
Լսում ենք ամեն մի քայլափոխի,
,,Արա ախպեր ջան…”, ,,Արա ընգեր ջան…”,
Խեղաթյուրվում է լեզուն մայրենի:

Կամ գուցե խոսենք այն ,,շեֆի” մասին,
Որն ամեն ինչը իր բուռն հավաքեց,
Տնօրեն ասեմ, թե ավագ ընկեր
Բոլորին նա իր գրպանը դրեց:

,,Շեֆ ջան ոնց ասես…, շեֆ ջան ոնց ուզես”,
Հաճոյանում է բռի տխմարը,
,,Շեֆ ջան դու մենակ ու …հրամայես”,
Պտարաստ կատարել թերուս ախմախը:

Եվ սա վերջը չէ, միակը չէ սա…
Անկում է ապրել և մեր Հայրենին.
Երբեմնի զորեղ ազդակն ազնվաշուք
Ծեծված մի բառ է դարձել մեր աչքին:

,,Հայրենիքն” իսպառ սպառեց իրեն,
Շնչավորվեցին իմաստներ բազում.
ԱՄՆ, Եվրոպա…աշխարհն է բաց,
Այս քարակույտին ինչո?ւ ենք կառչում…

,,Տո ի?նչ հայրենիք, կամ, ի?նչ Հայաստան,
Երբ փորդ դատարկ քաղցածի մեկն ես,
Ոչ անուն ունես ոչ էլ իրավունք,
Անգամ մի փոքրիկ հարգանք էլ չունես”:

,,Հին ասացվածք է, ականջդ օղիր,
Որտեղ հաց գտնես այնտեղ էլ մնա,
Ձեռքդ բերանիդ եթե հասնում է`
Այն քեզ հայրենիք, նոր տուն կդառնա”:

,,Եվ ինչի?ս է պետք այսպես հայրենին,
Որ վերցնի միայն ու ոչինչ չտա,
Մեզնից պահանջի անվերջ նվիրում,
Իսկ ինքն ուրիշի պարի տակ ծափ տա”:

Էլ չենք խոսում մենք նրա տերերից,
Քավոր, սանիկից, անգույն ռասիզմից,
Որոնք մեզ միայն ծառա են տեսնում,
Կամ`, վռնդում մեզ մեր հայրենիքից…

Ու էլի այսպես շա~տ օրինակներ
Կարող ենք բերել, աստված վկա,
Բայց բավարարվենք այսքանով միայն,
Բոլորի համար ժամանակ չկա:

_ Օհօ~…
_ Բահո~…
_ Ծա~նր հանցանք է…
_ Որտե?ղ է լսվել…

_ Ես`, հիմա որպես պետ մեղադրող,
Եվ `, նաև ոնց մարդ ու քաղաքացի,
Հոգով, իսրտե, նաև ի մտոք,
Պարտքս եմ տեսնում` պատիժն խելացի:

Ընդունում եմ ես մեղքն ապացուցված,
Ապրել ենք դաժան, անարդարացի,
Ու հիմա պիտի պատժենք մենք ,,սրան”,
Որ մեր զավակը մեր տեղն չամաչի:

Առաջարկում եմ, նաև պահանջում,
Որ այրենք ,,սրան” կրակների մեջ,
Ասենք չի եղել, ասենք չենք տեսել,
Հերյուրանքներ են չար ու սնամեջ:

_ Հըըը~մ…

Ասեմ, որ սա լուրջ մեղադրանք է
Եվ ծառայում է պատիժ խստագույն,
Բայց կլսեմ ես նաև պաշտպանին,
Գուցե նա ունի ուրիշ տեսանկյուն:

_ Ասվածների մեջ ճշմարտություն կա,
Շատերն մոռացան անուշ Մայրենին,
Ու ինչքան էլ որ ցավ է խոսելը`
Ոմանք ուրացան նաև Հայրենին:

,,Նոր հայրենիքի” կպչուն գաղափարն
Շատերին օտար ափեր շպրտեց,
Ու մեր Հայրենու ,,օկուպացիան”
Այս գործին իհարկե շա~տ-շատ նպաստեց:

Առավել ևս, երբ օտար կոչվող,
Օտար համարվող այդ երկրներում,
Պարոն երդվյալ ատենակալներ,
Մարդուն հարգում են ըստ արժանավույն:

Մարդն ունի անուն, ունի ձև ու գույն…
Մարդու տեղ դնում, մարդու պես վարվում,
Ու վերաբերվում էլ ավելի լավ,
Քան իր հարազատ մայր բնօրրանում:

Այդ երկրներում միայն լինելը
Մեզ` մարդ լինել է սովորեցնում,
Եվ այնտեղ փոքր գոնե ապրելը
Գիտե?ք, ,,Հայրենուց” ոնց է զզվեցնում…

Հիմա միասին եկեք մտածենք.
Մեղք ունի այստեղ մեր ժամանակը,
Կամ`, ,,նա” էր միակ մեղավորն արդյոք,
Որ չափից անցավ նրանց քանակը:

Արգահատելին աստ այն է միայն,
Որ ,,նա” ծաղրանքով մի կողմ է քաշվել,
Ու ցինիկաբար նայել է նրանց,
Ովքեր հետույքով ցցեր են մաշել:

Այնպես որ այստեղ, հարգելիներս,
Մեղադրանքն այս անհիմն է, դատարկ,
Եվ ակնհայտ է, որ պնդողները
Հետապնդում են մեկ այլ նպատակ:

Ուստի հարգելի ատենակալներ
Ձեզ կխնդրեի լինել ուշադիր,
Եվ չկորցնել զգոնությունը
Թե այն խոստանա անգամ ,,ուսադիր”:

_ Խորհուրդը արեց պետք նշումները
Եվ ունի արած լուրջ հետևություն…
Իմի կբերենք փաստերը բոլոր
Ու վերջում կանենք հայտարարություն:

_ Ուրեմն դառնանք մենք մեր պրոցեսին
Ու հիմա հաջորդ բողոքը լսենք,
Եվ հնչող հաջորդ մեղադրանքով
Ոմանց աչքերը մենք բացել փորձենք:

_ Խնդրեմ, թող խոսի հիմա հաջորդը,
Ես արդար վճռի կողմնակիցն եմ,
Եվ թեկուզ ,,ճարտար” իմ ելույթներով
Չեմ ուզի ոմանց աչքին թոզ փչեմ:

_ Խնդրեմ, անբիոնին մոտ գա հաջորդը
Ու երդվի նա ձեռքը իր սրտին,
Որ ոչինչ անհիմն, ոչինչ անտեղի
Չի ասելու նա ,,սրա” հասցեյին:

_ Երդվում եմ ես ավետարանով,
Որ միայն ճիշտը ձեզ պիտի ասեմ,
Ու սատանայի բաժինը դառնամ,
Թե փոքր անգամ ես ճշտից շեղվեմ:

Ես`, ազնիվ զավակն իմ ժողովրդի,
Ջատագովն նրա մտքի ու խղճի,
Համարում եմ ինձ նրա էլիտան
Ու գրավականն առաջընթացի:

Կասեմ այն, ինչ իմ գլխով է անցել,
Ինչ ես եմ տեսել ու ինչից տուժել…
Ես` ինտիլիգենտն իմ ժողովրդի
,,Սրա” ձեռքին մի ,,բոշա” եմ դարձել:

Հենց ,,սրա” օրոք ու ,,սրա” մեղքով
Արվեստը ուժգին ապտակ ստացավ,
Հենց ,,սրա” ձեռքով պատրաստված ցիցը
Այդ անպաշտպանի ետևը մտավ:

Ու չունենալով գեթ մեկ հենակետ,
Ոչ բարի ուզող ոչ էլ ցաված մարդ,
Խեղճը իր հասած ահեղ բարձրունքից
Ազատ անկումով գահավիժեց ցած:

Շատերս տեսանք թե ինչ կատարվեց,
Ու մեղավորը ,,սա” էր, միայն ,,սա”,
Մարդկանց գլուխներն այնպես էր մաղել,
Որ չէին տարբերում, մա?րդ, թե?, սատանա:

Հոգևոր սնունդ պետք չէր էլ մարդուն,
Սովորեցրեց` ցինիզմով սնվել,
Ու վտանգված էր ազգի կուլտուրան,
Որը դարերով մեզ ուժ էր տվել:

Այդպես էլ ծնվեց էժան ցինիզմը,
Հաղթեց մրցույթը առանց մրցակից,
Ու գրավելով ամբողջ դահլիճը
Դարձավ արվեստի ,,ներկայացուցիչ”:

Գազան չեղած տեղն, աղվեսը ինչ խոսք,
Կարող է լինել գազանաց արքան,
Թե մեր ,,Արվեստը” ընկել էր ,,գահից”
Ո?վ պիտի բեմից վռնդեր նրան:

Ծաղրում էին մեզ ու վիրավորում,
Շատ ,,վրաերթ” է, որ կուլ ենք տվել,
Ամեն շրխկոցի ետևն թաքնված
Ու սողեսող ենք առաջ գնացել:

Ցերեկն փախել ենք մինչ մութն ընկնելը,
Գիշերը ամբողջ մեր աչքն ենք թացել,
Բայց վախեցել ենք մեր ով լինելը
Այդ տխմարների առաջին բացել:

Դարձած փերեզակ, ,,մաղ ծախող բոշա”
Մի կերպ գոյը մեր մենք քարշ ենք տվել,
Բայց արեգակի այցն ամենօրյա
Երկնքից` բարու նշան համարել…

_ Արվեստը ազգի բնութագիրն է,
Նրա դեմքն է, նրա կուլտուրան,
Այն սուրբ է, մաքուր, անձեռնմխելի,
Չունենք իրավունք դիպչելու նրան:

Ու եթե այս մեր մեղադրյալը
Այդպես անողոք խոցել է նրան,
Պատիժը պիտի լինի խստագույն
Ու ոչ մի պաշտպան չի փոխելու այն:

Մնում եմ կրկին ես իմ կարծիքին,
Պետք է այն ջնջել, այրել վերջնական,
Որ նրա մասին չիմանա ոչ ոք
Ու չգրանցվի սխալն հերթական:

_ Համաձայն եմ ես պետ մեղադրողին,
Չնայած խնդրում է պատիժ գերագույն…
Ու պետք է ասեմ. նայում եմ սրան
Ոնց կազմակերպված հանցագործություն:

Կանխամտածված, ծրագրավորված,
Հաշվարկ եմ տեսնում ես ամեն ինչում,
Տեսնում եմ նաև այստեղ ակնհայտ
Արվեստն խեղելու մի դաժան միտում:

Դե, շատ հարգելի ատենակալներ,
Հուսով եմ միտքը կհաղթի խղճին…
Բայց ես ելնելով դատական կարգից
Կուզեյի լսել և պաշտպան կողմին:

_ Խորհուրդն ուշադիր լսեց ամեն ինչ,
Բայց կլսի և պաշտպանող կողմին,
Ու որից հետո մենք մեր վճիռը
Կներկայացնենք արդեն դահլիճին:

_ Մեղադրելը հեշտ է ավելի
Քան պաշտպանելն ու արդարեցնելը,
Մարդիք չգիտես ինչո?ւ, հակված են
Կատարվածի մեջ հանցանք տեսնելու:

Հնչեցին բազում արդար բողոքներ,
Որոնց իսկությանն ես չեմ կասկածում,
Մեր լսածն մոտ էր ճշմարտությանը
Եվ մենք բոլորս ենք սա քաջ գիտակցում:

Բայց գուցե չկա այստեղ մեղավոր,
Գուցե ստացանք ինչ վաստակեցինք,
Գուցե մենք էինք մեղքեր ցանողը
Ու մեր հասցրած բերքը հնձեցինք:

Հանցանք ենք տեսնում մենք ամեն ինչում
Ու մեղավոր ենք փնտրում անպայման,
Թե նույնիսկ անգամ մեղավոր չկա`
Մտածում ենք, որ չգտանք նրան:

Ու հիմա էլ տես, հավաքվել այստեղ
Փորձում ենք պատժել մեր ,,ժամանակը”,
Պաշտպանելով մեզ բոլոր կողմերից
Նրա վրա ենք բարդում հանցանքը:

Չենք ուզում տեսնել մեր սխալները,
Հերքում ենք դրանք միշտ ու անդադար,
Նույնիսկ ,,երկնքից” մեզ հասած պատիժն
Համարում ենք մենք լրիվ անարդար:

շարունակելի

[KiLa]

շարունակություն
Ժամանակի դատը


Կպաշտպանենք մենք ամեն մեղադրանք,
Բայց մերը` երբեք, թեկուզ և արդար,
Ու փոքրիկ մեղքից խույս տալու համար
Կգործենք հանցանք ավելի բեթար:

Ամոթ է ասել, որ շատ դեպքերում,
Քաջ գիտենալով տեղն մեղավորի,
Չենք զորում նրան անգամ մոտենալ
Ու ,,փուռն ենք տալիս” ով որ պատահի:

Մենք շատ հաճախ ենք այլ երանգներով
Ներկում պատահած դեպքի ,,պաստառը”,
Այնինչ լրիվ այլ, ուրիշ հոտով է
Բուրում եղածի անմեղ ,,աստառը”:

Եղածի համար բոլորս ունենք
Մեզ հասանելիք մեղքի բաժինը,
Այլ կերպ դատելը Ձերդ Ազնվություն,
Կիմաստազրկի ձեր այդ ,,հագինը”:

Մեզանից ոմանք աչքերն են փակել,
Ձևացնելով, թե, ոչինչ չեն տեսնում,
Ոմանք էլ իրենց թույլ անզոր կարծել
Ու թաքնվել են տաքուկ ,,ստվերում":

Ոմանք փորձել են փախուստի դիմել,
Մոռանալ լեզուն, գուցե Հայրենին.
,,Ախ միևնույն է, ոչինչ փոխող չեն,
Դեռ պինդ է նստած անուս վայրենին”:

Ոմանք մատների արանքով նայել
Ու կարծել են, թե լուրջ ոչինչ չկա,
Ոմանք էլ տրվել վառ անուրջներին
Ու երազել են, որ վերջը շուտ գա:

Ոմանք խաբել են իրենք հենց իրենց,
Թե ,,սա” պատմական և ճիշտ կարիք է,
Ու իբր իրենք չեն էլ հասկացել,
Որ կատարվողը մի մեծ չարիք է:

Մենակ թողեցինք այն քիչ-քչերին,
Որոնք եղածը սպանդ որակեցին,
Ու հետո նույնիսկ չմտածեցինք,
Նրանց ինչպե?ս և ո?ւր ,,գործուղեցին”:

Իսկ հիմա ինչ խոսք, հեշտն է ամենից
,,Ժամանակի” մեջ մեր մեղքը թաղել,
Ասել, որ այն նոր, անհասկանալի
Ու բարդ բաներ էր իր հետ մեզ բերել:

Ասենք` չհասկացանք, ասենք` չիմացանք,
Գլուխ չհանեցինք այդ ,,սրիկայից”,
Ու ,,նա” էլ այնքան դաժան գտնվեց,
Որ չթողեց մեզ արթնանալ քնից:

Նորույթներ բազում ու գլխապտույտ,
Արևմուտք, թմբիր, հաճույքներ պես-պես,
Մենք էլ ,,կոմայի” մեջ ընկնելով
Վայելում էինք` ճիշտ ինչպես չտես:

Իսկ Մեղավորը ամեն ինչ տեսնում,
Տոնում էր թաքուն իր հաղթանակը,
Քաջ գիտենալով, որ մենք այսօրը
Դատի ենք տալու մեր ,,ժամանակը”:

Եթե չունենք ուժ կամ էլ գիտելիք,
Որ Հանցագործին բերման ենթարկենք,
Չի նշանակում`, որ պետք է այդժամ
Մեկ ուրիշ անմեղ կախաղան հանենք…

_ Չնայած պաշտպանի ճարտար ելույթին
Ես չեմ փոխելու իմ ճիշտ կարծիքը,
Որքան էլ փորձեն ինձ մոլորեցնել
Ես տարբերում եմ ճիշտն ու կեղծիքը:

Ու պահանջում եմ պատիժ խստագույն
Խնդրելով հարգված մեր պարոններին,
Նորից գալիքի մասին մտածել
Ու չամաչեցնել մեր զավակներին:

_ Համարյա դեմ չեմ պետ մեղադրողին,
Բայց չեմ անի դեռ ես հետևություն,
Կուզեյի լսել մեր ,,երդվյալներին”
Եվ հետո անել հայտարարություն:

_ Խորհուրդն հետևյալ կարծիքը ունի,
Եվ դրա համար ունի շատ հիմքեր.
Գործը լիարժեք դեռ քննված չէ
Թեկուզ առկա են շատ տուժող դեմքեր:

Ապացուցված չէ հանցանքը ,,սրա”,
Բացակայում են կոնկրետ փաստարկներ,
Որ մեղադրյալն ինքը ծրագրել
Ու կատարել է այդքան հանցանքներ:

Եվ մեր խորհրդի հաստատ կարծիքով,
,,Սա” Հանցագործի գործիքն է եղել,
Ու ,,Նա” շատերին, գուցե բոլորին
Հենց ,,սրանով” է պատժել ու խեղել:

Բայց դե գործիքը մնում է գործիք,
Որքան էլ դիպուկ, որքան էլ անվրեպ,
Գործել չի կարող ինքը իրենով
Եվ վտանգ չէ նա երկրի հանդեպ:

Ինչքան հայտնի է ՔՐ օրենսգրքից.
,,Գործիքն” իհարկե կարող ենք պատժել,
Բայց, որ ստանա պատիժ գերագույն…
Այդ ,,պատվին” նա դեռ չէր արժանացել:

Ու մեր վճիռը հետևյալն է.

Ելնելով գործի ,,հույժ կարևորից”
Պիտի պահպանենք մենք ,,սրա” կյանքը,
Ու պիտի անենք այնքան ժամանակ
Մինչև չենք ճշտել հանցանքի ցանկը:

Եվ գործի այս նոր քննության մեջ
Շատ ավելի լուրջ լինել ,,սրա” հետ,
Ճշտել ո?ւմ ձեռքի գործիքն է եղել
Եվ ո?վ է ,,սրան” դարձրել հանցամետ:

Այո, մեզ պետք է լինել ուշադիր,
Ճշտել և գտնել ճիշտ մեղավորին,
Եթե ոչ, չարժե հավաքվել նորից
Ու նույն ջուրն ծեծել նորից ու կրկին:

_ Դատական նիստը համարել փակված
Ու հետաձգել այնքան ժամանակ,
Մինչ լուսաբանվի ճիշտ հանցակազմը
Եվ ապացույցներ լինեն ձեռքի տակ:

02-04.01.10

[KiLa]

Կարոյի Մարոն


Խանութ է մտնում ,,բազազ,, Մացակը
Դնում առջևը ապառիկի ցուցակը,
Աչքով անցկացնում, քթի տակ մռմռում
Ու մեկ էլ դժգոհ վրա է բերում.

,,Վահ, բա մարդ էլ էսքան նիսյա կունենա,
Ես էլ ասում եմ փողերս ո?ւր ա.
Վլադ-200, Գագո-700,
Խմած մարդ-1000 ու հետն էլ բազար:

,,Խմած մարդն” ո?վ ա, էս ի?նչ խաբար ա,
Չէ, էս աղջիկը հաստատ ցնդել ա.
Ախչի Հրանուշ, այ խելքիդ ձյուն գա,
Էս ,,Խմած մարդուն” տուն-անուն չկա?”:

,,Դե, ընկեր Մացակ էն մարդն ա էլի,
Որը խմած ա միշտ մեզ մոտ գալի…
Երգեր ա երգում ու խմած լալիս,
Ինչ որ Մարոյի անուն ա տալիս…”:

,,Հա, լավ , իմացա…,,Սիրուն” Կարոն ա…,
Լացի պատճառն էլ իրա Մարոն ա…
Հա, բայց կապ չունի, ով էլ որ լինի
Էս ,,թղթում պիտի անունը գրվի…”:

…Սիրուն կարոյից բան չի մնացել,
Անունն է միայն եկել մեզ հասել…

,,Սիրուն Կարո” են ,,թաղում” նրան կոչել,
,,Մատով ցույց տալու” տղա է եղել,
Եղել բոլորի համար հարգելի,
Աղջիկներին էլ` թաքուն սիրելի:

Մարոն էլ ասում են պակաս չի եղել,
Ու գեղեցկությամբ նրան չի զիչել,
Մարոյին ,,ուզող” շատ ջահել տղերք
Նախանձ են տածել Կարոյի հանդեպ:

Կարոն ու Մարոն սիրել են իրար,
Երկուսն էլ գեղեցկությամբ իրար հավասար,
Երկուսն էլ հպարտ, ,,քիթները ցցած”,
Երկուսն էլ իրենց ,,գինը” հասկացած:

*******************************
*********************

Լինում է, երբ մարդ մի անիծված օր,
Գիշերն էլ նույնիսկ չի գտնում անդորր,
Անվերջ չար երազ, դաժան մղձավանջ
Տեղից ելնում է արդեն գազազած:

Ճիշտ այդպիսի մի չարաբաստիկ օր,
Չգիտես թե ո?ւմ կողմից կանխորոշ,
,,Ձախ ոտքի վրա” ելածի նման
Գնում է Կարոն ժամադրության:

Դե բարկացած է լինում մեր Կարոն,
Բայց ,,աղն սրտին” է ցանում և Մարոն,
Ասում է նրան. ,,Քեզ հավաք պահի,
Թե չէ, ուրիշին կգնամ մարդի”:

Վիրավորվում է չարացած Կարոն,
Սպառնում է իրեն ,,երկար մազ” Մարոն,
Իրեն`, այս ,,թաղի” Սիրուն Կարոյին,
Աղջիկների սեր ու հույս ,,յարոյին”:

Հագուրդ տալով իր չարացած ,,ես”-ին
Շպրտում է նա Մարոյի երեսին.
,,Այ ծամդ երկար խելքդ կարճ Մարո,
Քո նման տասն են հիմա ինձ կարոտ”:

Չար դիպվածն ախար ինչե?ր չի անում,
Մարոն էլ քիթը ներքև չի կախում.
,,Դե, որ էդպես է քեզ հաջողություն,
Էլ իրար ոչինչ չունենք ասելու”:

Ու չարացել է սիրտը Կարոյի.
Ինքը ցույց կտա կարճխելք Մարոյին,
Մարոն գլուխը ,,տափերով” կտա,
Բայց ինքը նրան երբեք չի գթա:

…Ու շատ է խմել էդ օրը Կարոն,
Միտքն է ընկել էն ,,գեշո” Բավոն,
,,Քշել” է նրանց տան առաջ կանգնել
Ու մեղմ սուլոցով նրան դուրս կանչել.

,,Բավո ջան արի, քեզ տուն եմ տանում,
Ես քեզ ինձ համար կնիկ եմ անում,
Կապրենք իրար հետ ուրախ երջանիկ,
Չես ունենա դու և ոչ մի կարիք…”:

Փայլել է Բավոն երջանկությունից,
Կրակն է ցայտել հրձիգ աչքերից,
Ո?վ կմտածեր, որ Սիրուն Կարոն
Հենց իրեն կաներ առաջարկություն:

Մոռացել է նա իր հայր ու մայրը,
Մոռացել նաև քույ ու եղբայրը,
Ամոթով թողած տունը հայրական
Բռնել է ,,Կարոյի կողքի հետ ճամփան”:

,,Թաղը” զրնգաց, ,,թաղը” դմբդմբաց,
,,Ախչի լսե?լ ես…”, ,,Ախչի հլա կաց…”,
Քըչըփչում են ամեն տան դիմաց,
,,Ախչի հենց ասեմ կնկնես տեղից ցած…”:

,,Վահ, էդ սուտ կըլնի…’, ,,Լինելու բան չի…”,
,,Արա բա Մարո?ն…”, ,,Վայ ես Կարոյի…”,
,,Էհ, մի սուս կացեք, Բավոն ինչի?ն ա…”,
,,Չէ, Կարոն հաստատ խելքը գցել ա…”:

Այդ գիշերն էլ երկար չի տևել,
Բացվել է լույսը, արևն է ելել,
Զարթնել է քնից մեր Սիրուն Կարոն
Զարմանքով նայել իր ընկերուհուն.

,,Ախչի, անաբուռ, գետինը մտնես,
Ախար դու ինձ հետ էստեղ ի?նչ ունես,
Վեր կաց, հավաքվի, էստեղից գնա,
Քանի դեռ ոչ ոք չի տեսել հըլա”:

,,Կարո ջան, Կարո, դու դա մի արա,
Խնդրում եմ ես քեզ, ինձ դուրս մի արա,
Ոչինչ տգեղ եմ, ոչինչ որ գեշ եմ,
Բայց ես քեզ համար լավ կին կլինեմ:

Ինչ ասես լսեմ, ոնց ուզես կանեմ,
Ճաշդ կեփեմ, տունդ կմաքրեմ,
Քո շոր ու մորը լվամ, արդուկեմ,
Քեզ վարդի նման ես պիտի պահեմ”:

,,Ախչի , մազկտրած, քեզ ասի վեր կաց,
Ես խմած էի, բա դու ինչարա?ծ,
Ինչի? վեր կացար կողքիս հետ ընկար
Ու ինձ թաղի մեջ արիր խայտառակ:

Հըլա մի գնա սֆադիդ նայիր,
Կողքիս ախար հեչ հարմար չես գալիս,
Համ էլ քեզ առնեմ Մարոս ի?նչ անի,
Ախար իրար ենք սիրում այ ախչի”:

,,Մարոյից մի վախի, տանը չի մնա,
Ինձ նման հո չի, շատ սիրուն ա նա,
Հազար հոգի էլ ուզողներ ունի,
Նրանցից կնտրի ու մեկին կուզի:

Իմ քարն ա ծանր, իմ բանն ա դժվար,
Թե ինձ թողեցիր կնկնեմ սարեսար,
Էն ա, էն աստված, Զանգուն կգցվեմ,
Իմ կյանքին հաստատ ես վերջ կդնեմ:

Ոչինչ, որ կողքիդ հեչ սազական չեմ,
Բայց ես քեզ համար լավ կին կլինեմ…”:
Լացել է Բավոն, աղաչանք արել,
Կարոյի սիրտը էլ չի դիմացել…
************************
****************
Ինչքան էլ ,,թաղը”, որ ասեկոսեր,
Ինչքան էլ ,,թաղը”, որ կռիվ աներ,
Ինչպես որ եղավ, այդպես էլ մնաց
Բավոն Կարոյի ,,վզովը մնաց”:

Չդրժեց Բավոն իր խոստացածը,
Եղավ Կարոյին ,,լավ կին” ասվածը,
Ու վարդի նման նրան միշտ պահեց,
Բայց սիրտը հոժար, Մարոյին թողեց…

Նրա Մարոն էլ տանը չմնաց,
Ամուսնացավ նա ու հեռու գնաց,
Հետո նրան էլ ոչ մեկ չի տեսել,
Նրանից հետո ոչինչ չի լսվել:

Ու Մարոն հիմա գուցե չգիտի,
Որ նոր սերունդն էլ իրեն լավ գիտի,
Որ ամեն դռան ու պատի տակին
Գիտեն ,,խմած մարդու” Մարոյի մասին…


15-16.02.09

[KiLa]

Ինչպե՞ս եղավ

Հոգեպես ցնցված ու վիրավորված`,
Սիրտներդ խոցված, թարախակալված,
Ուղեղով շեղված ու խելագարված,
Նախանձի ահեղ բոցով բռնկված`,

,,Հեղափոխության” դաժան մարտիկներ,
,,Իշխանափոխի” դառը ,,խորտիկներ”
Աչքն ամեն ինչի ու բանի չռած`,
Թե քիչ մեղմ լինենք` , քած ու պոռնիկներ…

Ձեզ համար մեկ էր արյան քանակը,
Չթաղվեր միայն ձեր նպատակը,
Նունն էր նաև զոհերի թիվը,
Չխախտվեր միայն ,,աթոռի քիվը”:

Էս ի?նչ արեցիք…
Ո?նց եք ապրելու,
Ապրելը ոչինչ, ո?նց եք մեռնելու:


*****************
*********************
Ինչքան զոհ եղավ սահմանի ,,գծում”
Շատ ու շատ ավել տվեցինք ներսում,
Այնտեղ թափեցինք հայոց արյունը
Այստեղ թաղեցին նրա ավյունը:

Այնտեղ զոհվեցին, այստեղ խեղվեցին,
Այնտեղ` մարմինը, իսկ այստեղ` հոգին,
Ամբողջ մի սերունդ բռնաբարեցին,
Միտքն ու հոգին խեղաթյուրեցին:

Ու սրա համար մեղավոր չկա?...

,,Մաքրեցին” դաշտը, ,,հեռադիտակը”,
,,Պատմություն” գրեց գործից գիտակը,
Հանվեց արանքից անփառունակը,
Յուրացվեց անգամ Մեր հաղթանակը:

Ծաղրվեց Մարդը, նրա ,,փեշակը”,
Մարդուն բնորոշ խիղճ-խղճմտանքը,
Հերոսի նման ,,զարկվեց թիկունքից”,
Բայց ետ չկանգնեց իր սուրբ սկզբունքից:



Քանդեցին տներ, թողեցին որբեր,
Կտրեցին մտքեր, խուզեցին թևեր,
,,Մայրացրեցին “ մի լկտի բոզի
Ու ,,ետ գցեցին” բյուր անսեռ բճեր:

Ուժով տիրացան, բաց-բաց գողացան,
Ով համամիտ չէր, դարձավ դավաճան…
Խոցվեցին մաքուր ու ազնիվ սրտեր,
Նրանց պետք էին միմյայն հարճեր…

Ո?վ էր տեսել, որ հայը հենց հային
Տնավեր անի, քանդի, թալանի,
Հայը հենց հայի ծուխը խաթարի,
Նրա միակ վառվող կրակը մարի:

Երկիրն սիրելու ,,սանդղակ” արին
Ու ըստ դրա էլ` այն բաժանեցին,
Ով ,,շատ” էր սիրում իր հայրենիքը
Ավարը պիտի կիսեր հենց ինքը:

Ողջ ժողովրդի հարստությունը
Սոված ոհմակով մեջ-մեջ արեցին,
Անտեր մնացած երկիրն քանդեցին,
Ավերակ արին ու թալանեցին:

Թացը չորի հետ կրակի տվին,
Գողոնի հետքին մոխիր շաղ տվին,
Թոզը երկրի աչքին փչելով
Երկրի ինչքը գրպանը դրին:

Եվ դա դեռ քիչ էր էդ ,,սովածներին”,
Էն ահեղ թույնն էլ, մեզ ներարկեցին,
Աչքները տնկած թմրաբիզնեսին,
Մի անբողջ սերունդ շարքից հանեցին:

Հաշվելով դրա մեծ եկամուտը
Ու շոշափելով եկած շահույթը`
Ժողով արեցին ու որոշեցին.
Հաջորդ սերունդն էլ ախ վարագեցին:

Ու սրա համար չկա? Մեղավոր…

Այսպես է դատում մեր ,,հեգեմոնը”
Սա է այսօրվա նրա մյուռոնը,
Սա է սուրբ գրքից առած պատգամը,
Ու այսքան արժե տված երդումը:


…Ու ինչպե?ս դատի, երբ ինքն էլ երեկ
Նրանց ձեռքերին ,,ջուր էր լցնում”,
Ո?նց մեղադրի, երբ մոտ անցյալում
Նրանց հետ նստած նարդի էր խաղում:

Իսկ գուցե նաև մի մասնակից էր…

Նրանց կողակից ու հանցակից էր,
Համ նրանց ընկեր համ զինակից էր…
Եթե այդպես է, ես հասկանում եմ,
Ուրիշ տարբերակ ես բացառում եմ…


******************************
**********************************
Ինչպե?ս պատահեց, որ մի երկրում,
Ուր չկար երբեք թմրամոլություն,
Ուր թմրամոլին ,,մատով էին ցույցում”,
Թմրամոլ դարձավ մի ամբողջ սերունդ:

Որտեղի?ց, ինչպե?ս, ո?ւմ հրամանով,
Ո?ւմ մարդակործան դաժան ցուցումով,
Ո?վ արեց արդյոք այդ հրահանգը
Եվ ո?վ էր դրա չար հեղինակը…

…Չէին սիրում ,,սրան” խելոք, թե հիմար,
Վանում էին ,,սա” գիտուն, թե տխմար,
Անմեղ, հանցագործ, նույնիսկ մեղսագործ
Համարում էին ,,սրան” ոճրագործ:

Ով ,,կախվեր” հանկարծ էդ ,,ասեղ-թույնից”,
Կար ձևավորված կարծիք համոզիչ.
,,Դարձավ հնացած մի ապահովիչ”,
,,Չփորձած պեդիկ”, ,,Բացիլ վարագիչ”:

Ուրեմն այդ որ փորձած պեդիկի
Կամ օգտագործված ապահովիչի
Կամքով այդ ,,թույնը” դարձավ հարգելի,
Օգտագործողը` և ընդունելի…

***********************
******************************

,,Երբ եզը ծնկում ու վայր է ընկնում
Դագանակողը շատ է շատանում…”:

,,Սովետին” ասին ինչ որ հասկացան,
,,Սովետին” ,,արին” ոնց կարողացան,

Դարձան գալիքի հուրհրացող լույս,
Երկրի համար միակ վառվող հույս:


Հարայ-հարայոց, կոչեր գոչեցին,
Ողջ ժողովրդին ոտքի հանեցին,
Եվ շահարկելով ,,ազատ ու անկախ”
Հեղափոխություն իբր արեցին:

Իսկ իրականում` ,,տերափոխություն”,
Միտքը որկորից մի կախվածություն,
Բերանը թլոշ, աչքերը չռված,
Աջ ու ձախ նայող անազատություն…

…,,Սովետին” մենք էլ մերը ասեցինք,
Լավ հայհոյեցինք ու աղտեղեցինք,
Բայց չգիտեյինք ինչ է լինելու,
Որ ,,հայեցի” են մեզ ,,ունենալու”:

Սկզբից կոպիտ, բիրտ ու սանձարցակ,
Հաշվի չառնելով ճիչ ու աղաղակ,
Իսկ հետո օտար աչքից վախեցած,
,,Փշի անելով” ու զգուշացած…

********************************
****************
Սովետն էլ չկար, նորն էր գալու,
Նորն էր մեզ համար երազ գտնելու,
Էն արևմուտքից մեզ համար փչված
,,Նուրբ ու զգայուն կին” էր բերելու…

……ու նա չուշացավ.

Էս նոր տերերի պոչերից կախված`
Իրեն չհայտնող, թաքուն-ծպտված,
Սրանց ստվերի աստառին կարված`
Ոչ վաղ անցյալի ,,վայրի արևմուտքն”`,

Քիչ քաղաքակիրթ, մի քիչ հագնված,
Պառաված բոզի նման շպարված,
Նույն բոզի նման ժպիտը կեղծած,
Պորտ ետևը բաց, ծծերն կիսաբաց`,

Լույսի ու ,,լույսի” բացակայությամբ`,
Խաբել շոյելով, մեզ ,,ձեռ գցելով”,
Էռոգեն գոտու վրա ազդելով
Ու հմայելով մեր ծոցը մտավ…

Ե?րբ պիտի զարթնենք, աչքներս բացենք,
Ե?րբ պիտի տեսնենք, թե խավարի մեջ
Ում գարշ ու պագշոտ գիրկն ենք ընկել,
Ինչ ,,պառվաբոզ” է մեր ծոցը մտել…

******************************
*********************
… Ութսունականի վերջին ,,հիթթերը”
Խախտել էին ոմանց հիվանդ մտքերը,
Այս ֆիլմերը հո իզուր չէին դիտվել,
Ոմանց սրտերում կրակ էին վառել:

,,Սովետի զրկյալ ջահելությունը”,
Ուզում էր փորձել այս զեխությունը,
Իսկ նոր տերերի աչքերի փայլը`,
Ճչում էր. ,,Եղիր այն կնքահայրը”:

**************************
**************************
…Ախ դու իմ Արցախ…

Եղել ես հայոց անպարտ գեղարդը,
Եղել ես նրա ճակատի զարդը,
Թշնամու համար ,,սև բաղ” ես եղել,
Իր մահն է նա քեզ մոտ միշտ գտել…

Ով կմտածեր, որ հենց դու այսօր,
Քո անվանումի այդ փոքրիկ ,,սևը”,
Քո մորդ պիտի նվեր բերեյիր,
Նրա բալեքի սիրտը սևեյիր…
***************************
***************************
****************
,,Թույնն” արդեն եկել երկիր էր մտել,
Բայց օգտագործող դեռ չէին գտել…

Չգիտեյին ի?նչ է այդ թմրանյութը,
Չգիտեյին, ո?նց է եփվում այդ ,,հյութը”,
Ալվան ծաղիկի չորացած թեփից
Այդ ո?նց են հանում մահաբեր ,,նյութը”:

Կամ, կարելի է, կամ չի կարելի,
Օրենքն այս մասին ասած ի?նչ ունի…
Ու չգիտեյին ոչ այս ոչ էլ այն,
Օրենքը խուլ էր, լուռ ու լռելայն:

Բայց ո?ր օրենքը…
,,Սովետը” չկար օրենքն էլ հետը,
Նորերն էին անում իրենց ,,բանկետը”…

******************
**********************

90-ական…քաոս, ցուրտ է, մութ,
Անտուն ու ավեր մի ողջ ժողովուրդ,
Չի հասնում աստծո ձեռքը բարեգութ
Լքում է ոմանց հավատն հինավուրց:

Ղարաբաղի հարց, անցյալի մեղքեր,
Երկրաշարժի նոր ու բաց վերքեր,
Կռիվ, դիվերսիա, կան շատ-շատ զոհեր,
Կան շատ հրատապ ու հուզող հարցեր…

Սրա հետ մեկտեղ.

Հայրենասիրության կեղծ հրապարակ,
Շատերի համար ընտիր ժամանակ,
,,Անկեսուր մայլա”, թալանվող երկիր
Ու ,,նրանց” համար առիթ մի ընտիր…


Ախ այսպիսի բան որտե?ղ եք տեսել.

Որ այսպիսի մի խառնաշփոթում`,
Ամեն ինչ թողած ու մոռանալով,
Երկրի թիվ 1 ,,տելեկանալով”`
Պատմեն թե ո?նց է մարդը ներարկվում.

Ինչպե?ս են ծաղկից ,,թույնը” ստանում,
Ո?նց են այն եփում, ինչպե?ս են քամում,
Ի?նչ նյութեր են խառնում ու հանում,
Թե սկսնակին ինչքա?ն է հասնում…

Ամեն ինչ սկզբից, պարզ, հասկանալի
Ողջ պռոցեսը,հեշտ ու դյուրալի…
Ու ինչի? համար, ո?ւմ էր արդյոք պետք,
Ի?նչն էր հրատապ ու ի?նչն էր անպետք…

Եվ դա մի երկրում
Որտեղ թմրամոլ բառը ասվում էր
Տարին մեկ անգամ,
Որտեղ հաշվում էին թմրամոլներին
Մատների վրա:

Էս Ի?նչ արեցիք, ո?նց եք ապրելու,
Ապրելը դեռ հեչ, գլուխը քարը.
Էն ,,պառվաբոզը” թող չի անի ձեզ
Բացեք աչքերը տեսնեք ինչքերը:

Ո?նց եք մեռնելու…
Մահը ձեզ համար ,,ՄԱՀ” է լինելու…
***********
******************
************************
Այս հաղորդումը տեսնողներ եղան,
Այդ ահեղ թույնը փորձողներ եղան,
Շատերը եղան զոհը ,,հաղորդման”,
Կազմել են արդեն մեծ կլոր շրջան:

Ասում են. ,,Կայֆ ա”, ասում են. ,,Մահ ա”,
,,Արա դզում ա”, ,,Արա լավն ա”,
,,Արդեն դատ չկա, արդեն ազատ ա”,
,,Տղերք իսկական ոնց որ Նիրվանա…”:

,,Զապադում իրոք, որ տղերք լավ ա,
Սրանից էն կողմ էլ աշխարհ չկա”,
,,Կայֆավատ լինենք ֆիրմաչների պես,
Քիչ դառնություններ հո չենք տեսել մենք”:

Ու վաճառվում էր այս ահեղ թույնը
Արևածաղկի սերմերի նման,
Իտարբերություն ոչ վաղ անցյալի
Կարող էին գնել ովքեր կամենան…

…Գետինը մտնեք, ո?նց եք մեռնելու…

Եվ ո?ւր էր նայում մեր ,,նոր օրգանը”,
Երբ ողջ երկրից
,,Բուրում” էր անպետք այդ ացետոնը.
Ցուցում ունեյին չխառնվելու?,
Թե? Աչքը չկար նրան տեսնելու…
Ճիշտ սարդի նման կծկվել հեռվում
Ցանցի մեջ ընկած զոհերն էին հաշվում,
Ագահ որսորդի հոգեբանությամբ
Հետևում էին ոգևորությամբ:
Եվ ինչո?ւ չէ, որ…
Լրիվ միամիտ, լրիվ անպաշտպան`,
Լրիվ ,,անուղեղ” կենդանու նման,
Եվ նաև անզոր ու շատ թուլակամ`
Մի ,,հանցագործ” էր ոտնում ,,արենան”,
Որը թաքնվել հեչ չէր էլ փորձում,
Իսկ թե փորձեր էլ
Ճիշտ ջայլամին էր կրկնօրինակում…


***************
******************
Իսկ մեր ,,բիզնեսը” գնում, աճում էր,
Զոհերի թիվը կրկնապատկվում էր,
Տերերի աչք ու գրպանների մեջ
Իր գոյությունը արդարեցնում էր…

Տղերքը սարից ներքև չէին գալիս,
Տղերքը այնտեղ կռիվ էին տալիս,
Արյուն էին թափում, վերքեր ստանում,
Բայց մեր սահմանը անտեր չէին թողնում:

Այս ,,զրույցները” նրանց էլ հասան,
Ոմանք տխրեցին, ոմանք չհասկացան,
Բայց այդ չարիքը ճանաչողները
Արեցին իրենց քաջ բողոքները.

,,Երբ, որ պրծնենք էստեղ մեր գործը,
Տեղը կգցենք և դրանց ,,պորտը”,
Ով որ եղել է դրան մասնակից
Չի կարող լինել մեզ ընկերակից”:

…Մաքուր ազնիվը միշտ էլ չգիտի
Վախկոտ մորթապաշտ տխմարի ,,տեղը”,
Չգիտի նրա հետ կռվելու ձևը,
Այստեղ միշտ ,,գործին” խառն է դևը…

Բողոքողների մի մասը` չիջան,
Հասկացողներից շատերը կորան,
Ո?նց էլ փորձեցին, ո?նց էլ` փութաջան,
Մեկ է, ունեցան տխուր վերջաբան.

Սրան եկամուտ, նրան թմրանյութ,
Այս մեկին ,,աթոռ”, մյուսին հասույթ…
Ինչ խոսք ,,նա” մարդուն լավ է ճանաչում,
Մարդը շատ է թույլ, երբ շահն է կանչում…

…Նույնիսկ հանցագործ կյանքի ,,ջոջերը”`,
,,Օրենքը” սիրող, հարգող գողերը,
Տնկեցին իրենց զիլ-զիլ ,,պոչերը”,
Ուզեցին տեսնել ի?նչ է կատարվում,
Էս Ի?նչ ,,բիզնես” է երկրում զարգանում,
Էս ո?վ է տերը, էս ո?նց է անում,
Ինչո?ւ իրենց էլ ,,գրեվ” չի անում…
Չէ որ սա իրենց բնագավառն է,
Իրենց ենթակա առևտուրն է…
Սա եղավ նրանց հենց մեծ սխալը.
Բոլորն իրար հետ ու իրար ձեռքի
,,Անմեղ” երկրից դուրս վռնդվեցին,
Որ չխանգարեն
Երկիրը ,,փրկող”, հոգսեր ,,հոգացող”,
Իսկ իրականում`
Էն օգտագործած ապահովիչի,
Փորձած պեդիկի ու անսեռ հարճի
Գրպանը լցնող թմրաբիզնեսին…

…Ձեզ մահը պետք չէ,
Ձեզ կյանք եմ դատում…
Իմ տատի ասած.
,,Սև ճանճի նման պիտի չորանաք,
Կպնեք պատերից ու էլ պոկ չգաք”:


19.02-23.03.09

[KiLa]

Ճիշտն ու սուտը

Լսել եմ, թե կարդացել եմ.
Իբր շատ հին,
Անհիշելի ժամանակում,
Մարդկությունը ունեցել է
Իր պատմության ոսկե շրջանն:
Այդ շրջանում ասպետական
Սուտը երբեք և ոչ մի տեղ
Չի ունեցել ապաստարան:
Որտեղ տեսել հալածել են չար համբակին,
Քարկոծել ու հայհոյել են այդ նախանձին,
Վտարել են,
Աքսորել են այդ բանսարկու սրիկային:
Բայց չի հանձնվել լիրբ ու լաչառ անզգամը,
Սաստկացրել է սրտի թույնը այդ հարամը,
Հավաքել է իր ողջ մաղձը այդ ,,թաղվածը”`,
Ու նախանձը մի օձ դարձած`,
Այս ապիկար ստահակին
Մարդկանց դուռն է բերել կրկին:
Բայց փառք աստծո,
Ճանաչել են այդ անպիտան մուրացիկին,
Փշուր անգամ չեն կամեցել ընչաքղցին…

Այսպես սոված ու հալածված,
Պատառոտված ու կարկատված,
Սողացել է աշխարհով մեկ
Սուտն մերժված ու թուլացած:

Որովհետև ոսկե կոչվող այդ շրջանում
Ճիշտն է ապրել ու թևածել ողջ աշխարհում:
Հեծած ճերմակ իր նժույգ ձին
Շրջել է նա միշտ ու կրկին,
Մարդկանց առջև իրեն բացել,
Ճիշտ ու սխալ բացահայտել:
Մտել է նա վեհ ու հպարտ
Ամեն ավան, ամեն քաղաք,
Ամեն մի տուն ու մի գյուղակ,
Բաց չի թողել անգամ հյուղակ:
Եղել է մեծ
Քաղաքների շուկաներում,
Արքունիքում, դատարանում,
Ու պետական գանձարանում…
Սերմանել է բարին, լավը,
Անկաշառը, անաչառը…
Որտեղ եղել
Ընդունվել է ուրախությամբ,
Եվ հարգանքով, և հաճությամբ,
Դհոլ զուռնով, երաժշտությամբ…

Գուցե շրջանն այս ձգվեր, երկարեր,
Գուցե, ինչ ասեմ նաև մեզ հասներ,
Բայց…

Կյանքը ունի բազում-բազում խաչմերուկներ,
Որտեղ հաճախ հանդիպում են համ շառ համ խեր,
Շեն ու ավեր,
Խինդ ու ցավեր…
Հենց այսպես էլ,
Ինչ որ մի ծուռ խաչմերուկում
Հանդիպում են Ճիշտն ու Սուտը:
Չի կորցնում ճարպիկ Սուտը
Այս առիթը,
Շողոքորթության տոպրակը բացած
Առաջն է գնում ու քաղցրախոսում….
Ինչ բառեր չկան
Շողոքորթության այդ մեծ տոպրակում,
Եվ ո?վ է արդյոք,
Որ դրա առաջ ականջ է փակում:
Ճիշտն էլ այդ թույնով ականջը լցրեց,
Շոյվեց իր ,,եսը”, ոնց փառավորվեց,
Իջավ իր ձիուց, բարևեց հարգով
Ու հրավիրեց ընթրել երկուսով:

Նստեցին, կերան, երկար խոսեցին,
Գինի խմեցին ու երգեր ասին,
Ու երբ գինովցավ ազնվամիտ Ճիշտը,
Մեղմացավ նրա նրբազգաց սիրտը,
Դաշինք բարբառեց անբասիր խիղճը,
Թվաց` կարող է ուղղվել պիղծը:
Սուտը չներեց այս թուլությունը,
Նա գիտի ինչ է վստահությունը,
Իր սրտից քամված թույնի սրվակը
Դատարկեց նրա գինու բաժակը:

Վայ քեզ մարդկություն…

Ու նա էլ խմեց առանց կասկածի,
Խմեց ու անցավ մի խորը քնի…

Վայ քեզ մարդկություն խեղճ, անօգնական.
Ո?վ պիտի հիմա դարդերդ հոգա,
Ո?վ ցավիդ հիմա պիտի դարման տա,
Ո?նց պիտի անեք, ո?նց պիտի ապրեք,
Հարուստ ու աղքատ, խելոք ու հիմար,
Ինչպե?ս պիտի դուք իրարու նայեք…

Սուտը հրճվանքով վեր թռավ տեղից.
Թողնելով նրան իր հնոտիքը,
Հագավ շորերը`, թամբեց նժույգը`,
Քնած թողնելով մեր միամիտին`
Աշխարհով համայն վարգեց նրա ձին:

Մարդիք էլ նրան, դե շփոթեցին,
Ճշտի տեղն դրած ոնց ընդունեցին…
Դե այդ մասին ինքներդ գիտեք,
Այդ ամենը էլ չմանրամասնենք:

Ինչքան ժամանակ անցավ այդ պահից
Չգիտե ոչ ոք,
Բայց մի առավոտ,
Քնից վեր կացավ մեր գինովցածը.
Ու գտավ իրեն
Թույլ անօգնական, մերկ թափառական,
Մրսած, թրջված ,մի խեղճ մուրացկան…

Հիշեց ամեն ինչ, նայեց իր շուրջը,
Բայց ուշ էր արդեն, խաբվել էր ինքը,
Ստիպված նա հագավ այդ հնոտիքը,
Որ ծածկի գոնե առաջ-հետույքը:
Վազեց մարդկանց մոտ ու աղաղակեց.
,,Այդ նա չէ ճիշտը, ինձ լսեք մարդիք,
Ճիշտը ես եմ ես, արթնացեք քնից…”,
Եվ ի?նչ եք կարծում, լսեցի?ն նրան,
Դե իհարկե ոչ, խելոք չենք այդքան,
Ստի տեղ դրած մի լավ ծեծեցին,
Իրենց քաղաքից դուրս վռնդեցին:

Եվ այդ օրվանից… ու մինչև հիմա,
Ոնց մի մուրացկան,
Թափառում է նա աշխարհի վրա…
Ու մեր ,,տեր” Սուտը, որտեղ որ տեսնում,
Ահով բռնկվում, զայրույթից վառվում,
Ու… սպանելու ցուցում է անում…
Սպանում են, այո, սակայն չի մեռնում,
Քառ-քառատում են նորից է ելնում,
Խաչում են նրան-հարություն առնում:
Այրում են նրան խարույկի վրա
Մոխիրի մեջից համբառնում է նա,
,,Սուրբ ինկվիզիցիա, էլ բանտ էլ աքսոր,
Միևնույնն է, անկոտրուն է նա:
Որտեղ մի քանի մարդ են հավաքվում
Հայտնվում է նա, իր խոսքն է ասում,
Բայց մարդիք նրան խենթի տեղ դրած
Ծաղրում են էլի, ծիծաղում վրան:
Անբիոնից զրկում, խոսելուց կտրում,
Քացի են տալիս ու վրան թքում…
Ու էլի այսպես շատ ու վատ բաներ:

Ես չէի ասի .
,,Կան խայտառակ ժամանակներ”,
Ես կասեյի, որ եղել է…
Մեկ
Ոսկե շրջան:
Այն էլ ասեմ,
Որ զրույցն այս ճի?շտ է, թե? սուտ,
Ինչ իմանամ…


26.09-30.09.08

[KiLa]

Բոյկոտ

Երբ սասանվում են
Վարչարարության տխուր հիմքերը…

…Կոչվի դա ասենք միապետություն,
Կամ, ասենք լինի ,,հանրա”-պետություն,
Կարող է նաև այն կոչվել ,,խորհուրդ”,
Բայց լինել մեկին տրվելիք հագուրդ…

Ուրեմն.
Երբ սասանվում են
Վարչարարության տխուր հիմքերը,
Կամ էլ կասկածի տակ են առնվում
Նրա բարքերը,
Իսկույն ծնվում են ,,վեհ” գաղափարի
Մասին ,,հիմները”,
Որոնք բացում են
Խեղճ ժողովրդի դեռ թաց վերքերը,
Ու բթացնում են
Նրա ուղեղում ,,հիվանդ” մտքերը:

Օրինա?կ է պետք: Իհարկե, շատ կա.

Առաջիններից
Եղել մնում է հավատ կոչվածը,
Մարդը այդպես էլ
Չբացեց իր մեջ այս առեղծվածը:
Հնուց է գալիս
Բայց դե շատ նոր է ,,ազգ” արծածվածը,
Չէ, չի մոռացվի
Այն գլխից արդեն սրա գործածը…

Լեզուն էլ հաճախ
,,Նրանց” ձեռքերում դառնում է առիթ,
Ու մոռանում է
Ախ մարդը նորից ամեն շարժառիթ:
Նույնիսկ Հայրենին
Այս անփառունակ, դժխեմ ցուցակում,
Ինչ խոսք, գտել է
Իր տեղը արժան պինդ ու հաստատուն:

Կան նաև գույներ ու մորթավորում,
Սև, սպիտակ, կարմիր…
Այս երկար ցանկը թերթել չեմ ուզում…
Կուզեյի միայն մարդը մտածեր,
Պատճառ ու առիթ մի քիչ լուրջ դատեր:

Աստված մեկն է, ամենամեծն է,
Բոլորը գիտեն` ամենավեհն է…
Կարող է լինել արևից վառ լույս,
Կարող է լինել ինչպես չքնաղ կույս:

Կարող է լինել մի թափառական,
Անտուն ու քաղցած մի թշվառական,
Կարող է լինել անսովոր ու բարդ,
Եվ ինչպես նաև` սովորական մարդ…

Կարող է լինել ով որ կամենա,
Կարող է լինել ինչ որ ցանկանա,
Աստծո գործերին ինչո?ւ խառնվել
Նա շատ լավ գիտի որտե?ղ, ի?նչ անել:

Ում ինչ կերպարով գա ներկայանա,
Ում հոգում ինչպես դառնա ,,նիրվանա”,
Ում առաջ ինչ-ինչ գաղտնիքներ բացի,
Ում դարդը ինչպես հոգա ու լացի:

Ում ինչ ճամփեքով նորից տուն բերի,
Ում սրտում ինչ-ինչ կրակներ վառի,
Ում թող անի, որ իրենով եռա,
Ով` սատանայի բաժյնը դառնա…

Բոլո?րս գիտենք:
Բոլորս գիտենք…

Բայց երբ հնչում են
,,Վեհ” գաղափարի մասին կոչերը,
Մեր ուղեղներում
Մարում են իսկույն անմեղ բոցերը,
Ու ելնելով մենք հանուն հավատի
Արյուն ենք հեղում հանուն ,,կավատի”:

Պատկերը մռայլ, շատ հին է թվում,
Բայց այսօրն էլի դրան է տանում,
Եվ հավատացեք ոչինչ չի փոխվել
Նույն հնարքով են էլի մեզ խաբում:

Մի քիչ փոխվել են հիմա վարքերը,
Տարբերվում են և ,,նրանց” բարքերը…

Ու հավատի հետ կարող են լինել
Մեր սուրբ Հայրենին, մեր ,,ազգն ու ցեղը”,
Մեր համոզմունքը, ծննդյան տեղը,
Մեր տառապանքը, կարծեցյալ ,,դեղը”…


Ինչո?ւ չէ, նաև մեր մորթն ու գույնը,
Բանից անտեղյակ` անմեղ արյունը,
Մեր արմատները, դրված ավյունը,
Մեր խոսքը, լեզուն, նրա հնչյունը…

Հասկացա?նք, թե? Ոչ…

Եթե ոչ ապա մի հատ էլ կարդա,
Մեկ անգամ էլ դու ջանա ու փութա,
Սա հասկանալուց շատ բան է կախված,
Շատ հոգիներ կան նժարին դրված:

,,Նրանց” միշտ մեկ է հոգու ավերը,
Մարդու դարդերը, սրտի ցավերը,
Ուղեղ տրորող, մամլող մտքերը,
Մեղքի հետևանք` անբուժ վերքերը:

Կարևորն իրենց ,,վեհ” գաղափարն է,
Աչքի տակ առած իրենց ,,ավարն” է,
Զոհերի թիվն է, նրանց քանակն է,
Նժարի ծանր, պիղծ ստոր թաթն է:

Հիմա հասկացա?նք…
Էլ մանրանանք.

Ճիշտն անբիոն չունի, նա քիչ է խոսում,
Սուտն է անընդհատ ճառում ու հոսում,
Տալիս է, առնում, մարդկանց համոզում,
Մեր ականջներում իր զանգն է կախում:

Ճիշտն միջոց չունի, ,,ամոթն” է ծածկում,
Երբեմն նա շատ հեռվից է կանչում…
Սուտն է, որ իրեն զուգում է զարթում
Ու իր սուտ զուգսով մեր աչքը բարդում:

Հուսով եմ հիմա արդեն հասկացաք…

Հուսով եմ հիմա
Էլ ստի համար դուք չեք ջանալու,
Ու նրա առջև
Ձեր գլխարկները էլ չեք հանելու,
Հուսով եմ, որ դուք
Կարող եք ,,նրանց” և առհամարել,
Ու որպես կանոն
Մի մատենագիր հրատարակել.


,,Ով շահարկում է ազգ ու հայրենիք-
Մեծ հանցագործ է,
Մատնանշում է լեզու, ընտանիք`
Հակառակորդ է,
Ով լեզու հանում ու քիչ է գործում`
,,Ականջի որդ” է…
Եվ թշնամի է
Առանց փութալու գույներ փոխողը,
Խեղճ խամաճիկ է
Այն ինքնամոռաց անվերջ պարողը,
Լարված տիկնիկ է
Վարձու ժպիտով ,,խաղեր” ասողը...”:

Թե կարողանաք հրատարակել,
Իսկ հետո նաև հրապարակել…

Հիմա հուսով եմ ամեն ինչ պարզ է:
Վերը նշվածը Ստի ,,տարազն” է,
Նրա ,,կոլոռն” է, նրա ,,համհարզն” է,
Նրան ծառայող ու նրա ,,ղազն” է:

Ստի…թյու դրանց, Ստի բանակն է…

Թող որ երկճեղքված, նաև պառակտված,
Իրար բամբասող, թեկուզ խռոված,
Իրար երես թքող ու թշնամացած,
Տարբեր քարոզ ու դրոշներ առած:

Պետք է ճիշտ խոսել, խելացի դատել.
Իրոք, չենք կարող ,,նրանց” վախեցնել,
Դուք սա հասկացեք, բայց մի վհատվեք,
Մի լսեք ,,նրանց”, դուք առհամարեք…

…Այս մեկն էլ թաքուն ականջիդ ասեմ.

Իզուր ենք տենչում իզուր երազում,
Իզուր անրջի ետևից վազում,
Հույսեր ենք տածում, հուսեր փայփայում,
Ճիշտ ու Արդարի գալուն սպասում:

Ճիշտը վարչարար չի կարող լինել,
Ճիշտն ախ շատ ճիշտ է, ճիշտն միամիտ է,
Երազող է Նա, քիչ մանկամիտ է,
Ու չափից ավել արդարամիտ է:

Ոսկե միջինը առայժմ չկա,
Եվ դա էլ հարց է. ,,Ախ եղել է նա”,
Բա հո մեր ,,գահը” թափուր չի մնա,
Թե թափուր մնաց փոշի կդառնա…

Թողեք, որ ,,նրանք” իրար լավ դաղեն,
Թող, որ առանց մեզ իրար լավ վառեն,
Բռնկված միշտ չար նախանձի թույնով
Իրարու դիմակ պատռեն ու բացեն:

Մեզնից ահ չունեն, բայց իրարից` մահ,
Թող լինեն իրարից միշտ էլ անվստահ,
Ինչքան իրարից ,,նրանք” վախենան
Այնքան մեր վիճակն կսկսի լավանալ:

Ձեզ են դիմելու, ձեզ մոտ են գալու,
Հաճոյանալու փորձ են անելու…

Իսկ եթե տեսնեն ականջդ փակ է,
Առհամարանքդ խիստ ակնհայտ է,
Փուչ, դատարկ խոսքը աննպատակ է,
Գուցե ,,գուշակեն”. ,,Փորդ դատարկ է”:

Դու սա հասկացիր, բայց մի վհատվիր,
Քո անելիքդ ինքդ մտածիր,
Լավ ժամանակներ երբեք չեն եղել,
Իսկ թե շատ են պետք, խնդրեմ, երազիր…

20.04.09

[KiLa]

Ճիշտն ու սուտը

Լսել եմ, թե կարդացել եմ.
Իբր շատ հին,
Անհիշելի ժամանակում,
Մարդկությունը ունեցել է
Իր պատմության ոսկե շրջանն:
Այդ շրջանում ասպետական
Սուտը երբեք և ոչ մի տեղ
Չի ունեցել ապաստարան:
Որտեղ տեսել հալածել են չար համբակին,
Քարկոծել ու հայհոյել են այդ նախանձին,
Վտարել են,
Աքսորել են այդ բանսարկու սրիկային:
Բայց չի հանձնվել լիրբ ու լաչառ անզգամը,
Սաստկացրել է սրտի թույնը այդ հարամը,
Հավաքել է իր ողջ մաղձը այդ ,,թաղվածը”`,
Ու նախանձը մի օձ դարձած`,
Այս ապիկար ստահակին
Մարդկանց դուռն է բերել կրկին:
Բայց փառք աստծո,
Ճանաչել են այդ անպիտան մուրացիկին,
Փշուր անգամ չեն կամեցել ընչաքղցին…

Այսպես սոված ու հալածված,
Պատառոտված ու կարկատված,
Սողացել է աշխարհով մեկ
Սուտն մերժված ու թուլացած:

Որովհետև ոսկե կոչվող այդ շրջանում
Ճիշտն է ապրել ու թևածել ողջ աշխարհում:
Հեծած ճերմակ իր նժույգ ձին
Շրջել է նա միշտ ու կրկին,
Մարդկանց առջև իրեն բացել,
Ճիշտ ու սխալ բացահայտել:
Մտել է նա վեհ ու հպարտ
Ամեն ավան, ամեն քաղաք,
Ամեն մի տուն ու մի գյուղակ,
Բաց չի թողել անգամ հյուղակ:
Եղել է մեծ
Քաղաքների շուկաներում,
Արքունիքում, դատարանում,
Ու պետական գանձարանում…
Սերմանել է բարին, լավը,
Անկաշառը, անաչառը…
Որտեղ եղել
Ընդունվել է ուրախությամբ,
Եվ հարգանքով, և հաճությամբ,
Դհոլ զուռնով, երաժշտությամբ…

Գուցե շրջանն այս ձգվեր, երկարեր,
Գուցե, ինչ ասեմ նաև մեզ հասներ,
Բայց…

Կյանքը ունի բազում-բազում խաչմերուկներ,
Որտեղ հաճախ հանդիպում են համ շառ համ խեր,
Շեն ու ավեր,
Խինդ ու ցավեր…
Հենց այսպես էլ,
Ինչ որ մի ծուռ խաչմերուկում
Հանդիպում են Ճիշտն ու Սուտը:
Չի կորցնում ճարպիկ Սուտը
Այս առիթը,
Շողոքորթության տոպրակը բացած
Առաջն է գնում ու քաղցրախոսում….
Ինչ բառեր չկան
Շողոքորթության այդ մեծ տոպրակում,
Եվ ո?վ է արդյոք,
Որ դրա առաջ ականջ է փակում:
Ճիշտն էլ այդ թույնով ականջը լցրեց,
Շոյվեց իր ,,եսը”, ոնց փառավորվեց,
Իջավ իր ձիուց, բարևեց հարգով
Ու հրավիրեց ընթրել երկուսով:

Նստեցին, կերան, երկար խոսեցին,
Գինի խմեցին ու երգեր ասին,
Ու երբ գինովցավ ազնվամիտ Ճիշտը,
Մեղմացավ նրա նրբազգաց սիրտը,
Դաշինք բարբառեց անբասիր խիղճը,
Թվաց` կարող է ուղղվել պիղծը:
Սուտը չներեց այս թուլությունը,
Նա գիտի ինչ է վստահությունը,
Իր սրտից քամված թույնի սրվակը
Դատարկեց նրա գինու բաժակը:

Վայ քեզ մարդկություն…

Ու նա էլ խմեց առանց կասկածի,
Խմեց ու անցավ մի խորը քնի…

Վայ քեզ մարդկություն խեղճ, անօգնական.
Ո?վ պիտի հիմա դարդերդ հոգա,
Ո?վ ցավիդ հիմա պիտի դարման տա,
Ո?նց պիտի անեք, ո?նց պիտի ապրեք,
Հարուստ ու աղքատ, խելոք ու հիմար,
Ինչպե?ս պիտի դուք իրարու նայեք…

Սուտը հրճվանքով վեր թռավ տեղից.
Թողնելով նրան իր հնոտիքը,
Հագավ շորերը`, թամբեց նժույգը`,
Քնած թողնելով մեր միամիտին`
Աշխարհով համայն վարգեց նրա ձին:

Մարդիք էլ նրան, դե շփոթեցին,
Ճշտի տեղն դրած ոնց ընդունեցին…
Դե այդ մասին ինքներդ գիտեք,
Այդ ամենը էլ չմանրամասնենք:

Ինչքան ժամանակ անցավ այդ պահից
Չգիտե ոչ ոք,
Բայց մի առավոտ,
Քնից վեր կացավ մեր գինովցածը.
Ու գտավ իրեն
Թույլ անօգնական, մերկ թափառական,
Մրսած, թրջված ,մի խեղճ մուրացկան…

Հիշեց ամեն ինչ, նայեց իր շուրջը,
Բայց ուշ էր արդեն, խաբվել էր ինքը,
Ստիպված նա հագավ այդ հնոտիքը,
Որ ծածկի գոնե առաջ-հետույքը:
Վազեց մարդկանց մոտ ու աղաղակեց.
,,Այդ նա չէ ճիշտը, ինձ լսեք մարդիք,
Ճիշտը ես եմ ես, արթնացեք քնից…”,
Եվ ի?նչ եք կարծում, լսեցի?ն նրան,
Դե իհարկե ոչ, խելոք չենք այդքան,
Ստի տեղ դրած մի լավ ծեծեցին,
Իրենց քաղաքից դուրս վռնդեցին:

Եվ այդ օրվանից… ու մինչև հիմա,
Ոնց մի մուրացկան,
Թափառում է նա աշխարհի վրա…
Ու մեր ,,տեր” Սուտը, որտեղ որ տեսնում,
Ահով բռնկվում, զայրույթից վառվում,
Ու… սպանելու ցուցում է անում…
Սպանում են, այո, սակայն չի մեռնում,
Քառ-քառատում են նորից է ելնում,
Խաչում են նրան-հարություն առնում:
Այրում են նրան խարույկի վրա
Մոխիրի մեջից համբառնում է նա,
,,Սուրբ ինկվիզիցիա, էլ բանտ էլ աքսոր,
Միևնույնն է, անկոտրուն է նա:
Որտեղ մի քանի մարդ են հավաքվում
Հայտնվում է նա, իր խոսքն է ասում,
Բայց մարդիք նրան խենթի տեղ դրած
Ծաղրում են էլի, ծիծաղում վրան:
Անբիոնից զրկում, խոսելուց կտրում,
Քացի են տալիս ու վրան թքում…
Ու էլի այսպես շատ ու վատ բաներ:

Ես չէի ասի .
,,Կան խայտառակ ժամանակներ”,
Ես կասեյի, որ եղել է…
Մեկ
Ոսկե շրջան:
Այն էլ ասեմ,
Որ զրույցն այս ճի?շտ է, թե? սուտ,
Ինչ իմանամ…


26.09-30.09.08

[KiLa]

Ֆր. Մկրտչյան
Կամ ,,մեծ Մհեր”

Գլուխս իմ կխոնարհեմ
Ես քո առաջ,
Ծնկի կիջնեմ, կմեծարեմ
Քո անձը քաջ,
Կտառապեմ ու կսգամ
Կորուստը քո…
Սերունդներին ես կպատմեմ
Մեծ վիշտը քո…

Դու հենց հայի ,,քթից թռած”
Ու մեծ զավակ,
Հայի սրտից, հայի մտքից
Ակունք առած,
Հայկի արյամբ, Հայկի հոգով
Թևավորված,
Հայկի նման հաղթանակով
Փառավորված:
Բախտիդ ,,ճանը” ախար ինչո?ւ
Ընկավ ահով,
Ինչո?ւ եղար հայի նման
,,Ջիգրախորով”,
Վառված, դաղված, միշտ խորովված,
Հայի նման
Հենց սեփական տույն-բույնի մեջ
Դարդահալած…

Մի ցավ չէր քեզ բաժին ընկել,
Մի դարդ չէր քեզ կյանքը տվել…

Դու քո ազգի պարծանք զավակ,
Դու քո ազգին` փառքի պսակ,
Դու մի հզոր այր անաղարտ
Դարդդ քեզնից մեծ ու անպարտ:

*** *** ***

Ո?վ էր, որ արդյոք ընտրեց քեզ համար
Կյանքի այդպիսի դժվար ճանապարհ,
Եվ այդ ո?ւմ կամքով ,,գրվեց ճակատիդ”
Բախտի անողոք տողերն անարդար:

Ո?ւմ կամքով էր, որ սկսվեց քո դեմ
Անհավասար ու դաժան մի պայքար,
Եվ ինչքան էլ դու քաջ էիր, անկոտրուն,
Մեկ է, քո ցավի ճարը չգտար:

Անդեղ ցավերը, անբուժ վերքերը…
Բաժին էր ընկել քեզ անտանելին,
Մեկ չէր, երկուս չէր, ու ամեն մեկն էլ
Մարդու ուժերից վեր էին, ավելին:

Որտեղի?ց այդքան չարիք ժողովվեց,
Եվ քո բաժինը այդ ո?նց որոշվեց,
Ո?վ արդյոք իր բիրտ կնիքը զարկեց
Ու քեզ այդ ծանր բաժինը արեց:

Կարծես հավաքեց ցավերը ամբողջ,
Դրանք կշեռքի նժարին դրեց,
Ու վերցնելով ծանրերը միայն
Քեզ վրա դրանցով իր ,,գիրը արեց”:

Դու ինչպես հերոս դրանց դիմացար,
Դաժան քո ճամփեն անմռունչ անցար,
Տարար դու նրա հարվածներն բոլոր,
Բայց չարքից էլի սարսափ չունեցար…

Զարմանքն էր պատել դժոխքի տերերին,
Դու դժոխքն ունեցար երկրի երեսին,
Վառվեցիր մինչև վերջ սեփակամ կրակում,
Բայց կամքդ ու հոգիդ մնացին աննկուն:


Ու ո?նց զարմանքով չնայեին քեզ,
Քեզ բաժին ցավը կլիներ հազար կես…


Շարունակելի,

[KiLa]

*** *** ***
...Մանկությունը քո ուրախ չէր անցել…
Քաղցած, կիսամերկ, և ցուրտ և ավեր…
Պատերազմը կար և որպես կանոն
Շատ հարցեր պիտի լինեին անկանոն.


Անդամահատում ու խեղանդամում,
Կյանքի հավատն է խեղում մարդու մեջ,
Մահը դռներ է անընդհատ բախում,
Իսկ կյանքը ահից նահանջում է ետ:

Շրջում է այսպես արյունն աչքերին
Սփռելով քաղց, սով, ավեր ու թաղում…
Ու այլուր հնչող մահվան քայլերգից
Կյանքը տերևի նման է դողում:

Մահն էժանանում հացն է թանկանում
Ու վաճառվում է ,,մարդու մսից” թանկ,
Աչքը արցունքից իսպառ ցամաքում
Ու խեղճ հոգին է լինում երկու տակ…

Քո մանկությունը անցավ սրա մեջ
Անհոգ չենք կոչի որքան էլ փութանք,
Բայց առաջ էր պետք նայել ու գնալ
Ու դու ունեյիր մի պարզ երազանք:


*** *** ***
Ետևում թողած հետևանքները
Պինդ ու համարձակ գնացիր առաջ,
Եվ մտածեցիր, որքան էլ դժվար`
Չպիտի լինի ոչ մի քայլ նահանջ:

Թեկուզ և մարմնիդ վրա դու զգաս
Մտրակի շառաչ, մահակի թառաչ,
Ու սիրտդ դաղի կսկիծը մրմուռ,
Միևնունն է` միմյայն առաջ:

Պետք է մարտնչել և ոչ կլանչել,
Պետք է մաքառել և ոչ ընկճվել,
Ծիծաղել միայն, զնգալ ու հրճվել,
Գեղեցիկ, առողջն միայն ողջունել:

Սիրել` ոչ ատել, նայել` չչռվել,
Աննշան կայծից չբոցավառվել…
Ու չկմկմալ, ու չնվնվալ,
Միջակության հետ եզրեր չունենալ…”:

…Եվ մի պահ իրոք լավ էր ամեն ինչ,
Արևն էր փայլում ու երկինքն էր ջինջ,
Հորիզոն գրկող այդ ,,արենայում”
Հոգիդ կապույտի գրկում էր լողում:

Թվաց, թե մի պահ վայելք է արդեն,
Թվաց` դժվարը անցել ես, հարթել,
Խոստումնալից էր թվում ապագան
Եվ ոչինչ գրեթե չէր սպառնում նրան:

Թվաց դժվարը մնաց ետևում,
Ու չարքը դաժան էլ դավ չի նյութում,
Փորձություններ էին և դու այն անցար,
Ստուգարք հանձնեցիր ու ,,լավ” ստացար:

Կյանքի դպրոցն է, դա էլ է լինում,
Հենց այնպես մարդուն ոչինչ չի տրվում,
Պետք է չարչարվել, պետք է վաստակել
Եվ քո վաստակին արժանի լինել:

Ի՞նչ հաճույք եթե ճանապարհդ միշտ
Լինի հարթ, ուղիղ, առանց խոչնդոտ,
Եվ դու էլ ոչինչ չունես անելու,
Որ այն դարձնես մի քիչ սրտիդ մոտ:

Չէ, իրոք մի քիչ ջանքեր թափելը
Չի խանգարի մեզ և պետք է նույնիսկ,
Ելնում է աչքիդ գործիդ արժեքը
Ու գոհ ես մնում ինքդ քեզանից:

Բայց դե երբեմն լինում է նաև,
Որ շատ դժվար ես հասնում ուզածիդ,
Այնքան ես եռում, պատեպատ խփվում,
Որ փոշմանում ես դո քո արածից:

Ասեմ, որ սա էլ բանի նման չէ,
Եվ լավ է, որ մարդ անբան հորանջի,
Քան մի փոքր բան փոխելու համար
Անվերջ չարչարվի ու իրեն տանջի…

…Իսկ քեզ հեշտ ոչինչ չտրվեց կյանքում,
Հենց այնպես ոչինչ չստացար կյանքից,
Անվերջ չարչարանք, անդուլ աշխատանք
Ու հետն էլ չարքի դավաճան քրքիջ:

Բայց պետք էր ձգտել, պետք էր համառել,
Պետք էին բազում խոսուն կերպարներ,
Նրանց բերանով պետք էր բղավել,
Թե ո՞նց մարդ լինել ու ինչպե՞ս ապրել:

Թե ի՞նչն է, որ վատ, ու ի՞նչն է բարի,
Մարդ լավի համաև չպիտի ալարի,
Պիտի համարձակ կռվի ու գործի,
Պատվով իր տեղը կյանքում վաստակի:

Որքան քաջ էիր, որքան անկոտրուն,
Չարքն այնքան համառ, դաժան էր դառնում,
Որքան տեսնում էր քո չկեռվելը,
Այնքան ծանր էին դառնում բեռները:

Իր չարությունից ինքն էր տառապում,
Փորձում հարվածը` երեսիդ նայում.
Մնում էիր հաստատ, մնում էիր կանգուն,
Նրա չար խաղից աչք էլ չէիր թարթում:

Մեծ էիր, հսկա, ուժեղ ու համառ,
Կյանքդ կռիվ էր ու համայն պայքար,
Պինդ էիր նույնիսկ ժայռից ապառաժ,
Վախից նա ընտրեց ցավ չափիդ հարմար:

Որ դեմն քմծիծաղ չտաս ու ծաղրես,
Առհամարանքով վրան չնայես,
Որ դարդդ առած բույնդ ծվարես,
,,Ինքդ քո յուղով, քեզ-քեզ տապակվես”:

Եվ ո՞վ էր այդ չարքն, որ քեզ ճանաչեր,
Չկար այն ցավը, որ քեզ ընկճեր,
Մեծին վայել էիր քո դարդը տանում,
Իսկ լիրբն տեսնում էր… ու էլ լրբանում:



Ինչպե՞ս զարմանքով չնայեին քեզ,
Քո բաժին ցավը կլիներ հազար կես,
Հազարը կցավեր, հազարին կբավեր
Դու ո՞նց այն տարար ու չեղար երկու կես:

Դու տեսար ահռելին, դու տեսար ավելին,
Տարար անհնարն ու անտանելին,
Ու դեռ դա քիչ էր, դրա հետ մեկտեղ
Ընկեր եղար և մարդուս ցավերին:

Բարբառեց շնորհդ, հայտնեց ավելին,
Թե բեմից, թե կայնքում, արեց գովելին,
Փարոս եղավ նա, կրակված ուղեցույց,
Մեր շատ արատներ արեց մատնացույց:

Սկզբից` ինչպես ծիծաղի մի սենյակ,
Իսկ հետո` արատը վերլուծող մի վիճակ,
Եվ քիչ անց, լուսավոր միտքը այն հստակ,
Թե ո՞նց պիտի մարդն կյանքն ապրի իր շիտակ:

Ուզում էիր մարդիք ապրել սովորեն,
Լացը ծիծաղից ջոկեն, տարբերեն,
Հասկանան ծաղրը, չնդունեն քծնանք,
Սիրեն կատակը, ունենան հարգանք…

Ստեղծեցիր մարդուս բազում կերպարներ,
Կռվեցիր դու բեմից, տվեցիր դասեր,
Դպրոց էիր դու, ուսուցման մի տեսակ,
Եվ հաճախում էին թե ծեր, թե միջակ:

Բեմից խոսեցիր և տմարդի հետ,
Ցուց տվիր նրան կերպարն անհեթեթ,
Որ նա հասկանա, փոշմանած գնա,
Եվ գուցե նաև` իրեն ուրանա:

Իրերին իրենց անվամբ կոչելը
Շատերին ստիպեց պահել պոչերը,
Շատերին գուցե սա դուր չէր գալիս,
Բայց մեծ անձիդ դեմ տեղի էին տալիս:

Շատերն չհասկացան գործիդ իմաստը,
Կամ նույնն էր նրանց մեր կորցրածը.
Փորը կուշտ լիներ, տեղն լիներ ,,կոռմը”,
Նա թքած ուներ մարդկության կողմը…


**** **** ****
վերջ առաջին մասի