Պե՞տք է Հայաստանին նոր ընդդիմություն

[Վիշապ]

Վերջերս նոր ընդդիմություն ձևավորելու մասին խոսակցություններ են սկսվել։ Իհարկե բուռն քննարկումներ թերևս չկան, հաշվի առնելով հասարակության թմրածությունն ու հիասթափությունները, ինչպես նաև բթացման իներցիան։ ՀԱԿ–ի ընդդիմադիր պայքարի մասին քննարկումները իմ կարծիքով դեռ օբյեկտիվ գնահատական տալու կարիքն ունեն։ Համենայն դեպս Հայաստանում հիմա ոչ այլ ինչ է, քան սպասողական վիճակ, որը երբեք որևէ լավ բանի չի հագեցնում, մանավանդ որ սերմ էլ չենք ցանել, որ սպասենք աշնանը։
Մյուս կողմից էլ բոլոր դժբախտությունների մեղավոր անվանել ժողովդրին, այսինքն՝ մեզ, նշանակում է առհասարակ դադարեցնել քաղաքական քննարկումները Հայաստանում ու սպասել մեր կամքից անկախ մի ինչ–որ բանի՝ Հայաստանի գոյության ավարտին, կատակլիզմի, պատերազմի, Հիսուս Քրիստոսի գալստյանը, ու ապրել օրվա կյանքով ու վերջում էլ փառք տալ Աստծուն ևս մեկ օր անփորձանք անցկացնելու համար։ Ինչևէ, շատ չերկարացնեմ Մոդերների թույլտվությամբ այստեղ կտեղադրեմ նաև այլոց կարծիքներ։ Շնորհակալություն։

[Վիշապ]

ՄԵԶ ՆՈՐ ԵՐԿԻՐ Է ՊԵՏՔ

Տիգրան Խզմալյան. Բանասիրական գիտությունների թեկնածու, կինոռեժիսոր: 1996-ին նկարահանել է իր առաջին` “ Սև-սպիտակ” ֆիլմը: Ունի 15 վավերագրական և 3 խաղարկային ֆիլմ. 2001 -ին նկարահանած “Արամ Խաչատրյան” ֆիլմը ճանաչվեց աշխարհի լավագույն մշակութային նախագիծ: Արժանացել է մի շարք մրցանակների: Սարդարապատ հասարակական-քաղաքական նախաձեռնության հիմնադիրներից մեկը:

Պարոն Խզմալյան, Հայաստանում ձեւավորված այսօրվա իրավիճակին ի՞նչ գնահատական կտաք:

Կարծում եմ` վերջին շաբաթներին, իսկ ոմանց համար ամիսներին ակնհայտ դարձավ մի քանի փաստ. Նախ, Հայաստանում ինստիտուցիոնալ առումով վերջնականապես կայացավ ճնշող փոքրամասնության իշխանությունը, որը լավ կազմակերպված է, համակարգված և շատ լավ պաշտպանում է իր դասակարգային շահերը: Դա յուրահատուկ բուրգ է, որը միաձուլում է տնտեսական վերնախավը. այն կարելի է անվանել մաֆիա, բայց կարծում եմ` ոչ Սիցիլիայում, ոչ Կորսիկայում ոչ մի մաֆիա երազել չէր կարող այն մասին, որ կկարողանա վերահսկել ոչ թե մեկ-երկու ծախված քաղաքական գործիչների, այլ ողջ խորհրդարանը, կառավարությունը, ԿԲ-ն, բանակը և ոստիկանությունը: Այսինքն` տնտեսական կարողություններ ունեցողները գնեցին քաղաքականությունը վերևից ներքև: Դա անխտիր վերաբերում է համարյա բոլոր քաղաքական կուսակցություններին և խմբակցություններին: Այստեղ ղեկավարները մեծամասամբ կամ կամակատարներ են, կամ գործակալներ են օտար ուժերին: Այսինքն` ախտորոշումն այն է, որ քաղաքական վերնախավ կոչվող համակարգն այլևս չի արտացոլում Հայաստանի հասարակության ճնշող մեծամասնության շահերը: Դա պատճառ է շարունակվող և խորացող հասարակական-քաղաքական ճգնաժամի, որը մեզ մոտ կրում է շարունակական և անընդհատ բնույթ:

Երկրորդ` հասարակության այն մասը, որը հույսեր էր կապում հակաիշխանական ուժերի հետ (նրանց, ում անվանում են ընդդիմություն), վերջին ամիսներին և շաբաթներին, անգամ վերջին օրերին ծանր հիասթափություն է ապրել: Այսինքն` պաշտոնական ընդդիմությունը (ինչպես ես եմ անվանում նրանց)` ՀԱԿ, Դաշնակցություն, գտան իրենց ուրույն տեղը քաղաքական այս խայտաբղետ մոզաիկայի մեջ և իրենց հատկացվող դերը կատարում են բավական հաջող: Այդ տեղը նրանց հատկացվում է իշխանության և օտար ուժերի կողմից, այսինքն` նորից մենք կարող ենք դնել նույն ախտորոշումը` ընդդիմությունը նույնպես չի արտահայտում հասարակության մեծամասնության շահերը:

Որքան կարող է տևել այս իրավիճակը, պարզ է. դա դասական հեղափոխական իրավիճակի է հանգեցնելու, երբ փոքրամասնությունն այլևս չի ունենալու ոչ գաղափարական, ոչ քաղաքական և, ամենակարևորը, ոչ էլ տնտեսական ներուժ, քանի որ այդ ներուժը հիմնականում նույնպես դրսի օգնության վրա է հիմնված, իսկ հասարակության մեծամասնությունը, որը զրկված է և տնտեսական ազատություններից, և քաղաքական, և արժանապատիվ կենսակերպ ապահովելու հնարավորությունից, հասնելու է մի իրավիճակի, երբ ընդվզելու է: Որքան արագ դա տեղի ունենա, այնքան լավ. ստեղծված իրավիճակը լրջորեն սպառնում է ազգային անվտանգությանը, Հայաստանի շահերին և աշխարհում քաղաքակրթության մեջ մեր ուրույն տեղին:

Վերջերս շատ են խոսում ստեղծված իրավիճակում նոր ուժի, նոր ընդդիմության անհրաժեշտության մասին: Ձեր պատկերացնում ները նոր ուժի, նոր ընդդիմության մասին:

Ընդդիմությունը չի կարող լինել նոր կամ հին ժամանակային առումով միայն: Ընդդիմությունը կամ ընդդիմություն է, կամ ընդդիմություն չէ: Ես կարծում եմ` ՀԱԿ-ը, ցավոք սրտի, այլևս լուրջ ընդդիմություն չէ, որովհետև ՀԱԿ-ը փշրվեց և դարձավ ՀՀՇ, և նրա համակիրների ճնշող մեծամասնությունն այլևս նրա հետ հույս չի կապում, ինչը ապացուցվում է ամեն օր. մի քանի օր առաջվա հերթական ընտրությունները դրա հերթական ապացույցն են: Փաստորեն, հասարակությունը հույս չի կապում նրանց հետ և նրանց հնարավորություններին, որ կարող են փոխել իրավիճակը, չի վստահում: Այսինքն` այդ առումով ախտորոշումը ուղղակի շատ տխուր է ՀԱԿ-ի համար: ՀԱԿ-ը վերադաձավ ՀՀՇ:

ՀԱԿ-ը, փորձելով վերարտադրել Հնդկաստանի Ազգային կոնգրեսը և իր գործունեության կենտրոն համարելով Մահաթմա Գանդիի ուսմունքը` չի ապահովել Գանդիի ուսմունքը կատարելու կարևորագույն պայմանը: Այնտեղ չկար Գանդին, որովհետև հնդկական ազգային կոնգրեսը բրիտանական գաղութատիրության դեմ իր ազգային ազատագրական պայքարում հիմնվում էր Գանդիի բարձրագույն որակների` ազնվության և գաղափարախոսության վրա:

Գանդի չկար, բայց կա Լևոն Տեր-Պետրոսյան:

Լևոն Տեր-Պետրոսյանը Գանդի չէ: Այստեղ ոչ թե մտավոր ունակություններն են կարևոր, այլ կարևոր է մարդու ինքնազոհությունը և քաղաքական գործչի բարոյականությունը. հարգանքը սեփական ժողովրդի նկատմամբ, հավատը սեփական ժողովրդի ուժերին:

Կարծում եմ` Հայաստանի քաղաքական դաշտում կա նման անձնավորություն, բայց հաստատ ՀՀՇ-ի ղեկավար օղակում չէ: Եվ ժողովուրդը տարիներ շարունակ գիտի դա:
Այսինքն` իսկապես պետք է փնտրել կամ ավելի ճիշտ ստեղծել նոր ընդդիմություն: Ես ամիսներ շարունակ պնդում եմ դա, և մենք դրանով ենք զբաղվում:

Մեր սերնդի կյանքից գողացել են առնվազն տասը տարի, և վերջին տասնամյակը համարում եմ մեր ազգային կյանքից և մեր անձնական կյանքից հափշտակված, կորած, գողացած տասնամյակ: Հիմա դա սպառնում է մեր երիտասարդությանը և մեր երեխաներին:

Կարո՞ ղ եք նշել` ինչ հատկանշական տարբերություններ, առավելություններ պետք է նոր ուժն ունենա, որ տարբերվի թե ներկայիս, թե նախորդ իշխանություններից և ընդդիմություններից: Ո՞ րը պետք է լինի նրա առաքելությունը:

Ընդդիմությունն իշխանությունից պետք է տարբերվի առնվազն երկու կետով. մեկը ներքին քաղաքականությունն է, ավելի ճիշտ ընդդիմության վերաբերմունքը տնտեսական զարգացման ուղիներին: Երկրորդը արտաքին քաղաքականությունն է: Եվ ընդդիմությունը, և իշխանությունը 20 տարի շարունակ խաղում են նույն տնտեսական կոնցեպցիայում. դա լիբերալ-բուրժուական տնտեսության զարգացումն է, որը վերջին տարիների ընթացքում ամբողջ աշխարհին հասցրեց անդունդի եզրին և հիմա վերանայվում է ամբողջ աշխարհում, սակայն մեզանում դա տեղի չի ունենում, և շարունակվում է նույն անպտուղ, անհեռանկար և ապիկար քաղաքականությունը: Այլ կերպ ասած` նոր ընդդիմությունը պարտավոր է ձևակերպել նոր տնտեսական քաղաքականություն, որն է` սեփականաշնորհման անարդար արդյունքների վերանայում, սոցիալական ճչացող բևեռացման վերացում, աղքատության վերացում, արդար և ազնիվ տնտեսական քաղաքականության հիմնադրում: Ընդդիմությունը, որի կազմակերպմամբ ենք մենք այսօր զբաղվում, խուսափում է իզմերից և գերադասում է չօգտագործել սոցիալիզմ կամ կոմունիզմ, լիբերալիզմ ծեծված բառերը: Մենք գերադասում ենք վերտնտեսական գաղափարներն անվանել արդարականություն: Դա է մեր սոցիալական ծրագիր հիմքը:

Ինչ վերաբերում է արտաքին քաղաքականությանը, մեզ համար լակմուսային թղթի չափանիշ է հանդիսանում արցախյան հարցը: Եվ մեզ համար միանգամայն անընդունելի են և առաջին, և երկրորդ, և երրորդ նախագահների պարտվողական և օտար ուժերի ճնշման տակ ձևավորվող ցանկացած արտաքին դիվանագիտական մոտեցումները:

(շարունակելի)

[Վիշապ]

(շարունակություն)

Ի նկատի ունեք` նրանցից ոչ ոք չկարողացա ՞վ Արցախի հարցում ճիշտ դիրքորոշում ցուցաբերել:

Մենք տեսանք, որ նրանք երեքն էլ փաստորեն մեզ համար անընդունելի լուծումների են տանում այդ հարցը: Մենք համարում ենք, որ ազգային ազատագրական պայքարի ընթացում ազատագրված տարածքները հանդիսանում են Հայաստանի պատմական, գաղափարական և տնտեսական սեփականություն, և ամրագրելու համար այս տարածքներում պետք է կազմակերպեինք վաղուց արդեն վերաբնակեցում, տնտեսական զարգացում, ինչը չի արվում, և ազատագրված տարածքներում առաջընթաց չկա: Ռազմավարական, դիավանագիտական առումով մենք վկա ենք խայտառակ գործընթացների:

Նոր ընդդիմությունը պարտավոր է լինելու ձևակերպել ներքին և արտաքին այնպիսի քաղաքականություն ( տնտեսական և գաղափարախոսական), որը պաշտպանելու է Հայաստանի հասակարության մեծամասնության շահերը և որի հիմքում ընկած է լինելու հայաստանակենտրոն քաղաքականությունը:

Եվ քանի որ քաղաքական դաշտում կուսակացական մոտեցումը միառժամանակ սպառել է իրեն, ուստի մեր շարժումը վերկուսակցական է, անկուսակցական, և մենք այն անվանում ենք “Սարդարապատ”` նկատի ունենալով ստեղծել սարդարապատային մթնոլորտ երկրում: Այսինքն` հասարակության լայն շերտերում վտանգի, արհավիրքի թուլացման, սեփական պատասխանատվության զգացում, սեփական ուժերին հավատալու անհրաժեշտություն և դրա վրա հիմնված լայն դիմադրություն:

Եվ Ձեր նախաձեռությունը ինչո՞ վ է տարբերվում կուսակցությունից:

Մենք չունենք անդամներ, ունենալու ենք միայն մասնակիցներ: Մենք չենք պահանջում մարդկացից, որ երդվեն ինչ-որ գրքույկի կամ սահմանափակված գաղափարների վրա: Մենք` որպես նախապայման, այստեղ տեսնում ենք միայն հայակենտրոնացումը և արդարականությունը:

Սակայն շատ է խոսվում այն մասին, որ արդարությունը կեղծ կատեգորիա է, որ որպես այդպիսին այն գոյություն չունի:

Ես համաձայն չեմ: Նախ արդարությունը մի բան է, որին պետք է ձգտես: Ասել, որ չկա արդարությունը, նշանակում է, որ չկա երջանկություն, սեր չկա, բայց իրականում մենք բոլորս էլ գիտենք, որ կա և սեր, և ճշմարտություն, և արդարություն: Ուրիշ բան է, որ դրան պետք է անընդհատ ձգտել և դրա համար պայքարել: Բնականաբար, դա ինչ-որ տարածք չէ, որտեղ կարելի է գալ, հասնել և ապրել արդար: Արդարությունը պահանջ է, մարդու բնական պահանջը և յուրաքանչյուրի իրավունքը: Մենք իրավունք ունենք արդար օրենքով, մարդկային արժեքներով առաջնորդվող երկրում ապրել:

Մենք մտածում ենք հայ ժողովրդի մասին, Հայաստանում ապրող բոլոր քաղաքացիների մասին, Արցախի և Ջավախքի մասին: Մենք հանդիպում ենք գյուղացիների, բանվորների, մտավորականների հետ, մենք փորձում ենք երկրում պատկերացնել իրական վիճակը, որպեսզի ճիշտ եզրակացություններ անենք: Այս շաբաթների ընթացքում մասնագիտական աշխատանք ենք տանում ծրագրային փաստաթղթեր ստեղծելու, կոնցեպտուալ մոտեցում հանդես բերելու համար, որովհետև մենք պարտրաստվում ենք ոչ թե տեղափոխության, այլ հեղափոխության: Ասելով հեղափոխություն` ես ի նկատի ունեմ ոչ թե ամբոխային գրոհ այս կամ այն ուղղությամբ, այս կամ այն հասցեով, այլ վերստեղծել դիմադրության և չարի հանդեպ անհանդուրժողականության այն մթնոլորտը, որն առկա էր 1988-ից մինչև 1994 թթ, որը հետո կորցրինք:

Մենք չենք ուզում աթոռները զավթել, մենք փորձում ենք փոխելի երկիրը:

Պարոն Խզմալյան, բոլորն էլ սկզբում այդ նկատառումներով են գալիս` փոխել ինչ-որ բան երկրում, հետո գալիս են ու մոռանում:

Ինչպես է պատահում` պաշտպանության նախարարը` պատերազմի ժամանակ դիմադրության առաջնորդներից մեկը, զբաղեցնելով աթոռ (նախագահական կամ այլ բարձր աթոռ), հանկարծ սկսում է գործել բոլորվին ապազգային կամ հակազգային դիրքերից: Մարդիկ “շիվարում” են. այստեղ խնդիրը բոլորովին ազգային չէ, այլ դասակարգային է: Առաջին, երկրորդ և երրորդ նախագահներն իրենց իշխանական լծակների միջոցով Հայաստանում ստեղծեցին դասակարգային հասարակություն, գլխավորեցին հասարակության բևեռներից մեկը, այն բևեռը, որը շահագործում է հասարակության մեծ մասի աշխատանքը և թալանում է երկիրը:

Այսինքն` ես այդ պատճառով եմ ընդգծում դասակարգային պայքարի տարբերությունը, որովհետև մեր տարբերությունը հենց դասակարգային է: Մեր տնտեսական պատկերացումները հակասում են 20 տարի ներդրվող բուրժուա- լիբերալական արժեքներին և սկզբունքներին: Եվ մենք նաև նախատեսում ենք լուրջ տնտեսական փոփոխություններ, որոնք բերելու են պետության դերի ընդլայնմանը, քաղաքական և տնտեսական ազատությունների: Մենք ձգտելու ենք մենաշնորհների, օլիգարխների վերացմանը, մենք ձգտելու ենք նրան, որ յուրաքանչյուր քաղաքացի իրեն զգա ազատ, պաշտպանված և գործի օրենք շրջանակներում: Պետք է ընդամենը կատարել սահմանադրության երկու պարզ դրույթներ. Առաջին` ՀՀ-ում իշխանությունը պատականում է ժողովրդին, ինչը մեզ մոտ չի կատարվում: Երկրորդ` ՀՀ ընդերքը պատկանում է ժողովրդին:

Մենք դիտում ենք մեր երկիրը որպես օկուպացված տարածք, որը պետք է ազատենք, մենք կազմակեպելու ենք ազգային ազատագրական պայքար, որի անունն է լինելու “Սարդարապատ”: Դրա մեջ լինելու են տարբեր պատկերացումներով մարդիկ, բայց դրանք միավորված են լինելու արդարության հանդեպ հավատով:

Մենք ուզում ենք հասնել նրան, որ իշխանությունը վերադառնա ժողովրդին: Ինչպես կատարել. դա շատ բարդ է: Վերջին ընտրությունները փաստեցին, որ ճնշող փոքրամասնությունը փայլուն կերպով համակերպվեց “խաղի” օրենքներին և կիրառում է այսպես կոչված ժողովրդավարական մեխանիզմներն իր օգտին: Բայց բռնատիրության պայմաններում ժողովրդավարական գործքները չեն գործում: Ընտրությունները կեղծվելու են բոլոր դեպքերում, քանի դեռ կեղծվելու է տնտեսական և գաղափարական համակարգը: Իսկ այդ համակարգը փոխել կարելի է ժողովրդի դիմադրության, ընդվզման, քաղաքացիական անհնազանդության միջոցով: Մենք մեր երկիրը դիտում ենք պարզապես օկուպացված տարածք, որը պետք է ազատագրել: Մենք կազմակերպելու ենք ազգային ազատագրական պայքար:

Զգայուն, անհանգիստ, պատասխանատվություն զգացող մարդիկ ամիսներ, տարիներ շարունակ պնդում են, որ Երրորդ Հանրապետությունը սպառվել է, ավարտվել է, մտել է փակուղի, որովհետև հիմքերը չեն համապատասխանում հայ ժողովրդի ճնշող մեծամասնության խնդիրներին, հավատքին: Մենք չստացանք անկախություն: Մենք փոխեցինք դրոշներ, փոխեցինք կարգախոսներ, բայց իշխանությունը չփոխեցինք: Մեր իշխանավորները սովետական կոմսոմոլի, կագեբեի գործակալների ու կարիերիստների մնացորդներ են, որոնք զուտ կարիերիստական, ցինիկ նպատակներով հասան իշխանության և հիմա պայքարում են սեփական իշխանության համար: Երրորդ Հանրապետությունը հետկոմսոմոլյան, հետկագեբեական մի փտած տարածք է: Այդ առումով պետք է փոխել երկրի տնտեսական և քաղաքական բարոյահոգեբանական հիմքերը: Ուստի մեզ ոչ թե նոր ընդդիմություն է պետք, այլ նոր երկիր է պետք` Չորրոդ Հանրապետություն, որը կառուցվելու է բոլորովին այլ հիմունքներով:

ԶՐՈՒՑԵՑ ՍԻՐԱՆՈՒՅՇ ՊԱՊՅԱՆԸ

[Rammer]

Վիշապ ջան իսկ հարց կարելի է ?

[Վիշապ]

Վիշապ ջան իսկ հարց կարելի է ?

Եթե թեմայի շրջանակներում՝ խնդրեմ։ Քննարկում ենք եղբայր, առանց հարցերի ո՞նց կլինի։

[Grieg]

Խնդիրը նրա մեջ ա, որ մարդիկ պետք ա փորձեն ակտիվ լինել հնարավորին չափ շատ ոչ թե միայն կոնկրետ ժամանակային հատվածներում, սա մարդկանց մասին, իսկ նոր ընդդիմությունը ես կցանկանաի տեսնել լրիվ նոր թիմով ու թարմ իդեաներով, թող լինի երիտասարդ ընդդիմություն բայց չվարկաբեկված անցյալով, թող նոր շունչ տա..ու նոր հավատ : Կա ներուժ? ներուժը ստեղծվում է հավատի հետ, դրա համար ել կառավարությունը ամեն գնով ցանկանում է հավատացնել մարդկանց, որ ամեն ինչ զուր է, ոչինչ չի ստացվի, ոչինչ չի փոխվի, երբ մարդու հավատը այնքան բարձր կլինի որ նրա վրա չի լինի ազդել, այդ ժամանակել կսկսի կայանալ երիտասարդ և նոր ընդդիմությունը..նոր սերունդը կբուժի հին վերքերը :

[voter]

Խզմալյանը խոսում է նոր շարժման մասին։ Ըդդիմություն պետք է նրանց ով իշխանություն ունի։ Հայ ժողովուրդը իշխանություն իր երկրում չունի, ինչպես պ.Խզմալյանը ճիշտ բնորոշել է - հայ ժողովրդի մեծամասնության համար այս հասարակական կարգերը, որոնց ստեղծողը նախկին կոմսոմոլ ու կգբ կադրեր նախագահներն էլ են, ՕՏԱՐ է։

Հարցը Խզմայլանի հոդվածի հետ առընչություն չունի, միք աղավաղի նրա մոտեցումները, ՀԱԿի տեղը, որպես սերժանտների ընդիմադիր ու սերժանտենրի հետ հաբռգումների ու ռազբիրատների հիմնական դերակատար ոչ մեկ չի ցանկանում վերցնել, քանի որ սերժանտներին ընդիմություն լինելը սերժանտների արժեվում է նշանակում, ինչը իմաստ չունի։

Պետք է կարողանալ ուժ ստեղծել, որը ՆՈՐ ԵՐԿԻՐ կստեղծի և ոչ թե առկա երկրում մի տմարդուն մյուսով կփոխարինի քանի որ ինքը մեկի հետ լավ չի բայց մյուսի հետ բարեկամացել է ու ընդհամենը իր բարեկամին է ուզում իշխանություն։

[Rammer]

Եթե թեմայի շրջանակներում՝ խնդրեմ։ Քննարկում ենք եղբայր, առանց հարցերի ո՞նց կլինի։

Շատ բարի: Հարգելիս քեզ տապոռ պետք է? Հարցս լրիվ թեմայի շրջանակներում է և դրանում կհամոզվես պատախսնելուց հետո.

[Gayl]

Շատ բարի: Հարգելիս քեզ տապոռ պետք է? Հարցս լրիվ թեմայի շրջանակներում է և դրանում կհամոզվես պատախսնելուց հետո.

Կներես որ խառնվում եմ, բայց եթե տապոռի կտրող մասը բթացել է ուրեմն հաստատ պետք կգա

[Վիշապ]

Շատ բարի: Հարգելիս քեզ տապոռ պետք է? Հարցս լրիվ թեմայի շրջանակներում է և դրանում կհամոզվես պատախսնելուց հետո.

Շատ ունե՞ս։ Ես մի հատ ունեմ։

[Rammer]

Կներես որ խառնվում եմ, բայց եթե տապոռի կտրող մասը բթացել է ուրեմն հաստատ պետք կգա

Որ ինչ անես? Դու գիտես քեզ ինչի համաչ պետք տապոռ?

[Gayl]

Որ ինչ անես? Դու գիտես քեզ ինչի համաչ պետք տապոռ?

Երբ չորացած ճյուղերը ջարդում ես, դալարները ավելի շատ սնունդ են ստանում:

[Վիշապ]

Խնդիրը նրա մեջ ա, որ մարդիկ պետք ա փորձեն ակտիվ լինել հնարավորին չափ շատ ոչ թե միայն կոնկրետ ժամանակային հատվածներում, սա մարդկանց մասին, իսկ նոր ընդդիմությունը ես կցանկանաի տեսնել լրիվ նոր թիմով ու թարմ իդեաներով, թող լինի երիտասարդ ընդդիմություն բայց չվարկաբեկված անցյալով, թող նոր շունչ տա..ու նոր հավատ : Կա ներուժ? ներուժը ստեղծվում է հավատի հետ, դրա համար ել կառավարությունը ամեն գնով ցանկանում է հավատացնել մարդկանց, որ ամեն ինչ զուր է, ոչինչ չի ստացվի, ոչինչ չի փոխվի, երբ մարդու հավատը այնքան բարձր կլինի որ նրա վրա չի լինի ազդել, այդ ժամանակել կսկսի կայանալ երիտասարդ և նոր ընդդիմությունը..նոր սերունդը կբուժի հին վերքերը :

Ես չեմ կարծում, որ մենք այդպես խայտառակ ժողովուրդ ենք, որ հանուն մեր շահերի ակտիվություն ցուցաբերել չկարողանանք։ Մեր ժողովուրդը հիմա ակտիվորեն վիզ է դնում մասնավորապես ընտանիք պահելու համար։ Այլապես սովից կկոտորվեր երկնիշ տնտեսական անկում ունեցող ֆեոդալիստական պետության մեջ։ Ակտիվ անում է այն, ինչը հավատում է, որ իր շահերից է բխում, ինչին որ կասկածում է, չի անում։

[Rammer]

Շատ ունե՞ս։ Ես մի հատ ունեմ։

Եթե մի հատ ունես ուրեմն ենթադրում եմ, որ երբևէ այնպիսի խնդիր է դրված եղել որ գնացել ու տապոռ ես առել...Այսինքն սկզբից խնդիր ես դրել ակմ ունեցել, որ այսինչ բանը պետք է կտրել ու գործիք ես ման եկել, առել ես տապոռ ու լուծել ես քո խնդիրը...
Նոր ընդիմության անհրաժեշտության հարց կարելի է դնել, երբ կա ժողովրդի կողմից հստակ ձևակերպված քաղաքական այնպիսի խնդիր որը չի լուծում այսօրվա ընդիմությունը կամ նույնը նաև իշխանությունը:
Բայց կա նաև այլ տարբերակ: Դրածո ընդիմություն, որը ծառայում է կամ արտաքին ուժերին կամ իշխանության շահերին, դրանք արհեստածին ընդիմություններ են, որոնք սովորաբար հենց ստեղծվում են իբր հասրական քննարկումնների և պահանջի արդյուքնում:
Վիշապ ջան կձևակերպես այն խնիդրը որը պետք է լուծի նոր ընդիմությունը, փոխարինելով "հնին": Հակառակ դեպքում հարց է առաջանում թե դու ում շահերն ես պաշտպանում կամ ներկայացնում?

[Վիշապ]

Նոր ընդիմության անհրաժեշտության հարց կարելի է դնել, երբ կա ժողովրդի կողմից հստակ ձևակերպված քաղաքական այնպիսի խնդիր որը չի լուծում այսօրվա ընդիմությունը կամ նույնը նաև իշխանությունը:

Ապեր, ժողովուրդը քաղաքագետների միություն չի, որ հստակ ձևակերպած քաղաքական կամ նույնիսկ ոչ քաղաքական խնդիրներ ներկայացնի։ Խնդիրները ձևակերպում են քաղաքական ուժերը։ Ինչպես նաև ձևակերպում են դրանց լուծման ճանապարհները։ Իսկ ժողովուրդը եթե այդ խնդիրների ու իր շահերի վառ ընդհանրությունը տեսնում է և հավատում է այդ ուժին ու նրա առաջարկած ճանապարհին, ապա ակտիվանում է։

Բայց կա նաև այլ տարբերակ: Դրածո ընդիմություն, որը ծառայում է կամ արտաքին ուժերին կամ իշխանության շահերին, դրանք արհեստածին ընդիմություններ են, որոնք սովորաբար հենց ստեղծվում են իբր հասրական քննարկումնների և պահանջի արդյուքնում:

Ապեր, մեր ժողովուրդը ամեն մի հերթական կուտ ավելի ու ավելի դժվար է ուտելու, դեռ չի էլ մոտենալու։ Այնպես որ ֆուֆլո հասարակական հնչողության քննարկումները կձախողվեն, ու «Հայլուր»–ի եթերից այն կողմ չեն անցնի բնականաբար։

Վիշապ ջան կձևակերպես այն խնիդրը որը պետք է լուծի նոր ընդիմությունը, փոխարինելով "հնին": Հակառակ դեպքում հարց է առաջանում թե դու ում շահերն ես պաշտպանում կամ ներկայացնում?

Խնդիրը շատ պարզ է՝ ներկայացնել ժողովդրի շահերը և այդ շահերը բավարարելու համար տալ ճշմարտանման լուծումներ։