Ռուզաննա Պետրոսյան. տպվածն ու անտիպը…

[Արևածագ]

Ծովից հանած մարմար խեցու կախարդական խուլ խշշոցում
Լերկ բառերը անկումներիդ պատմությունն են ինձ շշնջում:

Հայացքիդ մեջ գլխովդ անցած մրրիկների ստվերներն են,
Որ անաղմուկ թավալվում են հիշողության ավազներին:

Արդեն ոչի'նչ չունե՜ս տալու հոգուդ սնանկ գանձարանից,
Ու չենք քայլի փողոցներով՝ քնքուշ բռնած իրար ձեռքից:

Գիտեմ՝ բարդ է , բայց չթողնես, որ մահահոտ անդունդներում
Քեզնով շնչող հույսս մարի:
Թո'ղ փշրվի «չի կարելին» մեզ բաժանող անջրպետում:

Անշահ հոգուդ մի անկյունում փոքրիկ տեղ տուր՝ ծվարեմ ես:
Որպես զարկված հավքի կռինչ
Ու բորբ աղոթք նվիրյալի՝ ուզում եմ ինձ մի քի՜չ սիրես:

1998

[Արևածագ]

Աշնան երկինքը տխրում է մեկեն,
Ու ծեր քամին է սուլում անարվեստ,
Հույսերս տարան կռունկներն արդեն
Իրենց սրտամաշ կղկղոցի հետ:

Իսկ ես մի անղեկ մակույկի նման
Դեգերում եմ մութ ծովի ջրերում,
Եւ չկա, չկա' ափը հանդիպման,
Մինչդեռ ամեն խութ... ցամաք էր թվում:

Աշնան երկինքը տխրում է մեկեն,
Անձրևը թախծոտ սաղմոս է երգում,
Եւ թափառալուր իմ հոգուն անքեն
Այս տառապանքը հավերժ է թվում:

1987

[Արևածագ]

Փորձում էի
Թասս լցնել
Առօրյայի գոլ թուրմերով.
Հայտնի է չէ՞.
-Օգտակա՜ր են:
Բայց դրա հետ լցվեց նաև
Չճաշակած քնքշանքների
Ափսոսանքով,
Սիրտս կնքած համբույրների
Կենտ համրանքով:
Մի տաքուկ գիրկ ունենալու
Եղած- չեղած
Երազանքով:
Խառնեցի ալ կարոտախտն ու
Առանց հույզի տված- առած
Գգվանքներս:
Թասս լի է, բայց չի՜ խմվում:

-Չլրացած սիրո բացը
Սոսկ սիրո'վ է փոխհատուցվում:

1994

[ՆանՍ]

Փորձում էի
Թասս լցնել
Առօրյայի գոլ թուրմերով.
Հայտնի է չէ՞.
-Օգտակա՜ր են:
Բայց դրա հետ լցվեց նաև
Չճաշակած քնքշանքների
Ափսոսանքով,
Սիրտս կնքած համբույրների
Կենտ համրանքով:
Մի տաքուկ գիրկ ունենալու
Եղած- չեղած
Երազանքով:
Խառնեցի ալ կարոտախտն ու
Առանց հույզի տված- առած
Գգվանքներս:
Թասս լի է, բայց չի՜ խմվում:

-Չլրացած սիրո բացը
Սոսկ սիրո'վ է փոխհատուցվում:

1994

Շատ լավն էր,ապրես

[KiLa]

Բարև Արևածագ ջան: Այսօր միայն իմացա, որ Ռուզաննա Պետրոսյանը ...
Բախտս բերեց, մի քիչ ժամանակ ունեյի ու քիչ թե շատ հասցրեցի ծանոթանալ թե Ռուզաննա Պետրոսյանի և թե Արևածագի հետ:
Գիտե՞ս, որքան էլ փորձեմ լավ կարծիք հայտնել բանաստեղծություններիդ վերաբերյալ՝, իսկ դրանք իրոք արժանի են, միևնույն է, պետք է ասեմ, որ արձակը քեզ մոտ ավելի լավ կստացվեր: Փոքրիկ պատմվածքը, որը տեղադրել էիր, շատ ավելին ասեց քո մասին...
Ամեն դեպքում քեզ հաջողություն ու ամենայն բարիք:

[Արևածագ]

Սիրելի ԿիԼա, շնորհակալ եմ ինձ հատկացված ուշադրության համար:
Իրականում բանաստեղծությունն ինձ ավելի սրտամոտ է, քան արձակը: Իսկ գրածներս իրենցից որևէ արժեք ներկայացնու՞մ են, թե՝ ո'չ, միայն ժամանակը ցույց կտա: Մարդիկ կան, ում կարծիքն ուղղակի անտեսել չեմ կարող, համոզում են , թե գրածս արձակն անհամեմատ թույլ է չափածոյից: Չգիտեմ, իսկապե'ս չգիտեմ:

[KiLa]

Բարև Արևածագ ջան: Ճիշտն ասած երկար մտածեցի գրեմ թե ոչ:
Գիտե՞ս, ես ինքս էլ տեսնում եմ, որ բանաստեղծություններդ ավելի լավն են, քան պատմվածքը՝, որը տեղադրել ես: Բայց արդյո՞ք մի քանի պատմվածքներից հետո պատկերը կմնա նույնը: Ինձ թվում է որ, ոչ: Բանաստեղծություններ դու վաղուց ես գրում, այն քեզ ավելի հարազատ է, ասել է թե դու անհամեմատ ավելի վարժված ես այդ ,,գործում՛՛: Բայց արձակը քեզ հնարավորություն կտա ավելին ասելու:
Կարևորը դու տեսնում ես քեզ շրջապատող աշխարհը: Պատմվածքդ գուցե և թույլ էր, քան քո որոշ չափածո նմուշներ, բայց այնտեղ դու կարողացար ցույց տալ սիրող կնոջը՝, հիշենք ամուսնուն երբեմն մոր հոգատարությամբ սիրող Մարոյին, ցույց տվեցիր ուրիշի ցավը սրտին մոտ ընդունող Մարոյին: Գուցե ոմանց, հատկապես մեր նոր սերնդին, պետք է ծանոթացնել նաև այն Մարոյին, որը մսի մի փոքրիկ կտորն ու երկու կում թեյը գողություն անողի նման է ուտում, որովհետև կողքինները ուտելու ոչինչ չունեն: Գուցե պետք է նաև ծանոթացնել մեր մայրերերին այն մոր հետ, ով հպարտորեն է նայում իր որդուն, որը գերադասում է քաղցած մնալ, քան ուտել քաղցածների ներկայությամբ: Եվ որ կարևորն է, դա է եղել նրա դաստիրակության նպատակը...
Չգիտեմ Արևածագ ջան, իրոք չգիտեմ... Բայց ինձ թվում է, որ դու ավելին կարող ես տալ մեր ընթերցողին, քան քնքուշ ու սիրային բանաստեղծությունները:
Ուղղակի արձակը երբեմն շատ ժամանակ է պահանջում, որը մենք չունենք: Ու երևի հենց սա էլ հիմնական պատճառն է...
Բարին քեզ հետ... Առայժմ:

[Արևածագ]

Հեքիաթ

Շատ տխուր էի
Եվ ուզում էի,
Որ դու ինձ գրկես,
Կամ էլ գլուխդ
Ծնկներիս դրած՝
Խոր քնով ընկնես:
Ոնց հեքիաթներում
Արքայազններն են
Իրենց սիրածի
Գոգումը քնում:
Ես խճճեի մազերդ փափուկ,
Կամ սկսեի զրույց մի տաքուկ՝
Ինչպես է երկնից
Դարպասներ բացվում,
Մեզ նմաններին
Բարի հայացքով
Դրախտ են կանչում:
Կամ էլ մեր գլխին
Մի ոսկեշող ամպ
Զմրուխտ- մարգարտի
Անձրև է թափում:
Իսկ մինչ այդ պահը
Քո գանգուրներն եմ
Փափկորեն շոյում:

Դի'ր գլուխդ իմ ծնկներին,
Ես փշրել եմ
Սկիհները ժամանակի:
Նրա սուրսայր կտորտանքին
Հետքերս են վառ,
Արյունլվիկ:
Մի բորենի
Անշուշտ արյան
Հոտը կզգա...
Ու երբ որ դու,
Քո'ւնդ առած,
Հրեղեն ձիդ փութով թամբես,
Թուր կեծակին ձեռքդ առնես
Ու մի կիսատ հրաժեշտով
Հեքիաթներիդ
Ճամփանե'րը շարունակես,
Դա բորենին
Անշուշտ կզգա՜,
Ու մոտալուտ
Խրախճանքի ախորժակով
Մոտս կգա:

Իսկ մինչ այդ թող՝
Ես քեզ գրկեմ:
Դի'ր գլուխդ իմ ծնկներին՝
Խուլ շշուկով
Հին աշխարհի միֆը պատմեմ.
Փերիների'ց,
Կտրիճների՜ց,
Եվ մեկ էլ ա'յն,
Որ հեքիաթի կտրիճները
Չեն իմանում
Ու խաբվելով,
Վհուկների' գրկում էլ են
Մեկ- մեկ քնում:
Բայց այդ պահին
Երկնքիցը
Երեք խնձոր վեր չի՜ ընկնում:
Միայն մեկը՝
Էն էլ օձն է հյուրասիրում:

Քնիր , հոգի'ս,
Տխրությունը չի՜ խանգարի,
Որ շան նման
Քունդ հսկեմ:

2001

[Արևածագ]

Մարդն ապրեց անհա՜մ- անալի՜
Մի երկա՜ր կյանքով,
Որ լցված էր սոսկ
Իր արարքներով
Հարազատներին չվշտացնելու
Սուտ սփոփանքով:

* * *

Ամաչում էի
Իմ տխրությունից
Եւ ձգտում էի, որ թեթև ժպտամ
Ու հեշտ ծիծաղեմ:
Որ չլինի, թե մի որոնող աչք
Հանկարծ նկատի ինձանով փակված
Խորխորատների դժնի հատակը:

Բայց ծանոթս ասաց.
-Լավ դերասան չե'ս...

[Malxas]

Սիրելի ԿիԼա, շնորհակալ եմ ինձ հատկացված ուշադրության համար:
Իրականում բանաստեղծությունն ինձ ավելի սրտամոտ է, քան արձակը: Իսկ գրածներս իրենցից որևէ արժեք ներկայացնու՞մ են, թե՝ ո'չ, միայն ժամանակը ցույց կտա: Մարդիկ կան, ում կարծիքն ուղղակի անտեսել չեմ կարող, համոզում են , թե գրածս արձակն անհամեմատ թույլ է չափածոյից: Չգիտեմ, իսկապե'ս չգիտեմ:

Սիրելի Արևածագ
Քո գրած գրառումները հաճախ ավելի գեղեցիկ են լինում, քան պատմվածքները: Խնդրում եմ ճիշտ հասկանալ ինձ: Դրանք այս տեսքով էլ վատը չեն, բայց տեսնելով քո գեղեցիկ ու բովանդակալից լեզուն ակամայից այս եզրակացության եմ եկել: Իմ կարծիքով ակումբում դու ամենալավն ես տիրապետում հայոց լեզվին ու քիչ բառեր օգտագործելով կարողանում ես առավելագույն իմաստ հաղորդել դրանց: Ես չեմ հասկանում, թե ինչն է քեզ խանգարում, որ լեզվի այդ գեղեցկությունը պատմվածքներին փոխանցես: Չգիտեմ անհամարձակություն անվանեմ դա, թե անվստահություն: Միգուցե ինքդ բացատրություն տաս?
Բանաստեղծություններիդ մասին կարող եմ միայն լավը ասել: Միշտ հաճույքով կարդում եմ:

[Արևածագ]

Սիրելի Արևածագ
Քո գրած գրառումները հաճախ ավելի գեղեցիկ են լինում, քան պատմվածքները: Խնդրում եմ ճիշտ հասկանալ ինձ: Դրանք այս տեսքով էլ վատը չեն, բայց տեսնելով քո գեղեցիկ ու բովանդակալից լեզուն ակամայից այս եզրակացության եմ եկել: Իմ կարծիքով ակումբում դու ամենալավն ես տիրապետում հայոց լեզվին ու քիչ բառեր օգտագործելով կարողանում ես առավելագույն իմաստ հաղորդել դրանց: Ես չեմ հասկանում, թե ինչն է քեզ խանգարում, որ լեզվի այդ գեղեցկությունը պատմվածքներին փոխանցես: Չգիտեմ անհամարձակություն անվանեմ դա, թե անվստահություն: Միգուցե ինքդ բացատրություն տաս?
Բանաստեղծություններիդ մասին կարող եմ միայն լավը ասել: Միշտ հաճույքով կարդում եմ:

Սիրելի Մալխաս, երախտապարտ եմ լավ վերաբերմունքի համար: Դու չե՜ս պատկերացնում, թե ես ինչքան ԾՈՒՅԼ եմ... Այդ պատճառով էլ անընդհատ ձգտում եմ համեմատաբար քիչ բառերով հնարավորինս շատ բան ասել:

[Արևածագ]

Ոտնահետքերի բեռից ծերացած
Ճանապարհները՝ անձրևոտ ու թաց,
Էլ ինձ չե'ն ձգում, ձանձրացնու՜մ են ինձ,
Ու սիրտս է սահում մի տհաճ կսկիծ:

Ուր-որ է ձյուն է թափվելու հիմա,
Որ ինչ որ մեկի մազերին մնա,
Գուցե մեկին էլ արծաթի թևով
Խաղաղություն տա, կամ քուն անվրդով:

Բայց շա՜տ եմ ուզում, որ ձյունը չգա.
Սիրասուն մայրս թո'ղ ջահել մնա,
Մորս քունքերին ալյուր չմաղի,
Չճերմակե'ն հար վարսերն աշխարհի:

1986թ. նոյեմբեր

[Արևածագ]

Հեքիաթի քնած դշխուհու նման
Երկու տասնամյակ սպասել էի,
Որ երազանքիս թագակիր տղան
Տեղս իմանա, գա ինձ համբուրի:

Եկա'վ, արթնացրեց մահաբեր քնից,
Սլացավ հետս հույսի թևերով,
Բուռ-բուռ խմեցի Կենդանի Ջրից,
Երկինքս պարզվեց նոր ծիածանով:

Բայց սիրո տոնն այդ կարճ պիտի տևեր.
Ես վաղուցվանից գիտեի հաստատ՝
Կյանքը հեքիաթ չի,այլ հաճախ՝նովել,
Ու շատ է անում սոսկ քայլեր վհատ:

Նա, որ իմ սրտի, իմ մտքի տերն էր,
Ու արի արքան երազանքներիս,
Հոգուս միջուկն էր ու հենարանն էր-
Մերժեցի նրան, միակ արևիս...

Վառ սիրո կարոտ ճաքած շուրթերից
Հնչեցին մերժման դժնի խոսքերը.
Այդպես քանդեցի խեղճ հոգուս տնից,
Բոլոր սյուներն ու հենապատերը:

1990

[Արևածագ]

Знаю, умру на заре!- Ястребиную ночь
Бог не пошлет по мою лебединую душу!
Марина Цветаева


Արթնախոհ հսկիչի պես՝ մոռացության թուխպն անանուն
Երկինքներիս պռունկները իրենով էր խցանում:

Կարծում էի՝ աղոթքներս մինչ քղանցքդ բարձրագահ,
Անհունի մեջ կորչում են զուր՝ հևքով թույլ ու աննշան:

Հուսաբեկ երթս դժնի խավարում անվերջ էր թվում,
Խամրած հայացքս Քո լի փեշերից սոսկ մահ էր մուրում:

Բայց դու գիտեիր՝ սիրտս վառման ու հոգիս մաքուր էր,
Ու թույլ տվեցիր հաղթության գինուց մի կում ճաշակել:

Եվ Քո գթության սերմնահատիկը կարծես ծիլ տվեց.
Իմ բախտի հողում մի դալուկ ծաղիկ քնքուշ օրորվեց:

Ամենատես Տե'ր, իբրև չգործած մեղքի թողություն,
Գիտե'մ, որ գիշանգղի մահ չե'ս տա իմ կարապի հոգուն:

[Արևածագ]

Խոհուն կաղնու պես
Թույլ ես տվել, որ սաղարթներիդ մեջ
Ես էլ իմ փոքրիկ... բույնը ունենամ՝
Շատերի նման...

Առաջին անգամ ծառը իմը չի:

…Բայց ճկուն ոստիդ թառելու մտքից
Առաջի'ն անգամ՝ ես գոհ եմ այնքա՜ն...

* * *

Վերնաշապիկս չէի լվանում.
Օձիքին շրթներկիդ հետքն էր
Ու մաշկիդ բույրը:
Մայրս այսօր լվացք էր արել...
Կորցրի քեզ ընդմիշտ :